TILBURG CULTUREEL VERGEZICHT 2020
Tilburg, maart 2011
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Inleiding en opdracht Tilburg is een dynamische stad waar veel gebeurt. De stad wil aantrekkelijk zijn en blijven voor mensen, instellingen en bedrijven. Cultuur is een belangrijke randvoorwaarde voor de attractiviteit van Tilburg. Met cultuur kan Tilburg het verschil maken. Momenteel staat de gemeente Tilburg aan de vooravond van een nieuwe kadernota cultuur. Tevens staat zij voor een ingrijpende bezuinigingsoperatie. Toch wil de gemeente ambitie uitstralen, ook in cultureel opzicht, om attractief te kunnen zijn in concurrentie met andere steden. Vanuit dat perspectief is aan Sonax gevraagd om samen met de gemeente een toekomstperspectief voor cultuur anno 2020 te schetsen. Het is een richtinggevend beeld, bedoeld om de gemeente te helpen bij het maken van de fundamentele keuzes en bij het aanbrengen van samenhang in de culturele beleidsagenda voor de komende jaren. Waar de nieuwe kadernota cultuur en haar uitwerkingsprogramma de prioritering van ambities, de beschikbare middelen en de realisatie bepalen, fungeert het vergezicht als richtsnoer van die ambities. In dit visiedocument wordt het gewenste vergezicht gepresenteerd.
Geurt Grosfeld, directeur Sonax
1/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Inhoud
Inleiding en opdracht.................................................................................................................................................................................................................... 1 Inhoud........................................................................................................................................................................................................................................ 2 Aanpak........................................................................................................................................................................................................................................ 3 Ontwikkelingen en trends ............................................................................................................................................................................................................. 4 Tilburg: krachtig en aantrekkelijk .................................................................................................................................................................................................. 5 Vergezicht 2020............................................................................................................................................................................................................................ 6 1 - De culturele basis is op orde.................................................................................................................................................................................................. 6 2 - Culturele ambities gaan uit van eigen kracht........................................................................................................................................................................... 6 3 - Social innovation fungeert als leidraad voor culturele ontwikkeling ........................................................................................................................................... 8 4 – Tilburg positioneert zich expliciet in netwerken ...................................................................................................................................................................... 8 Slotwoord.................................................................................................................................................................................................................................. 10 Aanhangsel 1a – analyse inzoommodel 1 ...................................................................................................................................................................................... 11 Aanhangsel 1b – analyse inzoommodel 2 ...................................................................................................................................................................................... 12 Aanhangsel 1c – analyse inzoommodel 3 ...................................................................................................................................................................................... 13 Aanhangsel 1d – analyse inzoommodel 3 ...................................................................................................................................................................................... 14 Aanhangsel 2 – Muziek............................................................................................................................................................................................................... 15 Aanhangsel 3 – Theatrale kunsten ............................................................................................................................................................................................... 16 Aanhangsel 4 – Audax Textielmuseum Tilburg in breder perspectief................................................................................................................................................ 17
2/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Aanpak Het cultureel vergezicht 2020 hebben we geformuleerd vanuit het besef dat Tilburg een actor is temidden van een groter speelveld. De stad staat met het gezicht naar de wereld en verbindt zich met de regio, provincie Noord-Brabant en Nederland. Daarnaast is de stad in vele vormen actief in internationale netwerken. In onze aanpak hebben we gekozen voor deskresearch en fieldresearch. Voor het deskresearch zijn onder meer de volgende beleidsnotities geraadpleegd: OCW (Kunst van Leven 2009 – 2012), provincie Noord-Brabant (Agenda van Brabant, Strategische Agenda BrabantStad), Regio (Midpoint Brabant) en Gemeente Tilburg (Coalitieakkoord 2010 – 2014, Kunsten Makers, Visie 2040). Voor een aantal algemene trends hebben we ons, naast toekomstverkenningen door het Sociaal Cultureel Planbureau, onder meer laten inspireren door Braungart & McDonough (Cradle to Cradle), Castells & Cardoso (The Network Society), Florida (The rise of the creative Class), Landry (The Creative City), Leadbeater (We Think), Marlet (De Aantrekkelijke Stad) en Pine & Gillmore (The Experience Economy). Daarnaast hebben we gesproken met een aantal sleutelfiguren uit de Tilburgse wereld van cultuur, onderwijs en economie, onder wie Boyke Brand, Joop Canen, Hendrik Driessen, Jan Drissen, Guus van Hove, Joost Heijthuijsen, Frank Kimenai, Henriëtte de Kok, Ger Pepels, Leo Pot en Rien van der Vleuten. We hebben cultuur in onze verkenning nadrukkelijk in verband gebracht met andere beleidsterreinen. De drie pijlers van duurzaamheid (people, planet, profit) zijn benut als uitdaging voor een meer geïntegreerd cultuurbeleid. Daarnaast is ingezoomd op de nauwe samenwerking tussen overheid, onderwijs en ondernemers. Dit heeft geleid tot een dynamisch presentatiemodel dat zichtbaar maakt hoe cultuur zich verhoudt tot verschillende domeinen en beleidsagenda’s. Daarbij starten we vanuit een nationaal perspectief en zoomen via provincie en regio in op de Tilburgse context (zie aanhangsel 1).
3/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Ontwikkelingen en trends Onze samenleving is volop in verandering. In 1998 betogen Pine en Gilmore dat als opvolger van de diensteneconomie een nieuw economisch tijdperk is aangebroken: het tijdperk van de beleveniseconomie. Daarbij wil de klant meer dan een product of dienst en is hij bereid om te betalen voor een belevenis. Dat weerspiegelt zich in wereld van kunst en cultuur, waar de ervaring centraal is komen te staan, of het nu gaat om een bezoek aan de kermis, de Efteling, de bioscoop of de museumnacht. In dezelfde tijd laten Castells & Cardoso zien hoe de revolutie van de informatietechnologie, het proces van globalisering, hiermee samenhangende identiteitsvraagstukken, en nieuwe vormen van sociale netwerken hebben geleid tot sociale, politieke, economische en culturele veranderingen. Hierdoor transformeren we naar een Network Society. Leadbeater combineert de nieuwe netwerkmogelijkheden met zelfregulatie. In ‘We Think’ betoogt hij dat de wereld van YouTube, Wikipedia en Facebook zal leiden tot innovatieve organisatievormen, waarin gemotiveerde mensen komen tot meer creativiteit, nieuwe kennisstromen en betere oplossingen. Oplossingen moeten echter ook duurzaam zijn. Met ‘Cradle to Cradle: Remaking the Way We Make things’ (2002) introduceren Braungart en McDonough een nieuwe kijk op duurzaam ontwerpen. Het streven van de cradle to cradle visie is het voorzien in onze eigen noden en toekomstige generaties van meer mogelijkheden voorzien. Dat deze en andere ontwikkelingen doorwerken in de wereld van kunst en cultuur blijk uit het SCP rapport ‘Toekomstverkenning Kunstbeoefening’ (2010) waarin de vijf belangrijkste ontwikkelingen worden geduid als individualisering, informatisering, internationalisering, informalisering en intensivering. In het Nederlandse cultuurbeleid hebben de intrinsieke waarde en de sociale betekenis van cultuur voor de samenleving nooit ter discussie gestaan. Het beleidstreven naar cultuurparticipatie, met aandacht voor amateurkunst, cultuureducatie en talentontwikkeling is dan ook onverminderd groot. Tegelijk is de doorwerking van de gesignaleerde trends in het huidige cultuurbeleid onmiskenbaar. Meer dan in het verleden is er binnen het Nederlandse cultuurbeleid aandacht voor e-culture en mediawijsheid, voor research and development, voor innovatie door middel van kennisdeling, en voor creatief ondernemerschap. Met name de economische waarde voor cultuur krijgt veel aandacht. Vooral nu Marlet, aansluitend bij de theorieën van Florida en Landry over creativiteit en economie, in ‘De Aantrekkelijke Stad’ (2010) heeft aangetoond dat een aansprekend cultuuraanbod zorgt voor attractieve en economisch sterke steden. Dat vertaalt zich in de diverse beleidsagenda’s. Zoals in de Agenda van Brabant, waar cultuur betekenis krijgt als cement tussen ruimte en economie. En in het Coalitieakkoord Tilburg 2010-2014, dat cultuur nadrukkelijk in verband brengt met het thema vestigingsklimaat en met de aantrekkelijkheid van de stad. Of in Midpoint Brabant, dat het aan cultuur gerelateerde leisure-programma oppakt in nauwe samenwerking tussen overheid, economie en onderwijs. Tot slot constateren wij in het Nederlandse overheidsbeleid een toenemende aandacht voor cultuurhistorie en erfgoed. Deze belangstelling hangt samen met de identiteitsvraagstukken die de globalisering en nieuwe informatietechnologie met zich meebrengen.
4/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Tilburg: krachtig en aantrekkelijk Tilburg is een vitale en veerkrachtige stad. Na de teloorgang van de textielindustrie heeft Tilburg zich ontwikkeld tot een moderne attractieve stad met een goed vestigingsklimaat. De economische kracht van Tilburg uit zich in uiteenlopende sectoren met grote ondernemingen als Fuji, Interpolis, CZ en Versteijnen en een rijk geschakeerd aanbod aan middelgrote en kleine bedrijven. Met een toonaangevende universiteit en goed aangeschreven hogescholen en beroepsonderwijs heeft de stad een breed en concurrerend onderwijsaanbod. Kunstvakonderwijs en goede culturele voorzieningen dragen bij aan het levendige kunst- en cultuurklimaat in Tilburg. Ambachtelijkheid en dienstverlening, opleidingen, kennis én creativiteit zijn bouwstenen voor de kracht van de stad. Tilburg is goed in het leggen van verbindingen tussen economie, onderwijs en cultuur. De lijnen zijn kort. Op veel terreinen leidt samenwerking er al tot vernieuwing en innovatie. Logischerwijs profileert Tilburg zich inmiddels als stad van social innovation. De attractiviteit van Tilburg wordt mede bepaald door haar culturele kracht. Tenminste vier componenten zijn daarbij van belang: het makersklimaat van professionals en amateurs, het stedelijke voorzieningenniveau, de evenementen, en de kennis- en onderwijsinstellingen. De culturele kracht van Tilburg wordt primair bepaald door de makers. Er werken vele professionele gezelschappen en ensembles, choreografen, regisseurs, ontwerpers en kunstenaars. Nationaal bekende voorbeelden zijn Het Zuidelijk Toneel, TRASH, Guus Meeuwis, Destine, JanTaminiau en Reinoud van Vught. Daarnaast kent de stad een bloeiend amateurverenigingsleven, stedelijke harmonieën, fanfares en koren. Het Fontys Jazz Choir, Kamerkoor Ad Parnassum, Koninklijke Harmonie Orpheus en de Streetdance Teams van Sportinstituut Ooms spreken daarbij tot de verbeelding. Ook in het inmiddels beëindigde KORT-programma komt de kracht van de makers tot uiting. Mede daardoor heeft dit innovatieve concept over de relatie tussen kunst en stedelijke, openbare ruimte landelijk aandacht gekregen. Overigens is opmerkelijk dat makers en evenementenorganisaties voor de realisatie van hun projecten niet alleen gebruikmaken van daartoe geëigende gebouwen, maar ook van pleinen, parken (Leijpark), industrieel erfgoed (Spoorzone) en groene buitengebieden (Moerenburg, Warande). Ze benutten de stad als podium. Ook het culturele voorzieningenniveau in Tilburg is goed. De Pont, Audax Textielmuseum Tilburg, Natuurmuseum Brabant en 013 zijn onmiskenbaar parels van de stad. Samen met de Bibliotheek Midden-Brabant, Theaters Tilburg, Natuurmuseum Brabant en Factorium (inclusief Musicallfactory) bedienen zij een breed publiek. NWE Vorst, Paradox, Hall of Fame zijn er voor meer specifieke doelgroepen. Daarnaast huisvest de stad organisaties uit de landelijke basisinfrastructuur en provinciale steuninstellingen: Het Zuidelijk Toneel, Station Zuid, MuziekLab Brabant, De Kunstbalie en het BKKC. De culturele kracht van Tilburg hangt tevens samen met beeldbepalende evenementen als de Kermis, Festival Mundial, Lustwarande en Festival Incubate. Andere aansprekende voorbeelden zijn Tilburg Dansstad, Playgrounds, International Gipsy Festival, Tilburg Zingt en het Festival van het Levenslied. Deze evenementen hebben gemeenschappelijk dat zij uit de samenleving zelf zijn voortgekomen en op nationaal niveau toonaangevend zijn. Tenslotte zijn er de kennis- en onderwijsinstellingen die fungeren als stuwende krachten achter de culturele dynamiek van Tilburg: Tilburg University (vrijetijdswetenschappen), Fontys Hogeschool voor de Kunsten (Academie voor architectuur en stedenbouw, Academie voor beeldende vorming, Academy for circus and performance art, Conservatorium, Dansacademie, Academie voor theater en Rockacademie), Avans (bouwkunde) en het ROC (kunst, cultuur en media). Deze instellingen beschikken over veel knowhow en expertise, zijn aanjagers van onderzoek en experiment en zorgen met hun afstudeerders voor ‘nieuw bloed’ in de culturele sector. Wat maakt de culturele kracht van Tilburg nu zo bijzonder? Typerend voor Tilburg is allereerst dat culturele initiatieven bottom-up ontstaan vanuit nauwe en ongedwongen samenwerking tussen verschillende actoren in het culturele veld. Ten tweede dat makers en podia zich vanzelfsprekend verbinden met het traditioneel sterke kennis- en onderwijsaanbod in de stad. En ten derde engageert de Tilburgse cultuurwereld zich nadrukkelijk met andere beleidsvelden zoals economie (TextielLab, Playgrounds), diversiteit (Mundial, T-parade, kermis), duurzaamheid (Incubate) en is er aandacht voor buurten en wijken (Station Zuid, Zuidelijk Toneel). Daarmee heeft de Tilburgse cultuur in Nederland een eigen gezicht. 5/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Vergezicht 2020 Hoe ziet het culturele profiel van Tilburg er anno 2020 uit? De eerder geschetste ontwikkelingen in het Nederlandse cultuurbeleid, de gesignaleerde trends, almede de eigenheid van Tilburg en de culturele krachten van de stad, bieden voldoende houvast voor een vergezicht. Een richtinggevend beeld dat de gemeente de komende jaren kan helpen bij het maken van fundamentele keuzes en bij het aanbrengen van samenhang in de (culturele) beleidsagenda. In onze optiek kent het compositorische beeld van het culturele vergezicht 2020 vier karakteristieken: 1. De culturele basis is op orde; 2. Culturele ambities gaan uit van eigen kracht; 3. Social innovation fungeert als leidraad voor culturele ontwikkeling; 4. Tilburg positioneert zich expliciet in netwerken.
1 -‐ De culturele basis is op orde Anno 2020 beschikt Tilburg over een duurzame basisinfrastructuur met een voorzieningenniveau dat past bij aantrekkelijke stad met ruim 200.000 inwoners. Bij de vraag op de culturele basis op orde is, fungeert het ‘ringenmodel’ van de VNG als richtsnoer. Dit impliceert dat Tilburg beschikt over bestendige en adequate faciliteiten voor amateurkunst en kunsteducatie, cultureel erfgoed, beeldende kunst en architectuur, podiumkunsten, film, media en letteren en evenementen. Op de genoemde terreinen mag van de culturele hoofdstructuur van Tilburg worden verwacht dat de volgende ontwikkelingen zich in 2020 voordoen of hebben voorgedaan. Vernieuwende allianties tussen amateurveld, kunsteducatieve instellingen en onderwijs hebben geleid tot een samenhangend stedelijk cultuurprogramma voor een ‘levenslang leren’, een programma dat voor iedereen toegankelijk is en meerdere routes kent. Erfgoed wordt gekoesterd. Musea, archieven en erfgoedinstellingen benutten e-culture (innovatieve technieken en media), monumenten, architectuur en industrieel erfgoed om Tilburgers bewust te maken van de eigen culturele identiteit. Wat kunst en cultuur in de openbare ruimte betreft hanteert Tilburg een beleid dat past bij een stad die fier is op zijn eigen identiteit. In de diverse kunstdisciplines muziek, dans, beeldende kunst, film en theater - heeft een aanbodgerichte cultuurconfrontatie plaatsgemaakt voor een meer vraaggerichte aanpak, gericht op belevenisen betekenisgeving. Kennisontsluiting, het aanbrengen van context en mediawijsheid kenmerken de bibliotheek van de toekomst. Tot slot mag worden verwacht dat Tilburgse evenementen die beeldpalend zijn voor het culturele profiel van de stad deel uitmaken van de culturele hoofdstructuur. Deze infrastructuur is effectief en efficiënt ingericht, waarbij gemeentelijke voorzieningen tot doel hebben de burger zo optimaal mogelijk te faciliteren in zijn culturele behoeften. Gerichtheid op de samenleving impliceert tevens dat de culturele basis geen in zichzelf gekeerd systeem kan zijn, maar fungeert als een open netwerk van wisselende samenwerkingsverbanden.
2 -‐ Culturele ambities gaan uit van eigen kracht Tilburg beschikt op cultureel gebied over een solide infrastructuur met enkele bijzondere parels. Met de culturele basis op orde rijst de vraag op welke terreinen culturele ambities van Tilburg de meeste kans van slagen hebben. Onderscheidend vermogen is cruciaal wil Tilburg een aantrekkelijke stad zijn die de concurrentie met andere steden aan kan. Ambities zouden daarop moeten worden afgestemd.
6/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Hiervoor constateerden wij dat Tilburg zich op cultureel terrein van andere steden onderscheidt doordat initiatieven veelal bottom-up en in ongedwongen samenwerking ontstaan, doordat verbindingen met het krachtige onderwijsveld vanzelfsprekend zijn en doordat cultuur zich nadrukkelijk engageert met andere beleidsterreinen. Het is deze dynamiek die de stad een eigen gezicht heeft gegeven. Bezien wij het totale culturele veld dan kunnen we vaststellen dat Tilburg zich op enkele terreinen van andere steden onderscheidt. Deze terreinen kenmerken zich door een keten, waarin de functies leren, creëren en produceren, presenteren en distribueren krachtig en succesvol aan elkaar zijn geschakeld. Tegelijk zijn verbindingen met onderwijs en bedrijfsleven bestendig aanwezig. En niet onbelangrijk: de burger is in meerdere opzichten betrokken. Aan de voorkant van de keten (bij het leren) omdat de stedelijke infrastructuur de Tilburger ruime mogelijkheden biedt tot het ontwikkelen van zijn cultureel talent (van de eerste kennismaking in het primair onderwijs, via diverse vormen van kunsteducatie tot en met kunstvakonderwijs). En aan de achterkant van de keten (bij presentatie en distributie) omdat de stedelijke infrastructuur jong en oud in staat stelt te genieten van het culturele aanbod van professionals en amateurs. Kijkend naar verleden en heden dan zijn er drie terreinen waarin het onderscheidend vermogen van Tilburg het meest succesvol tot uiting komt: a. muziek; b. theatrale kunsten; c. evenementen.
Muziek Tilburg is traditioneel sterk in muziek met als onderscheidende krachten pop, jazz en vocale disciplines waaronder musical. In al deze disciplines zijn er vele scholingsmogelijkheden. Zowel gesubsidieerde (Factorium) als commerciële instellingen geven aansluiting op toonaangevende vakopleidingen (Conservatorium, Rockacademie, Musicalopleiding). Professionals, studenten en amateurs in de muzieksector kunnen gebruik maken van een breed aanbod van oefenruimtes en opnamestudio’s. Verder beschikt de stad over uitstekende podia, zowel voor kleine als grote muziekproducties, variërend van Cenakel en Cul du Sac via Factorium tot landelijk bekende podia als Paradox en 013. Samenwerking en ondernemerszin hebben de Tilburgse muziek bijzonder krachtig gemaakt. We zien dan ook dat de muziekscene vele (inter)nationaal bekende namen heeft voortgebracht: Henny Vrienten, Guus Meeuwis, Krezip, Paul van Kemenade, Tilburgs Vocaal Ensemble, Fontys Jazz Choir, Freek Bartels, Madelon van der Poel en vele anderen (zie aanhangsel 2) Theatrale kunsten Ook de theatrale kunsten hebben Tilburg over het voetlicht gebracht. Dat geldt zowel voor theater, kleinkunst, dans en circus. Net als in de muziek is er sprake van een goed georganiseerde keten. Hiervan getuigen onder meer Factorium, Dansacademie, een unieke circusopleiding, Makershuis Oost, de landelijke dansvoorziening Station Zuid, NWE Vorst en Theaters Tilburg. Onderscheidende, aan Tilburg gerelateerde namen zijn onder meer Ivo de Wijs, Raz, T.R.A.S.H., Het Zuidelijk Toneel, Helma Melis, MarcMarie Huijbregts en de streetdance groep So What (zie aanhangsel 3). Evenementen Ten derde zijn het evenementen die laten zien waar Tilburg goed in is. Vooral evenementen, manifestaties en festivals tonen de open houding, de daadkracht en de neiging tot experiment en vernieuwing die zo typerend zijn voor Tilburg. Vele zijn spontaan uit de samenleving voortgekomen. Karakteristiek is het vaak multidisciplinaire karakter en de nauwe samenwerking tussen cultuur en een grote diversiteit aan stedelijke organisaties en bedrijven. Het boegbeeld van de Tilburgse evenementen is zonder twijfel de kermis. Festivals die Tilburg eveneens (inter)nationaal op de kaart zetten zijn onder meer Festival Mundial, Lustwarande, Festival Incubate, Gipsy Festival, Playgrounds en Road Burn Festival. De rijkdom van het aanbod wordt mede bepaald door succesvolle evenementen als het Festival van het Levenslied, T-Parade, Stukafest, Dancetour, Boeken rond het Paleis, de Dansmaand, Tilburg Zingt en Tilburg Culinair. Eerder is al aangegeven dat een groot deel van deze evenementen zich engageert met maatschappelijke vraagstukken. Dat maakt duidelijk dat social innovation eigen is aan de culturele kracht van Tilburg.
7/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Vanwege het onderscheidend vermogen ligt het voor de hand dat Tilburg bij haar (culturele) ambities inzet op deze drie terreinen. Daarbij fungeert de stad als podium. Maar daarmee is niet alles gezegd. Tilburg heeft twee culturele parels die niet onmiddellijk met de drie genoemde terreinen in verband kunnen worden gebracht: Audax Textielmuseum Tilburg, Natuurmuseum Brabant en De Pont. Over het belang van deze organisaties voor de aantrekkelijkheid van de stad kan geen misverstand bestaan. Beide op hun terrein toonaangevende musea participeren in een rijk geschakeerd internationaal netwerk (zie aanhangsel 4). Vanwege hun internationale betekenis zullen Audax Textielmuseum Tilburg en De Pont nadrukkelijk in de ambities van Tilburg moeten worden betrokken.
3 -‐ Social innovation fungeert als leidraad voor culturele ontwikkeling Als partner van Midpoint Brabant heeft Tilburg ervoor gekozen zich te profileren als centrum van social innovation. Op grond van deze keuze mag worden verondersteld dat de Tilburgse cultuurwereld in 2020 social innovation hanteert als leidraad voor haar stedelijke en regionale ontwikkelingen. Social innovation past bij de open houding, de daadkracht en de neiging tot experiment en vernieuwing die zo zijn typerend voor Tilburg. De keuze voor social innovation betekent voor cultuur dat haar waarden onder meer worden benut om creatieve impulsen te geven aan vernieuwingen op economisch en sociaal-maatschappelijk gebied. Zo zouden culturele makers, instellingen en organisaties in nauwe samenwerking met overheid, onderwijs en ondernemers moeten inzetten op het creëren van nieuwe economische markten en het ontwikkelen van originele oplossingsmodellen voor maatschappelijke kwesties. Om dit te bereiken werken culturele instellingen samen met organisaties als de universiteit, de Kamer van Koophandel, de BOM en het regionale bedrijfsleven. Overigens zou social innovation ook moeten leiden tot vernieuwingen binnen de cultuurwereld zelf, bijvoorbeeld op het terrein van financiering. Zo zouden culturele instellingen via bijvoorbeeld crowd funding, partnerships en dienstverlening op maat moeten komen tot andere en eigentijdse financieringsconcepten ter aanvulling op traditionele vormen van cultuursubsidie. In samenhang met het voorgaande zouden culturele instellingen in 2020 moeten bijdragen aan het profiel van Tilburg als centrum voor social innovation. Culturele instellingen functioneren namelijk meestal als open laboratorium en/of etalage. Als creatieve biotopen maken zij zichtbaar hoe nieuwe ideeën kunnen ontstaan en worden onderzocht; als presentatie- en ontmoetingsplaats bieden ze mensen, van jong tot oud, de mogelijkheden tot beleving en inspiratie. Dat culturele instellingen kunnen fungeren als ambassadeur van social innovation bewijst het Audax Textielmuseum Tilburg met zijn Textiellab. Tot slot zouden door social innovation gedreven cultuurinstellingen ertoe moeten bijdragen dat afgestudeerden van de kennis- en onderwijsinstellingen zich duurzaam aan Tilburg verbinden, zo niet fysiek, dan in ieder geval via in actieve netwerken.
4 – Tilburg positioneert zich expliciet in netwerken Hierboven hebben wij geconstateerd dat onze samenleving transformeert naar een network society, waarbij globalisering, revoluties in de informatietechnologie en sociale netwerken leiden tot sociale, politieke, economische en culturele veranderingen. Deze network society genereert innovatieve organisatievormen waarin gemotiveerde mensen en organisaties komen tot meer creativiteit, nieuwe kennisstromen en op duurzaamheid gerichte oplossingen voor maatschappelijke kwesties. Het eerder genoemde dynamische analysemodel laat zien dat Tilburg zich verbindt met verschillende netwerken en hun programma’s, waarbij die van Midpoint Brabant en BrabantStad het verst zijn uitgewerkt. 8/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Participatie in dergelijke netwerken biedt Tilburg en haar culturele instellingen nadrukkelijk kansen voor kennisdeling, creativiteit en sectorstimulering (bijv. leisure). Tegelijk biedt positionering in netwerken mogelijkheden om de specifieke eigen krachten naar voren te brengen. Daarbij kunnen netwerkpartners helpen om het eigen profiel over het voetlicht te brengen. Langs deze weg kan Tilburg zich binnen netwerken krachtig profileren als centrum van social innovation. Daarnaast profiteren Tilburg en haar culturele instellingen van de sterke kanten van netwerkpartners. Op cultureel gebeid kan BrabantStad als voorbeeld dienen. Projecten als 2018Brabant en het zogeheten Brabantbod (de Brabantse cultuurlobby richting Rijk) laten zien hoe gemeenschappelijk optreden leidt tot meerwaarde voor alle netwerkpartners. Daardoor komen de culturele krachten en het profiel van Tilburg sterker naar voren. Om de positie van Tilburg (inter)nationaal te versterken zou Tilburg en haar culturele instellingen zich anno 2020 expliciet moeten positioneren in relevante netwerken. Dit betekent dat zij hun rol in bestaande netwerken hebben versterkt, en zijn toegetreden tot nieuwe betekenisvolle netwerken.
9/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Slotwoord Met ‘Tilburg, cultureel vergezicht 2020’ hebben wij een richtinggevend beeld geschetst met de bedoeling om de gemeente te helpen bij het maken van de fundamentele keuzes en bij het aanbrengen van samenhang in de culturele beleidsagenda voor de komende jaren, inclusief de nieuwe kadernota cultuur. Wij zijn ervan overtuigd dat de karakteristieken van het geschetste beeld - 1) de culture basis is op orde; 2) culturele ambities gaan uit van eigen kracht; 3) social innovation fungeert als leidraad voor culturele ontwikkeling; 4) Tilburg positioneert zich expliciet in netwerken- kunnen fungeren als betekenisvolle criteria bij het maken van keuzes. Het opgeroepen beeld stelt de gemeente Tilburg in staat om ook in cultureel opzicht ambities uit te stralen en attractief te zijn in concurrentie met andere steden.
10/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Aanhangsel 1a – analyse inzoommodel 1
National e ring; people, planet, profit
Provinc ial e ring: Agenda van Brabant en BrabantStad
11/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Aanhangsel 1b – analyse inzoommodel 2
Regional e ring: Midpoint Brabant en Regio Overleg Midden-Brabant
S tedel ijke ring: overheid, onderwijs en ondernemers
12/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Aanhangsel 1c – analyse inzoommodel 3
Til burgs c ul tuuraanbod: het VNG ringenmodel
Til burgs c ul tuuraanbod: spelers in het fundament
13/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Aanhangsel 1d – analyse inzoommodel 3
Til burgs c ul tuuraanbod: de eigen kracht 14/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Aanhangsel 2 – Muziek L eren
Creëren & Produc eren
Pres enteren & D is tribueren
Onderwijs -‐ Primair onderwijs -‐ Voortgezet onderwijs (muziekonderwijs) -‐ Beroepsonderwijs ROC (cultuur, evenementen en media) Fontys (o.a. Conservatorium en Rockacademie) -‐ Tilburg University (taal en cultuurstudies)
Repetitieruim ten en S tudio’s
Pres entatiepl ekken Podia: 013, Paradox, Factorium (N.B. Posjet, Noorderlicht, Batcave) Muziekcafés: La Vigne, Cul du Sac etc.
Brede School CiST Factorium (Dans- & Muziekschool) Particuliere lesinstituten & cursusaanbieders Zuivelfabriek, Grosfeld etc.
Onders teuning en advies o.a. BKKC (Stamb, BRAM) Muzieklab Brabant Kunstbalie Artfact Muzikantenwinkel Produc ers & produc tie o.a. Studio’s: Chapel, Chateau, Volver, Hilvaria
Media-aandac ht o.a. Jacques de Leeuw Prijs D is tributiekanal en: Festivals: Mundial, Incubate, Roadburn, Traces, Stranger than Paranoia, Levenslied etc.
Toel everanc iers o.a. Instrumenten: Bill Coolen, Simons Bladmuziek: Spiero Geluid: JVH D oc um enteren en arc hiveren D oc um enteren en Arc hiveren Cul tureel E rfgoed
Brood & Vrienten/Maurice Leenaars/Jan Wirken/Frank Ashton/Herman van Haaren/De Deurzakkers/Eric van der Westen/MAM (Tom America)/Corry Konings/Eric Vloeimans/Jeroen van Vliet/Soft Parade/Pascal Vermeer/Roland Verstappen/Laetitia van Krieken/Guus Meeuwis & Vagant/MusicAllFactory/Marc Daniëls/Harmen Fraanje/Mete Erker/Berry van den Bebber/Krezip/Green Lizard/Mark van Beelen/Het Gebaar/Céline Purcell/Twan Lijten/Danielle Veneman/Wesley/Wieneke Remmers/Intwine/Sophie Veldhuizen/Fedde Le Grand/Anne Stalman/Jettie Palettie/Brigitte Heitzer/ Madelon van der Poel/Destine/Joris Posthumus/Susan Seegers /Tineke Blok /Freek Bartels 15/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Aanhangsel 3 – Theatrale kunsten L eren
Creëren & Produc eren
Pres enteren & D is tribueren
Onderwijs -‐ Primair onderwijs -‐ Voortgezet onderwijs Willem II -‐ Beroepsonderwijs ROC (bewegingsexpressie, dans) Fontys Dansacademie Fontys Academie voor Theater Fontys Academy for Circus and Performance Art
Repetitieruim ten en S tudio’s
Pres entatiepl ekken Carré Factorium Hall of Fame NWE Vorst Theaters Tilburg
Brede School CiST Factorium (Dans- & Muziekschool) MusicalFactory Particuliere lesinstituten & cursusaanbieders Balletschool Julia, De muze werkplaats voor theater, Sportschool Ooms-Streetdance etc.
Onders teuning en advies o.a. BKKC Kunstbalie Artfact Produc ers & produc tie o.a. Het Zuidelijk Toneel Station Zuid Makerhuis Oost
Media-aandac ht o.a. Jacques de Leeuw Prijs D is tributiekanal en: Festivals: Dansmaand, KWARKfestival, HartsTocht,etc.
Toel everanc iers o.a. Dansbenodigdheden: Excento, Papillon Theaterbenodigdheden: St Techn. en Mat. Dienstverl. Ad AM. Kunst Geluid: JVH D oc um enteren en arc hiveren Cul tureel E rfgoed
Danserscollectief/theatergroep De Grootste Luxe na de KleurenTeevee/Danshuis/Ivo de Wijs/Nora van den Eeckhout/Lilian Bruinsma/Raz/Paul Hoes/ Hans Tuerlings/Sonja Augart/Roeland Fernhout/Pia Meuthen/Vloeistof/Leonard & Jeroen/Helma Melis/De Kwekerij/T.R.A.S.H./Marc-Marie Huijbregts/Station Zuid/Tilburg Tigers/Tilburg Dansstad/Rob van Gestel/Dansmaand/Marcel Musters/Eefje Wentelteefje/Remko Vrijdag/Het Zuidelijk Toneel/ Compagnie Perelman
16/18
TILB URG, CULTUREEL VERGEZICHT 2020 Aanhangsel 4 – Audax Textielmuseum Tilburg in breder perspectief L eren
Creëren & Produc eren
Pres enteren & D is tribueren
Onderwijs -‐ Primair onderwijs -‐ Voortgezet onderwijs (textiele werkvorming) -‐ Beroepsonderwijs ROC (mode etc.) Tehatex Academie voor Beeldende Vorming
Werkpl aats en en atel iers o.a. Textiellab van Audax Textielmuseum Tilburg
Pres entatiepl ekken o.a. -‐ Audax Textielmuseum Tilburg -‐ Galeries
Centra voor kunstzinnige vorming
Onders teuning en advies o.a. Tiendschuur
Produc tiebedrijven o.a. Textielindustrie (AaBb, BeKa, Mommers etc.) Innofa, Zuid Nederlandse Textielindustrie N.B. Van Besouw, Van Puijenbroek
Media-aandac ht ( I nter) national e D is tributiekanal en -‐ Beurzen (Milaan) -‐ Biënnales -‐ Modeshows
Commerciële lesinstituten & cursusaanbieders Connectie met (inter)nationale kennisinstellingen en textielopleidingen
( I nter) nationaal net van toel everanc iers o.a. Franken Textielmachines, Habotex, Novofabrics, Stoffenzaken etc. D oc um enteren en arc hiveren Cul tureel E rfgoed Audax Textielmuseum Tilburg
AaBe
Innofa
Textiellab
Textielmuseum
Jan Taminiau
17/18
