Doodgewoon? THEMA Over de dood
LEERDOEL Tieners horen dat God ons wil troosten, ook als we iemand aan de dood verliezen.
GROEPSDOEL Tieners ontdekken de impact van de dood en bedenken hoe zij er kunnen zijn voor iemand die een dierbare aan de dood heeft verloren.
SLEUTELBIJBELTEKSTEN
Psalm 23:4, Joh. 10:10, Openbaring 21:1-8, Psalm 56:9, 1 Kor. 15: 54-57
LEIDERSGEBED Vader in de hemel wilt U bij ons zijn als we een moeilijk thema hebben vandaag. Wilt U bij alle tieners zijn die in hun omgeving iemand hebben verloren. Wilt U ons helpen om elkaar te troosten. Wilt U die de dood heeft overwonnen ook onze trooster zijn. Amen.
INHOUD
toaatl 63 min.
WWW.LOGON Download Netwerk Mail
Dood is… Stuk Watten in je hoofd
10 min. 5 min. 5 min.
WWW.BROWSE Netwerk Input Input Megabite
Zware last Dood Live life to the full Ooit komt er een dag
5 min. 8 min. 10 min. 6 min.
WWW.SHUTDOWN Netwerk Online Save
Vier het leven Onvermijdelijk De dood
Youth for Christ - Rock Steady
5 min. 8 min. 1 min.
197
Doodgewoon? INTRODUCTIE In elke klas van de middelbare school zit wel een tiener die een dierbare verloren heeft. De kans is dus groot dat er op Rock Steady meerdere tieners zijn die op de een of andere manier geconfronteerd zijn met de dood. Omgaan met de dood in je puberteit (12-21 jaar) is ingewikkeld en bijna ongrijpbaar. Tieners verbergen hun rouw zo goed mogelijk om te voorkomen dat anderen hun pijn en verdriet zien. Hun leven gaat razendsnel door, ook na de dood van een dierbare. Dat zorgt voor een hoop verwarring en vervreemding. Tegelijkertijd beschikken tieners over een enorme veerkracht om over hun verdriet heen te groeien. Tijdens dit Rock Steady programma denken we na over hoe gewoon de dood dan is en proberen we te ontdekken hoe je kunt leven met de dood. Voor meer informatie en achtergrondartikelen kun je terecht op www.achterderegenboog.nl, www.jmouders.nl/rouwen, www.emoties-enzo.nl en www.verliesverwerken.nl. Je kunt kijken naar de documentaire ‘het gevoel van Allerzielen’ van de KRO of je leest Leven zonder jou van Daan Westerink of Mijn troostende Ik van Riet Fiddelaers-Jaspers.
www.logon DOWNLOAD
10 MIN
Voorbereiding
Zorg voor hapjes en drankjes. Knip de kaartjes uit het werkblad. Leg post-its neer en pennen.
Doel
Tieners ontdekken het thema van de bijeenkomst.
Activiteit
• Zorg voor hapjes en drankjes. • Vraag tieners in tweetallen langs de kaartjes te lopen en ze te bespreken. • Lees daarna ieder kaartje voor en vraag steeds een tweetal om een reactie.
NETWERK Voorbereiding Doel Activiteit
198
dood is...
Youth for Christ - Rock Steady
STUK
5 MIN
Zorg voor een (reclame)folder per team. Knip uit iedere folder drie stukken. Gooi één stuk weg. De andere twee stukkenen verdeel je over de teams. Tieners ervaren hoe je tevergeefs kunt zoeken om iets weer compleet te krijgen. • Verdeel de groep bij binnenkomst in groepjes van vijf of zes tieners en geef iedereen binnen het team een nummer. • Vraag ieder team in een hoek van de ruimte te gaan staan. • Geef elk team een folder waar een deel uit is geknipt en geef ze andere losse stukken folder die een deel zijn van de folder van een ander team.
• Na het startsein gaat de eerste uit het team bij een ander team na of daar een deel is van hun folder. • Nadat hij terug is, waagt de volgende uit het team een poging bij een ander team. • Zo proberen alle teams weer zo snel mogelijk hun folder compleet te krijgen. • Dit gaat onmogelijk lukken (want van iedere folder is er een deel echt weg). • Stop na vijf minuten het spel. • Roep het team dat als eerste de twee delen te pakken had uit als winnaar.
Vertel
Deze Rock Steady gaat over een onderwerp waar je helemaal stuk van kunt zijn. Iets waar je leven van op zijn kop staat en niets meer is zoals het eerst was. We gaan het hebben over de dood. Eigenlijk is het met de dood net zoals met dit spelletje. Wanneer er iets of iemand uit jouw omgeving doodgaat, dan ontstaat er een gat. Er gaat iets stuk in jou. Dat is wat de dood doet. Dat komt omdat het niet meer compleet is en het eigenlijk ook niet meer compleet te krijgen is. Er mist een stukje. Hoe hard je je best ook doet om het te vinden. Het lukt niet. Een verlies zorgt dat je niet meer compleet bent. Vandaag gaan we met elkaar nadenken over de dood en hoe we er voor elkaar kunnen zijn als iemand in onze omgeving zoiets meemaakt.
MAIL
WATTEN IN JE HOOFD
5 MIN
Voorbereiding
Zorg voor jam, bakjes, veel watten, kopieer het werkblad en schrijf de aankondigingen er ook bij. Knip de strookjes papier uit. Tape een begin- en eindlijn.
Doel
Tieners komen in aanraking met verschillende opvattingen en uitspraken over de dood.
Activiteit
• Vraag elk team achter de beginlijn te gaan staan met een bakje jam en een teiltje. • Zet bij de eindlijn voor ieder team: een bakje met watten en de strookjes papier met de uitspraken en de aankondigingen. • Leg uit dat de eerste tiener uit de rij een klodder jam op zijn voorhoofd smeert en zonder handen een watje en een van de strookjes papier neemt die aan de jam moet blijven plakken. • Terug bij de beginlijn doet hij het strookje papier en het watje in het teiltje. • Daarna gaat de volgende uit het team. • Het winnende team heeft als eerste alle aankondigingen en uitspraken in hun teiltje bij de beginlijn. • Vraag het winnende team de aankondigingen voor te lezen en vertel dat jullie in het Weerwoord aan de slag gaan met de uitspraken.
Vertel
De dood kan je het gevoel geven dat je hoofd vol zit met watten. Je hebt het idee dat je niet meer kunt nadenken en voelen. Daarom kunnen sommige mensen na een verlies van iemand ook anders reageren dan je gewend bent. Of je hebt het idee dat de hele wereld doordraait en doorgaat maar jij stilstaat. Kortom, je kunt je in de war voelen. Begin de bijeenkomst met gebed.
199
Doodgewoon?
www.browse NETWERK
ZWARE LAST
5 MIN
Voorbereiding
Tape een duidelijke begin- en eindlijn.
Doel
Tieners ervaren dat een verlies kan voelen als een ‘zware last’, maar dat samen dragen ervoor zorgt dat het gewicht makkelijker te dragen is.
Activiteit
• Vraag (dezelfde) teams een rijtje te maken en laat elk team een vrijwilliger uitkiezen die in dit spel ‘de zware last’ speelt. • De vrijwilliger, de ‘zware last’, gaat aan het been hangen van de eerste uit de rij. • Deze probeert de zware last zo snel mogelijk naar de overkant te brengen. • Daarna rent de vrijwilliger terug, zodat de volgende uit de rij de vrijwilliger op kan pikken en terug kan brengen. • Let op: de zware last moet echter iedere keer op een andere manier naar de overkant gebracht worden. • Nadat iedereen uit de rij geweest is, moet elk team de zware last nog drie keer op drie verschillende manieren met elkaar naar de overkant dragen. • Het winnende team is het snelste en heeft op de meest verschillende manieren de zware last naar de overkant gebracht.
Vertel
Als je te maken krijgt met de dood dan voelt dat vrijwel altijd als een zware last die je met je meedraagt. Iemand verliezen is zwaar. Het kan voelen alsof het niet te tillen is. Toch kun je die last op verschillende manieren dragen. Het gewicht wordt niet minder. Het is nog steeds heel zwaar, maar het kan wel lichter voelen. Bijvoorbeeld wanneer je weet dat er bij de eindstreep iemand op je wacht of wanneer iemand je aanmoedigt vol te houden. Of wanneer iemand je helpt te dragen. We hebben zojuist ontdekt dat samen dragen ervoor zorgt dat de last lichter wordt. Er voor iemand zijn in zo’n zware tijd kan dus echt helpen!
Leiderstip:
Een kwetsbaar onderwerp vraagt om een veilige omgeving. Nodig de tieners uit om te praten, maar dring niet aan. Bedenk voor je dit programma doet ook of je tieners kent die met het onderwerp te maken hebben. Geef ze de ruimte hun verhaal te doen, maar zorg dat hun verhaal niet ‘de maat’ is.
200
Youth for Christ - Rock Steady
INPUT
DOOD
8 MIN
Voorbereiding
Bespreek binnen je leidersteam of er iemand is die van dichtbij een verlies heeft meegemaakt en vraag hem of hij daar iets over wil komen vertellen. Neem anders het werkblad als uitgangspunt of lees het voor. Zorg voor zakdoekjes en stiften.
Doel
Tieners ontdekken de impact van de dood en bedenken hoe zij er kunnen zijn voor iemand die een dierbare aan de dood verloren heeft.
Activiteit
• Ga met elkaar in een grote kring zitten. • Nodig hen uit om te luisteren naar degene die van dichtbij een verlies heeft meegemaakt. Je kunt ook het werkblad voorlezen waarop Patricia haar verhaal doet. • Vraag de tieners om te reageren en moedig ze aan hun vragen te stellen. • Geef daarna iedere tiener een zakdoekje. Vraag hen op het zakdoekje met stift te schrijven wat jij kunt betekenen als iemand een dierbare heeft verloren aan de dood.
Vertel
Troosten is belangrijk. Voor de ander staat de wereld te schudden. Een verlies is enorm ingrijpend. Het is belangrijk om er voor de ander te zijn. Troosten kan op allerlei manieren. Het allerbelangrijkste is dat je aan hem/haar vraagt hoe je de ander kan troosten. Een knuffel, een luisterend oor, potje voetballen, mee naar het graf, samen eten... En een verlies dragen duurt lang. De overledene komt echt niet meer terug. Ook na jaren kan dat nog pijn doen. Vraag er nog eens naar of haal samen herinneringen op.
Leiderstip:
Iedereen rouwt op zijn eigen manier. Vanzelfsprekend maakt het veel uit wat de relatie is die je hebt met degene die sterft. Het is ook goed dat te benoemen. Je reageert heel anders op het verlies van iemand die je een keer per jaar ziet dan op het verlies van bijvoorbeeld je moeder of vader, broer of zus.
INPUT
LIVE LIFE TO THE FULL
10 MIN
Voorbereiding
Zorg voor een Bijbel. Zorg voor een kaars en lucifers. Bedenk wie er als leider dit belangrijke onderdeel het beste kan doen.
Doel
Tieners ontdekken dat Jezus de dood heeft overwonnen en Hij hen wil troosten in pijn en verdriet.
Activiteit
Steek de kaars aan.
201
Doodgewoon? Vertel
Soms steken mensen een kaarsje aan voor iemand die overleden is. Het licht van de kaars staat ook vaak symbool voor het feit dat God aanwezig is. Vertel dat het belangrijk is om dat te onthouden. Juist in de pijn, juist in het gemis, juist in een donkere tijd wil God bij je zijn Psalm 23:4. Er wordt wel eens gezegd dat de dood iets heel natuurlijks is, iets heel normaals. Maar dat is helemaal niet zo. Het is misschien wel het meest onnatuurlijke wat er is. God heeft de dood namelijk helemaal niet bedacht. Toen Hij ons maakte, had Hij bedacht dat we eeuwig zouden leven, samen met Hem. Hij had bedacht dat we het leven zouden leven in al Zijn volheid ( Joh. 10:10). De dood hoorde daar helemaal niet bij.
En juist omdat de dood er niet bij hoorde, heeft God iets gedaan wat heel bizar is. Hij heeft Jezus gezonden om dood te gaan. God heeft dus van heel dichtbij meegemaakt wat het is als iemand die je allerliefste is, doodgaat. Hij heeft die pijn echt gevoeld. En Jezus weet zelfs wat het is om echt dood te gaan. Hij is dood geweest. Maar God zorgde ervoor dat Jezus niet dood bleef; Hij is opgestaan uit de dood en daarmee heeft Hij ervoor gezorgd dat wij als we in Hem geloven eeuwig mogen leven (1 Kor. 15: 54-57).
Toch gaan er nu nog steeds mensen dood. Mensen die je heel dierbaar zijn en mensen die je helemaal niet kent. God zegt dat Hij erbij is. Hij zegt dat Hij je wil troosten. Hij zegt dat Hij je tranen op zal vangen in een kruik (Psalm 56:9). Hij wil met je mee huilen. Hij weet hoe verdrietig je kunt zijn. Hoe ellendig de dood is. Maar Hij wil meer doen dan dat. Nog veel meer dan dat Hij je wil leren hoe je om kunt gaan met de dood, wil Hij je Zijn leven in overvloed geven. Hij wil je geven wat je nodig hebt, op een manier zoals alleen Hij dat kan. Hij wil je laten genieten van al het moois wat Hij gemaakt heeft. Hij wil je Zijn troost, Zijn liefde geven, zodat je kunt leven. Het betekent niet dat je geen verdriet meer hebt of iemand niet meer mist, maar het maakt wel verschil. Met God sta je er niet alleen voor en met Hem hoef je niet bang te zijn voor de dood.
Vertel hoe jij als leider omgegaan bent met eventuele verliezen die je hebt meegemaakt. Wees eerlijk. Deel ook gerust je vragen, boosheid en twijfels die je misschien had. Er zijn ongetwijfeld tieners die zich daarin herkennen. ook bij hen kan dit voorkomen. Als het langere tijd geleden is, deel dan ook hoe je er op terug kijkt. Het kan bemoedigend zijn voor tieners om te horen dat de tijd ook heelt en wat doet!
Megabite
202
OOIT KOMT ER EEN DAG
6 MIN
Voorbereiding
Zorg voor voldoende Bijbels en papier, stiften en kleurpotloden.
Doel
Tieners weten dat er straks een dag komt dat Jezus al onze tranen afwist.
Activiteit
• Ga in groepjes uiteen en lees binnen de groepjes met elkaar Openbaring 21:1-8.
Youth for Christ - Rock Steady
• Vertel dat er een dag komt dat er geen dood, geen tranen, geen rouw en geen ellende meer zal zijn, omdat God onder ons komt wonen. Vraag de tieners of ze zich daar een voorstelling van kunnen maken en wat dat doet met hun perspectief op de dood. • Praat samen over de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. Hoe denken de tieners dat deze er uit zullen zien? Geef hen allemaal papier en stiften en laat hen dit tekenen.
Vertel
Het is niet de bedoeling om de nieuwe hemel en de nieuwe aarde als excuus te gebruiken of het gemis van de dood minder groot te laten zijn. Het gemis doet pijn en het blijft pijn doen. Het feit dat er iets nieuws komt, hoeft daar nog niet direct iets aan te veranderen. Of wel? Eigenlijk wel. Het zorgt er namelijk voor dat je perspectief verandert. Het zorgt ervoor dat je weet dat de pijn stopt. Als je gelooft in Jezus, mag je weten dat het echt anders gaat worden, dat er straks een plaats is waar geen ellende en tranen meer zullen zijn. En dat maakt verschil!
Leiderstip:
Kijk wat handig is met je tieners. Je kunt dit onderdeel ook in kleine groepjes doen en tieners kans geven hun vragen te stellen.
www.shutdown NETWERK
VIER HET LEVEN
5 MIN
Voorbereiding
Zorg voor teiltjes en hagelslag.
Doel
Tieners sluiten de bijeenkomst ontspannen af.
Activiteit
• Maak teams van vier tot vijf tieners. • Laat elk team op de grond gaan liggen met hun benen in de lucht. • Zet vervolgens een teiltje met hagelslag op hun voeten. Daag hen uit om één voor één hun schoen uit te trekken. • Welk team krijgt de meeste schoenen uit zonder dat het hagelslag regent?
Vertel
Soms moet je ook afleiding zoeken. Dat kan soms best helpen. Samen met je vrienden bijvoorbeeld! Zelfs in donkere tijden kun je met hen het leven vieren.
203
Doodgewoon? ONLINE Voorbereiding
Zorg dat er voor iedere tiener een vel papier is en een pen.
Doel
Tieners bedenken wat ze eng vinden aan de dood en wat hen hoop geeft.
Activiteit
• • • •
Gebed
8 MIN
Bedenk vooraf of je dit onderdeel in kleine groepjes of in de grote groep wilt doen. Geef alle tieners een vel papier en een pen. Vraag tieners of ze ooit denken aan hun eigen dood. Vraag alle tieners aan de ene zijde van het papier te noteren wat hun angst is voor de dood en aan de andere zijde wat hun hoop is. • Het is erg mooi om als leiders ook mee te doen. • Wellicht zijn er tieners en leiders die willen delen wat ze hebben opgeschreven. • Ga daarna met elkaar in gesprek over wat de dood cruciaal anders maakt als je gelooft. • Bid voor iedereen die een dierbare verloren heeft. • Neem een moment van stilte, zodat iedereen kan bidden voor iemand die hij/zij kent die een verlies heeft geleden. • Bid daarna voor bescherming en kracht voor degenen die met verdriet moeten leven. Vraag God hen te troosten. Vraag om moed dat jij hen ook niet vergeet. Dank dat Jezus de dood overwonnen heeft en dat ieder die in Hem gelooft eeuwig in Zijn nabijheid mag zijn.
SAVE
DE DOOD
1 MIN
Doel
Tieners horen kort de kern van de avond.
Vertel
Vanavond was misschien niet de leukste Rock Steady van het jaar. We hadden het over de dood. Die onverwachte, ingrijpende gebeurtenis waar iedereen een keer mee te maken krijgt. Het verlies van iemand aan de dood kan je behoorlijk in de war maken. Als je dat overkomt heb je mensen nodig die naast je staan en je troosten. Ook al is dat al langer geleden. Geloof in Jezus maakt verschil. Hij wil je troosten in je verdriet en Jezus, heeft de dood overwonnen. Je mag weten dat als je in Hem gelooft eeuwig leven krijgt.
Chill Out
204
ONVERMIJDELIJK
Youth for Christ - Rock Steady
8 MIN
Dood is …
"De dood is een toestand van niet bestaan. Wat niet is, bestaat niet. Dus de dood bestaat niet."
"Ik ben niet bang om dood te gaan. Ik wil er alleen niet bij zijn als het gebeurt."
"Je mag niet bang zijn voor de dood, ze is je toekomst."
"Dood? Een christen heeft eeuwig leven!"
“Dood, je bent oud, nergens meer welkom en dan zegt God, kom maar bij mij”.
“Je kunt maar beter dood zijn, want dan ga je ten minste naar de Hemel”.
“Je gaat niet echt dood, je komt gewoon terug als iets of iemand anders”.
“Na de dood is er gewoon helemaal niets”.
“De dood hoort nou eenmaal bij het leven”.
205
Dood
Doodgewoon? Hoi! Ik ben Patries en ik ben 27 jaar oud. Dat klinkt heel oud, maar dat valt eigenlijk wel mee. De afgelopen jaren heb ik veel Rock Solid en Rock Steady programma’s geschreven. Maar dit programma vond ik het allermoeilijkste programma om te schrijven. Als je me namelijk zou kennen dan weet je dat ik mijn moeder nog dagelijks mis. Ik was net 20 geworden toen ze, na een half jaar ziek te zijn geweest, doodging. Soms mis ik haar zoveel dat het pijn doet in mijn buik. Soms zoveel dat ik hard moet huilen of dat ik over moet geven. Haar moeten missen is een ronduit belachelijk iets. Gewoon, omdat het zo belachelijk veel pijn doet. Ik heb me precies zo gevoeld als in de spelletjes. Alsof ik niet meer compleet was. Alsof het belangrijkste stukje van de puzzel, de belangrijkste functie van mijn telefoon, het chocolaatje op de taart er niet meer was en nooit meer terug zou komen. Het voelde haast alsof ‘ik’ niet meer ‘ik’ was. Ik heb gedacht dat ik uit elkaar zou spatten, net als de zeepbellen. Het voelde of mijn hoofd zo vol met watten zat dat ik nooit meer helder zou kunnen denken. Het voelde alsof ik de last van het gemis nooit zou kunnen dragen. Tegelijkertijd wist ik heel vaak niet wat ik voelde, wat ik wilde, wat ik dacht en wat ik nodig had. Ik wist niet of en hoe ik getroost wilde worden. Ik snapte er eigenlijk helemaal niets van. Nu ben ik ruim 7 jaar verder. Het gemis is anders geworden. De manier waarop ik tegen de dood aankijk is anders. Het gemis is niet weg. Zeker niet. Ik heb het niet verwerkt. Ik heb het op zo’n manier bewerkt dat het niet meer compleet mijn leven bepaald. Ik heb de zware last leren delen met anderen en ik heb gemerkt dat Jezus degene is, die is en die blijft. Ik heb geschilderd, me schuldig gevoeld, geschreeuwd, gevloekt, gefietst, gerend, muziek gemaakt, me boos gemaakt, plakboeken gemaakt, gepraat, gepraat en gepraat. Ik heb gehuild, gehuild en gehuild. En ik heb me laten troosten door vrienden, door vriendinnetjes en door God. Het allermoeilijkste programma, maar tegelijkertijd ook het allermooiste programma, omdat het zo de kern pakt van waar het om draait bij God. God is een God van leven. Van leven in overvloed. Hij is de God die troost, de God die je begrijpt en met je meevoelt. De God die met jou mee gaat door een donker dal. De God die er was, is en zal zijn. Ik hoop heel erg dat jullie door mijn verhaal en door dit programma samen na gaan denken over de dood en hoe je er voor de ander kunt zijn. Jij kunt namelijk echt het verschil maken. Bovenal bid ik dat je ontdekt dat Hij degene is die je een leven in overvloed wil geven! Liefs
Patricia Youth for Christ - Rock Steady
