Tibet.nu. Peter Slager van Bløf Sport in Tibet Column van Erik van Muiswinkel

Magazine over Tibet in al haar facetten | Jaargang 1 · nummer 0 · juni 2008 Uitgegeven door de Tibet Support Groep, het kenniscentrum over Tibet

Peter Slager van Bløf Sport in Tibet

Tibet.nu

Column van Erik van Muiswinkel

Tibet in beeld in Tibet.nu

Voor u ligt het eerste nummer van Tibet.nu, religieuze en cultuurhistorische schat-

Dit nummer staat uiteraard deels in het

het nieuwe visitekaartje van de Tibet

teken van de recente ontwikkelingen en

ten die ook nu nog onlosmakelijk

Support Groep Nederland, de opvolger van verbonden zijn met het dagelijkse bestaan. besteedt onder meer aandacht aan de de Tibet Nieuwsbrief Nieuwsbrief. Met dit magazine,

De bevolking blijft waardigheid en

relatie tussen de Olympische Spelen en de

dat twee maal per jaar verschijnt, willen

optimisme uitstralen.

strijd van de Tibetanen voor autonomie en

wij u zo breed mogelijk informeren over de

Maar Tibet is ook een land waarvan de

vrede in hun land.

talrijke facetten van dit fascinerende, en

cultuur dreigt te bezwijken onder geweld

Wellicht leiden de acties en protesten tot

voor velen nog steeds mythische land.

en onderdrukking. Schrijven over Tibet

een zinvolle dialoog tussen de vertegen-

Iets van die magie bleek al tijdens de

is onontkoombaar ook berichten over

woordigers van de Dalai Lama en de

ont wikkelingsfase van Tibet.nu. Een plan,

politiek, mensenrechten en rechtvaardig-

regering van de Volksrepubliek China.

het concept, redactieleden, vormgevers;

heid. Wij zullen de achtergronden en de

Wij hopen op uw duurzame steun voor

als vanzelf sloten de noodzakelijke

perspectieven schetsen en stelling nemen

de Tibetaanse zaak en wensen u veel

schakels aaneen. Ook adverteerders

waar dat nodig is.

leesplezier.

en sponsors waren onmiddellijk bereid

Actuele informatie en actienieuws brengt

Tibet.nu financieel te ondersteunen.

de TSG op de website www.tibet.nu en

namens de redactie

Tibet is een bijzonder land met een adem-

via e-mail wordt periodiek de digitale

Hans Wamsteeker,

benemend landschap en fenomenale

Nieuwsbrief verstuurd.

[email protected]

Tibet.nu informeert het Nederlandse publiek zo breed mogelijk over Tibet, de Tibetaanse cultuur en de strijd van de Tibetanen, binnen en buiten Tibet,

.nu in dit nummer voor autonomie en behoud van de cultuur in Tibet. en verder

4 Peter Slager van Bløf:

‘Ik wil niet de Nederlandse Bono worden’

11 Column van Erik van Muiswinkel 14 Uit de Tibetshop

op het dak 9 Sporten van de wereld Tussen jakrace en basketbal

verworpenen 12 Ontwaakt, der Olympiade Team Tibet op weg naar de Spelen van 2012

15 Tibetaanse geneeskunst 16 Fotogalerij 21 Tibetaanse altaren 23 De glimlach van vergeving 28 Boekrecensies 30 De gevaren van hoogteziekte 31 Hart en ziel van de Exile Brothers

protesten 19 Wereldwijde brengen wereldmacht China in verlegenheid

sporen van de 26 Diepe stalen draak Gevolgen van de spoorlijn naar Lhasa Colofon 1e jaargang, nummer 0 · juni 2008 | Tibet.nu is een uitgave van de Stichting Tibet Support Groep Nederland en verschijnt twee keer per

Jampaling-klooster, Chamdo Monniken zoeken kata's uit om zelf te gebruiken, nadat ze door gelovigen zijn achtergelaten na 'n gebedsdienst in het Jampaling-klooster in Chamdo Foto: Henk Nooy

jaar, in juni en november | Doel van Tibet.nu het zo breed mogelijk informeren van het Nederlandse publiek over Tibet, de Tibetaanse cultuur en de strijd van de Tibetanen, binnen en buiten Tibet, voor autonomie en behoud van de cultuur in Tibet | Hoofdredactie Hans Wamsteeker | Eindredactie Pieter van den Broeke | Beeldresearch vacature | Redactieleden Amrita Chin, Iris Dijkstra, Jacandra van Megen, Marisca van Ommen, Bea Pols, Ine van Schaik, Lydia Stilma, Jeanet van der Woude Aan dit nummer werken als auteurs mee: Eveline Domevscek, Joris Leverink en Jurryt van de Vooren | Contact & Informatie [email protected] | Bladformule Lydia Stilma | Vormgeving en Opmaak Marnix Dees, www.marnixdees.nl | Druk & afwerking Drukkerij Wilco, Amersfoort | Donateur/Abonnement De donateur die € 5,- of meer per maand doneert ontvangt Tibet.nu zonder kosten. Het abonnement gaat in na ontvangst van de machtiging tot overschrijving. Betaling op rekening nummer 341919 t.n.v. TSG-N o.v.v. donatie/Tibet.nu. Los nummer € 4,95 (+ porto) | Adres Tibet Support Groep Nederland, de Wittenstraat 25, 1052 ak Amsterdam ; tel 020 6237699, [email protected] | Websites www.tibet.nu www.tibetwinkel.nl | Copyright Niets uit deze uitgave mag in enigerlei vorm gepubliceerd of openbaar gemaakt worden zonder de schriftelijke toestemming van de uitgever. | ISSN 1876-2417 Nummer 0 · juni 2008

Tibet.nu

3

Gevoed door Tibetaanse dromen in Dharamsala Hij heeft zojuist al een interview achter de rug, maar Peter Slager zit op het zonovergoten terrasje in Middelburg welgemoed klaar voor de volgende die aanschuift. Niet voor een gesprek over de twee nieuwe cd’s die op stapel staan of zijn muzikale ambities. Deze dag staat voor de bassist van Bløf in het teken van Tibet. Zoals zoveel momenten en handelingen in zijn leven worden gekleurd door wat er 15.000 kilometer verderop gebeurt, in een land

Peter Slager van Bløf:

gezet, maar waar hij niettemin zijn hart aan heeft verpand. Door Pieter van den Broeke

Foto: Pieter van den Broeke

Ik weiger om de Nederlandse Bono te worden

waar hij nog nimmer een voet heeft

E

en snelle onderzoekende blik, gevolgd door een vriendelijke begroeting, waarna blijkt dat vragen overbodig zijn. Zeg ‘Tibet’ tegen de 40-jarige Zeeuw en er volgt een nauwelijks in te dammen woordenstroom, een bevlogen betoog over hoop en het verlangen naar rechtvaardigheid en menselijkheid. En een pleidooi om de rede voorrang te geven boven door emoties gedreven sentimenten. Omdat alleen een behoedzame aanpak Tibet kan bevrijden van de wurgende omhelzing waarmee China de laatste lucht uit de Tibetaanse cultuur perst. „Ik ben niet anti-China, ik ben proTibet”, zegt Slager. Het is een veelzeggende nuance. Want hij meent dat het heilloos is om hard op de deur van de machthebbers in Peking te bonken, zeker als daarbij voortdurend de eigen morele superioriteit wordt uit geschreeuwd. „Er moet voorkomen worden dat China het gevoel heeft gezichtsverlies te lijden. Dat leidt alleen maar tot een verharding van hun openbare standpunt. En lokt nog meer geweld uit.’ Gouden brug Fluwelen handschoenen moeten het delicate werk doen. Met een omzichtige diplomatieke aanpak de opponent bij de hand nemen. „Een vriend zei me pas dat je je tegenstander een gouden brug moet bieden. Zodat hij op een waardige manier weg kan komen en

.Interview

geen gezichtsverlies lijdt. Een begin van een dialoog tussen Peking en de Dalai Lama zou de reling van die brug kunnen zijn.” Het nastreven van een ideaal mag helder nadenken niet in de weg staan, meent Slager. „Vergeet niet dat Tibet inmiddels ook een thuisland voor veel Chinezen is. Maar dat land is wel gemold. De cultuur wordt plat gewalst door er met bulldozers overheen te raggen. Dat stoppen we niet door met een vingertje te wijzen. Misschien wel door Tibet op de politieke agenda te krijgen en te houden.” Bevlogen woorden bij Pauw & Witteman en De Wereld Draait Door, een speciale Tibet-single, Door een optreden tijdens het Ticket for Tibet festival en de veelbesproken beslissing om niet op te treden in het Holland House tijdens de Olympische Spelen; Slager is uitgegroeid tot een van de gezichten van de pro-Tibet beweging. „Het zij zo. Omdat veel mensen zich nu met Tibet bezighouden heeft het ook aandacht van regeringsleiders gekregen. Dat is winst. Ik hoop dat het ook zo werkt in de muziek wereld. De muzikanten met wie we die single maakten praten weer met anderen over Tibet. Het zou mooi zijn als de betrokkenheid zich als een olievlek verspreidt. Het doel heiligt de middelen, zolang ik maar niet met een Kalashnikov de straat op wordt gestuurd of met een belerend vingertje moet wijzen. Ik weiger om de Nederlandse Bono te worden. Ik ben geen katholiek, en zeker geen met vlaggen zwaaiende Ierse katholiek.” Nummer 0 · juni 2008

Tibet.nu

5

Wilco Uitdaging no.

108:

Met liefde en aandacht voor detail zorgen dat ruim 150 tijdschrifttitels tijdig op ± 400.000 deurmatten belanden Bonsai Europe is maar één van de ruim 150 tijdschriften die Wilco drukt. Het blad verschijnt niet in een enorme oplage, maar wél in vier taalversies. Dat betekent: zeer secuur werken in zowel de drukkerij als in onze eigen, zeer compleet geoutilleerde binderij. Het is een uitdaging die Wilco wel is toevertrouwd. ‘Vertrouwen’ is ook precies de reden dat steeds meer uitgevers hun tijdschrifttitels bij Wilco laten drukken. In de meeste gevallen verzorgen we voor hen zelfs de totale afwerking en ook nog eens de verzending naar de abonnees. Wilco kan deze uitdaging aan dankzij de full-time bezetting, uitstekende interne logistiek, de modernste techniek, alert relatiebeheer en de in-house afwerkingsfaciliteiten. Of we nu tijdschriften drukken, boeken, brochures of mailings, Wilco beheerst het totale drukwerkproces, van prepress tot distributie. Zo zijn we de grootste onafhankelijke vellendrukker van Nederland geworden!

Daag ook Wilco uit! Kijk hoever Wilco kan gaan voor ùw drukorder. In prijs, kwaliteit en snelle levering. Bel Jaco Knol op 033 - 469 9504 of mail naar [email protected].

Vanadiumweg 9 • Postbus 1477 • 3800 BL Amersfoort • Tel. 033 - 469 95 00 • www.wilco.nl 6

Tibet.nu

Foto: Chiem van Houweninge jr.

.Interview

Zwevende monniken Zijn betrokkenheid bij het lot van de Tibetanen wortelt in een cliché: het lezen van Kuifje in Tibet. „Ik was een jaar of elf toen ik die strip las. In hetzelfde jaar dat John Lennon werd doodgeschoten, ook een gebeurtenis die een grote impact op mij heeft gehad. Dat geldt ook voor het zien van de tekeningen van die zwevende monniken tussen besneeuwde bergen. Een enorm romantisch beeld. Dat heeft sporen nagelaten, en ik weet niet precies waarom.” Het volgende zetje naar zijn huidige engagement sijpelde binnen in de vorm van oosters gedachtegoed. Slager beschouwt zichzelf niet als een boeddhist, maar dat belet hem niet te snuffelen aan die levensbeschouwing. Glimlachend: „Ik lees er af en toe een boek over.” En hij herkent zich in de levensvisie die Tibetanen tentoonspreiden. „Wat mij sterk aanspreekt is de diepe spirituele wortels in hun levens, zonder dat het ooit zweverig is. Een combinatie van diepgang en acceptatie, en toch heel aards.” De reis naar Bhutan met Bløf en, recent, een bezoek aan Dharamsala, gaven zijn betrokkenheid nieuwe impulsen. „Pas door ontmoetingen met Tibetanen daar drong de volle omvang van het drama tot me door. De verhalen over het onvoorstelbare leed dat hen is aangedaan raakten me diep. Dat leerde me meer over de Tibetaanse zaak dan 100 boeken of websites kunnen doen. Het is ongelooflijk dat zo’n catastrofe zo lang een slapend bestaan kan leiden.” Onverwoestbaar optimisme Dharamsala leerde hem nog meer dan dat. Hij hoorde over de dromen om architect van het eigen lot te zijn en hij zag in de ogen van bannelingen en gemartelden verlangen naar een beter leven. „Altijd was er onverwoestbaar optimisme, het geloof in kansen. Er was meer hoop dan ik verwachtte, veel meer. Niemand zit bij de pakken neer. In iedereen brandt het vuur om in hun eigen land te zijn. En als overkoepelend symbool is er de Dalai Lama. Ik heb geen enkel gesprek gevoerd

waarin hij niet werd genoemd als inspiratiebron, als baken. De Dalai Lama is werkelijk een spirituele superster. Het is ongekend hoeveel goodwill hij heeft. Bij Tibetanen, bij ons in het westen en bij talloze wereldleiders. Maar de Dalai Lama kan het niet alleen en de Tibetanen kunnen het ook niet alleen. Het klinkt idealistisch, maar als al die afzonderlijke groepjes die zich nu met Tibet bezighouden samen gaan werken, dan wordt het geheel zoveel krachtiger en de stem zoveel luider.” Het oog van de wereld is nu gericht op China, en in het verlengde daarvan op Tibet. Zoals niet lang geleden Birma in het centrum van de aandacht stond. Daar heeft het regime de monden van de oppositie weer gesnoerd. De cameraploegen zijn vertrokken om elders nieuwe drama’s te registreren. „Dat scenario moeten we voorkomen. Als eind augustus de spelen voorbij zijn, mag de discussie niet stoppen. De aandacht moeten we vasthouden als we willen dat Tibet kansen krijgt om Tibet te zijn.”

Paspoort Peter Slager · Geboren: op 5 mei 1969 in Dreischor, een dorpje nabij Zierikzee op SchouwenDuivenland. · Opleiding: na de lagere school naar het VWO in Zierikzee. Werd uitgeloot voor een studie Journalistiek en bezocht van 1987 tot 1994 de Rijksuniversiteit Utrecht waar hij Nederlands studeerde. · Loopbaan: speelde eind jaren tachtig met de latere Bløfleden Paskal Jakobsen en Henk Tjoonk in de band Trouble Every Day. Vanaf 1992 bassist en tekstschrijver bij Bløf. Was van 1996 tot 1998 radioverslaggever en bureauredacteur bij Omroep Zeeland.

Gefilmde portretten Slager zal hoe dan ook zijn steentje blijven bijdragen, ook als de olympische vlam Peking weer heeft verlaten. Voor komend jaar staat er een nieuw project op stapel, ditmaal in de vorm van een documentaire. Tijdens de trip naar Dharamsala heeft hij, samen met producent Chiem van Houweninge junior en Bløf-manager Frank van der Meijden, research gedaan voor een reeks gefilmde portretten van gevluchte Tibetanen. „Het jaar 2009 is een goed moment om aandacht te vragen voor de Tibetaanse zaak. Dan is het 50 jaar geleden dat de Dalai Lama luchtte en de Chinezen de opstand in Lhasa neersloegen.” Hij is even stil. Neemt bedachtzaam een slokje vruchtensap en zwaait naar een bekende. Dan: „Natuurlijk is er hoop. Want ik weet dat geen enkele situatie blijvend is. Dus ook niet de houding van China ten opzicht van Tibet. Weet je, ik ben gewoon niet ongelukkig genoeg om cynisch te zijn.” •

· Prive: getrouwd.

Nummer 0 · juni 2008

Tibet.nu

7

Sporten op het dak van de wereld De Olympische Spelen staan voor de deur. En dus richten de mondiale media zich op alle aspecten van het grootste sportevenement ter wereld. De schijnwerpers staan al maandenlang gericht op Peking en die lichtbundels hebben ook

Foto: Frank Reemer

de Tibetaanse kwestie weer naar de voorgrond gehaald. De rol die sport in de Tibetaanse samenleving inneemt, heeft echter nauwelijks aandacht gekregen. Door Eveline Domevscek

Foto: Frank Reemer

In het tijdschrift Supporter van het NCDO is dit artikel al eerder verschenen.

8

Tibet.nu

Boven: ruiters op het paardenfestival in Yushu (Oost Tibet) Links: gewichtheffen Rechts: musketschieten op het paardenfestival in Yushu

E

en kleine Tibetaanse monnik probeert met zijn hoofd een voetbal in de lucht te houden. Niet in sportkleding, maar in een geel en donkerrood gekleurd, traditioneel gewaad. Dat is het bekende beeld van de voetbalminnende Tibetaan – een beeld dat in 1999 via de bioscoopfi lm The Cup de hele wereld over ging. Houden Tibetanen inderdaad zo veel van voetbal? Naywang Phuljung kijkt verbaasd op als hij die vraag hoort. De 33-jarige Tibetaan, bestuurslid van de Stichting Tibetaanse Gemeenschap Nederland, die zeventien jaar geleden Tibet achter zich liet, antwoordt ontkennend. „Toen ik nog in Tibet woonde, waren basketbal en tafeltennis geliefder onder jongeren.” Maar ook die halen het volgens Phuljung niet bij de populariteit van traditionele sporten, zoals boogschieten, paarden- en jakraces en gewichtheffen. Tibetoloog Peter Verhagen van de Universiteit Leiden constateert echter dat voetbal wel degelijk populair is onder Tibetanen. Maar dan vooral onder degenen die ooit naar India vluchtten en daar te maken kregen met invloeden uit het Westen. Hetzelfde is volgens Verhagen gebeurd met andere sporten. „De Britse invloeden in India verklaren bijvoorbeeld waarom naast voetbal ook cricket een populaire sport is onder Tibetanen. Maar dan wel onder Tibetanen die in India wonen of gewoond hebben.” Jakraces

Hu Shuguo van de Chinese ambassade in Nederland bevestigt dat traditionele sporten populair zijn

.Cultuur

onder de lokale bevolking. Shuguo: „Mede door de natuurlijke omgeving van de Tibetanen zijn sporten als paardenraces, polo, boogschieten, worstelen en jakraces goed vertegenwoordigd.” Verhagen beaamt dat de geografie van Tibet – met een gemiddelde hoogte van 5000 meter boven zeeniveau – een belangrijke rol speelt. „Heel praktisch bekeken: er zijn nauwelijks platte stukken in het landschap. Probeer dan maar eens een groot voetbalveld aan te leggen.” Shuguo wijst erop dat er een sterk verband is tussen de gebruiken van Tibetanen en hun sportactiviteiten. Ook Verhagen zegt dat Tibetanen niet zozeer sporten om het sporten zelf, maar dat sporten hen een gelegenheid biedt om uiting te geven aan hun cultuur. Het beoefenen van sport is voor hen vrijwel onlosmakelijk verbonden met festivals. Daar komen Tibetanen van heinde en verre samen om te genieten van dans, zang en sport. Gedurende het jaar wordt bijna wekelijks getraind om mee te kunnen doen aan wedstrijden tijdens festivals als Losar (rond het Tibetaans nieuwjaar) en Ongkar (in de achtste maand van de Tibetaanse kalender). Festivals

„Als je 7 of 8 jaar bent, begin je als jongen te trainen op paarden of jaks”, zegt Phuljung. „Per regio in Tibet zijn er maandelijks kleine wedstrijden waarvan de winnaars door mogen naar grotere wedstrijden. Het doel is om uiteindelijk mee te doen aan de wedstrijden tijdens de festivals.” De jongens racen op kleine paarden of jaks – afhankelijk van waar de familie over beschikt – totdat ze ongeveer 15 jaar zijn. Dan zijn ze vaak te zwaar geworden om hard te kunnen racen. Volwassen mannen mogen tijdens de festivals laten zien wat ze kunnen vanaf de rug van een paard. Naast het spelen van polo en boogschieten, zijn er ook wedstrijden waarbij de mannen moeten proberen vanaf het paard zo veel mogelijk kata’s (traditionele zijden shawls) van de grond te rapen. In al deze sporten is het de kunst sterk gefocust te blijven op één punt: de kata, de polobal, de roos. Die concentratie op één punt doet denken aan de meditatietechnieken van het boeddhisme – dé levensovertuiging in Tibet. Nummer 0 · juni 2008

Tibet.nu

9

.Column Door Erik van Muiswinkel

Foto: Henk Nooy

Het lek boven

Tibetaanse ruiter, gespannen voor zijn deelname aan het paardrijfestival in Nakchu

VORM&LEEGTE mens

•

boeddhisme

•

samenleving

‘Verlichting is onmiddellijk – waarom wachten op grijs haar?’ —Bodhidharma

Ieder kwartaal boordevol informatie over actuele ontwikkelingen en achtergronden uit de inspirerende wereld van het boeddhisme.

Neem nu een proefabonnement ! 4 nummers voor slechts

€22

jaarabonnement €26

(alle prijzen alleen geldig voor Nederland)

bel: 010-4113977, e-mail: [email protected] of kijk op: www.vormenleegte.nl 10

Tibet.nu

„Op de festivals zijn ook veel Tibetaanse monniken aanwezig”, zegt Lydia Stilma van de Tibet Support Groep Nederland. Veel festivalsporten worden door mannen beoefend, zoals worstelen of ‘gewichtheffen’ (het optillen van met zandzakken). „Maar aan touwtrekken, hardlopen, ver- en hoogspringen doen ook vrouwen mee”, aldus Phuljung. Voor de vrouwen is overigens nog een andere rol weggelegd, weet Stilma. Namelijk „mooi wezen en thee drinken”. De festivals vormen de ideale ontmoetingsplek voor vrijgezelle mannen en vrouwen. Lachend zegt Phuljung: „Dat is nog een reden om goed je best te doen tijdens het sporten. De winnaars zijn heel populair!” Dat in zijn geboorteland nu ook ‘moderne’ sporten als basketbal worden beoefend, komt volgens Phuljung door Chinese invloeden. „Met de komst van veel Chinezen naar Tibet, zijn ook hun gebruiken en sporten meegekomen.” Shuguo van de Chinese ambassade: „Moderne sporten als bergbeklimmen, basketbal, tafeltennis, badminton en wushu martial arts (een Chinese vechtsport) worden door lokale sportorganisaties geïntroduceerd om de traditionele

sportprogramma’s van Tibet te verbeteren. Hierdoor kunnen moderne sporten en traditionele sporten elkaar beïnvloeden en promoten.” Worstelen

Volgens Wolfram Müller, de Oostenrijkse onderzoeker en co-auteur van het boek Tibet, zijn de traditionele sporten onder Chinese druk veranderd. „Zo hebben de Chinezen bijvoorbeeld de regels van het Tibetaanse worstelen gewijzigd. De Tibetaanse gebruiken worden zo langzaamaan uitgewist.” Hu Shuguo van de Chinese ambassade ziet dit anders: de traditionele sporten zijn ‘gestandaardiseerd’, zodat ze in moderne competities kunnen worden opgenomen. Daarnaast organiseert Tibet zijn eigen sportfestivals, waar het volgens Shuguo heel goed toe in staat is. Geheel vrij van Chinese inmenging zijn de festivals echter niet, zeggen Phuljung en Stilma. Zo bepalen Chinese scheidsrechters wie de winnaars van de wedstrijden zijn. Ook moeten de festivals bij de Chinese overheid worden geregistreerd, en moet de organisatie een verklaring afgegeven dat er geen politieke uitingen plaatsvinden. •

Ik heb een vreemde relatie met het wonderschone Tibet. Vele jaren was ik erdoor betoverd, vanwege Kuifje natuurlijk. De sherpa’s, de Mount Everest (Nepal ja, maar van onze grote afstand was dat allemaal één geheim zinnige pot yakboter), de tempels, de muziek. Jaren later schreef ik met Diederik van Vleuten een theater programma over geloof, bijgeloof, zweverigheid en onzin. Daarin paste feilloos een op Tibetaanse grond- en boventonen uitgevoerd bromlied over westerse Tibet-dwepers, met Richard Gere en Thom Hoffman in de hoofdrollen. ‘Op ieder klooster staat intussen Richard Gere Was Here / En Richard neukt daar elke nacht een Tibetaanse maagd / Die foto’s van Thom Hoffman zijn bijzonder veelgevraagd’. Cabaret, overdrijving, de beuk erin, zwart-wit, natuurlijk. Maar de arme Thom, die evengoed prachtige Tibet-foto’s maakte, heeft later last van dat lied ondervonden toen we er de Annie M.G. Schmidt-prijs voor het beste Nederlandse theaterlied mee wonnen. Wij hebben hem voor zijn onterechte rol in onze eigen Tibet-irritatie wel onze verontschuldigingen aangeboden. Onlangs kwam ik hem eindelijk eens in levenden lijve tegen; wij schudden elkaar de hand en hij sprak enige steun uit voor het olympische anti-offensief. In ons gesprekje bleek dat zelfs Thom, geïnteresseerd als hij is in China en Tibet, niet van de Falun Gong-beweging had gehoord, en dus ook niet van de gruwelijke vervolgingen die sinds 1999 aan de gang zijn. Het maakte mij duidelijk dat de informatievoorziening uit China de afgelopen jaren erg een zijdig gericht is geweest op dynamische ontwikkeling, kunst, toerisme en economie. Inmiddels heb ik langs een omweggetje weer veel met Tibet te maken. Het geweld daar blies onze WestEuropese pogingen om vraagtekens te plaatsen bij de Olympische Spelen van Peking 2008 een enorme wind in de zeilen. Het cynische is natuurlijk dat de Tibetanen die Spelen hard nodig blijken te hebben om de aandacht van de wereld nog een keer hard op hun Zaak te vestigen. De Olympische Spelen zijn als Geert Wilders: beter van niet maar nu het onvermijdelijk is, heel nuttig om ‘het lek boven te krijgen’, zoals de voetbaltrainers zeggen. Voor de dyslectici van Nederland: ik wil Geert Wilders níét boycotten, hoor.

Nummer 0 · juni 2008

Tibet.nu

11

.Achtergrond

De coach van de Tibetaanse voetballers, Kalsang Dhondup, met de toorts van de Olympische Spelen van 1928

In december vorig jaar werd een verzoek van Team Tibet om mee te doen aan de Olympische Spelen van 2008 afgewezen. Over vier jaar zijn er echter weer Olympische Spelen waar dit team veel meer kans maakt om zijn doel te realiseren. Door Jurryt van de Vooren

e afgelopen maanden is, mede door het wereldwijde tumult rond het olympische vuur, de politieke discussie over de Olympische Spelen in Peking losgebarsten. In mei vorig jaar ergerde de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Yang Jiechi zich echter al dood aan het gekrakeel: ‘Er zijn mensen die de komende Spelen politiek proberen uit te buiten. Hun doelstellingen zullen echter nooit worden gehaald.’ Het Nederlandse IOC-lid Hein Verbruggen – tevens voorzitter van de coördinatiecommissie van de Spelen van 2008 – sloot zich hierbij aan: ‘Als IOC willen wij niet worden meegezogen in een politiek debat. Dat is niet onze taak. Wij zijn hier om de Olympische Spelen te organiseren.’ In dezelfde maand kwamen Tibetaanse activisten met een opmerkelijk voorstel voor de openingsceremonie: ‘Wij willen dat Tibetaanse atleten hun eigen vlag kunnen tonen, naast andere sporters bij de Olympische Spelen.’ Rond dit idee heeft zich begin juli 2007 een comité gevormd van Tibetaanse atleten in ballingschap. Al dan niet bewust was deze actie een meesterlijke zet, die de olympische beweging voor een grote uitdaging plaatst. Hiervoor duiken we eens diep in de geschiedenis van de Olympische Spelen.

Land of gebied? Om mee te mogen doen aan de Olympische Spelen moet een land of gebied lid zijn van het Internationaal Olympisch Comité (IOC), moet het een erkend Nationaal Olympisch Comité (NOC) hebben. Op de officiële site van het IOC staat hierover: ‘Alhoewel de meeste NOC’s uit een natie komen, erkent het IOC ook onafhankelijke gebieden, gemenebesten, protectoraten en geografische gebieden.’ Er is echter ook een Olympisch Handvest, en dat zegt iets anders: ‘De uitdrukking country betekent een onafhankelijke staat die is erkend door de 12

Tibet.nu

Suriname stuurde eigen sporters toen het nog onderdeel was van Nederland internationale gemeenschap.’ Dat is bij Tibet absoluut niet het geval, maar dan is er altijd nog de olympische geschiedenis om op terug te vallen. Er zijn in het verleden namelijk tal van niet-onafhankelijke gebieden geweest van wie sporters hebben meegedaan aan de Olympische Spelen. Op de Spelen van 1928 in Amsterdam bijvoorbeeld wonnen de hockeyers van Brits-Indië goud, hoewel ze officieel behoorden tot Groot-Brittannië. Suriname stuurde zijn eigen sporters toen het nog onderdeel was van Nederland – net als de Nederlandse Antillen deze zomer met een eigen team naar Peking gaat. In de geschiedenis van de moderne Olympische Spelen zijn er minstens veertig vergelijkbare voorbeelden, dus voor het IOC is het verzoek van Tibet niet nieuw. Er is een massa aan precedenten om Team Tibet toe te laten tot het evenement. Vier sporters uit Oost-Timor En zelfs in deze eeuw heeft het IOC ingestemd met de deelname van sporters uit een niet-onafhankelijk gebied. Tijdens de openingsceremonie in 2000 op de Spelen van Sydney liepen vier sporters uit Oost-Timor mee. Achter de olympische vlag weliswaar en niet achter die van Oost-Timor, maar toch. Oost-Timor was in 2000 nog niet onafhankelijk van Indonesië, want dat zou pas twee jaar na die Spelen gebeuren. Deze sporters zouden ook deelnemen aan de Spelen, maar sportief succes bleef uit. Hoe dan ook: ze mochten meedoen als zelfstandig team. Daarmee wordt de opmerking van de Chinese minister van Buitenlandse Zaken dubbel, want het uitsluiten van een onafhankelijk Tibetaans team aan de komende Spelen is vooral een politiek besluit geweest. Want waarom mocht OostTimor in 2000 wel, wat Tibet in 2008 is ontzegd? Daarvoor is geen enkel sportief argument gebruikt, maar zijn vooral politieke argumenten aangewend.

De Erica Terpstra van het Oostblok Het Europees Parlement was het eens met bovenstaande constatering, waarbij Pál Schmitt uit Hongarije een centrale rol speelde. Schmitt won in 1968 en 1972 olympisch goud met de Hongaarse schermploeg. Sinds 1983 neemt hij vooraanstaande posities in bij het IOC. Ook is hij in de politiek gegaan: namens de Europese Volkspartij zit hij in het Europarlement. Met recht de Erica Terpstra van het Oostblok dus. In november 2007 organiseerde het Europees Parlement een hoorzitting over Tibet en de Olympische Spelen. Als IOC-lid zei Schmitt toen dat ‘het IOC niet in een positie is om de situatie van mensenrechten in het land te volgen of druk uit te oefenen op China’, maar ‘dat het tijd is voor een politieke verklaring van het IOC’. In de officiële verklaring na afloop sprak het Europarlement zijn steun uit voor de dialoog tussen de Chinese regering en de Tibetanen, waarbij de Spelen van 2008 als een kans voor positieve verandering werden aangemerkt. Hoewel we hiervan de laatste tijd weinig hebben gemerkt, is er wel degelijk iets positiefs gaande in kringen van het IOC. Als Schmitt zich hiervoor publiekelijk durft uit te spreken, is er iets aan de hand. Daarnaast uitte NOC*NSF-voorzitter Erica Terpstra al in september 2007 haar zorgen over de olympische fakkeltocht. En zelfs voorzitter Jacques Rogge heeft zich in april hierover uit gelaten, een halfjaar na Schmitt en Terpstra. Toch was in december de teleurstelling groot bij de Tibetanen toen ze niet naar Peking 2008 mochten. De leiders van deze campagne waren er niet in geslaagd om binnen enkele maanden het IOC te overtuigen van de introductie van Tibetaanse sporters. Historisch gelijk De kennis van de olympische beweging bij Team Tibet was onvoldoende om te wijzen op hun historische gelijk. Die begint nu pas te groeien en moet

de komende vier jaar verder worden vergroot. In 2012 zijn de Olympische Spelen in Londen en Team Tibet en zijn supporters moeten zich met alle energie daarop richten. Met de Britse prins Charles als aanhanger van een onafhankelijk Tibet is het daarvoor nu een ideaal moment, want de kans is heel groot dat hij officieel staatshoofd is van het volgende gastland van de Olympische Spelen. Waar de Chinese leiders de grootste tegenstander zijn van Team Tibet, kan de aanstaande Britse leider juist de grootste voorstander worden. Het is een prachtige en vooral positieve manier om de komende jaren aandacht te krijgen voor de Tibetaanse kwestie. Ontwaakt, verworpenen der Olympiade! •

Foto: Robert Koelewijn

Ontwaakt, verworpenen der Olympiade! D

Een Tibetaanse voetballer bekijkt de olympische ringen in Amsterdam

Nummer 0 · juni 2008

Tibet.nu

13

.Shop Door Rob van der Elsen

Tibetwinkel

Spuistraat 185a - Amsterdam

www.tibetwinkel.nl

Bel en vajra De bel (Tibetaans: drilboe) symboliseert, op een algemene manier, de leegte. De vajra (dorjee) is zonder twijfel het belangrijkste symbool binnen het Tibetaans boeddhisme, het symbool van het alomtegenwoordige. De bel vormt samen met de vajra een paar. Hun samenzijn staat voor het samengaan van kennis en van de middelen tot vaardig handelen, of van kennis en mededogen. Omwille van de zeer sterke symboolwaarde van de attributen, worden ze veelvuldig samen gebruikt tijdens een ritueel. Daarbij wordt de vajra steeds met de rechterhand vastgehouden en de bel met de linker.

Groene Tara De Groene Tara (Syamatara of Harit Tara) is een van de belangrijkste en bekendste boeddhavormen in het Tibetaans boeddhisme. Zij is een uitdrukking van een diepgaande verandering van de rol van de vrouw in het tantrische boeddhisme in het oude India. Haar gelofte om alleen nog als vrouw te incarneren, getuigt van een sterk feministische instelling. Zij hield haar gelofte en bereikte volgens de overlevering als vrouw het boeddhaschap. Tara, de bevrijdster, staat voor actief mededogen, vaardig handelen, onverschrokkenheid en snelle hulp. Haar naam wordt in verband gebracht met het woord oversteken; zij beschermt degenen die ‘de oceaan van het bestaan oversteken’.

Bestel nu het Team Tibet shirt voor maar € 12,50 mail naar [email protected]

Gebedsmolen De gebedsmolen (Tibetaans: khorten) is er in een groot aantal vormen en maten. Hier is een kleine gebedsmolen afgebeeld die met de hand wordt rondgedraaid. Binnen in de molen bevindt zich een rolletje perkament met daarop de mantra ‘Om Mani Padme Hum’. De mantra laat zich moeilijk vertalen, maar letterlijk betekent het ‘gezegend, het juweel in de lotus’. Daarbij staat de lotus voor het menselijke hart. Door de molen (met de klok mee) rond te draaien, wordt de mantra actief en wordt de bede met iedere wenteling de wereld in geslingerd. 14

Tibet.nu

Door Bea Pols

Een spreuk van Boeddha:

Vrede komt vanuit uw hart, zoek de vrede daarom in uw hart en niet buiten uzelf.

Tibetwinkel.nl steun Tibet met een bijzonder kado

.Cultuur

Tibetaanse geneeswijze De Tibetaanse geneeskunst is een van de oudste geneeswijzen van de wereld. Het gaat om een holistische kijk op de mens waarin de lichamelijke en de geestelijke kant van de persoon worden betrokken. Arts Yuthog Yonten Gonpo (708-833) breidde het systeem uit met medische kennis uit andere landen, zoals India en China. Dit leidde uiteindelijk tot wat nu bekendstaat als de Tibetaanse geneeskunde. Het eerste boek, Ghyü Zhi (De vier medische teksten), stamt uit de twaalfde eeuw en dient nu nog als handleiding bij de opleiding tot Tibetaans arts, amchi. Op meerdere plaatsen in Tibet waren in vroeger tijden instituten

Yoga-oefeningen Naast fytotherapie kent de Tibetaanse geneeswijze veel soorten (yoga-)oefeningen om in balans te komen. Onderstaande eenvoudige oefening zorgt voor een betere verdeling van de energie en draagt eraan bij blokkades in energiebanen op te lossen. Omdat deze oefening de energieverdeling tussen de twee hersenhelften ook gunstig beïnvloedt, wordt deze veel gebruikt bij de behandeling van dyslexie bij vooral basisschoolkinderen.

om artsen op te leiden. Door de Chinese bezetting dreigden deze instituten en hiermee ook deze kostbare kennis verloren te gaan. Mede om dit te voorkomen, heeft de Dalai Lama in 1961 in Dharamsala het Men Tsee Khang (Tibetaans Medisch en Astrologisch Instituut) gevestigd. Hierna zijn er meerdere instituten geopend, opdat de Tibetaanse geneeswijze kan voortbestaan. Bij deze geneeswijze wordt gebruikgemaakt van geneeskrachtige kruiden en planten (fytotherapie) uit de Himalaya. Voordeel van fytotherapie is dat er nauwelijks bijwerkingen zijn en dat de middelen snel werken. Ook in Nederland zijn artsen die gebruikmaken van de Tibetaanse geneeswijze.

De Tibetaanse acht

Een andere naam voor deze oefening is ‘platte’ of ‘luie’ acht, omdat de acht op zijn kant is gaan ‘liggen’. Deze acht staat voor oneindigheid; hij kent geen begin en geen einde. Als voorbeeld beginnen we met onze schouders met het maken van de Tibetaanse acht. De linkerschouder draai je naar voren, vervolgens naar links en dan naar linksachter. Dan draai je met je schouders naar rechtsvoor, naar rechts en naar rechtsachter. Na een paar keer oefenen merk je dat de beweging steeds soepeler gaat. Zo maak je met je schouders steeds Tibetaanse achten. Deze versie is prima om gespannen nekspieren los te maken en de energie in dit deel van het lichaam beter te verdelen. Kinderen met dyslexie doen vaak de Tibetaanse acht met hun hoofd, ogen en armen. Voor blokkades in de buik en onderrug kun je de Tibetaanse acht met je heupen doen. Dit kan zowel zittend, door kleine achten te maken, als staand, door grote achten te maken. Volg altijd de volgorde linksvoor, links, linksachter, rechtsvoor, rechts en rechtsachter. Na enige oefening kun je dagelijks twaalf Tibetaanse achten maken met je hele lichaam of met verschillende lichaamsdelen. Voor de gevorderde: maak Tibetaanse achten met armen en benen tegelijk.

Nummer 0 · juni 2008

Tibet.nu

15

Yushu, juni 2007

ruiters op het Paardenfestival in Yushu (Oost-Tibet) Foto: Annie Moerman 16

Tibet.nu

Nummer 0 · juni 2008

Tibet.nu

17

.Achtergrond M a i t r e y a i n s t i t u u t

Tibetaans boeddhisme lessen op elk niveau, meditaties, thangka-tekenen, mantra rollen, tibetaanse taalles en meer, o.l.v. uitstekende tibetaanse en westerse leraren!

Maitreya Instituut Amsterdam 020 42 808 42 [email protected] Studiegroep of lezingen ook in Breda, Delft en Groningen t i b e ta a n s

b o e d d h i s M e

Uit den Vreemde Winkel - groothandel - import - export

Tibetaanse Kunst De grootste collectie Boeddhabeelden Enorme verzameling Thangka’s Hoogwaardige Tibetaanse klankschalen Rituele attributen: shanka’s, damaru’s, mala’s etc. Tibetaanse kleinmeubelen en sieraden

Uit den Vreemde

Uit den Vreemde Kruisstraat 20 Haarlem Tel. 023 - 551 65 82 Import - Export Oosterse kunstnijverheid www.uitdenvreemde.nl 18

Tibet.nu

D

e grote volksopstand van 1959 wordt jaarlijks herdacht in Lhasa. Het demonstratieve protest tegen de Chinese overheersing en het onderdrukken daarvan had ditmaal een extreem gewelddadig karakter. De beelden van plunderingen en het meedogenloze ingrijpen van de oproerpolitie gingen de hele wereld over. De bloedige rellen sloegen vervolgens over naar Tibetaanse gemeenschappen in aangrenzende Chinese provincies. De felste protesten in twintig jaar hebben door de spijkerharde reactie van de Chinese machthebbers een hoge tol geëist. Het precieze aantal slachtoffers is niet bekend, maar de Tibetaanse regering in ballingschap gaat uit van 140 doden ten gevolge van de onlusten. Om de kracht van deze heftige Chinese reactie te verklaren, is het noodzakelijk met geopolitieke ogen te kijken en de kwestie in historisch perspectief te plaatsen. Aan de westkant bevindt zich de helft van de landmassa van China, met enorme voorraden olie, gas en mineralen. De streek wordt vooral bevolkt door minderheden die een eigen koers willen varen. Al vijftig jaar wordt dit gebied actief gekolonialiseerd. Tot het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was Moskou invloedrijk in deze regio. Zo werd BuitenMongolië weer zelfstandig. Afscheiding van enig territorium is het grootste taboe in China. Instabiliteit en verzet in deze regio worden met kracht en geweld bestreden, want deze worden ervaren als een bedreiging voor de eenheid van het moederland. Feit is echter dat de eenheid van China geen moment in gevaar is. De Dalai Lama en zijn regering in ballingschap streven niet naar onafhankelijkheid van Tibet, maar naar relatieve autonomie. Geen afscheiding, maar wel de vrijheid om binnen de Volksrepubliek China de eigen religie, cultuur en taal te beleven. Deze uitingsvormen worden echter al vijftig jaar systematisch onderdrukt en, waar mogelijk, vernietigd. De Chinese autoriteiten gaan daarbij lijnrecht in tegen de eigen wettelijk vastgelegde (mensen)

rechten. Maar China kent geen onpartijdig apparaat van rechtshandhaving, rechtspraak en onafhankelijke controle daarop. Een manco dat de zich razendsnel ontwikkelende Chinese samenleving in toenemende mate zal opbreken. Het is hoopgevend dat deze dreigende crisis tevens de kiem in zich draagt van een ontwikkeling naar een meer volwassen samenleving waarin op termijn een dialoog met Tibet onvermijdelijk wordt. Maar dat is een zaak van lange adem. Ondertussen bereidt de Dalai Lama een zorgvuldig geregisseerd proces van zijn opvolging voor om te voorkomen dat de Chinese autoriteiten te zijner tijd het initiatief naar zich toe trekken. Voorbeeld voor zoekende Chinezen China wordt in hoog tempo een wereldmacht, maar de centrale overheid beschikt niet over autoriteit die organisch in de massa is verankerd. China bestaat voor het grootste deel uit nog onderontwikkeld platteland waarin lokale autonomie een belangrijke rol speelt. Lokaal worden belastingen geheven en ook weer besteed. Het land lijkt een centraal geleide samenleving, maar dat is goeddeels schijn. China is een fundamenteel onzekere moloch in ontwikkeling waarin geen heldere visie of ideologie de interne diversiteit kan binden. Binnen deze hectiek zoeken individuele Chinezen naar oriëntatie in oude waarden zoals het boeddhisme, dat in het verre verleden een dominante factor in de samenleving vormde. Een groot deel van het Chinese toerisme naar Tibet is massatoerisme, tegelijkertijd is echter een groeiend aantal bezoekers geïnteresseerd in het boeddhisme. Zij bezoeken kloosters voor inspiratie en meditatie. De Tibetanen, die hun religie en cultuur zo overtuigend beleven, zijn een lichtend voorbeeld voor veel Chinezen die de draad zijn kwijtgeraakt in de dynamiek en chaos van een materialistische samenleving. Dit China wil de wereld imponeren met een indrukwekkend sportfeest. Er is alles aan gedaan om dit mogelijk te maken. En nu wordt er door alle commotie zand gestrooid in de gestroomlijnde »

Foto: Marnix Dees

Maitreya Instituut Emst 0578 661450 [email protected]

Door Hans Wamsteeker

Foto: Robert Koelewijn

Voor het uitgebreide programma zie www.maitreya.nl, bel of mail:

Het gewelddadige Chinese ingrijpen in Lhasa lokte wereldwijd protesten uit. Ook bij de Chinese ambassade in Den Haag en in Parijs uitten demonstranten hun afschuw

Nummer 0 · juni 2008

Tibet.nu

19

.Thema

.Cultuur

De geschiedenis van het Tibetaanse protest Oktober 1949 Het Volksbevrijdingsleger van Mao Zedong valt Tibet binnen en bereikt Lhasa. Mao heeft de burgeroorlog gewonnen, de Volksrepubliek China uitgeroepen en beschouwt Tibet als een deel van China. Tibet wordt gedwongen een overeenkomst te tekenen waarin het afziet van de soevereiniteit over het eigen land. De Chinese onderdrukking komt op gang.

Tibetaanse Kunst:

Tussen 1966 en 1979 In deze jaren woedt de Culturele Revolutie, die in Tibet veel destructiever is dan in de rest van China. Duizenden Tibetanen worden vernederd, mishandeld, gevangengenomen en geëxecuteerd. De meeste tempels worden verwoest. De belangrijkste tempel van Lhasa, de Jokhang, wordt in gebruik genomen als slachterij. September 1987 Na 1979 volgt er een meer liberaal beleid voor Tibet. De ergste excessen worden teruggedraaid en er komt meer ruimte voor religieuze vrijheid. Maar autonomie, laat staan onafhankelijkheid, blijft onbespreekbaar. Eind jaren tachtig volgen er grote demonstraties die hardhandig worden onderdrukt. December 1989 De Dalai Lama krijgt de Nobelprijs voor de Vrede. Daarvoor doet hij een vredesvoorstel waarin hij de eis van onafhankelijkheid laat vallen en, in het kader van zijn ‘middenwegpolitiek’, opteert voor regionale autonomie van Tibet binnen de Volksrepubliek China. Peking gaat daar niet op in. Mei 1995 De zesjarige Gedhun Choekyi Nyima wordt door de Dalai Lama aangewezen als de elfde Panchen Lama. Dit leidt tot grote ergernis bij de Chinese autoriteiten, omdat de Dalai Lama niet geacht werd dit te doen. De Chinese autoriteiten hadden een eigen opvolger in gedachten. Naar verluidt gaat de jongen, in 2007 achttien jaar geworden, in Peking naar school. Maart 2008 Bij de gebruikelijke herdenking van de grote Volksopstand van 10 maart 1959 slaat de vlam in de pan. Op vele plaatsen, binnen en buiten Tibet, breken rellen uit tegen de Chinese overheersing.

20

Tibet.nu

Foto: Robert Koelewijn

Maart 1959 De stelselmatige onderdrukking van het land, waarbij veel slachtoffers vallen, leidt tot een groeiende wrok tegen de bezetters. Die zoekt op 10 maart 1959 een uitweg in massaal protest. De Chinese autoriteiten slaan keihard terug, waarbij duizenden doden vallen. De Dalai Lama ziet zich gedwongen om – met tienduizenden landgenoten in zijn gevolg – het land te verlaten. Hij vestigt zich met zijn regering in ballingschap in Dharamsala in India.

pr-machine. Chinese ambassades werden bestormd om de Tibetaanse vlag te hijsen en waar de olympische vlam passeert, wordt gedemonstreerd. Regeringsleiders overwegen de openingsceremonie te boycotten, sporters vragen zich openlijk af wat hen te doen staat en de druk op het IOC groeit met de dag. Een grotere teleurstelling had het Chinese regime niet kunnen overkomen. Oplaaien verzet juist nu pijnlijk De keuze van Peking als stad van de Olympische Spelen was van meet af aan omstreden. Deze wereldmacht in opkomst, inmiddels lid geworden van de World Trade Organization, kon de organisatie echter niet worden ontzegd. Daarbij speelde een rol dat het een kans leek om humanitaire waarden in China tot zijn recht te laten komen, inclusief naleving van de mensenrechten. Dat juist nu de veenbrand van het Tibetaanse verzet weer oplaait, is pijnlijk voor Peking maar niet verwonderlijk. Vooral de vele jonge Tibetanen zien dit als het goede moment. Dat een vreedzaam protest van monniken door het optreden van ordetroepen is geprovoceerd en uitgroeide tot een breed verzet is dus logisch. De beelden van het mishandelen en afvoeren van monniken

hebben velen diep geschokt. Het is meer dan twintig jaar geleden dat dergelijke beelden te zien waren. Maar nu is menig Tibetaan mobiel bereikbaar en zijn er meer getuigen dan ooit van wat er zich daar afspeelt. In het verleden was het verzet vooral gericht op het behoud van cultuur en religie, het levend houden van de herinnering aan het verzet van 1959 en de vlucht van de Dalai Lama in dat jaar. De laatste decennia is de economische situatie in Tibet verbeterd, maar deze voorspoed gaat goeddeels voorbij aan de Tibetanen. Door de massale instroom van emigrerende Han-Chinezen zijn de Tibetanen inmiddels een minderheid in eigen land. Nu blijken bovendien vooral de Chinese inwoners van die stijgende welvaart te profiteren. Bij de recente rellen koelden veel betogers in Lhasa dan ook hun woede op winkels en bezittingen van Chinezen. Dat de ogen van de wereld zich hierdoor op de Tibetaanse kwestie richtten, komt China uitermate slecht uit. Want juist in de aanloop naar de Olympische Spelen wilde het regime in Peking zo graag het imago van een moderne en welvarende wereldmacht de wereld in sturen. En dat verhoudt zich slecht met beelden van agenten die ongewapende monniken neerknuppelen. •

Het altaar nader bekeken Wie in Tibet is geweest zal ongetwijfeld hebben kennisgemaakt met de Tibetaanse altaren. Vaak rijk versierd met beelden en allerlei rituele en symbolische voorwerpen, maken de altaren vaak een onvergetelijke indruk. Maar wat betekenen de meest voorkomende voorwerpen op zo’n altaar? Tekst en fotografie Marisca van Ommen

De foto’s bij dit artikel zijn gemaakt met de vriendelijke medewerking van het Maitreya Instituut in Emst.

H

et altaar is bedoeld als een plek om symbolische offergaven te brengen aan de Drie Juwelen: de Boeddha, de Dharma (boeddhistische leer) en de Sangha (de spirituele gemeenschap). Op het altaar bevinden zich symbolen van het verlichte lichaam (in de vorm van een Boeddhabeeld), van verlicht spreken (verbeeld door een tekstrol, geschrift of boek) en van de verlichte geest (gesymboliseerd door een stupa). Het beeld of een afbeelding van de Boeddha vertegenwoordigt het verlichte lichaam van de Boeddha Shakyamuni en het neemt meestal de centrale plaats op het altaar in. Veel van deze beelden zijn gezegend door lama’s en soms worden ze versierd met brokaat of met een khata, een witte, rituele sjaal. Het is niet ongebruikelijk dat het beeld wordt omgeven door andere afbeeldingen of beelden, zoals voorstellingen van bodhisatvas (een verlicht wezen dat anderen helpt verlichting te bereiken) of belangrijke leraren. Op de foto staat naast het Boeddhabeeld en in doek omklede schriftrollen (verlichte spraak) ook een stupa (Tibetaans: chörten). Stupa’s zijn bij veel mensen bekend als een gebouw van enig formaat waarin relieken worden bewaard. In een kleinere uitvoering staan ze op een altaar, waar ze een symbool van en monument voor de verlichte geest zijn. De offergaven op het altaar bestaan doorgaans uit zeven schaaltjes. Hoewel de exacte inhoud kan verschillen, bestaat ze in de Tibetaanse

traditie vaak uit (schoon) water. Daarnaast worden ook bloemen, (saffraan)rijst en wierook gebruikt. Een van de schaaltjes kan gevuld zijn met geparfumeerd water, onder meer een verwijzing naar de eenheid van wijsheid en compassie. Tussen de schaaltjes in staat een lampje of kaars, als symbool van het licht van de Boeddhistische leer die de duisternis van de onwetendheid verjaagt. Nummer 0 · juni 2008

Tibet.nu

21

.Reportage

Op zijn zestiende werd Nyiweh Nyangma uit het klooster gehaald om in het Chinese leger te dienen

Het altaar van het Maitreya Instituut in Emst

Er worden door beoefenaars verschillende betekenissen aan de inhoud van de schaaltjes toegekend, vaak ook meerdere betekenissen tegelijk. Zo kunnen de bloemen verwijzen naar de vergankelijkheid van schoonheid, maar ook naar de belofte van spirituele bloei. Bij het gereedmaken van de schaaltjes en van het altaar als geheel worden specifieke gebeden opgezegd. Soms zijn die gebeden heel algemeen, soms zijn ze uit voeriger en heeft elk onderdeel van het altaar een eigen mantra of gebed.

Er is veel verschil in hoe Tibetaanse altaren in de praktijk zijn ingericht. Veel van de bovenstaande onderdelen keren altijd terug. Soms echter bevatten alle zeven schaaltjes alleen water. Ook kunnen er andere voorwerpen op het altaar zijn geplaatst, zoals een foto van de Dalai Lama of andere hooggeplaatste leraren. Gebedsrollen, een diamantscepter (vajra of dorje) en een rituele bel kunnen onderdeel uitmaken van een altaar, net als een mala (gebedsketting). •

22

Tibet.nu

Hélène is coördinator op een middel-

Bijvoorbeeld bij het legen van de water-

bare school en toegewijd beoefenaar

schaaltjes: ze worden van rechts naar

van Tibetaans boeddhisme. In haar

links leeggemaakt, en het water gooi

woning heeft zij een klein altaar

ik niet weg maar geef ik aan de planten

ingericht. Ze vertelt over haar privé-

buiten. De rijst vervang ik niet dagelijks,

altaar en de rituelen die zij op die plek

maar eens per week. De vogels in de tuin

uitvoert

zijn daar nog blij mee.”

“In de ochtend zet ik de offergaven

Vertrouwen

klaar op het altaar. De schaaltjes die ik

“Het met de grootst mogelijke aandacht

de avond daarvoor heb leeggemaakt en

inrichten van het altaar, het uitspreken

heb opgeruimd, vul ik met vers water en

van de mantra’s en alle andere dingen

overige benodigdheden. Als alles op z’n

die ik rond dit altaar doe, zijn voor mij

plek staat, steek ik een wierookstaafje

symbolisch voor het vertrouwen dat ik

aan en reciteer twee mantra’s: ‘Ohm benza

heb in de boeddhistische leer. Ik ervaar

amrita kundali hana hana hum phet’ en ‘Ohm

het als een soort meditatie waarbij je

sobhava shudda sarva dharma shobava shud-

zintuigen zijn betrokken. Je ziet de bloe-

dho hang’. De eerste mantra heeft als doel

men, je ruikt de wierook enzovoort.”

de offergaven vrij te maken van verontrei-

Naast het altaar hangt een rolschilde-

nigingen. De tweede mantra dient om de

ring (thangka) met een afbeelding van de

offergaven symbolisch te vermeerderen

Witte Tara. “Het geheel werkt mij bij heel

en te zegenen. Daarna volgen nog wat

stimulerend wanneer ik visualisatietech-

mantra’s en mediteer ik even kort. En de

nieken oefen. Maar ook zonder dat ik ritu-

dag kan voor mij dan echt beginnen.”

elen uitvoer of mediteer heeft dit altaar

“Een altaar dat met toewijding en respect

een diepe betekenis voor mijn spirituele

wordt opgebouwd, zet je ’s avonds

praktijk. Iedere keer als ik er langs loop

natuurlijk niet zomaar even snel in een

en er naar kijk, word ik herinnerd aan de

kast. Daarbij horen allerlei voorschriften.

Boeddha en zijn leer.”

De glimlach van vergeving Tekst en fotografie: Joris Leverink

Op een middag in april zat ik op een pleintje te genieten van de zon. Ik bevond mij in Shigatse, de tweede stad van Tibet, en achter mij stond groot en statig de prachtige Tashilunpo-tempel. In deze tempel zetelt de Panchen Lama, na de Dalai Lama de belangrijkste religieuze leider van Tibet, en dat maakt dit tot een belangrijk bedevaartsoord voor Tibetanen die hier offerandes maken en een khora (rondgang) maken om hun karma op te krikken. Ik was net aan mijn lunch begonnen toen een monnik mij benaderde. Met een brede glimlach op zijn gezicht begon hij in het Tibetaans tegen mij te praten. In eerste instantie begreep ik niet wat hij zei, maar met enige moeite kon ik het woord ‘foto’ onderscheiden. Ik begreep dat hij probeerde mij te vragen een foto van hem te maken met de tempel op de

achtergrond, en ik stemde daarmee in. Ik liep met hem mee naar een gebouwtje aan de rand van het plein. Dit gebouwtje bleek voor de helft een duiventil te zijn, de andere helft bood onderdak aan de jonge monnik. Voor de foto haalde hij zijn mooiste gewaden uit zijn plunjezak en begon hij zich midden op het plein om te kleden. Fraaie poses Nadat ik hem in een paar fraaie poses had vastgelegd, vroeg de monnik mij nog even te wachten. Hij spurtte zijn tijdelijke verblijf in en keerde even later terug, ditmaal in een basketbaltenue gehuld, inclusief kniehoge witte sokken. Nadat mijn vrome vriend zich als een ware superman had laten vereeuwigen, trok hij zijn dagelijkse rode gewaad weer aan en vroeg mij te gaan zitten. We raakten in een

gesprek verwikkeld dat mij erg heeft geraakt. Ondanks onze taalbarrière hebben we zo’n twee uur met elkaar ‘gesproken’. Twee uren, waarin hij mijn handen heeft vastgegrepen, verschillende malen met een vinger een snijdend gebaar langs zijn keel maakte en hij zijn vele littekens toonde. Maar ook twee uren waarin hij mij met zijn breedste glimlach aanstaarde, hij schaterde van plezier en een uitgelaten dansje maakte. Nyiweh Nyangma was vierentwintig jaar oud, zo vertelde hij. In zijn jeugd was hij novice geweest, ergens in een klooster in de vallei van Lhasa. Rond zijn zestiende was hij opgeroepen om in het Chinese leger te dienen. Dat hij zelf veel liever in het klooster wilde blijven, had geen invloed op de beslissing van hogerhand, en dus moest Nyiweh zijn rode novicegewaden omruilen voor een stoffige

Nummer 0 · juni 2008

Tibet.nu

23

.Reizen

Nyiweh moest zijn rode novicegewaden omruilen voor een soldatenoutfit tweedehands soldatenoutfit en was zijn studie niet meer gericht op de leer van Boeddha en het ontstijgen van verlangens, maar op het schoonmaken van zijn geweer en het vechten met wapens. Na twee jaar in het leger te hebben gediend, kon hij het niet langer verdragen: het geschreeuw, vernederingen, het verloochenen van zijn religie en het dienen onder een Chinees regime. Hij stond voor een hopeloze keuze: moest hij Tibet ontvluchten om de rest van zijn leven als vluchteling in een vreemd land te verblijven, of in zijn thuisland blijven en dienen in een vreemd leger dat zijn eigen land bezet en onderdrukt? Hij besloot de ultieme gok te wagen. Met een vriend vluchtte hij de bergen in om een weg over de Himalaya naar India te vinden waar ze in Dharamsala de zegen van de Dalai Lama zouden ontvangen alvorens de rest van hun leven machteloos toe te kijken hoe Tibet door China wordt vernietigd. Chinese patrouille Tijdens zijn vlucht door de bergen beleefden Nyiweh en zijn met gezel harde tijden, vol ontberingen, lange dagen en zo goed als geen eten. Hoelang zij door de bergen hebben rondgedwaald weet ik niet, maar de grens met India hebben zij nooit bereikt. Op een zeker moment werd het tweetal door een Chinese patrouille opgespoord en werden ze als deserteurs afgevoerd naar een van de tientallen gevangenissen in de vallei van Lhasa. Als Nyiweh over de praktijken in deze gevangenissen vertelt, beeldt hij iedere gruwelijkheid uit die je in een middeleeuwse martelkamer verwacht: het afsnijden van oren, neuzen en tongen, het 24

Tibet.nu

Oppassen in de ijle lucht Door Iris Dijkstra

brandmerken met gloeiende ijzers, het kapot trappen van knieschijven, castratie, afgehakte vingers en tenen. Nyiweh heeft veel van deze martelingen zelf ondergaan en laat mij zijn rug zien, vol littekens van brandwonden. Als hij zijn gewaad iets optrekt, zie ik zijn scheefgegroeide knieschijven. En daarboven zijn gezicht, met een glimlach. Ik ben diep onder de indruk van zijn kracht. Bij mij prikken de tranen achter mijn ogen en giert de adrenaline van woede door mijn lijf, terwijl hij de kracht heeft om om de haverklap te glimlachen. Aalmoezen Na verschrikkelijke ontberingen te hebben doorstaan, werd hij op zijn twintigste vrijgelaten en door de regering in een klooster geplaatst, waar men een oogje op hem kon houden. Zijn reden om naar Shigatse

te vertrekken, was voornamelijk van religieuze aard, in de zin van een pelgrimage. Maar ook maakte hij van de gelegenheid gebruik om wat ‘bij te verdienen’ door langs de route van de khora gebeden te reciteren waarvoor hij aalmoezen van de voorbijgangers ontvangt. Na ons gesprek vroeg Nyiweh mij de foto’s te laten afdrukken en deze bij hem langs te brengen. Ik heb hem echter nooit meer gezien – ik heb de foto’s onder zijn deur doorgeschoven en hem alle geluk toegewenst die hij in de toekomst nodig zal hebben. Nyiweh staat voor mij sindsdien model voor de veerkracht van de Tibetanen. De eeuwige glimlach die niet wijkt. Niet voor machteloosheid en angst, niet voor onderdrukking, het vluchten en de gevangenissen, de mishandelingen en de martelingen. Het is de glimlach van de Boeddha, de glimlach van vergeving. •

Bij de Tashilunpo-tempel in Shigatse reciteert hij gebeden waarvoor hij aalmoezen van de voorbijgangers ontvangt

Meer informatie: Han Willems (2004). Hoe blijf ik gezond in de hoogte. KIT Publishers hoogte Amsterdam.

I

edereen die een reis onderneemt naar hooggelegen oorden, moet rekening houden met de kans op hoogteziekte. Het gaat om een verzameling ziekteverschijnselen die kan optreden als iemand zich te snel naar grote hoogte verplaatst. Oud of jong, in goede conditie of niet – iedereen kan te maken krijgen met problemen doordat de lucht minder zuurstof bevat. Hoogteziekte moet niet worden onderschat; in extreme vorm kan het zelfs tot de dood leiden. Als je snel stijgt, of je arriveert abrupt op grote hoogte (Lhasa ligt bijvoorbeeld op 3400 meter), dan zijn er in eerste instantie vaak geen problemen. Pas na enige tijd worden de gevolgen van ijle lucht merkbaar. Zelfs bij geringte inspanning buiten adem raken, slecht slapen, vermoeidheid, hoofdpijn en duizeligheid – allemaal signalen die erop wijzen dat het lichaam zich nog niet heeft aangepast. Ook gebrek aan eetlust, misselijkheid en braken zijn mogelijk. Vrijwel iedereen die snel is gestegen heeft dit soort klachten. Het kan een paar dagen duren voordat het verdwijnt. In die periode is de hoofdpijn te bestrijden met paracetamol, dien je het rustig aan te doen en moet er veel worden gedronken: standaard is 1 liter water per dag per duizend meter hoogte. Alcohol is uit den boze. Water, frisdrank, soep, koffie (met mate) en thee zijn prima.

Overnachtingsplek Als je lichaam voldoende tijd krijgt om zich aan te passen, verdwijnen de symptomen meestal vanzelf en is het mogelijk verder te stijgen. Belangrijk is daarbij op welke hoogte er wordt overnacht: liefst niet meer dan 300 meter hoger dan de vorige slaapplaats. Heb je dus op 3500 meter hoogte geslapen en ben je klachtenvrij, dan moet je de volgende nacht niet hoger dan op 3800 meter doorbrengen. Wanneer de klachten niet verminderen, ook al doe je het rustig aan en drink je voldoende, dan mag je niet verder stijgen. Verergeren de symptomen tijdens een rust- of wandeldag op dezelfde hoogte, dan is afdalen absoluut noodzakelijk. Dat moet ook als de klachten wijzen op hersenoedeem (vochtophoping in de hersenen) of longoedeem (idem in de longen). Dit zijn levensgevaarlijke aandoeningen die een onmiddellijke afdaling eisen. Klachten die wijzen op hersenoedeem zijn een verminderd mentaal functioneren (in de war zijn, niet goed kunnen nadenken of rekenen, hallucineren, dronkemanstaal uitslaan), niet goed recht kunnen lopen, epileptische aanvallen of verlammingsverschijnselen. Klachten die duiden op longoedeem zijn benauwdheid, druk op de borst, hoesten, slap voelen, lippen, vingertoppen of nagels die blauw kleuren, piepende longen, en in rust een te snelle hartslag en/of ademhaling. Snel afdalen is overigens vaak niet eenvoudig. Het kan betekenen dat je moet vliegen. Stel

bijvoorbeeld dat je in Lhasa ernstige klachten krijgt, dan moet je afreizen naar China of Nepal aangezien Lhasa een van de laagste punten in Tibet is. Er zijn ook medicijnen die helpen de symptomen te verlichten. Deze vormen echter hooguit een aanvulling op de belangrijkste maatregel: afdalen. Ook Diamox, dat wordt gebruikt ter voorkóming van hoogteziekte, is geen wondermiddel. Het gebruik van Diamox moet overigens altijd van tevoren met de huisarts worden besproken. Al met al is hoogteziekte dus een verschijnsel om serieus te nemen. Plan je een reis naar Tibet of Ladakh, dan doe je er goed aan van tevoren na te denken over de route. Over land van Nepal naar Tibet reizen is bijvoorbeeld vragen om problemen. Je stijgt dan namelijk heel snel vanuit het laaggelegen Nepal naar het Tibetaanse plateau. In Tibet zelf slaap je op hoogtes van 4000 meter of meer, in een niemandsland zonder veel medische voorzieningen. Beter is het om naar Lhasa te vliegen, hoewel ook dat niet ideaal is. Lhasa is echter een prima plek om het rustig aan te doen, er zijn ziekenhuizen, en desnoods kun je er het vliegtuig pakken naar lager gelegen gebied. Gelukkig hebben verreweg de meeste reizigers naar Tibetaans gebied alleen klachten van voorbijgaande aard. Hoogteziekte hoeft dus geen enkel probleem te zijn mits je de symptomen (her)kent, de tijd neemt om aan de hoogte te wennen en bereid bent desnoods af te dalen. •

Nummer 0 · juni 2008

Tibet.nu

25

.Achtergrond Door Jeanet van der Woude

Diepe sporen van de stalen draak Tuotuohe

Buqiangge Tanggula

Co Nag Lake Nagqu

Y Yamgbajain De uitbreiding van het Chinese spoorwegennet in Tibet is van groot politiek en strategisch belang voor China. Het nieuwe rapport van International Campaign for Tibet ‘Tracking the Steel Dragon’ geeft inzicht in China’s belangen en de ingrijpende gevolgen van de Golmud-Lhasaspoorlijn voor de Tibetaanse bevolking en het milieu. Het presenteert tevens een meer algemeen beeld van de gevolgen van het ontwikkelingsmodel dat de Chinese regering sinds 1999-2000 in Tibet in de praktijk brengt onder het mom van ‘westelijke ontwikkelingsstrategie’. 26

Tibet.nu

Damxung

Lhasa

Golmud Yuzhufeng

Xining

Qumar Heyan

I

n juli 2006 was de hoogste spoorlijn ter wereld een feit. De GolmudLhasa-spoorlijn heeft de Tibetaanse hoofdstad verbonden met de rest van de Volksrepubliek China. Het doel dat Mao Zedong veertig jaar geleden voor ogen stond, is hiermee een flink stuk dichterbij gebracht: de integratie van Tibet in China. De spoorlijn is van het begin af aan een belangrijk onderdeel geweest van Pekings ‘westelijke ontwikkelingsstrategie’. Om over te gaan tot grootschalige exploitatie van de vele mineralen en natuurlijke hulpbronnen die Tibet rijk is, was ontsluiting door middel van een spoorlijn een voorwaarde. Het gaat onder meer om ijzer, koper, lood, zink, goud, chroom en uranium. Geologisch onderzoek van begin 2007 lokaliseerde maar liefst 600 plaatsen die geschikt zouden zijn voor mijnbouw. De spoorlijn heeft voor het eerst de interesse gewekt van westerse bedrijven om in Tibet te investeren. Het Amerikaanse General Electric bouwde de locomotieven, het Canadese Bombardier leverde de wagons en het Canadese Nortel ontwikkelde de technologie voor de communicatie tussen treinen en controlecentra langs de spoorweg. Buitenlandse, met name Canadese, mijnbouwbedrijven zijn inmiddels ook betrokken bij controversiële projecten om goud en koper te exploiteren. Deze ontwikkeling creëert winst en werkgelegenheid voor buitenlanders en Chinezen, terwijl de Tibetanen zelf vooral blijven zitten met de milieu- en de sociale gevolgen. Recordaantal toeristen Met de komst van de spoorlijn is het aantal toeristen dat Tibet bezocht in 2007 gestegen naar een recordhoogte van 4 miljoen. De Chinese autoriteiten verkopen Tibet als toeristische bestemming vanwege de ‘exotische’ en spirituele aantrekkingskracht van de boeddhistische cultuur en het landschap. Tegelijkertijd is de controle op Tibetaanse religieuze uitingen en praktijken verscherpt en zorgt de politieke onderdrukking ervoor dat Tibetanen niet openlijk over hun leven en cultuur durven te praten. Het rapport pleit ervoor Tibetanen te betrekken bij de ontwikkeling van geschikte vormen

van cultuur- en ecotoerisme om de cultuur te beschermen en de economie te stimuleren. De angst van Tibetanen dat de spoorlijn zou leiden tot een ‘tweede invasie’ van Chinezen, was niet ongegrond. De meerderheid van de anderhalf miljoen passagiers die de trein in het eerste jaar vervoerde, bestond uit Chinese migrantenarbeiders en zakenlieden. Officiële data over migratie van Chinezen naar de Tibetaanse Autonome Regio (TAR) zijn niet openbaar, maar het is bekend dat de westelijke ontwikkelingsstrategie professionals, experts en arbeiders aanmoedigt om met hun familie te ‘pionieren in etnische autonome gebieden en deze te ont wikkelen’. De Regional Ethnic Autonomy Law vormt de wet telijke grondslag om aan Chinezen die naar autonome regio’s als Tibet verhuizen een voorkeursbehandeling te geven. Zoektocht naar beter bestaan Een groeiend aantal Chinese migrantenarbeiders trekt nu naar het westen, inclusief Tibet, in plaats van naar de industriële oostkust. De spoorlijn heeft een extra optie gecreëerd in hun zoektocht naar een beter bestaan. Berichten dat er meer werk is en het uitbetalen van vaak hogere lonen maakt Tibet aantrekkelijk. Ook is een groot deel van de arbeiders die door Chinese staatsbedrijven naar Tibet waren gehaald voor de constructie van de spoorlijn, gebleven. Weer andere migranten kozen voor Tibet vanwege bestaande sociale, familie en/of zakennetwerken. Hele sectoren van de economie komen in handen van netwerken die bestaan uit Han-Chinezen en Hui-moslims. Voor functies bij de overheid in de TAR en bij staatsbedrijven werft de Chinese regering actief personeel in China. Tibetanen verliezen de concurrentiestrijd van deze migranten. De investeringen die worden gedaan, betreffen niet het onderwijs voor Tibetanen. Bijna de helft van de bevolking in de TAR is nog analfabeet en de kloof tussen de geschoolde elite en de armen in de stad en op het platteland is sinds de opening van de spoorlijn toegenomen. Tibetanen worden verder benadeeld door een gebrek aan toegang tot beroepsopleidingen die hen in staat zouden stellen om te concurreren met de Chinese migranten. De strategie

om grote aantallen Chinezen in te zetten voor de ‘ontwikkeling’ van Tibet terwijl de Tibetanen onderwijs en opleidingen ontberen, heeft de etnische spanningen doen oplopen. Overheidsinvesteringen zijn gericht op stedelijke en industriële ontwikkeling. Een minderheid van Tibetanen heeft hier wel van geprofiteerd. Meer dan 80 procent van de Tibetanen leeft echter nog in rurale gebieden, waar de meerderheid een nomadisch bestaan leidt dat volledig is aangepast aan de harde leefomstandigheden en het fragiele ecosysteem van de Tibetaanse hoogvlakte. Overheidsbeleid dwingt nomaden om hun unieke vorm van bestaan op te geven en zich te vestigen in speciaal gebouwde wijken. De spoorlijn heeft de uitvoering van dit beleid.een impuls gegeven. De gedachte is dat arme plattelandsbewoners in steden de kans krijgen om deel te nemen aan een nieuwe ‘moderne’ economie, maar in de praktijk zijn nomaden armer, gedemoraliseerd en afhankelijk geworden. Bovendien degraderen de graslanden doordat kuddes er niet meer grazen en neemt de biodiversiteit af. Militaire doeleinden Overige (grensoverschrijdende) milieu-effecten van de westelijke ontwikkelingsstrategie en van de spoorlijn in het bijzonder komen uitvoerig aan bod in het rapport van de International Campaign for Tibet (ICT), evenals de (potentiële) mogelijkheden voor militaire doeleinden. Inmiddels zijn er plannen om het spoorwegennet verder uit te breiden met het oog op exploitatie van onder andere koper- en goudmijnen, maar ook om de controle over Tibet te versterken. Chinese staatsmedia stelden dat uitbreiding van het (spoor)wegennet van cruciaal belang is voor ‘versterking van etnische eenheid en nationale verdediging’. India is bezorgd over de milieu- en militaire dreigingen vanuit het noorden. Het rapport van de ICT pleit voor een alternatief ontwikkelingsmodel, waarin lokale behoeften, visies en bestaansvormen worden geïntegreerd, en voor betrokkenheid van Tibetanen bij beslissingen over hun economie. Slechts dan kan het proces van marginalisering en vervreemding worden gekeerd ten gunste van de hele Aziatische regio. • Nummer 0 · juni 2008

Tibet.nu

27

.Boeken Door Ine van Schaik

Mededogen en verbondenheid De winter is gekomen en alles vertrekt door zijn huivering. / De wilskracht van de bloemen is weggevaagd en verzwakt door de wind. / Bijen uit een verre verlangende hemel / vallen in de open kloof tussen land en lucht. / Bedekt met glinsterende sneeuw / huilen de eenzame bergen. // Telkens weer is er een moment / dat het Land van de Sneeuw onder de nachtelijke hemel wordt opgeschrikt. / De graslanden en wouden buigen oostwaarts / naar de bijtende winden en onder de hoeven van wilde beesten. / Slechts daar bij de rand van de rotswand / botten alleen de pijnbomen groen uit. In het dichtwerk ‘De winter komt’ van de Tibetaanse vluchteling Namlo Yak Lhade refereert de wind aan China, en vertegenwoordigen de sneeuwbergen Tibet. Namlo Yak is een van de acht ex-politieke gevangenen – vier mannen en vier vrouwen – van wie Myra de

28

Tibet.nu

Rooy een levensverhaal weergeeft. De betreffende personen zijn na hun vlucht uit Tibet aanvankelijk woonachtig in Dharamsala in Noord-India, waar ook de veertiende Dalai Lama resideert. De auteur fungeert als een soort intermediair door de familie van de gevluchte Tibetanen op te zoeken in hun – voor hen (vooralsnog) niet meer te betreden – vaderland. De betrekkelijke eenvoud van de beschrijvingen van de auteur lijkt – evenals in haar voorgaande boek, Vrouwen in Boeddha’s bergen (Uitgeverij Byblos, 2004) – tegelijkertijd de kracht ervan te vormen.

Myra de Rooy, Het Windpaardhuis. Levensverhalen in de schaduw van Tibet. Rotterdam: Asoka, 2007 – 223 p., geïllustreerd, isbn 978 90 5670 179 6

Vorm en leegte c.q. leegte en vorm Wat er maar aan leed ontstaat, dat alles is gebaseerd op de drijfveren.

Aan de hand van citaten uit boeddhistische geschriften, snedes uit dichtwerken, teksten uit andere religieuze tradities en eigen ervaringen wisselt de auteur van gedachten met Nederlandse – aan uiteenlopende tradities verbonden – boeddhistische leraren, wat resulteert in negen integere beschouwingen. Opdat de compositie de lezer iets waardevols mag bieden.

Ronald Hermsen, Alles is boeddhanatuur. Spreken over onze ware aard. Rotterdam: Asoka, 2008 – 163 p., isbn 978 90 5670 196 3

Kijken en zien We moeten ons op onze cohesie bezinnen, want alleen zo zullen we, wanneer de goden of de omstandigheden het toelaten, het avontuur heelhuids doorstaan. In het najaar van 2004 aanvaardt een opmerkelijk gezelschap de beklimming van de Lhakpa Ri, een neventop van de Mount Everest. Het betreft

de Duitse, blinde Sabriye Tenberken, haar Nederlandse vriend en partner Paul Kronenberg en zes (Tibetaanse) blinde jongeren die tijdens Sabriye’s verblijf in Tibet haar pad kruisten, onder leiding van de Amerikaanse, blinde bergbeklimmer Erik Weihenmayer. Het boek werpt mede licht op de positie van blinde mensen in een land als Tibet, waar een dergelijke visuele beperking wordt toegeschreven aan karma; als een gevolg van iemands (niet-juiste) handelen. De indrukken van het groepsproces dat de betrokkenen ervaren, raken de lezer denkelijk in het hart; Oost versus West – ogenschijnlijk.

Sabriye Tenberken, Met andere ogen. Het zevende jaar jaar. Amsterdam: Sirene, 2007 – 219 p., geïllustreerd, isbn 978 90 5831 453 6 De dvd Blindsight is te verkrijgen via www.cinemien.nl/sites/ homes creen.php

Nummer 0 · juni 2008

Tibet.nu

29

Met de aankomst van de Tibetan Freedom Torch ging op 20 april in Amsterdam het Ticket for Tibet-festival van start. Het werd een zeer geslaagd festival op het NDSM-terrein, met 9500 bezoekers die genoten van een zonovergoten dag vol muziek, cultuur, sport en debat.

Torch in Nederland en was op het festival verantwoordelijk voor het zogenoemde Tibetdorp,

Foto: Robert Koelewijn

De Tibet Support Groep Nederland (TSG-NL) organiseerde de komst van de Tibetan Freedom

bestaande uit nomadententen met Tibetaanse culturele activiteiten en Tibetaanse artiesten. ‘Het festival is meer dan geslaagd’, aldus Lydia Stilma van de TSG-NL na afloop. ‘Het

Het Tibetdorp werd mogelijk gemaakt dankzij sponsor HT Wandelereizen en door de inzet van

Foto: Robert Koelewijn

is heel bijzonder wat wij met behulp van onze vrijwilligers voor elkaar hebben gekregen.’

vonden activiteiten plaats zoals lezingen over Tibetaanse geneeskunde, kinderactiviteiten van

30

Tibet.nu

Foto: Robert Koelewijn

de Mandalaschool, films van de Boeddhistische

lezingen en meditaties.

De JJI Exile Brothers tijdens hun optreden op het Himalaya Filmfestival 2008 in Amstelveen

Hart en ziel van de Exile Brothers Tekst en foto Amrita Chin

D

rie jongens op het podium van het Amstelveense zaaltje stemmen hun gitaren en draaien aan de knopjes van de versterkers. De drie zijn broers, vormen de band JJI Exile Brothers en zijn uit Dharamsala overgekomen om te spelen op het Himalaya Filmfestival 2008. JJI Exile Brothers bestaat uit Jamyang (‘compassie’), Jigme (‘onbevreesd’) en Ingsel (‘mooi en royaal’). Allen zonen van Nyima (‘zonneschijn’), de moeder, geestesmoeder, sponsor, manager, grootste fan en hart en ziel van de band. Als de instrumenten zijn gestemd, verdwijnen de drie van het podium om kort daarna in traditionele Tibetaanse kledij te verschijnen. Nyima schreeuwt met gebalde vuist: ‘Free Tibet!’ Het publiek herhaalt: ‘Free Tibet! Free Tibet!’ Vis op het droge

zestig vrijwilligers van de TSG. In het Tibetdorp

Omroep Stichting (BOS) en boeddhistische

.Reportage

Foto: Naomi de Groot

Ticket for Tibet-festival doorslaand succes

.Thema

De kurk is uit de fles en de wijn sprankelt. Elk lied smaakt naar meer, de muziek is verfrissend en de stemmen raken mijn hart. Hun boodschap is duidelijk: als banneling zijn wij niet vrij. Geboren worden in ballingschap voelt als een vis op het droge, als vogel zonder vleugels. De wereld is van ons allen, mensen kunnen vrede stichten, mensen kunnen moorden, kinderen komen voort uit jou en mij. De wijn kleurt dieprood wanneer de band zingt: ‘Hey mam; een lied voor hun moeder. ‘Hey mam, ik weet dat het moeilijk is om voor je kinderen te

zorgen, verlies alsjeblieft de moed niet, de tijd komt dat ik je tranen zal drogen en je lijden zal wegnemen, dat je dromen werkelijk heid worden, ik zweer het je.’ De band staat hier niet voor de show, maar voor een boodschap. Zij delen iets met het publiek, er is geen scheiding tussen muzikant en luisteraar. Alles is één geheel. De zaal is aan het slot van het optreden één versmolten klank en ritmische beweging. Aangrijpend

Later, wanneer ik de broers en hun moeder spreek op hun logeeradres, blijkt hun levensverhaal net zo aangrijpend te zijn als hun muziek. Nyima is geboren in Lhasa. Op haar tweede verloor zij haar ouders. Groottante Lhakchok nam haar mee naar Dharamsala. Daar groeide zij op in het Tibetan Children’s Village. Het moeilijkste was dat zij niet bij haar ouders kon zijn. ‘Ik heb er daarom alles aan gedaan mijn kinderen moederliefde te geven en de band met hen te behouden. Je begrijpt als wees hoe het is om de liefde van je ouders te missen. Toen ik ernstig ziek was, heb ik een innerlijk besluit genomen: er altijd te willen zijn voor mijn kinderen. Na mijn scheiding had ik niets, behalve het vaste vertrouwen dat ik voor mijn kinderen zou zorgen. Om te weten wat verdriet en geluk betekenen, moet je ze beide ervaren. Van je verdriet leer je wat geluk betekent.’

Bij de vraag naar haar broers en zussen vullen haar ogen zich met tranen. ‘Ik heb geen eigen zussen of broers, maar alle mensen zijn mijn zus of broer. En zeker de mensen die mij hebben geholpen. Moeders die hun leven opofferen voor hun kinderen respecteer ik diep, zij zijn gezegend met kracht, liefde, mededogen en geduld.’ Verbondenheid

Het is haar diepe verlangen om ooit Tibetaanse grond onder haar voeten te voelen. ‘Maar als ik niet met mijn lichaam naar Tibet kan reizen, zal na mijn dood mijn ziel daarheen gaan. Alle Tibetanen die sterven, laten hun ziel in Tibet. Om die reden zal Tibet altijd Tibet zijn en blijven. Ik ben bereid te sterven voor mijn land. Tibet is een deel van onze identiteit. De verbondenheid met Tibet is voor ons als een vuur, het is niet te blussen. Mijn ziel zal eens in vrede zijn, in Tibet.’ De grote droom van de zoons is om ooit op te treden in een vrij Tibet. Muziek als universele taal die alle harten begrijpen. ‘Zonder muziek zou ik de waarzeggers moeten vragen hoe mijn leven eruit gaat zien’, zegt Jigme. ‘Muziek brengt mensen in contact met elkaar, zij verbindt ongeacht ras, geloof, kleur of land’, benadrukt Yamyang. Bij mijn vertrek krijg ik een cd met hun muziek. Het hoesje vermeldt aan de binnenkant ‘dedicated to our mother’. •

Nummer 0 · juni 2008

Tibet.nu

31

Ontdek de mooiste en meest afgelegen gebieden van de wereld NEPAL INDIA HIMALAYA

Vraag een brochure aan: telefoon: 0522-241146 [email protected] | www.htwandelreizen.nl

TIBET PAKISTAN BHUTAN CENTRAAL AZIË MIDDEN OOSTEN OOST AZIË SAHARA OOST EN ZUID AFRIKA LATIJNS AMERIKA RUGZAKTREKKINGS EXPEDITIES 2008/09 KORTE REIZEN SPIRITUEEL

WANDELINGEN, TREKTOCHTEN EN EXPEDITIES