22/10/2014
Wat is gezinszorg?
Thuiscompagnie Workshop 5: Stapsgewijs een kwetsbaar gezin ondersteunen. Lieve Kavs: coach De Voorzorg Thuishulp Lindsey Verschaeve: verzorgende De Voorzorg Thuishulp Kristien Nys: Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen (Odisee)
Studiedag Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen – Provincie Limburg Schaarbeek, 22 oktober 2014
Wat doet een verzorgende? Integrale zorg voor woon- en leefklimaat Focus op praktische huishoudelijke taken Persoonsverzorging Helpen bij/aanmoedigen van persoonlijke hygiëne Psychosociale ondersteuning Actief luisteren Opvangen van signalen Stimuleren van zelfzorg Algemene (ped-)agogische ondersteuning Structuur aanbrengen Ondersteunen bij verzorging en opvoeding van de kinderen Ondersteunen bij het beheer van het gezinsbudget Ondersteuning bij administratie en contacten met diensten Aanmoedigen van therapietrouw
DE AANMELDING
Krachten en kwetsbaarheden Van wie komt de hulpvraag? Vrijwilligheid en motivatie
Een verzorgende verleent hulp bij cliënten aan huis Er is een zorgbehoefte / leerwens bij het gezin Een brede waaier van diensten. Zorg op maat: het hulpaanbod wordt afgestemd op de noden en behoeften van de het gezin Ter ondersteuning en/of bevordering van de zelfredzaamheid in het thuismilieu Ter ondersteuning en/of bevordering van de levenskwaliteit Zodat het gezin zo lang mogelijk thuis kan blijven wonen (voorkomen of uitstellen van opname of plaatsing)
Stappen in het ondersteuningsproces Vijf fases in het ondersteuningsproces: Aanmeldingsfase Intakefase Startfase Groeifase Afbouwfase
Kijken naar het gezin: Niveaus van krachten en kwetsbaarheden
Maatschappelijk: inkomen, onderwijs, arbeid, huisvesting, gezondheid, … Relationeel: instellingsverleden, (gebrek aan) sociaal netwerk, instabiel of problematisch gezinsleven, … Persoonlijk: (onzeker) zelfbeeld, (gebrek aan) draagkracht, zelfredzaamheid, zelfstandigheid, … Deze elementen kunnen zowel als kwetsbaarheden als protectieve factoren aanwezig zijn in het gezin
1
22/10/2014
Van wie komt welke hulpvraag?
Wat is de vraag van de hulpverlening? Wat is de vraag van de omgeving van het gezin? Wat is de vraag van het gezin?
INTAKEFASE
In dialoog met het gezin: Inzicht krijgen in de leefwereld van het gezin Waardoor komt het gezin zelf niet tot (duurzame) verandering?
Verhelderen van de hulpvraag: stilstaan bij motivatie spreken over doelen
Drempels en randvoorwaarden
In dialoog met het gezin: Wat maakt veranderen moeilijk? “Niet willen” versus “niet kunnen”: Het niet geleerd hebben Er niet de middelen voor hebben Niet meer weten hoe eraan te beginnen Niet over de juiste informatie beschikken (of die niet begrijpen). Overspoeld worden door de vele problemen die elkaar versterken Wel weten wat ze niet meer willen, maar niet weten wat daarvoor in de plaats kan komen. …
Vrijwilligheid en motivatie
Vrijwilligheid als uitgangspunt Verkapte vormen van vrijwilligheid Hoeveel motivatie is genoeg?
In dialoog met het gezin Inzicht krijgen in hun leefwereld Kijk vanuit verwondering: Hoe kan je de situatie die zich voordoet begrijpen vanuit het perspectief van het gezin? Hoe kijken de ouders er zelf naar? En hoe kijken de kinderen? Aandacht voor de binnenkant: wat zijn hun gevoelens, verwachtingen, onmacht, verlangens, … ? Hebben ze zelf al geprobeerd om iets aan de situatie te veranderen (inzet)? Hoe slaagt het gezin erin om te overleven in een precaire situatie (overlevingsstrategieën). Je kan hierover slechts een open dialoog over aangaan als het gezin voelt dat jij je respectvol opstelt, en hen niet veroordeelt.
Verhelderen van de hulpvraag: Stilstaan bij motivatie Startmotivatie: soms helder, soms troebel Van extrinsieke motivatie naar intrinsieke motivatie: Wat is de veranderingswens van de gezinsleden? Perspectief zoeken
2
22/10/2014
Verhelderen van de hulpvraag: Spreken over doelen Doelen klein en haalbaar maken Aandacht voor tussendoelen Focus op één ding tegelijk
De vraag van het gezin afbakenen
Drempels en randvoorwaarden
Financieel Administratief Veiligheid Materiaal
Waarden en normen van het gezin Mandaat van de verzorgende Niet elke verandering is een verbetering (voor het gezin)
STARTFASE
Installeren van de hulp Opbouwen van een werkrelatie Omgaan met leefwereldbotsingen en weerstand Mandaat verkrijgen om te mogen helpen
Invoegen
Installeren van de hulp: opbouwen van een werkrelatie De vertrouwensrelatie als bedding voor verandering ‘Beginkrediet’ Opbouwen van een contact met de gezinsleden Aandacht voor ‘afwezige’ gezinsleden
Werken vanuit professionele nabijheid
Aansluiten bij de thema’s van het gezin Aansluiten bij het tempo van het gezin Aansluiten bij de leefwereld van het gezin
Spanningsveld met professionele afstand
Werken aan rust en stabiliteit
Installeren van de hulp: leefwereldbotsingen en weerstand
Omgaan met leefwereldbotsingen Leren omgaan met verschillen in waarden en normen Omgaan met grenssituaties: normverschillen versus normvervaging Persoonlijke bagage van de hulpverlener
Installeren van de hulp: verkrijgen van een mandaat Respect voor de grenzen die het gezin aangeeft Werkdoelen: werken in het veld van wat het gezin kan toelaten Mandaat kan verschuiven tijdens het hulpverleningsproces
Omgaan met weerstand Bespreekbaar maken van (kleine) wrevels, irritaties, misverstanden, … . Aandacht voor wat goed gaat
3
22/10/2014
Invoegen
Aansluiten bij de thema’s van het gezin Aansluiten bij het tempo van het gezin Aansluiten bij de leefwereld van de cliënt
GROEIFASE
Werkdoelen formuleren Werken aan verandering Evalueren en bijsturen Motivatie Wat is vooruitgang? Omgaan met herval in oude patronen
Werken aan verandering
Omgaan met dagelijkse beslommeringen en crisissituaties Aanleren van nieuwe vaardigheden Versterken wat al lukt en het wegwerken van belemmerende factoren Bieden van psychosociale en pedagogische ondersteuning
Werken aan rust en stabiliteit
Aandacht voor druk, en de manier waarop dit het gezinsfunctioneren beïnvloedt. Rust en stabiliteit brengen is de meest centrale focus in deze fase. Het kan zijn dat veranderingsgericht werken nog niet aan de orde is.
Werkdoelen formuleren
Wat is voor het gezin de gewenste uitkomst? Directe doelen en indirecte effecten Rekening houden met: Kwetsbaarheden Motivatie Leermogelijkheden Drukzetting vanuit de omgeving Beschikbare middelen
Evalueren en bijsturen
Inhoudelijk: Leermogelijkheden en doelen van het gezin Procesmatig: autonomie versus afhankelijkheid De samenwerkingsrelatie: De relatie gezin-verzorgende Zijn alle gezinsleden betrokken …
4
22/10/2014
Motivatie
De ups en de downs Wat kan ervoor zorgen dat mensen het volhouden? Werken met schaarse middelen Regels en afspraken onder spanning Onduidelijkheid Tegenstrijdigheden: afstemming tussen verschillende hulpverleners
Omgaan met herval
Herval in oude gewoonten is een normaal onderdeel van het proces! ‘Is de hulp nog zinvol? ‘: het belang van continuïteit Stilstaan bij de impasse Hulpverleningsrelatie Weerstand Tempo Omgevingsfactoren Stressfactoren.
Wat is vooruitgang?
Wie bepaalt wat vooruitgang is? De maatstaf van het gezin
Oog hebben voor vooruitgang op verschillende domeinen: kijken vanuit levenskwaliteit Vooruitgang zichtbaar maken
AFBOUWFASE Afbouw bespreekbaar maken Time-out als nieuwe kans Zorgvuldig afronden Ruimte voor nazorg?
Waar ging het nog goed?
Afbouw bespreekbaar maken
Afbouw op initiatief van het gezin Afbouw op initiatief van de verzorgende Afbouw op initiatief van de dienst
Time-out als nieuwe kans Er is een crisis in het gezin De voorwaarden voor een (veilige) hulpverlening zijn niet meer gegarandeerd Het gezin vraagt een rustpauze
5
22/10/2014
Zorgvuldig afronden Regelmatig stilstaan bij wat het gezin zelf kan Praten over wat het gezin tegenhoudt om af te ronden: waar zijn ze bang voor? Manieren zoeken om het netwerk te versterken Oprechte tevredenheid tonen met wat het gezin bereikt heeft
Ruimte voor nazorg Ruimte voor nazorg? Ruimte om terug hulp te vragen als daar behoefte aan is
Enkele cijfer- en onderzoeksgegevens Aanmeldingsfase
Vraag naar ondersteuning: ‘initiatief’ voor aanmelding?
ENKELE CIJFERS (registratie Thuiscompagnie, 2011-2013) en ONDERZOEKSGEGEVENS (onderzoek, 2012)
Enkele cijfer- en onderzoeksgegevens Aanmeldingsfase Het gezin ziet af van de aanvraag wegens plaatsing van de kinderen heeft het gezin de interesse verloren moeder is ondertussen opgenomen in psychiatrisch ziekenhuis partners waren het onderling niet eens over het inzetten van de hulp (2 keer) vader heeft werk verloren, hulp in huishouden is nu niet nodig omdat hij nu kan helpen het gezin is verhuisd (3 keer) het gezin is uit het land gezet het gezin is uit huis gezet en logeert voorlopig bij een vriendin in een andere gemeente het gezin is uit huis gezet en de partners zijn gescheiden het gezin wil niet meer (7 keer) het gezin wil een oplossing zoeken binnen het eigen netwerk het gezin zit in een crisissituatie en staat op het moment niet meer open voor Thuiscompagnie het kost te veel gezin krijgt ondertussen kraamzorg via andere dienst
Iets minder dan 3/5 gezinnen: hulpverlener (bv. ocmw, K&G, LCO enz.) Iets meer dan 2/5: gezin zelf
Omvang van aanmeldingen (2011-2013): Er waren 267 aanmeldingen In 15 % van die aanmeldingen was geen opstart o.w.v.: - Het gezin ziet af van de aanvraag - De hulpvraag kan niet worden opgelost door de inzet van Thuiscompagnie - Er kan geen intakegesprek plaats vinden
Enkele cijfer- en onderzoeksgegevens Aanmeldingsfase De hulpvraag kan niet worden opgelost door de inzet van Thuiscompagnie er is geen vraag naar leren (4 keer) de moeder is zwaar ziek en kan niet meedoen – reguliere gezinszorg is beter aangewezen (2 keer) gezin vraagt uitsluitend poetshulp; dat kan worden opgenomen door de zus van mama willen reguliere poetsdienst; geen tijd om zelf huishouden te doen o.w.v. ziekte kind heel weinig groei mogelijk, eerder gewone poetsdienst nodig nood aan meer gespecialiseerde hulp omwille van borderline
6
22/10/2014
Enkele cijfer- en onderzoeksgegevens Er kan geen intakegesprek plaats vinden: na het geven van het toeleidingsformulier laat aanmelder het afweten (2 keer) de coach krijgt na herhaaldelijke pogingen, geen intake met het gezin geregeld (2 keer) hulp geannuleerd door spilfiguur; was achteraf bekeken niet echt meer nodig het gezin woont niet in het werkgebied en wordt doorverwezen naar andere dienst
Enkele cijfer- en onderzoeksgegevens Intakefase Het is geen vraag die past binnen het aanbod van Thuiscompagnie vooral problemen met opvoeding kinderen, niet met huishouden moeder kan huishouden perfect runnen; moeder wil meer medewerking van kinderen eerder vraag naar opvoedingsondersteuning moeder is fysiek beperkt om huishouden zelf te runnen inwonende grootmoeder neemt huishouden op zich, men wil haar ontlasten opa is palliatief, moeder is hierdoor tijdelijk overbelast reguliere gezinshulp is meer aangewezen hulpvraag sluit niet aan bij aanbod Thuiscompagnie zie voorgaande rubriek: gezin wil poetshulp die alles overneemt, gezin wil zelf niet mee aan de slag, moeder/vader wil niet … gezin wil geen hulp volgens principes Thuiscompagnie
Enkele cijfer- en onderzoeksgegevens De startfase Vastgelegd aantal uren/week verzorgende in het gezin: minder dan 3u per week: 3 % van de gezinnen 1 dagdeel per week: 30 % 2 dagdelen per week: 26 % tot 9u per week: 18 % meer dan 9u tot 12u per week: 19 % 20u per week: 4 %
Welke gezinnen? 50% koppels met kinderen 39 % alleenstaande moeders 7% alleenstaande vaders
Enkele cijfer- en onderzoeksgegevens Intakefase
Na intakegesprek: 23 % van de gezinnen geen opstart. Redenen? Het gezin ziet af van de aanvraag - financieel (de kostprijs als expliciete reden): 4,42 % - niet meer geïnteresseerd: 5 % - ‘samen doen’ sprak hen niet aan - liever gewone poetshulp - andere: bv. moeder deed aanvraag voor thuisbegeleiding en wil eerst dat proberen, er is geen vraag meer enz. Het is geen vraag die past binnen het aanbod van Thuiscompagnie De situatie van het gezin is veranderd
Enkele cijfer- en onderzoeksgegevens Intakefase De situatie in het gezin is veranderd moeder is opgenomen op de A-dienst, opstart niet voor onmiddellijk, gezin staat wel open voor hulp gezin wordt geholpen door reguliere poetsdienst moeder ernstig ziek geworden, wensen gewone gezinszorg gezin heeft interesse verloren wegens plaatsing kinderen gezin wil nog geen hulp, later als vierde kind geboren is nieuwe aanvraag gezin gaat verhuizen en wil wachten tot na verhuis, drempel is te hoog (schaamte) gezin gaat verhuizen naar andere gemeente koppel gescheiden en verhuis naar andere gemeente
Enkele cijfer- en onderzoeksgegevens De groeifase De inzet van verzorgenden en gezinnen (2011-2013): - 115 verzorgenden in 155 kwetsbare gezinnen - 37.747 uren en 9.489 dagen actief - de meeste verzorgenden hebben één gezin, sommigen twee - de meeste gezinnen hebben één verzorgende, sommigen twee Takenpakket van verzorgenden? (onderzoek, 2012) - 28 verschillende taken - aantal taken varieert van 3 tot 15 per gezin - gemiddeld aantal opgenomen taken in gezin: 10 opruimen, afval sorteren, afstoffen, vegen, was insteken, plooien …, eten maken, bedden opmaken, financiën/administratie opvolgen, winkelen, zorg voor de kinderen, contacten met diensten, …
7
22/10/2014
Enkele cijfer- en onderzoeksgegevens Afbouwfase Afbouwtype geleidelijk, wederzijdse overeenstemming: 59% plotse stopzetting op vraag van gezin: 27% stopzetting op initiatief van de dienst: 13%
Afbouw in relatie tot looptijd van traject (45 % van 155 gezinnen) 13 % van deze 69 gezinnen stopten tijdens de startfase (in de eerste maand) 28 % stopzetting hulp binnen een half jaar na de start 20 % verzorgende maximaal een jaar actief 16 % afbouw na 1,5 jaar 13 % afbouw na 2 jaar 7 % verzorgende meer dan 2 jaar actief
Enkele cijfer- en onderzoeksgegevens Afbouwfase Tevredenheid bij afbouw? 81% van de gezinnen tevreden over evolutie coach was voor 68% van de gezinnen in afbouw tevreden over gemaakte vooruitgang Nog lopende trajecten? 37 % traject tussen 12 en 23 maanden 27 % traject van twee jaar of meer => langdurige ondersteuningstrajecten
8
