centre for fine arts brussels
LITERATURE
Theo van Doesburg = I.K. Bonset Gedichten Poèmes
Paleis voor Schone Kunsten Brussel 01 Palais des Beaux-Arts Bruxelles
literature
Inleiding
typografie met klanknabootsingen. Klank en beeld vloeiden samen in een zintuiglijke Echte revolutionairen leven niet lang. explosie: ‘PATS / zichtbare Knal’. Dat geldt ook voor I.K. Bonset, die in Sowieso trekt Bonset zich weinig aan 1920 plotseling opdook in het avantvan zintuiglijke grenzen, zoals te zien is gardetijdschrift De Stijl en na acht jaar even aan zijn debuutgedicht ‘X-beelden’. Daarin onverwacht weer uit beeld verdween. In wordt de hoofdfiguur ‘doordrongen die korte periode deed Bonset van zich van de kamer waar de tram doorglijdt’, horen met teksten die demonstreerden ‘orgelklanken / van buitendoormijheen / hoe goed hij van de ismen van zijn tijd op vallen achter mij kapot’. Bonset slaagde er de hoogte was. Of het nu in zijn ‘abstracte zo in om ervaringen te verwoorden die in sur-humanistische roman’ het andere de futuristische beeldende kunst en film gezicht was of in zijn constructivistisch waren gerealiseerd: de grenzen tussen aandoende poëzie, Bonset verbaasde altijd het gehoor, het zicht en de tastzin werden met radicale vormkeuzes. Zijn platforms opgeheven. waren De Stijl en Mécano, een tijdschrift Bonset bereikte het eindpunt onder zijn eigen redactie. Hij bleef een van zijn abstractieproces met zijn ongrijpbare figuur, zelfs voor mede‘Letterklankbeelden’. Hier bleef zelfs van avant-gardisten als Piet Mondriaan en de woorden niets meer over: de gedichten Tristan Tzara, omdat hij zich nooit ergens bestonden slechts uit losse letters, die vertoonde. volgens een coderingssysteem een Theo van Doesburg (1883-1931) was bepaalde lengte en klankwaarde kregen de enige die contact had met deze toegekend. Verder in het afbreken van de provocatieve figuur. Alleen enkele goede poëzie kan men eigenlijk niet gaan, behalve vrienden wisten dat Van Doesburg zelf door helemaal op te houden met het achter de figuur van Bonset schuilging. schrijven en componist te worden. Maar Daarmee is Bonset een van de geslaagdste dat vond Bonset een dwaalspoor: ‘ten ‘heteroniemen’ van de Nederlandse opzichte van het woord is de muziek een literatuur: een fictionele identiteit met een minderwaardig verschijnsel’. Na publicatie eigen schrijfstijl. Van Doesburg schreef in van een geheel Stijl-themanummer met een dronken bui eens een brief aan hem, het werk van Bonset (1921) droogde de maar Bonsets werk was veel meer dan een poëtische productie dan ook al snel op. grap. Vooral na Van Doesburgs dood werd Bonset zou wel nog met enkele essays en het herkend als een fascinerend oeuvre. fragmenten van een surrealistische roman Kenmerkend voor de poëzie van van zich doen horen. Bonset is de krachtige uitdrukkingsvorm. Dit even korte als intense schrijverschap Terwijl de vroege literaire teksten van Van vat bijna de gehele avant-garde in zich Doesburg esoterisch en en laat-romantisch samen. Het dadaïsme, constructivisme, zijn, puurt Bonset zijn literaire taal vanaf expressionisme en surrealisme komen hier 1914 steeds verder uit. Visuele indrukken probleemloos naast en door elkaar voor. worden geabstraheerd tot hun kern: een Het is alsof I.K. Bonset de hele literaire hangende gitaar wordt beschreven als avant-gardistische ontwikkeling moet een ‘zwarte, smalle plank’ met een ‘gele inhalen, die aan Nederland nagenoeg schijf’ als ‘lijf’ en een ‘dunne lijn’ als snaren. voorbij was gegaan. Maar Bonset richt zich niet alleen op het visuele, maar vooral ook op de klankwaarde van woorden. Vooral de gedichten die Laurens Ham ontstonden tijdens Van Doesburgs soldatentijd, zoals ‘Voorbijtrekkende troep’ en ‘Centra’, combineren een spannende 01
literature
02
literature
03
literature
04
literature
05
literature
06
literature
07
literature
08
literature
09
literature
010
literature
011
literature
012
literature
013
literature
014
literature
015
literature
Van Doesburg op vinyl Ontdek ook de single ‘Jaap Blonk leest Theo van Doesburg’ waarop de Nederlandse klankdichter Jaap Blonk de gedichten van Van Doesburg voorleest. Deze 45 toerenplaat verschijnt in een gelimiteerde oplage van 300 genummerde exemplaren en is voor 10 euro verkrijgbaar in de Bozar Boutik.
016
COLOFON
‘Theo Van Doesburg = I.K. Bonset’ ‘Theo van Doesburg = I.K. Bonset’ is een project van het departement literatuur en verscheen februari 2016 als literaire interventie in de tentoonstelling ‘Theo van Doesburg. Een nieuwe kijk op leven, kunst en technologie’. Inleiding: Laurens Ham Redactie: Tom Van de Voorde Productie: Frederik Vandewiele Lay-out: Koenraad Impens Met dank aan Laura Bacquelaine, Tarquin Billiet, Leen Daems, Kurt De Boodt, Paul Dujardin, Xavier Garcia, Ann Geeraerts, Carlos González, Kris Latoir, Thomas Möhlmann, Marie Noble, Natacha Platevoet, Agnès Reis & Sylvie Verbeke.
017
is een gedeponeerd merk van de nv Paleis voor Schone Kunsten est une marque déposée de la S.A. Palais des Beaux-Arts is a registered trademark of the Centre for Fine Arts PLC
018
