Thema: Bijbellezen. Eerst uitleggen wat er staat Gereedschap voor Gods Woord. Maak het Bijbelgedeelte tot je gebed

Eigenwijs jongerenthema’s

JULI 2009 | 3

voor ouders

Thema: Bijbellezen “Eerst uitleggen wat er staat” Gereedschap voor Gods Woord

“Maak het Bijbelgedeelte tot je gebed”

Vooraf Als u een Bijbel pakt, hebt u dynamiet in handen. Leest u Romeinen 1: 16 maar. Daar wordt het Woord van God getypeerd als een kracht Gods tot zaligheid. Letterlijk staat er voor ‘kracht’ in het Grieks ‘dunamis’. Ons woord dynamiet zit erin, een ontplofbare stof. Het Woord van God is als dynamiet. Er schuilt een geweldige kracht in. Het is levend en krachtig, en scherpsnijdender dan enig tweesnijdend zwaard (Hebreeën 4: 12). In de kanttekening bij Hebreeën 4: 12 wordt die werking van het Woord als dynamiet beschreven. Het is zo krachtig, dat het hardste hart eronder verbreekt. Het is zo krachtig, dat het koudste hart wordt verwarmd. Het is zo krachtig, dat het vuilste hart erdoor wordt gereinigd.

Brief De Bijbel is niet alleen als dynamiet, het is ook de belangrijkste Brief die wij in ons leven krijgen. Wij zijn sterfelijke mensen, in gevaar voor eeuwig verloren te gaan. In de Bijbel wijst God de weg tot behoud aan. De HEERE openbaart daarin Zijn wil en wet, Zijn beloften en bedreigingen. Hij openbaart erin Zijn Zoon, die de Weg, de Waarheid en het Leven is. Als de Heilige Geest het

4 Eerbiedig luisteren Bijbellezen in het gezin Van Lagen

16 Het boek van de Heere Over het lezen in de Bijbel

20 “Vertel veel Bijbelse verhalen” Ds. Koelman: Lees eerst het Nieuwe, daarna het Oude Testament

2

Woord toepast aan ons hart, gaan we geloven dat Gods Woord waar is, zowel in zijn beloften als in zijn bedreigingen. Dan is het een kracht Gods tot zaligheid! Ook al is het Woord van God in zichzelf levend en krachtig, en is de toepassing van de Heilige Geest noodzakelijk, het is van levensbelang dat we de Bijbel zelf lézen. En dan niet in het Latijn, maar in onze eigen taal (Handelingen 2: 6 en 8). We zullen ook ons best moeten doen om de Bijbel te begrijpen. Het was Jezus’ eigen bevel: Onderzoekt de Schriften […] die zijn het die van Mij getuigen (Johannes 5: 39). Dat valt niet altijd mee. De Boodschap van God staat haaks op onze behoeften. Wij zitten op een heel andere, aardse golflengte. Sommige gedeelten zijn moeilijk te begrijpen. En als je het als volwassene al moeilijk vindt, hoe leg je het dan aan kinderen uit? In deze EigenWijs proberen we u daarbij te helpen. Omdat we ons zorgen maken over het Bijbelgebruik onder jongeren, terwijl het juist zo belangrijk is dat kinderen en jongeren de Bijbel lezen. Want de Heere gebruikt ook in 2009 Zijn Woord om jongeren zalig te maken. L.A. Kroon

2

Vooraf

3

Van beukelaar tot zieden

6

Onderzoek Bijbellezen onder jongeren

7

Vragen stellen aan de tekst

8

Gereedschap voor Gods Woord

L.A. Kroon

Sandor van Leeuwen

L.A. Kroon

Raymond Warnaar

Mettie de Braal

10

Bijbelstudie op jeugdweekend

12

Brieven voor kinderen

18 24

Informatie bij het Bijbellezen

26

Meer informatie

Joke Kreijkes

Gertrude de Regt

Tips voor ouders Andrea van Hartingsveldt-Moree

Van beukelaar tot zieden Test uw kennis van de taal der Statenvertaling

Veel jongeren vinden de Statenvertaling moeilijk. Dat is niet verbazingwekkend: de vertaling werd in 1637 goedgekeurd. Hoewel de vertaling erg betrouwbaar is, zijn veel woorden verouderd en onbekend. Maar of alleen jongeren moeite hebben met de vertaling? Doe de test en kies bij elke vraag het best passende woord. 1. Maar wee u, farizeeën, want gij vertiendt munte en ruit en alle moeskruid, en gij gaat voorbij het oordeel en de liefde Gods. Dit moest men doen en het andere niet nalaten (Lukas 11: 42). a. kristallen b. geurend blad

c. glaswerk d. zandkorrels

2. Ik zocht des nachts op mijn leger Hem Dien mijn ziel liefheeft; ik zocht Hem, maar ik vond Hem niet; ik zeide: (Hooglied 3: 1). a. bed b. strijdmacht

c. veld d. menigte

3. En hij bevende en verbaasd zijnde, zeide: Heere, wat wilt Gij dat ik doen zal? En de Heere zeide tot hem: Sta op en ga in de stad, en u zal aldaar gezegd worden wat gij doen moet (Handelingen 9: 6). a. verbijsterd b. benieuwd

c. verschrikt d. wrevelig

4. Doch ik zond tot hem om te zeggen: Er is van zulke zaken als gij zegt, niets geschied; maar gij versiert ze uit uw hart (Nehemia 6: 8). a. weg poetsen b. mooi maken

c. verzinnen d. verleiden

5. Als zij nu tot schamens toe gebeid hadden, ziet, zo opende hij de deuren der opperzaal niet. Toen namen zij den sleutel en deden open; en ziet, hunlieder heer lag ter aarde dood (Richteren 3: 25).

a. kloppen b. wachten

c. roepen d. praten

6. Hij zal u dekken met Zijn vlerken, en onder Zijn vleugelen zult gij betrouwen; Zijn waarheid is een rondas en beukelaar (Psalmen 91: 4). a. stormram b. schild

c. beukenhaag d. houten paal

7. Zij hebben al uw denningen uit dennenbomen van Senir gebouwd; zij hebben ceders van den Libanon gehaald om masten voor u te maken (Ezechiël 27: 5). a. spanten b. droogdok

c. ballast d. scheepsdek

8. En Mozes zeide tot Aäron en tot zijn zonen: Ziedt dat vlees voor de deur van de tent der samenkomst en eet hetzelve daar (Leviticus 8: 31). a. koken b. klaarmaken

c. scheuren d. (ver)kopen

9. En het zal geschieden wanneer vele kwaden en benauwdheden hetzelve zullen treffen, dan zal dit lied voor zijn aangezicht antwoorden tot getuige; want het zal uit den mond zijns zaads niet vergeten worden; dewijl Ik weet zijn gedichtsel dat het heden maakt, aleer Ik het inbreng in het land dat Ik gezworen heb (Deuteronomium 31: 21). a. gedicht b. gezang

c. gedachten d. vesting

10.En Abraham antwoordde en zeide: Zie toch, ik heb mij onderwonden te spreken tot den Heere, hoewel ik stof en as ben (Genesis 18: 27). a. draaien b. wentelen

c. vernederen d. moed hebben om Sandor van Leeuwen

Kijk voor de antwoorden op pagina 27.

3

foto’s: Martin Eijkelenboom

R E P ORTAG E

Eerbiedig luisteren Bijbellezen in het gezin Van Lagen

Na het zingen van zijn avondgebed bidt Sander om een nieuw hartje voor de baby in mama’s buik. “Dat kan de Heere geven hè?” William: “Ja, Johannes de Doper had ook al een nieuw hartje toen hij nog in de buik van zijn moeder was!” Een reportage over huisgodsdienst in het gezin Van Lagen.

Emilie (13) heeft de tafel gedekt en snel daarna gaan Laurence (11), William (7), Edward (5) en Sander (4) aan tafel zitten. Vandaag eten ze patat en daar hebben ze zin in. Sander en Edward geven de bus mayonaise aan elkaar door en spuiten alvast een lekkere klodder op hun bord. Vader (40) en moeder (35) Van Lagen zitten inmiddels ook

4

aan tafel. Ze vragen stilte om de maaltijd met gebed te kunnen beginnen. Vader dankt voor Gods bewaring vandaag en bidt om een zegen over het werk, het eten en het te lezen Bijbelgedeelte. “Mag er een woord in ons hart komen dat U wilt zegenen.” Ook vraagt hij of God wil bewaren voor zonden tijdens de maaltijd. Na het ‘amen’ bidden de jongste drie kinderen ieder een kort, eenvoudig gebed. Hierop volgt een gezellige maaltijd waarin alle kinderen van zichzelf laten horen. Er wordt druk met elkaar gepraat over school en het bezoek van de fotograaf aan het gezin. Voor de foto’s moesten ze na het eten weer aan tafel gaan zitten! Er volgen discussies over de gevolgen van roken en het meeschrijven versus de dominee aankijken in de kerk. Edward vertoont zijn rijmkunsten: “Sjaak Trekhaak.” De ouders stellen belangstellende vragen en discussiëren

volop mee. William en Edward, die hun stoel even ontglipt zijn, worden aangemaand weer aan tafel te komen.

Eerbied Na het toetje helpt Laurence mee om de tafel af te ruimen en komen de Bijbel, enkele psalmboekjes en het boekje Komt tot Mij tevoorschijn. Het thema is ‘Het huis van God’. Emilie mag vanavond vaders taak overnemen en leest het bijbehorende Bijbelgedeelte voor uit Jesaja 56. Als ze daarmee klaar is, worden de jongste drie jongens een beetje onrustig. Sander en Edward grijpen alvast naar de psalmboekjes en William draait heen en weer op zijn stoel. Vader legt de psalmboekjes weer terug en moeder krijgt William weer bij de les door hem in het vooruitzicht te stellen dat hij straks een paar vragen voor mag lezen. Dan leest moeder uit het boekje. “Waar woont de Heere?” begint ze en ze kijkt de tafel rond. De kinderen weten het wel: in de hemel, in de harten van Zijn kinderen en in de kerk. Tijdens het lezen betrekt moeder de kinderen erbij door hen zinnen af te laten maken en hen steeds aan te kijken. Nu mag William een paar vragen voorlezen. De eerste vraag is voor Sander: “Waar woont de Heere?” Hij vindt het een makkelijke vraag: “In de kerk, dat zei ik toch net al!”

Zingen Met z’n allen proberen ze de vraag te beantwoorden waar je aan kan merken dat God in de kerk is: “In de kerk is eerbied voor God, omdat God heilig is. Ook kan je het weten doordat de dominee uit de Bijbel preekt en de Bijbel is het Woord van God.” Emilie zegt dat je door eerbiedig te luisteren met je gedrag kan laten zien dat je weet dat de Heere in de kerk is. Het gesprek wordt verstoord door telefoongerinkel. De ouders reageren er niet op, maar de kinderen worden wat onrustig. Vader: “Als ze ons nodig hebben, bellen ze wel terug.” De psalm die bij het stukje hoort, Psalm 99: 8, is nog moeilijk voor Edward: “Je kent vers één wel hè, dus die zingen we eerst.” Alle kinderen, behalve de jongste, zingen mee. Sander mag ook een lied opgeven. Hij weet al gauw wat hij wil: “Hoger dan de blauwe luchten.” Deze keer blijft het hierbij wat zingen betreft. Vaak worden de psalmen die voor de zondagsschool en voor school geleerd moeten worden, ook geoefend. Na het zingen besluit vader de maaltijd met gebed.

even spelen voordat ze in bad gaan. Vanuit de badkamer klinken “Mag er een woord even later enthousiaste geluiden in ons hart komen en als de jongens daarna met natte haren in hun pyjama’s staan, dat U wilt zegenen.” is hun energie nog lang niet op. Er wordt op het stapelbed geklommen en ze maken de wildste sprongen. Moeder gaat naar de zolder met Edward en vader blijft in de slaapkamer met William en Sander. Moeder en Edward bidden eerbiedig voor de nacht en daarna leest moeder hem een boekje voor. Hij wordt verwend vanavond: moeder leest wel vier hoofdstukken! Vader neemt er ook uitgebreid de tijd voor: Sander en William mogen ieder een boek uitzoeken waaruit vader voorleest. William kiest een klassieker van W.G. van de Hulst: Anneke en de sik en Sander zoekt een mooie plaat op uit een boek van Bas. Als vader voor hen allebei heeft voorgelezen en het boekje Job looft toch God heeft gepakt, verandert de slaapkamer even in een apenkooi. De jongens gaan aan het stapelbed hangen en gebruiken vader als klimpaal. Die gedoogt het heel even, maar is daarna duidelijk: “Jongens, eerst nog aandacht voor het lezen en bidden.” Hij leest hen een hoofdstukje voor over Job en stelt de kinderen tijdens het lezen af en toe een vraag om hun aandacht erbij te houden. Daarna klinkt het uit de mond van de jongens: “Ik ga slapen, ik ben moe…” Afsluitend bidden ze om bekering voor hun broers en zus. Sander denkt ook aan de baby in mama’s buik en vraagt of God de baby ook een nieuw hartje wil geven, “want dat kan de Heere geven hè?”William: “Ja, want Johannes de Doper had ook al een nieuw hartje toen hij nog in de buik van zijn moeder was.” Petra Jacobse-Weststrate

Een nieuw hartje De kinderen springen van hun stoelen af, ze hebben nu lang genoeg gezeten. De drie jongsten mogen nog heel

5

Onderzoek Bijbellezen onder jongeren Een derde jongeren leest Bijbel voor persoonlijk leven

Veel kerkelijke jongeren lezen de Bijbel. Uit een enquête onder de bezoekers van de Winterconferentie in 2008 blijkt dat 53 procent van die jongeren iedere dag twee keer of meer uit de Bijbel las. Precies de helft van de jongeren las de Bijbel om dat zij er ‘iets’ aan hebben of omdat zij het zien als een ‘middel om tot geloof te komen’. De overigen lezen de Bijbel uit gewoonte, plichtsgevoel of om er van te leren.

Winterconferentiegangers zijn over het algemeen betrokken jongeren van zestien jaar en ouder. Het jeugdonderzoek van Coby Meurs-Lambregts onder 1100 catechisanten levert dan ook iets minder gunstige uitslagen op. Uit het onderzoek, dat dateert uit 2003, blijkt dat van de jongeren 46 procent één tot meerdere keren per dag voor zichzelf uit de Bijbel leest. Bijna een kwart doet dit soms en precies 25 procent zegt nooit voor zichzelf uit de Bijbel te lezen. Dit laatste betreft meer jongens dan meisjes.

vrijwel allemaal de Statenvertaling lezen – geeft slechts 3 procent aan de Statenvertaling altijd goed te begrijpen. Dat is zorgwekkend. Nog eens veertig procent geeft aan de Statenvertaling meestal goed te begrijpen. Voor 47 procent is de Statenvertaling soms wel, soms niet begrijpelijk. Precies 10 procent vindt de Statenvertaling altijd moeilijk. Reden genoeg om vanuit de Jeugdbond en in de gezinnen kinderen en jongeren te stimuleren en te helpen (zelf ) de Bijbel te lezen. En gij zult ze uw kinderen inscherpen en daarvan spreken, als gij in uw huis zit en als gij op den weg gaat, en als gij nederligt en als gij opstaat (Deuteronomium 6: 7). L.A. Kroon

‘Ik ervaar bij Bijbellezen dat God spreekt’

Persoonlijk leven Van de jongeren leest 25 procent de Bijbel vanwege zijn of haar persoonlijk leven, 50 procent leest de Bijbel niet vanwege zijn of haar persoonlijk leven en 23 procent heeft de vraag niet beantwoord. Van de jongeren beschouwt 33 procent de Bijbel als een middel tot geloof, 43 procent ziet dit niet zo en 23 procent heeft de vraag niet beantwoord. Hoewel deze uitslagen op zich redelijk gunstig zijn, lijken jongeren steeds meer problemen te krijgen met het begrijpen van de Bijbel in de Statenvertaling. Het merendeel van de bezoekers op de Winterconferenties leest de Bijbel in de Statenvertaling (86 procent). Toch worden ook andere vertalingen gebruikt: de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) en de Herziene Statenvertaling (HSV) volgen als tweede en derde op afstand met respectievelijk 5 en 4 procent. Van de groep van bijna 500 betrokken jongeren – die dus

6

Hoe vaak Bijbellezen?

Vragen stellen aan de tekst

Verschillende manieren van Bijbelstudie

Een praktische Bijbelstudiemethode is het stellen van vragen aan de tekst. Deze vragen kunnen per situatie verschillen, maar hebben als doel te luisteren naar wat Gods Woord te zeggen heeft. Vooraf is het allereerst van belang het Bijbelgedeelte goed te lezen, wellicht meer dan één keer. Vervolgens moeten we in het gebed vragen of de Heere ons door Zijn Geest wil leiden in het zoeken naar antwoorden op de vragen. De vragen kunnen in drie groepen verdeeld worden: context, interpretatie en toepassing.

Context De eerste vragen hebben betrekking op het begrijpen van de context van het bijbelgedeelte. Hier kan gedacht worden aan vragen die beginnen met ‘wat’, ‘wie’, ‘waar’ en ‘wanneer’. Als het gaat om de gelijkenis van de verloren zoon (Lukas 15), kunnen vragen gesteld worden als: Wat staat er, vertaald in eigen woorden, in deze gelijkenis? Wie vertelt deze gelijkenis, wie zijn de toehoorders en wie worden in de gelijkenis genoemd? Wanneer en waar vertelde de Heere Jezus dit en wat zei Hij daarvoor of daarna?

Uitleg Als de context duidelijk is geworden, kunnen er vervolgens vragen worden gesteld die betrekking hebben op de uitleg of interpretatie van het tekstgedeelte. Daarbij moet rekening worden gehouden met de situatie en de tijd waarin deze woorden werden gesproken of opgeschreven. Vragen

die beginnen met ‘hoe’, ‘waarom’ of ‘waartoe’ zijn dan belangrijk: Hoe mogen of moeten we de vader en zijn zonen vertalen naar de situatie van de toehoorders? Welke toehoorders worden voorgesteld als de jongste of de oudste zoon? Waarom of waartoe gebruikte de Heere deze gelijkenis toen Hij nog op aarde was?

Toepassing Tenslotte mogen we vragen stellen die gaan over de persoonlijke betekenis van het tekstgedeelte voor ons en voor deze tijd. Mogelijke vragen zijn dan: Wat spreekt mij aan of valt mij op in deze gelijkenis? Met wie kan ik me vergelijken, met de oudste of met de jongste zoon, of met geen van beiden? Wat wil de Heere in dit Bijbelgedeelte aan mij leren en hoe kan ik daar in mijn leven praktisch invulling aan geven? Deze laatste vragen zijn van wezenlijk belang omdat dan Gods Woord direct tot onszelf komt, maar we kunnen de eerste stappen niet overslaan. Ten slotte, als we op deze manier Gods Woord mogen bestuderen, in afwachting van Zijn zegen en met het oog op Zijn eer en de uitbreiding van Zijn Koninkrijk, kunnen gewone vragen door de Heere rijk gezegend worden. Ook in dit opzicht geldt dat we moeten worden als een kind. Daarom is het van wezenlijk belang om met onze kinderen op deze manier Gods Woord te lezen. Raymond Warnaar

foto: Jan van Leeuwen

De Bijbel kan op verschillende manieren worden gelezen en bestudeerd. Er zijn veel dagboeken en studiemethoden in omloop die als leidraad kunnen worden gebruikt. Er zijn echter ook situaties waarin deze materialen ontbreken. Denk bijvoorbeeld aan de zendingscontext waarin mensen - behalve de Bijbel - weinig andere boeken bezitten. Maar ook tijdens een vakantie of jongerenkamp zijn niet altijd verklaringen binnen handbereik.

7

foto: RD

INTERVIEW

Gereedschap voor Gods Woord

Van Mourik: Maak het bijbelgedeelte tot je gebed

“O ja, we moeten nog lezen.” “Niet te lang hoor, ik moet zo weg.” Snel, snel na het eten een stukje lezen of ’s avonds met een slaperig hoofd nog net de paar verzen die het dagboek aangeeft doornemen… Zo wil je als ouders toch niet dat je kinderen met de Bijbel omgaan. Maar hoe dan wel? Welke invloed kunnen ouders uitoefenen op het bijbellezen van jongeren? Typisch vragen voor drs. J. van Mourik, docent godsdienst op het Calvijncollege in Goes en adjunct-directeur Hbo-opleiding van de Cursus Godsdienst Onderwijs.

8

Gedreven vertelt Van Mourik. Nee, een dagboek is niet het eerste hulpmiddel waar hij aan denkt. Het geeft weliswaar een bepaalde structuur aan het lezen, maar het blijft consumeren. Datgene wat een ander in de tekst gezien heeft, neem je klakkeloos over. Als opvoeder moet je gereedschap aanleveren, zodat jongeren min of meer zelfstandig de Bijbel kunnen lezen en bestuderen. Eén van de gereedschappen is het lezen aan de hand van de volgende vragen: Zoek in de tekst of in het gelezen Bijbelgedeelte op wat het zegt voor jou en je

Gereedschap Van Mourik heeft meer pijlen op zijn boog. “Weet je wat ook een aardige manier van lezen is? Niet alleen aardig, maar ook vruchtbaar en verrijkend. Zoek voor jezelf een kernwoord op. Neem bijvoorbeeld het kernwoord gerechtigheid. Waar staat dat woord in de Bijbel? Wat betekent het daar? Wat betekent het voor jou in je relatie met God en de anderen om je heen? En voor jouw staan in de maatschappij? Of kies een bijbelse persoon en onderzoek zijn of haar karakter. Barnabas bijvoorbeeld geeft graag mensen een tweede kans. Hij verkocht zijn land en deelde de opbrengst uit aan armen. Hij introduceerde Paulus in de apostelkring en wilde zijn neef Markus een nieuwe kans geven mee te gaan op zendingsreis. Hoe sta je daar nu zelf tegenover? Tenslotte kun je ook kiezen voor een thema. Liefde kent drie verschillende woorden: Eros – draait om jezelf en je eigen lusten; Philia – daarin gaat het om jou en de ander (geven en nemen) en Agape – de gevende liefde. Elk van deze woorden geven een andere lading aan een tekst of bijbelgedeelte. Ook hierin valt veel te ontdekken voor het dagelijks leven.” Naast het gereedschap voor het persoonlijk bijbellezen van jongeren, is er ook veel materiaal voorhanden om bijbelstudie te doen met een groep. Van Mourik legt de Zweedse methode uit. De bijbelstudiegroep krijgt een kaartje met vijf vragen: wat zegt de tekst over God; over de mens en zijn relatie met God ; wat valt mij op? Ik heb een vraag over de tekst en wat moet ik doen? Zo geef je structuur aan het bezig zijn met de Bijbel.

God Zijn Geest wil geven. Ga moeilijke bijbelgedeelten niet uit de weg. Maar lees ze en wees actief betrokken op wat je leest.” Goed voorbeeld doet goed volgen. Een ouder die zo stille tijd houdt, kan het ook zijn kinderen leren.

Buigen Ouders moeten weten wat er leeft. En weten wat er staat. Het bloed kruipt waar het niet gaan kan: de CGO-man pleit voor het volgen van één van de CGO-cursussen. “Wanneer jongeren persoonlijk of in een groepje de Bijbel bestuderen, heb je als opvoeder – ouder, jeugdwerkleider, docent – de taak dit te coachen. Er moet een zeker evenwicht zijn in de gedeelten die gelezen en bestudeerd worden. Wie alleen bezig is met Alzo lief had God de wereld, houdt zich bezig met één kant van de waarheid. Probeer niet het Oude en Nieuwe Testament tegen elkaar uit te spelen. Het Nieuwe Testament is de vervulling van de belofte van het Oude Testament. Laat Schrift met Schrift vergeleken worden. Leef voor dat de Bijbel het geïnspireerde Woord van God is. Dat je als ouder onvoorwaardelijk gelooft wat God in Zijn Woord zegt. En dat je buigt onder het gezag van de Bijbel. Wie de Bijbel opendoet, bevindt zich in de adem van God. Wie dat beseft, zal eerbiedig en aandachtig lezen. Dat zal door het werk van de Heilige Geest zeker zijn vruchten afwerpen.” Mettie de Braal

foto: Jan van Leeuwen

ouders, voor jou en je vrienden. Andere vragen aan de tekst kunnen betrekking hebben op wat het gedeelte te zeggen heeft over hoofd, hart en handen. Wat moet je weten? Hoe ervaar je in je eigen hart wat er geschreven staat en wat zijn de consequenties voor jouw leven? Ook het lezen en bestuderen van de Bijbel volgens de DEP-methode is een mogelijkheid. D staat voor Dogmatiek (de leer), E voor Ervaring en P voor Praktijk.

Een vaste tijd Structuur is belangrijk bij het Bijbellezen. Daarom pleit Van Mourik voor een vast tijdstip om de Bijbel te lezen, te bestuderen en om te bidden. Ofwel: om stille tijd te houden. “Doe dat het liefst ’s morgens vroeg. Dan ben je nog fris en gaat het mee de dag in. Begin met het lezen van de Bijbel. Een kort stukje. Maak dat Bijbelgedeelte tot je gebed. Gaat het daarin over zonde, belijd dan je zonden en bid om vergeving. Gaat het over Gods Geest, bid of

9

foto’s: Anton Gorter

R E P ORTAG E

Bijbelstudie op jeugdweekend

Opvoeding belangrijk voor manier van Bijbelonderzoek

Het is acht uur als de laatste jongeren de recreatiezaal van de kampeerboerderij binnenkomen. De Bijbelstudie kan beginnen. Ongeveer zestig jongeren van de +16 JeV uit Amersfoort zijn rond Hemelvaartsdag een paar dagen met elkaar op stap. Regelmatig gaat in deze dagen de Bijbel open. Verschillende jongeren hebben een Bijbel met kanttekeningen bij zich.

10

Deze avond is ouderling Goudzwaard te gast. Hij leidt de Bijbelstudie in door vers voor vers de Zaligsprekingen uit Mattheüs 5 te bespreken. Hier en daar worden ijverig aantekeningen gemaakt. Na de pauze gaan de jongeren uiteen in groepjes om de vragen te bespreken die bij de inleiding horen. Het groepje van Marijke leest de vragen door en ondertussen bespreken ze kort de inleiding. “Mooi dat hij vanuit z’n hart sprak!” merkt Marijke op. De anderen vallen haar bij: “Je kon merken dat hij bewogen was met ons.”

Ook in de vragen klinkt die bewogenheid door. In dit groepje ontstaan mooie gesprekken. De meesten vinden het wel fijn om in groepjes uiteen te gaan. “Soms doen we in de grote groep Bijbelstudie, maar dan zeggen sommigen niks. In kleine groepjes is dat ook wel zo, dan is het makkelijker iets te zeggen.” Wat iedereen lastig vindt, zijn de vragen naar persoonlijke ervaringen. Het is best moeilijk daar in een groep wat over te zeggen. Toch vinden ze het wel goed om er over na te denken. De vraag: ‘Hoe ga je met dit tekstgedeelte om in het dagelijkse leven en hoe brengen we dit in de praktijk?’ levert een stilzwijgen op. Dan: “Daar heb ik nooit zo over nagedacht.” Ineens komt het wel erg dichtbij.

Moeilijk boek Het groepje van Tjeerd-Jan en Rens is al snel klaar. Hier geen eindeloze discussies. Ze vinden het doen van Bijbelstudie op JeV wel fijn. “Dan krijg je antwoord op je vragen.” Maar thuis blijft het beperkt tot bijbellezen. Het gezamenlijk bijbellezen is belangrijk, want niet iedereen leest persoonlijk een stukje. Een dagboek helpt wel, want dat geeft aan hoe je moet lezen. Zonder dagboek is het bijbellezen zeer beperkt. De Bijbel is een moeilijk boek, vinden de jongeren. Sommigen gebruiken een andere vertaling naast de Statenvertaling, als ze een gedeelte niet begrijpen. Niemand neemt de moeite er een verklaring op na te slaan. Tjeerd-Jan heeft soms wel vragen over het Bijbelgedeelte, maar stelt die niet altijd. Daar is wel ruimte voor bij hem thuis, want over het gedeelte dat na het eten gelezen wordt, wordt altijd even gepraat. “Als er thuis open over gepraat wordt, dan neem je dat makkelijker over en durf je op JeV er ook over te praten.” Rens is de enige die gewend is thuis ook Bijbelstudie te doen. Elke zondagavond wordt een gedeelte besproken, dat ze om de beurt voorbereiden. “In de praktijk komt het erop neer dat m’n ouders het doen. Ik heb het zelf nog maar één keer gedaan.” Zijn vrienden reageren verbaasd. Elke zondagavond? Rens haalt zijn schouders op. Maar eigenlijk vindt iedereen het wel goed, want zo kom je meer te weten over de achtergronden van een Bijbelgedeelte. Ouders spelen dus een belangrijke rol. “De methode die je van je ouders meekrijgt, bepaalt hoe je op JeV Bijbelstudie doet,” zegt Tjeerd-Jan.

ringen of antwoorden, aan de “De methode die je van andere kant is er schroom om over jezelf te vertellen,” geeft een je ouders meekrijgt, bestuurslid aan. Als het te perbepaalt hoe je op JeV soonlijk wordt, houdt iedereen z’n Bijbelstudie doet” mond. Je moet het leren om hierover open te zijn. Maar als iemand iets persoonlijks vertelt over de omgang met de Heere, wordt dat als iets bijzonders en moois ervaren.

Kind van God Dat blijkt ook als de Bijbelstudie wordt afgerond. De vraag of er in deze tijd nog gezaligden (gelukkigen) zijn en of er nog getuigenis van de zaligheid gegeven wordt, kan niet door iedereen bevestigend worden beantwoord. Het is niet voor alle jongeren vanzelfsprekend dat ze wel eens met een kind van God praten. Veel jongeren vinden het echter wel fijn om te horen over Gods werk in het leven van Zijn kinderen. Een jongere vertelt van een predikant die de vraag kreeg voorgelegd om iets uit zijn eigen leven te vertellen. “Uiteindelijk deed hij het met schroom, omdat hij iets wilde vertellen over Gods werk. Maar we mochten daar niet zijn naam aan verbinden. Hij zei: ‘Mij mag je vergeten, als je maar niet vergeet hoe God werkt’. En dat wilden we juist horen.” Ouderling Goudzwaard rondt het plenaire deel af. De Bijbelstudieavond is volgens een veelgebruikt stramien verlopen: een inleiding, dan het bespreken van vragen in groepjes en tot slot een plenaire afronding. Daarbij is er ook ruimte voor vragen. Dit keer is het plenaire deel kort, hoewel er waardevolle reacties komen. Na de sluiting komen een aantal jongeren alsnog naar Goudzwaard toe met een vraag of opmerking. Want de drempel voor een persoonlijk gesprek over het Woord van God is hier laag. Joke Kreijkes

Persoonlijke vragen Ondanks alle stoerdoenerij vullen de jongeren uit Amersfoort jaar na jaar in op de enquête dat het onderdeel Bijbelstudie zeer wordt gewaardeerd. Ook is er behoefte aan meer persoonlijke vragen. Dat is tegelijk ook heel moeilijk. “Aan de ene kant is er de vraag om persoonlijke erva-

11

foto’s: Mathilde Berends

INTERVIEW

Brieven voor kinderen Andrea van Hartingsveldt-Moree: “Eerst uitleggen wat er staat” 12

Aan het eind van de maaltijd is het tijd voor bijbellezen. Hoe doe je dit in een gezin met kinderen? Andrea van Hartingsveldt-Moree schreef in 2008 het eerste deel van een serie voor kinderen over de brieven van Paulus. Recent verscheen nummer twee, over de eerste brief aan Korinthe. “Bekende verhalen vormen slechts een gedeelte van de Bijbel.”

U bent begonnen bij de Bijbel een serie boekjes voor het gezin te schrijven. Wat was de aanleiding? “Er waren verschillende dingen die de aanleiding vormden. Allereerst werd ik aan het denken gezet door uitslagen van enquêtes van jeugdbonden en scholen. Veel jongeren blijken niet goed raad te weten met hun persoonlijke stille tijd. Voor velen is het niet vanzelfsprekend dat hun eigen Bijbel regelmatig opengaat. En als ze het wél doen, is het soms ‘effe gauw’. Veel van deze jongeren geven ook aan dat ze door hun ouders nauwelijks worden aangespoord om persoonlijk de Bijbel te lezen. Als ik dat lees, vraag ik me af of we het als ouders wel goed doen. Er wordt in onze gezinnen veel uit kinderbijbels gelezen. Deze verhalen vormen echter slechts een gedeelte van de Bijbel. Het is een goede basis, maar daarop moet verder gebouwd worden. Er moet naar de Bijbel zelf toegewerkt worden. Hoe doen we dat? De bijbelse geschiedenissen zijn niet zomaar verhalen uit het verleden, maar hebben een doel in het heden, ook voor het leven van kinderen. Gaan we met de oudere kinderen op een goede manier de verdieping in? Daarnaast speelde de discussie rond de Herziene Statenvertaling een rol. Iedereen zal erkennen dat de Statenvertaling niet eenvoudig is. Maar moeten we dan meteen gaan hertalen? Volgens mij slaan we dan een stap over: laten we eerst eens beginnen met uitleggen wat er staat. Misschien hebben we dat in het verleden te weinig gedaan. Wanneer het Bijbellezen aan tafel niet meer is dan het gedachteloos volgen van de traditie, zal de inhoud nauwelijks tot kinderen en jongeren doordringen. Als kinderen tijdens het lezen belangrijke woorden niet begrijpen, verslapt hun aandacht.

mogelijk aan de harten van de kinderen leggen. De Bijbel is Gods “Het is geen Woord. Niet de taal, maar ons zoneenvoudige, maar dig hart is de diepste oorzaak wel een mooie taak.” waardoor wij Gods Woord niet Het is echter wel nodig om horen. te begrijpen wat er staat. De Moorman las in de Bijbel zonder het te begrijpen. Pas toen Filippus het hem uitlegde, daalde onder Gods zegen de betekenis ervan in Zijn hart. Mijn man en ik probeerden deze inzichten toe te passen in ons gezin. Dan merk je dat het nog niet zo eenvoudig is. Je moet dan zelf het te lezen gedeelte eerst grondig doornemen. Hoewel dit aanbevelenswaardig is, zullen niet alle ouders daar tijd voor hebben. Ik ging op zoek naar een uitleg bij de Bijbel voor kinderen, maar die bleek er niet te zijn in onze gezindte. “Waarom doe je het niet zelf?” vroegen mensen uit mijn omgeving. Die vraag liet me niet los. Toch vroeg ik me af of ik het moest doen. Er ligt dan een grote verantwoordelijkheid op je schouders en wie is daartoe bekwaam? Ik durfde me er toch niet aan te onttrekken. Het is geen eenvoudige, maar wel een mooie taak. Ik geloof dat de Heere het op mijn schouders gelegd heeft en ik kan niet anders zeggen dan dat Hij er kracht voor geeft.”

De Romeinenbrief is een moeilijke brief. Niet echt een logisch om een serie mee te beginnen. Waarom hebt u voor deze brief gekozen? “Al vanaf het begin was duidelijk dat het een serie zou zijn waarin bepaalde Bijbelgedeelten voor kinderen uitgelegd zouden worden. Het is de vraag met welke bijbelboeken je dan gaat beginnen. Bijbelboeken die veel gebeurtenissen uit de geschiedenis bevatten, worden op school in de bijbelse vertellingen wel behandeld. Dat geldt ook voor de zendingsreizen van Paulus. Maar zijn brieven komen op school en in kinderbijbels nauwelijks aan de orde. Juist in deze brieven legt Paulus heel duidelijk de verbinding van Gods Woord naar het persoonlijk leven. Omdat na Handelingen eerst de Romei-

Uitleg nodig Ouders moeten de boodschap van de Schrift zo dicht

13

14

nenbrief komt, ben ik daar begonnen. Het is de bedoeling dat er elk halfjaar een nieuw deeltje in deze serie verschijnt waarin een volgende brief van Paulus behandeld wordt.”

wezenlijke geloofszaken. Wie zou het sterven en de opstanding van de Heere Jezus durven vergelijken bij een stervend tarwegraan, als Hij dat niet Zelf in Johannes 12: 24 gedaan had?”

Waren er dilemma’s waar u tegenaan liep bij het schrijven?

Op welke manier kan dit boekje worden gebruikt in het gezin?

“Voordat ik een bepaald gedeelte aan kinderen kan uitleggen, moet ik eerst zelf helder hebben waar het in dit bijbelgedeelte over gaat. Dat vraagt veel studie. Vervolgens probeer ik door middel van een voorbeeld uit het dagelijkse leven de bedoeling van het gedeelte dicht bij kinderen te brengen. Eén van de dilemma’s waar je bij het schrijven tegenaan loopt, is het gebruik van voorbeelden. Er wordt in de Bijbel veelvuldig gebruik gemaakt van voorbeelden uit het alledaagse leven, maar het is wel belangrijk te beseffen dat het om heilige woorden gaat. Bovendien gaat een voorbeeld uit het natuurlijke leven altijd wel ergens mank wanneer de vergelijking wordt getrokken naar het geestelijk leven. Toch hoeven we daarom het gebruik van voorbeelden niet af te wijzen. De Heere Jezus maakte ook gebruik van beelden en vergelijkingen. Hij sprak bijvoorbeeld over zout, een lichtend licht, de splinter en de balk in het oog. Dergelijke voorbeelden gebruikte Hij ook voor hele

“De serie is bedoeld als materiaal voor ouders om te gebruiken bij het Bijbellezen met kinderen. Dat kan na de maaltijd, bij de dagsluiting of op een ander moment van huisgodsdienst. Het te lezen Bijbelgedeelte is met opzet niet lang. Het is aan te bevelen dat kinderen zelf meelezen uit de Bijbel. Dit bevordert het opletten en nadenken over het gelezen gedeelte. Na het Bijbellezen kan de uitleg uit Brieven voor jou gelezen worden. Door middel van de vragen kunnen ouders te weten komen of de boodschap van het gedeelte is overgekomen. Om het samen zingen in het gezin te stimuleren, wordt ook steeds een psalmvers genoemd.”

De boekjes zijn geschikt voor kinderen vanaf ongeveer acht jaar. In een gezin zijn vaak oudere en jongere kinderen. Hoe kunnen ouders met deze leeftijdsverschillen omgaan? “Onze kinderen variëren in leeftijd tussen de 9 en 15 jaar. Voordat de verhalen naar de uitgever gestuurd worden,

lezen we ze eerst thuis. Je merkt dan dat het leeftijdsverschil geen grote rol speelt. De voorbeelden van Brieven voor jou zijn afgestemd op kinderen van ongeveer 10 jaar. Maar de jongere en oudere kinderen pakken de bedoeling ook goed op. Bij de vragen die bij elk hoofdstukje staan, is rekening gehouden met leeftijdsverschillen tussen kinderen. De eerste twee vragen zijn meestal feit-vragen voor de jongste kinderen. Het antwoord is letterlijk in de uitleg te vinden. De laatste twee vragen zijn voor wat oudere kinderen. Het zijn vaak waarom-vragen. Daarna volgt een doe&denkvraag die vooral voor de oudste kinderen bedoeld is om dieper op de stof in te gaan. Vooral bij deze doe&denkvraag zijn mogelijkheden om met elkaar verder in gesprek te gaan over de inhoud van het gelezen gedeelte.”

Wat wilt u met deze serie bereiken? “Het is mijn wens dat deze serie een hulpmiddel mag zijn voor ouders om bewuster Bijbel te lezen in het gezin. Ouders kunnen de boodschap van Gods Woord niet in het hart van hun kinderen leggen. Maar het is wel hun opdracht om er alles aan te doen om het dichtbij het kinderhart te brengen. We zijn met onze kinderen vaak zo

druk voor het hier en nu, maar het leven staat in eeuwigheidperspectief. De Heere Jezus heeft gezegd: Laat de kinderen tot Mij komen en verhindert hen niet; want derzulken is het Koninkrijk Gods (Markus 10: 14). Wat een verantwoordelijkheid voor opvoeders om hen niet te verhinderen, maar hen in afhankelijkheid van de Heere, de weg tot Hem te wijzen. Misschien mag ik het met een variatie op de woorden van Petrus zeggen: Tot Wie zullen wij onze kinderen heenleiden? Gij hebt de woorden des eeuwigen levens!” Gertrude de Regt

Andrea van Hartingsveldt-Moree,

Brieven voor jou. Bijbellezen met kinderen. Deel 1 – Inleiding en Romeinen (De Banier 2008) ISBN 9789033629204; 99 blz.; prijs 12,95

Andrea van Hartingsveldt-Moree,

Brieven voor jou. Bijbellezen met kinderen. Deel 2 – 1 Korinthe (De Banier 2009) ISBN 9789033629549; 101 blz.; prijs 12,95

De serie Brieven voor jou biedt ouders en opvoeders handvatten om met kinderen uitvoeriger bij het gelezen Bijbelgedeelte stil te staan. Bij ieder gedeelte hoort een stukje uitleg, een paar vragen, een denk & doevraag en een psalm. Leeftijdsindicatie: vanaf ongeveer 8 jaar.

15

16

Jongeren over het lezen in de Bijbel

foto: Jan van Leeuwen

R E AC T I E S

Het boek van de Heere

“Middel om God te leren kennen” | Laurens Sprakel (15)

“Voordat ik naar bed ga, lees ik een vast gedeelte uit de Bijbel dat hoort bij mijn dagboek Wie is wijs. Het dagboek is speciaal voor mijn leeftijd en goed te begrijpen. Als ik vragen heb over de Bijbel, kan ik die ook aan mijn ouders stellen. De Bijbel leert mij wat mijn verhouding is of moet zijn ten opzichte van God en de andere mensen. Door het gebruik van een dagboek lees je steeds over andere onderwerpen. Toch lees ik ook wel eens andere gedeelten. Bijvoorbeeld als ik vragen heb over de bekering. Ik zie de Bijbel ook als een richtlijn voor mijn leven, waardoor ik kan weten of ik dingen goed of fout doe. Het is boven alles het middel om God te leren kennen. Het gebeurt wel eens dat ik ‘s avonds moe ben of dat het al laat is, maar toch probeer ik dan iets uit de Bijbel te lezen. Zeker als ik besef dat het om de eeuwigheid gaat.”

“Overdag lezen we na het eten een gedeelte uit de Bijbel. Als daar moeilijke dingen in staan, legt mijn vader het aan ons uit. Voordat ik naar bed ga, lees ik zelf een stukje uit de Bijbel. Ik gebruik daarbij het dagboek Bericht voor jou. Soms lees ik ook op andere momenten iets uit de Bijbel. Of ik lees een bijbelgedeelte omdat ik op zoek ben naar een antwoord op vragen die ik heb. Bijvoorbeeld toen mijn zusje overleden was. De Heere spreekt door de Bijbel om dingen te leren die belangrijk voor mij zijn en Hij wil mij daardoor ook helpen. Soms ben ik ’s avonds wel eens zo moe dat het dan makkelijker is om een gewoon boek te gaan lezen in plaats van de Bijbel. Het is daarom goed om het lezen van het dagboek en de Bijbel tot een gewoonte te maken.”

“Op zoek naar antwoorden” | Sharon de Vos (12)

“‘s Morgens als ik wakker word, lees ik een hoofdstuk uit de Bijbel. Moeilijke hoofdstukken sla ik over. Als ik iets lees wat ik niet begrijp, lees ik het gedeelte nog een keer. Of ik vraag het aan papa en mama. Na het lezen bid ik een vrij gebed. Dan vraag ik aan de Heere of Hij het stukje uit de Bijbel wil zegenen aan mijn hart. En of Hij me de dingen die ik niet snap, wil laten begrijpen. Als ik ’s morgens erg laat ben, sla ik het lezen wel eens over; maar dat probeer ik dan de volgende dag in te halen. Op school worden Bijbelverhalen verteld. Thuis na het avondeten gebruiken we de boekjes Om het Woord en voor het naar bed gaan Komt kind’ren. Zo leer ik veel uit de Bijbel. De Bijbel is het boek van de Heere en daarin kan je lezen hoe je de Heere dient; wat wel en niet mag. Aan tafel lazen we bijvoorbeeld pas uit de wetten in Exodus. Daarin staat dat het ook zonde is, als je iets van iemand kapot maakt zonder dat de ander het ziet en zonder dat “Het staat je het vertelt. Daar zou ik zelf niet zo snel aan gedacht hebben, maar in de Bijbel staat het allemaal wel.”

in de Bijbel” | Paul Nijsse (9)

“Dagelijks gaat de Bijbel minimaal vier keer open: na elke maaltijd en voordat ik ga slapen. Aan het einde van de dag lees ik eerst een stukje uit een Bijbels dagboek en daarna uit de Bijbel. Heel af en toe schiet het Bijbellezen er ’s avonds bij in. Als ik heel moe ben, lees ik soms alleen mijn dagboek. Maar dat is niet goed. Doordat ik een dagboek gebruik, snap ik het Bijbelgedeelte dat ik daarna lees, beter. Dat vind ik wel fijn, want de Bijbel kan soms best moeilijk zijn. Zo lazen we pas aan tafel uit Ezechiël. Het ging over de tempel en ik snapte er weinig van. Mijn broer heeft toen op internet informatie opgezocht en hij had een tempelplattegrond gevonden met uitleg erbij. Daarna hebben we dat er steeds bijgehouden als we erover lazen en zo begrepen we het allemaal beter. Uit de Bijbel leer ik hoe God wil dat ik leef, maar ook dat God op verschillende manieren met gelovigen omgaat en hoe mensen hun geloof vormgeven. Ook kan je goed aan de hand van de Bijbel je mening vormen over actuele gebeurtenissen. Als op school bij ethische kwesties Gods Woord open gaat, valt mij op dat de Bijbel er verrassend veel over zegt. Maar het mooiste is dat God door Zijn Woord antwoorden geeft op mijn geloofsvragen!”

“Bijbel is verrassend” | Jantine Jacobse (18) 17

foto: Jan van Leeuwen

Informatie bij het Bijbellezen Tim Dowley:

Studie-atlas bij de Bijbel Jaarlijks verschijnen er voor kinderen en jongeren nieuwe boeken op godsdienstig gebied. Kinderbijbels, prentenboeken en dagboeken zijn erg in trek. Er zijn echter ook andere hulpmiddelen die bij het lezen van de Bijbel kunnen worden gebruikt. In een bijbelse atlas kan worden opgezocht hoe het volk Israël van Egypte naar Kanaän reisde. En hoe zag het net eruit dat de discipelen gebruikten bij het vissen? Een selectie van materialen die informatie geven bij het lezen van de Bijbel.

18

(ISBN 9050309194, prijs € 5,95)

Wennie Evers, De Rode Draad. De lijn van de heilshistorie in woord en beeld. (Barneveld: Uitgeverij Gebr. Koster 2002) ISBN 9055512486; 55 blz.; prijs 19,90

Paul Lawrence, De wereld van de Bijbel (Kampen: Kok 2006) ISBN 9789043513647; 188 blz.; prijs € 26,00 Dit boek beschrijft de wereld van de Bijbel vanaf de reis van Abraham naar Kanaän tot aan de apostel Paulus en het ontstaan van de eerste gemeenten. Er wordt inzicht gegeven in de geografie en het landschap van die tijd, het klimaat en de geschiedenis. Het boek bevat 97 kaarten, een aantal panoramische reconstructies, plattegronden en veel foto’s in kleur.

Wennie Evers, Werkboek De Rode Draad. De lijn van de heilshistorie in woord en beeld. (Barneveld: Gebr. Koster 2002) ISBN 9055513377; 107 blz.; prijs 9,95 Het doel van dit prentenboek is kinderen de ‘rode draad’, de lijn van de heilshistorie die door de Bijbel loopt, te laten zien en er met hen over te spreken. Met behulp van het werkboek kunnen kinderen actief met dit onderwerp bezig zijn. Leeftijdsindicatie: vanaf ongeveer 5 jaar.

Deze serie - die nog meer delen bevat - geeft informatie over de Bijbelse tijd en de personen in de Bijbel. De informatie wordt verduidelijkt met veel mooie illustraties, kaarten en foto’s. Goed bruikbaar als naslagwerken bij de Bijbel en heel toegankelijk voor jongeren en voor oudere kinderen.

Serie informatieve atlassen bij de Bijbel (Heerenveen: Uitgeverij Groen)

David F. Payne:

Atlas van bijbelse personen

Van Abraham tot Paulus - Met uitvouwbare tijdsbalk

(ISBN 9050305601, prijs € 4,95)

(ISBN 9050304311, prijs € 5,75)

Robert Backhouse:

Tim Dowley:

Het leven in de tijd van de Bijbel (ISBN 9058290395, prijs € 4,95)

Peter Pohle en Tim Dowley:

De tabernakel Met bouwplaat (ISBN 9058295745, prijs € 12,50)

Tim Dowley:

De tempel van Salomo Met bouwplaat (ISBN 9058293270, prijs € 9,95)

19

INTERVIEW

“Vertel veel Bijbelse verhalen”

Ds. Koelman: Lees eerst het Nieuwe, daarna het Oude Testament

20

Ongetwijfeld is Plichten der ouders in reformatorische kring één van de meest bekende opvoedingsboekjes. Bijna vier eeuwen na de eerste verschijning in 1679, wordt het boek nog steeds herdrukt en - hopelijk - gelezen. Dat was ook het doel van ds. Jakobus Koelman. Want al heeft het echtpaar Koelman nooit kinderen gekregen, liefde tot de jongeren van de gemeente typeert de predikant. “Laat kinderen belangrijke hoofdstukken uit Gods Woord helemaal of gedeeltelijk uit het hoofd leren.”

Is het belangrijk dat kinderen luisteren als ouders uit de Bijbel lezen? “Ouders moeten hun kinderen er vroeg aan wennen stil en eerbiedig te zijn als er in het gezin gebeden of gezongen of uit Gods Woord gelezen wordt. Laat merken dat u het erg op prijs stelt dat zij stilzitten en niet praten of iets doen.”

Ouders moeten veel Bijbelse geschiedenissen vertellen. Waarom? “Omdat geschiedenissen makkelijk in het geheugen van kinderen blijven, moeten ouders de volgende keer, als zij nog een ander verhaal uit de Bijbel vertellen, vragen of de kinderen het vorige verhaal nog wel kennen. Ouders moeten op die manier de bijbelse geschiedenissen vaak behandelen, want met de verhalen leren kinderen gemakkelijk ook de zaken. Elke bijbelse geschiedenis die ouders vertellen, moeten zij dichtbij de kinderen brengen door er een toepassing bij te geven. Kinderen mogen de geschiedenissen niet alleen als verhalen in het hoofd hebben, nee, zij moeten beseffen dat ze daaruit iets goeds kunnen leren. Laat de kinderen die geschiedenissen in de Bijbel zelf nalezen en laat ze dan maar vertellen over wat zij lazen.”

Ouders moeten een toepassing bij de Bijbelse geschiedenissen maken. Wat moet de boodschap zijn? “Laten ouders hun kinderen vooral vaak voorhouden, waarom zij moeten proberen al heel jong godzalig te zijn. En waarom zij de bekering niet tot later moeten uitstellen. Wijs kinderen duidelijk vanuit Gods Woord aan, dat er

slechts weinigen, zeer weinigen zalig zullen worden in vergelijking “Spreek heel duidelijk, met de mensen die zullen verloren hartelijk en bewogen gaan. met kinderen over de Spreek heel duidelijk, hartelijk en zondeval” bewogen met kinderen over de zondeval van de mens en over zijn oorspronkelijke heerlijke staat, waarin de mens geschapen was. Laat kinderen vaak zien wat de zonde voor ellende en rampzaligheid gebracht heeft. En leer de kinderen duidelijke kenmerken uit Gods Woord waardoor men zeker kan weten of een mens nog in die verloren staat is. Zeg ze maar duidelijk wat de wedergeboorte en de vernieuwing is, waardoor Gods Geest in de mens een nieuw leven brengt; en het verstand, de wil, het geweten, het geheugen en de innerlijke neigingen verandert en vernieuwt. Spreek veel met hen over de Heilige Schrift. Laat ze zien hoe Goddelijk, hoe heerlijk, hoe krachtig de Bijbel is en wat een voorrecht het is, dat God ons Zijn Woord heeft gegeven. Leer ze daarom met welk doel dat Woord geschreven is, waarom wij het moeten lezen en gebruiken. Geef aan wat de functie is van Gods Woord voor bekeerden en onbekeerden. Laat ze zien hoe zij Gods Woord moeten lezen, hoe zij het moeten horen, als het wordt gepreekt. Ouders moeten ook laten zien hoe kinderen zich moeten voorbereiden op het lezen van de Bijbel en het luisteren naar de preek.” Koelman onderstreept het nog eens: “Ouders moeten ook laten zien hoe kinderen zich moeten gedragen ná het lezen en luisteren, zodat het Woord krachtig in de kinderen zal werken tot zaligheid. En laat kinderen vooral zien hoe zij het lezen en horen van het Woord van God met geloof moeten mengen.”

Kinderen en jongeren vinden de Bijbel vaak moeilijk… Bijbelse geschiedenissen spreken aan. Kunnen ouders meer doen om het Woord dicht bij de jongeren te brengen? “Laat kinderen en jongeren dagelijks Gods Woord lezen. Laat ze antwoord geven op vragen die u stelt of laat ze zelf vragen stellen over wat zij niet begrijpen. Dat geldt ook als zij met u de huisgodsdienstoefeningen bijwonen – en zij horen daar al vroeg bij te zijn! Als Gods Woord daar gelezen wordt, laat ze daarvan iets onthouden wat nuttig voor ze is. Laat ze iets vragen wat ze niet hebben begrepen of maak een toepassing van wat gelezen is. Als zij Gods Woord gelezen of gehoord hebben, vraag ze dan maar wat zij daaruit onthouden hebben, wat zij hebben geleerd. Praat daarover met ze en vertel wat u is opgevallen en maak dat ook persoonlijk voor de kinderen.” Koelman is een voorstander van systematisch lezen. “Laat

21

22

Welke belangrijke hoofdstukken gaat het dan om? “Bijvoorbeeld Jesaja 55: O alle gij dorstigen, komt tot de wateren, en gij die geen geld hebt, komt, koopt en eet, ja, komt, koopt zonder geld en zonder prijs, wijn en melk. Of denk aan Mattheüs 5, de Bergrede. Of Johannes 14: Jezus zeide tot hem: Ik ben de Weg, en de Waarheid, en het Leven. Niemand komt tot den Vader dan door Mij. Laat kinderen in het bijzonder veel uit de Spreuken van Salomo uit het hoofd leren, omdat die Spreuken zo kort, duidelijk en vol betekenis zijn. Ik noem een voorbeeld van verzen die ouders hun kinderen zouden kunnen leren of in een schrift kunnen laten opschrijven: Spreuken 2: 1-8. Daar staat: Mijn zoon, zo gij mijn redenen aanneemt, en mijn geboden bij u weglegt, om uw oren naar wijsheid te doen opmerken, zo gij uw hart tot verstandigheid neigt, ja, zo gij tot het verstand roept, uw stem verheft tot de verstandigheid, zo gij haar zoekt als zilver, en naspeurt als verborgen schatten, dan zult gij de vreze des HEEREN verstaan, en zult de kennis Gods vinden (vers 1-5). Zo zijn er in elke

foto: Heleen van de Bos

jongeren niet zomaar hier of daar een hoofdstuk lezen. Nee, lees “Huil dan over uw eerst het Nieuwe Testament, kinderen en bid voor daarna het Oude Testament. Lees ook eerst de gemakkelijkste delen hen tot God” van de Schrift en daarna pas de moeilijkste. Laat de kinderen ook niet nu en dan in Gods Woord lezen, maar laat ze dagelijks de Bijbel pakken en lezen. Niet heel veel hoofdstukken tegelijk, maar kleine gedeelten om die te overdenken en te onthouden. En als de jongeren kunnen schrijven, laat ze dan in de kerk de preken opschrijven en thuis overlezen.” Uit het hoofd leren vindt de predikant van groot belang. “Laat kinderen belangrijke hoofdstukken uit Gods Woord helemaal of gedeeltelijk uit het hoofd leren. U moet als vader of moeder dat deel meerdere keren voorlezen en daarbij duidelijk aangeven wat voor belangrijke zaken daarin staan.

hoofdstuk verzen te vinden.” De Bijbelse gebeden zijn ook erg belangrijk. Ouders moeten kinderen leren aansluiting te zoeken bij Bijbelse gebeden. “Daar horen ook de ‘pleitredenen’ bij die in het gebed gebruikt moeten worden. En omdat de beloften van God bijzondere pleitredenen zijn in het gebed moeten ouders hun kinderen bijzondere beloften die God ons in Zijn Woord heeft gegeven, laten lezen en leren.” Moeiteloos somt Koelman tientallen beloften op: beloften over de aanneming en verzoening met God, beloften over vergeving van de zonden, beloften over de Geest der heiligmaking, beloften van zegen voor die mensen die oprecht de middelen der genade gebruiken, beloften van hulp aan gelovigen tegen de verzoekingen.

En als jongeren niet zo’n zin hebben om te lezen in Gods Woord?

‘To-the-point’ Voor oudvaders geldt maar al te vaak: veel geprezen, weinig gelezen. Begrijpelijk, want de predikanten uit vroeger eeuw waren bestudeerde mensen, die lange en ingewikkelde betogen schreven. Dat geldt ook voor Koelman: sommige hoofdstukken uit Plichten der ouders zijn ‘zwaar om te verstaan’. Tegelijkertijd is de vroegere voorganger van Sluis in zijn boekje af en toe verrassend actueel en schrijft hij regelmatig to-thepoint. Dat maakt dat sommige van zijn adviezen de tand des tijds hebben doorstaan. Daarom is het meer dan jammer de pennenvrucht van Koelman te laten verstoffen. In het ‘interview’ komen vraagsgewijs passages uit Plichten der ouders aan bod die betrekking hebben op Bijbellezen, een onderwerp waar Koelman veel over heeft geschreven. Af en toe iets aangepast en ingekort, zonder afbreuk te willen doen aan de oorspronkelijke inhoud.

“Probeer het de kinderen zoveel mogelijk zo aangenaam mogelijk te maken. Als ze er weinig zin in hebben, moedig ze dan aan met vriendelijkheid en zachtheid. Maar als ze echt onwillig zijn, gebruik dan uw gezag om hen dat te gebieden, omdat u daar juist veel belang aan hecht. Als u hun zonden wil afleren, wijs dan op enkele teksten uit de Heilige Schrift en laat uw kinderen zien dat die zonde verboden is. Laat ze die teksten dan uit het hoofd leren, zodat ook van die kinderen gezegd kan worden, zoals van Timotheüs: En dat gij van kinds af de Heilige Schriften geweten hebt, die u wijs kunnen maken tot zaligheid, door het geloof. Timotheüs had de woorden Gods als het ware van zijn moeder en zijn grootmoeder ingedronken.” Ouders moeten niet verdrietig en moedeloos worden, maar aanhouden tot de Heere hun kinderen zal zegenen. Meng uw tranen maar met onderwijs en waarschuwingen. En als u alles gedaan hebt wat u kunt, huil dan over uw kinderen en bid voor hen tot God, opdat Hij alles zal bekrachtigen.” Sandor van Leeuwen

23

foto: Martin Eijkelenboom

TIPS

Tips voor ouders Van bijbellezen naar bijbelleven

De opdracht om kinderen ‘te onderwijzen in de voorzeide leer’ beperkt zich niet alleen tot het lezen van een stukje uit de Bijbel, maar vraagt ook een gesprek erover. De Heere zegt Zelf in Zijn Woord dat het gaat om het onderzoeken van dat Woord. Zes tips.

Andrea van Hartingsveldt-Moree

De Bijbel is Gods Woord. Als we uit de Bijbel lezen, spreekt de Heere. Leer kinderen van jongs af aan op deze momenten eerbiedig te zijn. God is heilig. Het kan gebeuren dat oudere kinderen het moeilijk vinden om eerbiedig te zijn. Lees dan met hen eens hoe het volk van Israël zich bij de berg Sinaï voor moest bereiden op het spreken van de Heere. Zorg dat er tijd is voor het gezamenlijk lezen uit de Bijbel en dat er geen verstoringen zijn door telefoons en dergelijke.

Tip 1 | Eerbied

24

Zodra kinderen hebben leren lezen, kunnen ze meelezen uit hun eigen Bijbel. Voor de allerkleinsten kan er een kinderbijbel worden neergelegd met een afbeelding die bij het bijbelgedeelte past. Wie meeleest of meekijkt, kan zich beter concentreren. De Bijbel is zo ook een Boek dat letterlijk voor iedereen open gaat en door iedereen wordt gebruikt. Laat de kinderen die kunnen lezen zelf een paar verzen voorlezen. Zo wennen ze aan de stijl en het taalgebruik van de Bijbel.

Tip 2 | Allemaal een Bijbel

Tijdens het Bijbellezen Tip 3 | Aandacht gaat het er niet alleen om dat kinderen stil zijn, maar ook dat ze echt luisteren. Probeer hun gedachten gevangen te nemen, zodat ze niet afdwalen naar andere dingen. -Stel vooraf een vraag om hen extra op te laten letten. Door het stellen van vragen wordt een actieve luisterhouding ontwikkeld. Bijvoorbeeld:„Wat zegt David in deze psalm over de Heere?” - Sluit aan bij het Bijbelgedeelte van de vorige dag en vertel kort wat de verhaallijn van deze dag is. Kinderen begrijpen het beter als vooraf kort is verteld waar het over gaat. Het te lezen gedeelte kan ook ingeleid worden met een paar zinnen, die tegelijk tot luisteren aansporen. Bijvoorbeeld: „Weet je nog dat Jozef in de gevangenis zat? Vandaag lezen we hoe hij er uit mag komen. Luister maar goed hoe dat gebeurt.” - Als kinderen weten dat hun ouders achteraf vragen stellen over het gelezen gedeelte, zal dat kinderen stimuleren goed te luisteren.

Leg al tijdens het lezen bepaalde moeilijke woorden uit, zodat kinderen de lijn van het gedeelte vast kunnen houden. Bij het lezen van een heel Bijbelboek is het waardevol wanneer het gezin zich verdiept in de achtergrond. Bijvoorbeeld wie de schrijver is en wat zijn bedoeling is. Oudere kinderen kunnen de opdracht krijgen dit op te zoeken, of om iets anders uit te zoeken wat onduidelijk is. Zij kunnen bij het bijbellezen de Bijbel met kanttekeningen gebruiken, zodat zij bij een bepaalde tekst voor kunnen lezen wat de kanttekenaren ervan gezegd hebben.

Tip 4 | Leg uit

Bespreek het gelezen gedeelte. Dat kan op verschillende manieren, maar vaak wordt geadviseerd dat te doen door 3W-vragen te stellen: • Wat staat hier? Dat betekent: Wat lees ik hier precies? Waar gaat het over? • Wat bedoelt de schrijver? Dat betekent: In welk verband staat dit gedeelte en wat bedoelt de schrijver over te brengen. • Wat is de boodschap? Dat betekent: Wat wil de Heere door dit gedeelte zeggen en hoe laat ik mij door de tekst gezeggen?

Tip 5 | Ga in gesprek

De laatste vraag van het gesprek brengt het gelezen gedeelte op de toepassing. Het gaat om persoonlijke kennis van God, van zonde, van verlossing, van bekering en van vernieuwing door de Heilige Geest. Maak de kinderen duidelijk dat er gerust vragen gesteld mogen worden. Zelf na het lezen een vraag stellen, de aandacht richten op een bepaald vers of een persoonlijke opmerking maken geeft al aan dat die ruimte er is en kan het gesprek hierover verder Tip 6 | Persoonlijke bevorderen.

toepassing

Bijbellezen kan niet zonder het gebed. Alleen de Heere kan harten die van nature voor Zijn Woord op slot zitten, openen. Ouders zijn met hun kinderen volkomen afhankelijk van de Heilige Geest om de Bijbel te verstaan. Hun werk ten aanzien van het bijbellezen is net als het werk van de bouwer en de wachter tevergeefs als de Heere het niet zegent (Psalm 127). Maar die afhankelijkheid van het werk van de Heilige Geest doet niets af van de verantwoordelijkheid van de opvoeder. Paulus en Apollos hoefden geen geestelijke groei te geven, maar moesten wel planten en natmaken. De Heere werkt middellijk en ouders moeten doen wat hun hand vindt om te doen. Niet in eigen kracht, maar in afhankelijkheid van de Heere, biddend om Zijn zegen. Tip 7: |

Gebed 25

Dagboeken

voor jongeren

Begrijp je Bijbel

Bericht voor jou

Stil zijn met de Schrift

In dit dagboek worden moeilijke woorden in het bijbelgedeelte uitgelegd, gevolgd door een kort stukje toepassing. Geschikt voor kinderen tussen de 8 en 12 jaar. Redactie: J.H. Mauritz en G.M. de Regt. Met medewerking van: ds. A. Bac; dhr. B.S. van Groningen; mevr. M. Quist e.a.

Een uniek bijbels dagboek voor tieners. Bericht voor jou is speciaal voor jongens en meiden tussen de 12 en de 16 jaar geschreven. Het geeft antwoorden op levensvragen van jongeren, vanuit de Bijbel. Redactie: J.H. Mauritz en A.P.A. Overbeeke. Met medewerking van: ds. G. Clements; ds. W. Harinck; ds. W. J. Karels; ds. P. Mulder e.a.

Een bijbels dagboek voor jongeren. Het boek volgt de lijn van Genesis tot Openbaring. De schrijvers bespreken op een heldere manier de gekozen schriftgedeelten. Redactie: J.H. Mauritz. Met medewerking van: ds. G.J. van Aalst, ds. C. Harinck, ds. B. van der Heiden, ds. W. Visscher e.a.

371 blz. Prijs € 12,50

376 blz. Prijs € 14,90

366 blz. Prijs € 14,50

A D V E RT E N T I E

Te bestellen via: www.jbgg.nl

Bijbel

Bijbels in Statenvertaling

WELKOM OP DE P-CURSUS

met kanttekeningen in dundruk, handzaam formaat Zonder Psalmen en formulieren KTB30 KTB31 KTB33 KTB35

zwart kunstleer, kleursnee zwart bonded leather (leren toplaag), goudsnee idem, met rits leer, goudsnee

Opvoeden is iets moois Er komt vandaag veel op ouders af. Hoe gaat u met opvoedingsvragen om? De CGO biedt een mooie cursus waar handreiking geboden wordt bij de opvoeding.

m 45,m 75,m 105,m 125,-

14,5 x 21,5 cm

Opzet?

Met Psalmen en formulieren KTB41 KTB43 KTB45

zwart bonded leather (leren toplaag), goudsnee m 95,idem, met rits m 125,leer, goudsnee m 145,-

Onze showroom is geopend op ma. t/m vr. van 8.30 tot 16.30 uur.

26

Nijverheidstraat 21 Postbus 168 4140 AD Leerdam Telefoon (0345) 61 01 55 E-mail: [email protected] Giro 1.355.824 t.n.v. penningmeester GBS te Leerdam

Waar?

Kosten? Opgave bij:

Programma: Informatie:

De cursus omvat 10 avonden. Er zijn drie of vier deskundige cursusleiders die elk twee of drie avonden verzorgen. Elke avond begint om 19.45 uur en eindigt om 22.00 uur. ‘s-Gravenpolder, H.I. Ambacht (eigen gemeente), Werkendam, Gouda, Barneveld en Kampen € 105,- per cursist; € 160,- per echtpaar. A.W. Burghout, Zijpestraat 26, 4675 CV St. Philipsland. Tel. 0167 - 573118 Een volledig programma is te vinden op de website www.cgo.nu Overige informatie bij de cursusleider: [email protected]

Meer informatie J. van Bruggen, Het lezen van de Bijbel. Een inleiding (Kampen, Uitgeverij Kok 1981) ISBN 90 242 2072 6, 187 blz.; alleen tweedehands verkrijgbaar In dit boekje wordt door de gereformeerd-vrijgemaakte theoloog Van Bruggen een praktische handleiding gegeven voor exegese. Van Bruggen bespreekt een stappenplan om te komen tot een verantwoorde uitleg van de tekst. Het boekje richt zich op studenten theologie, maar is ook bruikbaar voor geïnteresseerde lezers. W.J.J. Glashouwer en W.J. Ouweneel, Het ontstaan van de Bijbel (Uitgeversgroep Telos i.s.m. EO 1998) ISBN 905560156 X, 219 blz. € 10,00 Dit boek geeft informatie en achtergronden over het ontstaan van de Bijbel. Onder andere over de auteurs, handschriften, de ontstaansgeschiedenis, de overlevering en de canon. W.C. Meeuse, Leer ons lezen. Bijbellezen met zegen (Bunnik, Uitgeverij De Banier 2008) ISBN 9789033607394, 172 blz.; € In deze uitgave over bijbellezen gaat de auteur in op vragen over de Bijbel, het lezen van Gods Woord en de plaats die dit in het dagelijks leven inneemt. Het boek bevat een aantal praktische bijlagen, zoals een Bijbelleesrooster en overzichten. F.J. Pop, Bijbelse woorden en hun geheim (Zoetermeer, Boekencentrum) ISBN 9023912217, 669 blz.; € 39,90 Wie de Schrift onderzoekt, zal zich ook moeten verdiepen in de betekenis van bijbelse kernwoorden. In dit boek reikt de auteur informatie aan over ruim honderd bijbelse woorden. Tal van andere woorden komen zijdelings aan de orde. Ook is een 'verklaring van vreemde woorden en namen' en een tekstregister opgenomen. Dit boek is al bijna een halve eeuw een goed hulpmiddel bij het onderzoek van de Schrift. L.M.P. Scholten, Nuttig tot lering. 136 annotaties voor Bereeërs (Leerdam, Gereformeerde Bijbelstichting 2008) EAN 9789072186522, 324 blz.; € 19,95 In dit boek geeft de auteur antwoord op meer dan honderd vragen die in de loop van de jaren aan de GBS gesteld zijn. Er wordt aandacht besteed aan onduidelijke bijbelteksten, aan de betekenis van bijbelse namen en aan verschillen tussen bijbelvertalingen.

Oplossingen quiz van pagina 3: 1 b 2 a 3 a 4 c 5 b 6 b 7 d 8 a 9 c 10 d

www.statenvertaling.net www.bijbelstudie.org www.bijbelsmuseum.nl

www.cgo.nu

Internettips

Adressen Gereformeerde Bijbelstichting Nijverheidsstraat 21 4143 HN Leerdam (0345) 610155 [email protected]

Bijbels Museum Herengracht 366-368 Postadres: Postbus 3606 1001 AK Amsterdam (020) 624 24 36 [email protected]

Colofon

CGO cursus godsdienstonderwijs uitgaande van de Gereformeerde Gemeenten zie pag. 26

Jeugdbond Ger. Gem. Postbus 79 3440 AB WOERDEN (0348) 489948 www.jbgg.nl [email protected]

Jaargang 1 (2009), nummer 3

Uitgever: Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten Houttuinlaan 7 3447 GM Woerden Postbus 79 3440 AB Woerden T (0348) 48 99 48 F (0348) 48 34 66 E [email protected] I www.jbgg.nl

Commissie EigenWijs: P.M. Jacobse-Weststrate, R.H. Warnaar en G.M. de Regt EigenWijs is een vrijwilligersblad. Medewerkers ontvangen dus geen vergoeding.

Giften: 3642.79.095 t.n.v. Jeugdbond Ger. Gem., Woerden o.v.v. ‘gift’.

Advertenties: Prijzen op aanvraag; plaatsing in overleg. E [email protected]

Directeur: L.A. Kroon

Abonnementen en adreswijzigingen: EigenWijs is een gratis bijlage bij Daniël en verschijnt drie keer per jaar.

Eindredacteur: G.M. de Regt T (0348) 48 99 48 E [email protected] Chefredacteur: S.J. van Leeuwen T (0348) 48 99 48 E [email protected]

Fotografie: Mathilde Berends, Heleen van de Bos, Martin Eijkelenboom, Jan van Leeuwen.

Voor alle aankondigingen geldt: Deo volente Vormgeving en druk: Drukkerij Verloop, Alblasserdam

Indien u rechten denkt te kunnen ontlenen aan (foto)materiaal in deze EigenWijs, kunt u contact opnemen met de eindredacteur.

Leestips

27

‘FILIPPUS’ Begrijp wat je leest Bijbellezen vinden veel jongeren moeilijk. Of de zin ontbreekt ’s morgens vroeg of ’s avonds. De Jeugdbond geeft daarom extra aandacht aan Bijbellezen. Want de Bijbel is Gods Woord. Alles wat nodig is voor bekering en geloof staat in dit Boek. Deze extra aandacht voor Bijbellezen is herkenbaar aan het stempel ‘Filippus. Begrijp wat je leest’.

• • • • •

Bijbelwijzer – gratis bij EigenWijs Materiaal voor vereniging Artikelen in Daniël Bijbelstudies Zomerkampen Zomerkampproject ‘Vervoer het Woord’

Meer weten? www.jbgg.nl/filippus

[email protected] – www.jbgg.nl