Theaterproject. Rond HETPALEIS is geen gracht vol water [2008]

Theaterproject Rond HETPALEIS is geen gracht vol water…

[2008]

KORTE WINKELSTRAAT 1 • 2000 ANTWERPEN • TEL. 03/232 72 96 • [email protected] • REK.NR. 789-5489990-02

Rond HETPALEIS is geen gracht vol water…

Rond HETPALEIS is geen gracht vol water. HETPALEIS ligt aan een druk plein waar ’s zaterdags olijven, vlees en vis worden verkocht, en als de marktkramers wegtrekken, overtreffen skaters er elkaar met hun kunsten of verpozen er bij een pak friet. HETPALEIS heeft geen ophaalbrug, maar trappen die te allen tijde beklommen kunnen worden en grote glazen deuren, gastvrij opengehouden door een portier. (uit Berichten uit de schatkamer van HETPALEIS van Liv Laveyne)


Centrum Kauwenberg vzw

2

Inhoudstabel Inhoudstabel ...................................................................................................................................................... 3 1

Inleiding ..................................................................................................................................................... 6

2

De partners binnen het project: Centrum Kauwenberg vzw en HETPALEIS ............................................. 7 2.1

2.1.1

Centrum Kauwenberg vzw: een vereniging waar armen het woord nemen ............................ 7

2.1.2

Kinder- en Jeugdwerking Centrum Kauwenberg vzw ................................................................ 9

2.2 3

Centrum Kauwenberg vzw en armoede… ......................................................................................... 7

HETPALEIS .......................................................................................................................................... 9

De samenwerking tussen Centrum Kauwenberg en HETPALEIS ............................................................. 10 3.1

Hoe de samenwerking ontstond ..................................................................................................... 10

3.2

Elkaars wereld leren kennen…......................................................................................................... 10

3.2.1

Mensen in armoede maken kennis met theater ..................................................................... 10

3.2.2 Medewerkers van HETPALEIS maken kennis met gezinnen in armoede en maken hun aanbod toegankelijker voor gezinnen in armoede ............................................................................................... 11 4

5

Cultuur en vrije tijd voor gezinnen in armoede: drempels ..................................................................... 12 4.1

Financieel ......................................................................................................................................... 12

4.2

Angst voor het onbekende .............................................................................................................. 12

4.3

Gebrek aan toegankelijke informatie .............................................................................................. 13

4.4

Bereikbaarheid ................................................................................................................................ 13

4.5

Kinderopvang................................................................................................................................... 13

Verloop van het theaterproject ............................................................................................................... 14 5.1

Overleg met HETPALEIS ................................................................................................................... 14

5.2

Keuze en uitnodigen van de gezinnen ............................................................................................. 14

5.2.1

Andere gezinnen dan de gezinnen die deelnamen aan BIEB-A-BOEK-A ................................. 14

5.2.2

Leeftijd van de kinderen .......................................................................................................... 15

5.2.3

Mix ........................................................................................................................................... 15

5.2.4

Aanspreken van de gezinnen................................................................................................... 15

5.3

Welke drempels werden er weggenomen? .................................................................................... 15



3

5.3.1

Financiële drempel .................................................................................................................. 15

5.3.2

Angst voor het onbekende ...................................................................................................... 16

5.3.3

Bereikbaarheid ........................................................................................................................ 17

5.3.4

Kinderopvang........................................................................................................................... 17

5.3.5

Uitnodigen en herinneren ....................................................................................................... 17

6 Evaluatie van het project: ervaringen van ouders, kinderen, HETPALEIS en de begeleiders van Centrum Kauwenberg vzw.............................................................................................................................................. 18

7

6.1

Wat vonden de ouders van het theaterproject? ............................................................................. 18

6.2

Wat vonden de kinderen van het theaterproject?.......................................................................... 19

6.3

Effecten voor HETPALEIS ................................................................................................................. 20

6.4

Opvolging van het project ............................................................................................................... 20

Aanbevelingen voor een meer toegankelijk cultuuraanbod voor gezinnen in armoede ........................ 21 7.1

Aanbevelingen voor het beleid ....................................................................................................... 21

7.1.1

Een kortingsysteem ontwikkelen voor mensen in armoede ................................................... 21

7.1.2 Middelen voorzien voor cultuuraanbieders die inspanningen leveren om hun aanbod toegankelijk te maken voor gezinnen in armoede .................................................................................. 22 7.1.3

Cultuur op school stimuleren .................................................................................................. 22

7.1.4

Stimuleren van kleinschalige laagdrempelige en buurtgerichte projecten............................. 22

7.2

Aanbevelingen voor de cultuuraanbieders ..................................................................................... 23

7.2.1

Samenwerken met organisaties die mensen in armoede bereiken ........................................ 23

7.2.2 Bereiken van mensen in armoede als permanent aandachtspunt binnen het beleid van cultuuraanbieders.................................................................................................................................... 23 7.2.3

Mensen onthalen en wegwijs maken ...................................................................................... 23

7.2.4

Reducties op niet stigmatiserende manier toekennen ........................................................... 24

7.2.5

Informatie: overzichtelijk, duidelijk, eenvoudig ...................................................................... 24

7.2.6

Op zoek gaan naar buurten die niet of amper bereikt worden .............................................. 24

8

Meer lezen… ............................................................................................................................................ 25

9

Bijlagen .................................................................................................................................................... 26

Bijlage 1: De Stedelijke Armoedecel ................................................................................................................ 26



4

Bijlage2: Overzicht van de voorstellingen ....................................................................................................... 27 Bijlage 3: Voorbeeld van uitnodiging voor een theatervoorstelling ............................................................... 29 Bijlage 4: Cultuurproeven ................................................................................................................................ 31



5

1 Inleiding Dit rapport brengt verslag uit van de samenwerking tussen HETPALEIS en de Kinder- en Jeugdwerking van Centrum Kauwenberg vzw. Het project gaf kinderen en ouders die in armoede leven de kans om te genieten van theater. Voor de meeste gezinnen was dit nieuw. Zij staken voor het eerst ‘de gracht’ over en leerden de wereld van het theater kennen. De medewerkers van HETPALEIS ontdekten door de contacten met de gezinnen van Centrum Kauwenberg vzw wat de drempels zijn voor mensen in armoede om deel te nemen aan theater.

In dit rapport beschrijven we het ontstaan en het verloop van het project. We staan stil bij de drempels die ervoor zorgen dat gezinnen in armoede zelden van een theaterbezoek genieten en hoe deze drempels in het project kleiner gemaakt werden. We besluiten met aanbevelingen zowel voor het beleid als voor cultuuraanbieders.

2009



6

2 De partners binnen het project: Centrum Kauwenberg vzw en HETPALEIS 2.1 Centrum Kauwenberg vzw en armoede… 2.1.1 Centrum Kauwenberg vzw: een vereniging waar armen het woord nemen De mensen die deelnemen aan de werking van Centrum Kauwenberg leven reeds verschillende generaties in armoede. Armoede is complex. Mensen in armoede ervaren uitsluiting op verschillende levensdomeinen (inkomen, huisvesting, gezondheidszorg, onderwijs, cultuur, …). Problemen op één terrein versterken vaak de moeilijkheden in andere levensdomeinen. Daarnaast hebben heel wat generatiearmen in hun kinderjaren te maken gehad met verstoorde of gebroken relaties. Een gebrek aan basisveiligheid is daar vaak een gevolg van. Dit leidt vaak tot een beschadigd fundament: gevoelens van schaamte, een laag zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen, … Dit maakt het moeilijk om op eigen kracht uit de armoede te geraken. Daarom moet er gewerkt worden op alle levensdomeinen tegelijk zodat het ene probleem het andere niet creëert of versterkt. Het is noodzakelijk mensen in armoede te versterken in hun eigen leven zodat ze hun onzekerheden en schaamte niet doorgeven aan de volgende generaties. Vanuit deze visie zijn enkel individuele begeleiding en ondersteuning ontoereikend om armoede te bestrijden. Mensen die in armoede leven vinden het belangrijk om samen te komen en zich te organiseren zodat ze als groep en als individu een plaats kunnen innemen in de samenleving. Naarmate mensen samenkomen in groep ontwikkelen ze kracht om individueel verder te komen. Wie generaties lang werd uitgesloten en vooral probleemgerichte aandacht kreeg, heeft in eerste instantie nood aan positieve aandacht en waardering. Naarmate zij een meer positieve identiteit ontwikkelen, kunnen zij de energie vinden om zelf iets aan hun situatie te veranderen. Naast groepsvorming en individuele ondersteuning is het noodzakelijk om samen met de armen zelf te werken aan verandering van maatschappelijke structuren die armoede veroorzaken en in dialoog te gaan met het beleid en de samenleving. •

Vereniging waar armen het woord nemen: Centrum Kauwenberg is erkend door de Vlaamse Gemeenschap als vereniging waar armen het woord nemen. Verenigingen waar armen het woord nemen, werken aan de volgende criteria (vastgelegd in het decreet armoedebestrijding van 2003):



7

Armen verenigen zich

Mensen in armoede komen samen en ontmoeten elkaar, wisselen ervaringen uit, kunnen voelen dat ze niet alleen staan, …

Armen nemen het woord

Mensen in armoede worden in de samenleving weinig gehoord. Zij moeten de kans krijgen om zowel binnen hun vereniging (uitwisselen van ervaringen, inspraak over de manier van werken en het aanbod, …) als daarbuiten (in gesprek gaan met diensten, met de verschillende beleidsniveaus, met andere verenigingen, …) hun mening te uiten.

Werken aan maatschappelijke emancipatie van armen

Het is de bedoeling dat mensen sterker worden en een positieve identiteit ontwikkelen waardoor ze kracht vinden om iets in hun leven te veranderen. Mensen leren hun rechten kennen en ervoor opkomen.

Werken aan maatschappelijke structuren

De samenleving sluit op verschillende manieren en op verschillende domeinen (onderwijs, huisvesting, gezondheidszorg, cultuur, rechtsbedeling, tewerkstelling, …) mensen uit. We willen samen met mensen in armoede op zoek gaan naar uitsluitingsmechanismen en naar veranderingsvoorstellen om deze uitsluiting te voorkomen.

Vorming en dialoog met de samenleving en het beleid

Mensen in armoede gaan in gesprek met de samenleving, diensten en beleidsmensen zodat ze elkaar beter leren kennen en begrijpen.

Armen blijven zoeken

We willen blijven openstaan voor nieuwe mensen in armoede en proberen hen actief bij onze werking te betrekken.



8

•

APGA Centrum Kauwenberg vzw maakt deel uit van het Antwerps Platform Generatiearmen (APGA).

Het APGA is een samenwerkingsverband tussen drie Antwerpse verenigingen waar armen het woord nemen: −

Recht-Op vzw (met drie deelwerkingen: Kiel, Borgerhout en Dam)

−

Open Huis van het Protestants Sociaal Centrum

−


Ze werken allen rond het thema “participatie van mensen in armoede aan het lokale beleid”. Elke vereniging werkt dit uit rond een bepaald levensdomein. (voor meer informatie: zie www.kauwenberg.be)

2.1.2 Kinder- en Jeugdwerking Centrum Kauwenberg vzw De kinderen jeugdwerking van Centrum Kauwenberg vzw wil kinderen en jongeren uit gezinnen in armoede de kans geven om in groepsverband hun eigen mogelijkheden te ontdekken en te ontplooien. Zo kunnen zij een positieve identiteit ontwikkelen. De kinderen jeugdwerking biedt kinderen en jongeren nieuwe dingen aan waarbij ze op een veilige manier hun eigen mogelijkheden kunnen ontdekken en zo ook hun leefwereld kunnen verruimen. Kleine groepen zorgen ervoor dat ieder kind of jongere voldoende aandacht krijgt. Bij centrum Kauwenberg vzw krijgen de jongeren ook de ruimte om zichzelf te zijn.

2.2 HETPALEIS HETPALEIS is een theaterhuis voor kinderen, jongeren en kunstenaars in het hart van Antwerpen. In 1997 besliste het Antwerps stadsbestuur, onder impuls van schepen Eric Antonis, om van Het Koninklijk Jeugdtheater, kortweg het KJT, een instelling van openbaar nut te maken. HETPALEIS is tot nu toe nog steeds het jongste stadsgezelschap en onderscheidt zich van de drie andere stedelijke gezelschappen (Het Toneelhuis te Antwerpen, Het Publiekstheater te Gent en KVS/de bottelarij te Brussel) in Vlaanderen door zijn uitgesproken doelgroep: kinderen en jongeren. Voor meer informatie: zie www.hetpaleis.be



9

3 De samenwerking tussen Centrum Kauwenberg en HETPALEIS 3.1 Hoe de samenwerking ontstond Op 18 maart 2005 organiseerde het departement vrije tijd, sport en cultuur van de stad Antwerpen een forum met als thema ‘armoede’. Het Antwerps Platform Generatiearmen (APGA), de stedelijke armoedecel (zie bijlage 1) en een aantal verenigingen waar armen het woord nemen waren uitgenodigd.

Het forum had tot doel de bedrijfseenheid sport, cultuur en vrije tijd van de stad Antwerpen te sensibiliseren over de drempels die hun aanbod moeilijk of niet toegankelijk maken voor mensen in armoede. Het forum was een dialoogmoment. Samen met mensen in armoede dachten organisaties en beleidsverantwoordelijken van de stad Antwerpen die bezig waren rond vrije tijd, sport en cultuur na over de volgende vragen: −

welke drempels zijn er voor mensen in armoede bij het culturele aanbod in Antwerpen?

−

welke initiatieven kunnen de stad en culturele organisaties ontwikkelen om het culturele aanbod toegankelijker te maken voor mensen in armoede?

−

…

Ook HETPALEIS was aanwezig. Bij de medewerkers van HETPALEIS groeide op dit forum het idee om een project op te zetten om gezinnen in armoede de kans te geven om het theater te leren kennen. De stedelijke armoedecel bracht hen in contact met Centrum Kauwenberg.

3.2 Elkaars wereld leren kennen… De doelstelling van het project was dubbel. Enerzijds was het de bedoeling dat gezinnen in armoede de wereld van het theater leerden kennen. Anderzijds was het de bedoeling dat de medewerkers van HETPALEIS meer inzicht kregen in de wereld van gezinnen in armoede.

3.2.1 Mensen in armoede maken kennis met theater In de eerste plaats was het de bedoeling dat ouders en kinderen het theater leerden kennen. Door het project kregen zij de kans om het plezier te ervaren om als gezin naar het theater te gaan. In Antwerpen waren er reeds enkele projecten (o.a. Cultuurproeven binnen het Antwerps Platform Generatiearmen) die mensen in armoede trachten toe te leiden naar cultuur. Deze projecten richten zich vooral naar volwassenen. Binnen dit project lag de focus op gezinnen, dus kinderen en hun ouder(s).



10

Wanneer kinderen van kleins af aan naar het theater gaan, vinden zij misschien later ook de weg ernaar toe. Mensen die regelmatig naar theater gaan, hebben dit vaak al als kind leren kennen en waarderen.

3.2.2 Medewerkers van HETPALEIS maken kennis met gezinnen in armoede en maken hun aanbod toegankelijker voor gezinnen in armoede Door de samenwerking met de gezinnen en de medewerkers van Centrum Kauwenberg vzw was het de bedoeling dat de medewerkers van HETPALEIS de drempels leerden kennen die het voor gezinnen in armoede moeilijk maken om deel te nemen aan theater. Al doende konden de medewerkers van HETPALEIS ervaren wat er nodig is voor gezinnen in armoede om deel te nemen aan theater. Op basis van deze ervaringen kunnen zij hun aanbod toegankelijker maken. Door het neerschrijven van de ervaringen die we opdeden en aanbevelingen binnen dit project willen we ook andere cultuuraanbieders een aantal tips geven om hun aanbod toegankelijker te maken voor mensen in armoede.



11

4 Cultuur en vrije tijd voor gezinnen in armoede: drempels Wie aan armoede denkt, denkt in de eerste plaats aan een slechte huisvesting, een zwakke gezondheid, werkloosheid,… en niet zo snel aan cultuur. En toch… geen mens houdt het vol om dag in dag uit enkel te moeten overleven. Cultuurparticipatie kan voor mensen in armoede de grenzen van sociale, culturele en relationele eenzaamheid helpen doorbreken. “Kan”, want een combinatie van te weinig sociaal, cultureel en financieel kapitaal maakt de drempels om deel te nemen aan culturele activiteiten voor deze mensen extra hoog. 1 Mensen in armoede nemen minder deel aan (dé) cultuur. De zeldzame onderzoeken naar cultuurparticipatie tonen het telkens weer: je vindt weinig mensen in armoede in de opera’s, theaters, musea, bibliotheken, historische kerken, culinaire tempels of bij klassieke concerten. 2

4.1 Financieel Met je gezin naar het theater kost al gauw veel geld. Wanneer je onvoldoende geld hebt om in je basisbehoeften (wonen, eten, gezondheid, …) te voorzien dan is er al zeker geen geld over voor deelname aan cultuur. Cultuur is dan een ‘luxeproduct’. HETPALEIS doet hier al een grote stap in de goede richting, maar voor mensen in armoede blijft toneel een (soms té) duur extraatje.

4.2 Angst voor het onbekende Mensen in armoede zijn vaak nooit naar het theater geweest. Ze geven dan ook aan dat ze niet weten aan wat ze zich mogen verwachten en hoe ze zich moeten gedragen. Hierdoor voelen zij zich niet op hun gemak. Sommige mensen zijn zelfs bang dat iedereen hen zal bekijken. Zij hebben het gevoel dat theater niets voor hen is.

Hoe werkt zo een theatervoorstelling of concert? Ik heb nooit geleerd hoe ervan te genieten. Waar mag ik zitten? Wanneer moet je applaudisseren? Moet je jas in de vestiaire? Moet ik iets drinken tijdens de pauze? Wat trek ik aan? 3

1

Cultuur voor iedereen?!, Een praktijkonderzoek omtrent de verhoging van de cultuurparticipatie voor armen, Welzijnsschakel en

Vlaams Forum Armoedebestrijding. 2

www.armoede.be, thema’s cultuur, tekst gebaseerd op ‘Over culturele armoede, armoedecultuur en betrokkenheid. Reflecties over

participatie en het recht op (eigen?) cultuur, Dirk Geldof en Kristel Driessens (2007) 3

idem



12

4.3 Gebrek aan toegankelijke informatie Informatie over theater algemeen, is weinig toegankelijk voor mensen in armoede: -

De informatie is moeilijk begrijpbaar: -

De taal die gebruikt wordt om het aanbod voor te stellen is vaak moeilijk.

-

Niet zelden gebruikt men beeldtaal. Dit zorgt voor aantrekkelijke teksten voor mensen die deze beeldtaal beheersen, maar wordt vaak niet begrepen door mensen die minder taalvaardig zijn en de beeldtaal niet begrijpen.

-

De informatie is moeilijk te vinden: -

Internet en websites zijn veel gebruikte informatiekanalen. Veel gezinnen in armoede hebben geen computer of internetverbinding. Soms beschikken mensen in armoede over internet maar hebben ze niet de vaardigheden aangeleerd om de juiste informatie te vinden.

-

Brochures, folders,… over het theateraanbod worden dikwijls verspreid op plaatsen waar mensen in armoede niet komen (bijvoorbeeld bibliotheken, cultuurcentra, …)

4.4 Bereikbaarheid •

Culturele activiteiten vinden zelden plaats in de buurten waar gezinnen in armoede wonen.

•

Mensen kennen soms de weg niet naar de cultuurtempels. Deze liggen vaak in buurten waar zij zelden of nooit komen.

•

Meestal hebben zij geen eigen vervoer (auto of fiets). Dit betekent dat zij beroep moeten doen op het openbaar vervoer. Dit veronderstelt dat je over de vaardigheid beschikt om hiervan gebruik te maken. Bovendien betekent dit voor heel wat gezinnen een extra kost.

4.5 Kinderopvang •

Vaak hebben mensen in armoede weinig sociale netwerken. Het is voor hen niet altijd makkelijk om een babysit te vinden.

•

Gezinnen in armoede leven door hun voortdurende overlevingsstrijd vaak in het hier en nu. Het is niet evident om op voorhand kinderopvang te plannen en te regelen.

•

Kinderopvang kost opnieuw geld.



13

5 Verloop van het theaterproject 5.1 Overleg met HETPALEIS Voor de start van het theaterproject waren er een aantal vergaderingen met de verschillende partners binnen het project: - de medewerkers van de kinderen jeugdwerking van Centrum Kauwenberg vzw - de stedelijke armoedecel - de medewerkers van HETPALEIS Op deze vergaderingen dachten we na over: -

het verloop van het project

-

de concrete aanpak: welke voorstellingen, hoeveel gezinnen, hoe mensen onthalen, …

-

afspraken over de financiële bijdrage van de gezinnen

-

de voorbereiding van de ouders en kinderen op het theaterbezoek

-

…

Uiteindelijk werd er gekozen om met een zestal gezinnen gedurende een langere tijd een traject af te leggen. Dit vraagt toch wel een engagement van de deelnemende gezinnen, maar we zijn vertrokken uit de redenering dat je op deze manier de ouders en kinderen de kans geeft om een referentiekader op te bouwen. Tijdens het seizoen van schooljaar 2005-2006 werden er vijf theatervoorstellingen gepland. De voorstellingen (zie bijlage 3) waren heel uiteenlopend zodat ouders en kinderen van verschillende dingen kunnen proeven: o.a. een concert (Water, lucht, aarde en vuur), een poppentheater (Aliceke), een interactieve tentoonstelling over gevoelens (Doolhoofd) en een gewoon toneelstuk (Erik Pinksterblom). Verder namen de medewerkers van HETPALEIS ouders en kinderen eens mee achter de schermen van HETPALEIS om rond te snuffelen tussen het decor, de kostuums, de verlichting, het geluid,…

5.2 Keuze en uitnodigen van de gezinnen 5.2.1 Andere gezinnen dan de gezinnen die deelnamen aan BIEB-A-BOEK-A In het schooljaar 2005 liep er in de kinderen jeugdwerking van Centrum Kauwenberg vzw BIEB-A-BOEK-A. BIEB-A-BOEK-A was een voorleesproject in samenwerking met Permeke, de stedelijke bibliotheek van Antwerpen. Door het project moesten gezinnen de smaak van het voorlezen te pakken krijgen én de weg naar de nieuwe bibliotheek op het De Coninckplein leren kennen. Daarom kozen we toen voor de gezinnen die in de buurt van het De Coninckplein (dus Antwerpen Noord en Dam) woonden.



14

Voor het theaterproject kozen we in eerste instantie voor gezinnen die niet de kans gekregen hadden om deel te nemen aan het voorleesproject.

5.2.2 Leeftijd van de kinderen We zochten gezinnen met kinderen uit de lagere school. Binnen het aanbod van HETPALEIS was er namelijk gekozen voor voorstellingen die zich richten naar kinderen vanaf zes jaar.

5.2.3 Mix We vonden het belangrijk dat er een mix was van gezinnen die nog volop in de armoede zitten en gezinnen die al een stapje verder staan. Bij de gezinnen die nog volop in de armoede zitten, is de kans groter dat zij, omwille van onvoorziene crisissituaties, op het laatste moment niet komen opdagen.

5.2.4 Aanspreken van de gezinnen De kinderen jeugdwerkers gingen op huisbezoek bij de kandidaat gezinnen om het project voor te stellen. Een aantal van de kandidaat-gezinnen zag het niet zitten om deel te nemen. Bijvoorbeeld omdat de kinderen in het weekend regelmatig bij de andere ouder verbleven. Uiteindelijk gingen we van start met zes gezinnen.

5.3 Welke drempels werden er weggenomen? Om het project te laten slagen probeerden we vooraf een aantal drempels weg te nemen.

5.3.1 Financiële drempel Het financiële mocht geen reden zijn om niet mee te doen aan het project. Door de steun van de Vrienden van HETPALEIS4 en een bijdrage vanuit Centrum Kauwenberg vzw (via projectsubsidies van de stedelijke jeugddienst) kon de deelnameprijs voor de gezinnen beperkt worden tot 1 euro per persoon per voorstelling. De Vrienden van HETPALEIS is een vzw die ernaar streeft om kansarme kinderen en jongeren een plaats in het theater te geven. Dankzij de financiële bijdragen van de leden van de Vrienden van HETPALEIS kunnen jaarlijks meer dan 1000 kinderen proeven van het aanbod van HETPALEIS.

4

Voor meer informatie over de vrienden van HETPALEIS, surf naar www.hetpaleis.be



15

De brochure van HETPALEIS verwoordt het als volgt: “Ooit was er eens een paleis in het hartje van Antwerpen waar theater voor kinderen en jongeren wordt gemaakt. In dat paleis is theater een recht voor iedereen, ook voor de kansarme en achtergestelde kinderen. Deze kinderen hebben van thuis uit niet de middelen om naar het theater te gaan en er is geen goede fee die hun pompoen in een prachtige koets verandert om hen naar HETPALEIS te brengen. Gelukkig is er wel de Vrienden van HETPALEIS die ervoor zorgt dat zij nu en dan toch de koning te rijk zijn. De deuren van een wondere wereld zwaaien wagenwijd open, het doek gaat op en de droom wordt een beetje werkelijkheid. Er was vanaf toen eens... en hopelijk blijft het komen.”

Uit de evaluatie van de ouders kunnen we besluiten dat een lage toegangsprijs zeer belangrijk is om te kunnen deelnemen aan theater en cultuur.

“Wij doen mee aan dit project omdat je er anders niet toe komt om met je kinderen naar toneel te gaan.” “Nu krijgen we de kans om tegen een heel lage prijs toch ook eens naar het toneel te gaan. Anders is het toch wel duur als je met heel je gezin wil gaan.”

5.3.2 Angst voor het onbekende Het eerste seizoen ging een stagiair van de kinderen jeugdwerking vóór elke voorstelling langs bij de gezinnen thuis. Dit o.a. vanuit de positieve ervaring die de kinderen jeugdwerking had met het voorleesproject BIEB-A-BOEK-A om gezinnen toe te leiden naar de nieuwe bibliotheek5. De stagiair ondernam telkens iets met de kinderen om de inhoud van het stuk voor te bereiden of om de wereld van het theater in het algemeen (hoe ziet een theater eruit, wie werkt er in het theater, wie zorgt voor het decor, ... ) te leren kennen. Dit gebeurde door een spel, een verhaal, een knutselactiviteit, … De stagiairs zijn zowel voor de kinderen als voor de ouders bekende figuren. Zij kennen de kinderen van de wekelijkse spelnamiddag van de kinderen jeugdwerking. Dit stelde zowel de ouders als de kinderen wat gerust en maakte hen warm voor het theaterbezoek. De kinderen waren zeer enthousiast over de voorbereiding en verwerking aan huis. Ook de stagiairs die dit begeleidden waren erg tevreden. Deze werkvorm biedt namelijk de mogelijkheid om kinderen individuele aandacht te geven én om ouders bij het project te betrekken. De betrokkenheid van de ouders was

5

Bij dit project ging er telkens een stagiair aan huis voorlezen. Het voorgelezen verhaal werd verwerkt door middel van

een activiteit.



16

vrijblijvend: sommige ouders deden dan ook mee met de aangeboden activiteit, anderen niet. Sommige ouders gaven wel aan dat ze het soms vervelend vonden dat er iemand aan huis kwam als hun huis niet in orde was. Bovendien was het niet altijd zo simpel om er tijd voor te maken (bijvoorbeeld huiswerk maken, eten). Ondanks deze praktische bedenkingen vonden de ouders de voorbereiding aan huis toch de moeite waard. Ook doordat we in groep gingen en ze ter plaatse vertrouwde mensen ontmoetten, verminderde de angst voor het onbekende. De dag van de voorstelling waren er ook steeds een beroepskracht en twee stagiairs aanwezig. De gezinnen kwamen telkens een half uurtje vóór de voorstelling. HETPALEIS zorgde voor een drankje voor ouders en kinderen en voor een uitleg over de voorstelling. Na de voorstelling was er opnieuw een drankje en kon er nagepraat worden.

5.3.3 Bereikbaarheid HETPALEIS is centraal gelegen. Verschillende ouders kenden de plaats vanwege de vroegere doplokalen die aan het plein gevestigd waren. Voor de ouders die het niet goed wisten liggen, werd een duidelijke uitleg voorzien. Voor wie geen abonnement had, werd het vervoer terugbetaald indien nodig.

5.3.4 Kinderopvang Voor de kinderen die nog te jong zijn om een voorstelling te volgen, was er ter plaatse in HETPALEIS babysit voorzien. HETPALEIS biedt dit aan tijdens alle voorstellingen, maar omdat vele mensen hun kinderen niet graag achterlaten bij onbekenden voorzagen we altijd een stagiair van centrum Kauwenberg vzw die de opvang deed.

5.3.5 Uitnodigen en herinneren Vanuit Centrum Kauwenberg werden de gezinnen vlak voor de voorstelling nog eens herinnerd. (voorbeeld van uitnodiging: zie bijlage)

5.4 Welke drempels kunnen we niet wegnemen? 5.4.1

Gezin organiseren

Mensen in armoede hebben dikwijls verschillende kinderen. Deze kinderen gaan zeker niet altijd naar dezelfde school en hebben soms ook een achterstand. Hierdoor moeten de ouders extra tijd voor hun kinderen vrij maken, wat het organiseren van hun gezin er niet makkelijker op maakt.

5.4.2 Onverwachte crisissen Als je bezig bent met overleven, zijn er vele zaken die voorgaan. Voor eten zorgen, dokter, school,… Wanneer je altijd moet zoeken naar (tijdelijke) oplossingen, ontstaan er ook makkelijker onverwachte crisissen.



17

6 Evaluatie van het project: ervaringen van ouders, kinderen, HETPALEIS en de begeleiders van Centrum Kauwenberg vzw Het project startte met zes gezinnen. Vier gezinnen doorliepen het volledige traject. Twee gezinnen haakten af na een tijdje. Zij waren wel enthousiast over theater aan huis, maar de stap om naar het theater te gaan was te groot. Ze gaven zelf volgende redenen op: -

het kind had weinig interesse en geen zin

-

er kwam telkens iets tussen

Volgens de begeleiders van de kinderen jeugdwerking speelden ook volgende factoren mee: -

angst voor het onbekende

“Ik ben één keer mee geweest naar een voorstelling, maar het was echt niks voor mij.”

-

door de ernstige armoedesituatie waarin zeker één gezin leeft, is het niet vanzelfsprekend om op een bepaalde dag en uur ergens met de kinderen naartoe te gaan. Het gaat om een activiteit die buiten de routine van elke dag valt.

In de helft van het project besliste de kinderen jeugdwerking om vervanging te zoeken voor deze twee gezinnen. Uiteindelijk vonden we één gezin dat geïnteresseerd was om deel te nemen.

6.1 Wat vonden de ouders van het theaterproject? De ouders waren overwegend positief over de theaterbezoeken. De ouders waren zelf nog nooit in HETPALEIS geweest. Ze waren vooral onder de indruk van de grootte van het gebouw en van het vele volk dat naar het theater gaat. De meeste ouders gaven aan dat ze zich minder op hun gemak zouden voelen als ze alleen zouden gaan. Ze voelden zich tussen de andere mensen van het publiek niet altijd op hun gemak. Ze hadden het gevoel dat de andere toeschouwers zich beter voelden en meer geld hadden dan zij (bijvoorbeeld door de duurdere kledij die ze dragen). Een aantal indrukken van deelnemende ouders: “Het is leuk en tegelijkertijd ook leerzaam voor de kinderen. Het is ook leuk voor de kinderen om dit te kunnen vertellen in hun klas en tegen de juffrouw.”

“De mensen van HETPALEIS waren vriendelijk en sociaal.”



18

“Het is leuk om met de kinderen naar het toneel te gaan, maar zonder het project is het financieel niet mogelijk. Dan moet je al goed op voorhand tellen en andere dingen laten om toch naar het toneel te kunnen.”

Wat de ouders het meest apprecieerden was: -

de ontvangst vooraf met, bij een tasje koffie, wat uitleg over wat ze te zien zouden krijgen

-

de voorstellingen zelf

-

het bezoek achter de schermen waar ze konden kennismaken met de acteurs

6.2 Wat vonden de kinderen van het theaterproject? Hieronder een aantal uitspraken van de kinderen. Hun enthousiasme was groot. “Het toneel van 'Water, lucht, aarde en vuur', dat was zoiets met allemaal muziekdinges. Die mevrouw met de schelpjes was leuk. En we mochten ook meedoen!” (na “Water, lucht, aarde en vuur”) “Ik vind het leuk om eens een ander soort muziek te horen.” (na “Water, lucht, aarde en vuur”)

“Ik vind het soms wel lang stilzitten!”

“Ik ben een beetje bang van insecten. Het was griezelig.” (na Erik Pinksterblom)

“De eerste keer dat ik in HETPALEIS kwam, vond ik het heel groot. Ik dacht ook dat hier mensen woonden. Zoals in een echt paleis.”

“Thuis hebben we van die ronde kaasdoosjes beplakt. Eerst met wit papier en daarna met schelpjes. We hebben er steentjes in gedaan. Zo hadden we zelf een muziekdoosje.” (over de voorbereiding aan huis)

“Ik vond het leuk om zelf te mogen toneelspelen.” (over de voorbereiding aan huis)

“Ik vond het leuk om zelf een pop uit een verhaal van ‘Aliceke’ te maken. Die konden we dan meenemen naar het toneel.” (over de voorbereiding aan huis)

Meestal hadden de kinderen op voorhand echt zin in het theaterbezoek. Soms gebeurde het eens dat dit niet zo was, maar eens ze er waren, vonden ze het toch leuk. Na het theaterbezoek waren de kinderen er nog mee bezig. Zo maakte één van de kinderen in de klas een collage over de voorstelling nadat hij erover vertelde. Anderen fantaseerden nadien in hun spel verder over



19

de voorstelling. Een ander gezin ging na de voorstelling ‘Erik Pinksterblom’ de video huren over dit verhaal.

6.3 Effecten voor HETPALEIS HETPALEIS kreeg zicht op de drempels voor gezinnen in armoede om aan toneelvoorstellingen deel te nemen en van deze voorstellingen te genieten. Zo is HETPALEIS er zich bewust van dat:

extra inspanningen op financieel vlak noodzakelijk zijn en men plant hier verdere structurele stappen rond.

het extra inspanningen vraagt naar personeelsbezetting wat betreft de voorbereiding, het onthaal en de nabespreking en men is bereid hier verder inspanningen rond te doen.

samenwerking met sociale partners noodzakelijk is. In deze samenwerking is het noodzakelijk dat de verschillende partners elkaars doelstellingen goed kennen en bereid zijn om in de loop van het traject regelmatig te evalueren en bij te sturen waar nodig.

6.4 Opvolging van het project -

HETPALEIS wil graag met gezinnen van Centrum Kauwenberg vzw verder werken als ervaringsdeskundigen om andere gezinnen ook naar het theater toe te leiden.

-

Het project krijgt een meer vast karakter door ondergebracht te worden in het aanbod van Cultuurproeven van het Antwerps Platform Generatiearmen (APGA). Het aanbod voor kinderen, jongeren en gezinnen was daar onbestaand.



20

7 Aanbevelingen voor een meer toegankelijk cultuuraanbod voor gezinnen in armoede Zowel het beleid als de cultuuraanbieders hebben een verantwoordelijkheid in het toegankelijker maken van het cultuuraanbod voor gezinnen in armoede. Hieronder formuleren we voor beide een aantal aanbevelingen.

7.1 Aanbevelingen voor het beleid 7.1.1 -

Een kortingsysteem ontwikkelen voor mensen in armoede Het lokale beleid kan een kortingsysteem ontwikkelen waarbij gezinnen met een laag inkomen tegen een sterk gereduceerde prijs kunnen deelnemen aan een hele reeks culturele en vrijetijdsactiviteiten. In verschillende steden en gemeenten zijn er hiervan voorbeelden te vinden (bijvoorbeeld de vrijetijdspas in Turnhout, de kansenpas in Aalst,…).

-

Opdat dergelijke kortingssystemen doeltreffend zijn, moet er minstens met volgende voorwaarden rekening gehouden worden:

De korting die mensen in armoede krijgen moet voldoende hoog zijn. Wanneer men bijvoorbeeld ‘slechts’ 10 euro in plaats van 15 euro moet betalen, blijft de financiële drempel bestaan. Dit kan altijd gebeuren in overleg met ervaringsdeskundigen of professionelen.

Men moet proberen zoveel mogelijk cultuuraanbieders te overtuigen om mee te werken zodat mensen die gebruik maken van het kortingsysteem kunnen proeven van een divers cultuur- en vrijetijdsaanbod.

De voorwaarden om in aanmerking te komen voor een kortingsysteem moeten voldoende soepel zijn. Door het hanteren van strikte categorieën (bijvoorbeeld mensen met een leefloon, mensen met een invaliditeitsuitkering,…) vallen al te vaak mensen uit de boot die net niet tot die categorieën behoren, maar wiens inkomen even laag is. Bovendien houden deze categorieën zelden rekening met de hoge schuldenlast die veel gezinnen in armoede hebben. Daarom is het belangrijk dat doorverwijzers het besteedbaar inkomen van een gezin bekijken, om te bepalen of een gezin in aanmerking komt voor het kortingsysteem.

Er moet gestreefd worden naar een grote toegankelijkheid van een dergelijk kortingsysteem. Dit kan door: ◘

te werken met doorverwijzers die gezinnen in armoede bereiken. Het is belangrijk om niet alleen via het reguliere hulpverleningscircuit (bijvoorbeeld het OCMW ) mensen door te verwijzen, maar ook via verenigingen waar armen het woord



21

nemen, buurtwerkingen, opbouwwerkprojecten, kinderen jeugdwerkingen, allochtonenverenigingen, … Zij bereiken vaak een groep mensen die niet door het reguliere hulpverleningsaanbod bereikt wordt. ◘

de doorverwijzers moeten het kortingsysteem goed kennen en moeten het gebruik ervan stimuleren bij hun cliënten of doelgroep. Het is belangrijk dat zij dit niet enkel aanbieden wanneer mensen hiernaar vragen. Zij moeten dit actief promoten.

◘

de informatie over het kortingsysteem moet toegankelijk zijn voor mensen in armoede. Dit kan o.a. door regelmatig informatie te spreiden via kanalen (buurtkranten, regionale zender, de stadskrant,…) die mensen in armoede bereiken.

Het kortingsysteem moet gekend zijn door de cultuuraanbieders zodat zij bij de verkoop van tickets op eenvoudig vertoon van bijvoorbeeld een kaart, de gereduceerde prijs aanrekenen. Wanneer het kortingsysteem niet voldoende gekend is bij de cultuuraanbieders kunnen er vervelende situaties ontstaan, waarbij de gebruikers van het systeem moeten uitleggen waarom zij recht hebben op een korting.

7.1.2 Middelen voorzien voor cultuuraanbieders die inspanningen leveren om hun aanbod toegankelijk te maken voor gezinnen in armoede -

Zowel het lokale als het Vlaamse beleid kan subsidies voorzien wanneer cultuuraanbieders extra inspanningen doen om hun aanbod toegankelijk te maken voor mensen en gezinnen in armoede.

-

Hierbij moet er aandacht gaan naar verschillende ‘doelgroepen’: bijvoorbeeld volwassenen, maar ook jongeren en gezinnen.

-

Cultuur mag niet te eng bekeken worden. Men mag zich niet alleen op cultuur met een grote C richten. Zo leren mensen cultuur in al haar facetten kennen zodat hun leefwereld kunnen verruimen.

7.1.3 Cultuur op school stimuleren -

Het is belangrijk dat het beleid het onderwijs de financiële mogelijkheden biedt om voldoende aandacht te besteden aan cultuur binnen het onderwijs. Het is belangrijk dat kinderen die thuis weinig mogelijkheden hebben om deel te nemen aan cultuur, via de school kennis kunnen maken met en leren genieten van cultuur.

7.1.4 Stimuleren van kleinschalige laagdrempelige en buurtgerichte projecten -

Het lokale beleid kan kleinschalige buurtgerichte projecten ondersteunen (bijvoorbeeld financieel, logistiek,…) die tot doelstelling hebben cultuur in buurten te brengen waar veel mensen wonen die



22

zelden of nooit deelnemen aan culturele activiteiten. Door deze buurten als locatie voor culturele activiteiten te kiezen, bieden zij de bewoners van deze buurten de kans om kennis te maken met cultuur. -

Het aanbod is dan laagdrempelig: •

als de prijs om deel te nemen laag is, liefst gratis (vergeet niet dat dit een eerste kennismaking is)

•

als er niet vooraf ingeschreven moet worden

•

als het plaats vindt op voor de buurtbewoners vertrouwde en toegankelijke plaatsen (bijvoorbeeld een buurthuis, pleintje…)

•

…

7.2 Aanbevelingen voor de cultuuraanbieders 7.2.1 Samenwerken met organisaties die mensen in armoede bereiken -

De organisaties die mensen in armoede bereiken (verenigingen waar armen het woord nemen, allochtonenverenigingen, buurtwerkingen,…) kunnen een brug slaan tussen de gezinnen in armoede en de cultuuraanbieders. Zij kunnen het aanbod bekendmaken bij mensen in armoede en hen stimuleren om deel te nemen aan het aanbod.

-

Wanneer er via deze organisaties gewerkt wordt kunnen mensen ook in groep komen. Hierdoor zullen mensen in armoede sneller de stap zetten om deel te nemen.

7.2.2 Bereiken van mensen in armoede als permanent aandachtspunt binnen het beleid van cultuuraanbieders -

Het is belangrijk dat het bereiken van mensen in armoede een permanent aandachtspunt is binnen het beleid van cultuuraanbieders. Dus geen voorstellingen enkel en alleen voor mensen in armoede. Geen kaarten wanneer een voorstelling niet uitverkocht geraakt, maar een beleid dat er naar streeft om een zo divers mogelijk publiek te bereiken en mensen met minder financiële mogelijkheden ook de kans te geven deel te nemen aan het cultuuraanbod.

7.2.3 Mensen onthalen en wegwijs maken -

Mensen moeten zich welkom voelen.

-

Daarnaast is het voor mensen die nog niet veel naar culturele activiteiten geweest zijn belangrijk dat er duidelijke aanwijzingen gegeven worden in verband met het reilen en zeilen bij de culturele



23

activiteit. Het gaat bijvoorbeeld om iemand die zegt waar mensen naar toe moeten, waar mensen hun jas kwijt kunnen (is het verplicht of vrijblijvend om je jas af te geven?),… -

Duidelijke prijslijsten zodat je bijvoorbeeld weet hoeveel een drankje in de pauze kost. Zo komen mensen niet voor verrassingen te staan.

7.2.4 Reducties op niet stigmatiserende manier toekennen -

De medewerkers aan de kassa moeten op de hoogte zijn van de kortingssystemen of speciale tarieven. Het is zeer vernederend wanneer mensen moeten uitleggen dat ze aan een speciaal tarief mogen komen.

7.2.5 Informatie: overzichtelijk, duidelijk, eenvoudig -

Het is belangrijk dat cultuuraanbieders hun aanbod op een duidelijke en eenvoudige manier bekendmaken. In een taal die door iedereen begrepen wordt.

7.2.6 Op zoek gaan naar buurten die niet of amper bereikt worden -

Af en toe iets organiseren in buurten waar mensen wonen die zelden de kans hebben om deel te nemen aan cultuur. Zo kan je hen ook hun isolement halen en hun leefwereld verruimen.



24

8 Meer lezen… Cultuur voor iedereen?!, Een praktijkonderzoek omtrent de verhoging van de cultuurparticipatie voor armen, Welzijnsschakel en Vlaams Forum Armoedebestrijding. Haalbare cultuur voor iedereen. Dossier cultuur. Antwerps Platform Generatiearmen – Vlaams Forum Armoedebestrijding, oktober 2002. www.armoede.be



25

9 Bijlagen Bijlage 1: De Stedelijke Armoedecel De stedelijke armoedecel wil een structurele bijdrage leveren aan de bestrijding van armoede in de stad Antwerpen. Daarom voeren wij een inclusief armoedebeleid: -

werken binnen de verschillende domeinen en

-

in dialoog met armen en hun verenigingen.

Werken binnen de verschillende levensdomeinen Armoede is meer dan een gebrek aan middelen. Het gaat om vormen van uitsluiting die mensen ervaren op verschillende domeinen: inkomen, arbeid, huisvesting, onderwijs, gezondheid, cultuur, politiek. Deze problemen zijn met elkaar verweven en versterken elkaar. De stedelijke armoedecel wil binnen al deze domeinen op zoek gaan naar de knelpunten die aan de basis liggen van de uitsluiting. Ze gaat na hoe er aan de knelpunten kan gewerkt worden. Verder onderzoekt de armoedecel waar het beleid kan aangepast worden om zo de uitsluiting structureel te bestrijden. Ze richt zich naar verschillende beleidsniveaus binnen de stad, en werkt samen met stedelijke diensten, het OCMW en andere dienstverlenende instanties.

Dialoog met armen en hun verenigingen Goedbedoelde beleidsmaatregelen hebben soms onbedoelde effecten op mensen die in armoede leven. Het is belangrijk dat deze mensen betrokken worden wanneer het beleid wordt voorbereid. Hiervoor werkt de armoedecel samen met verenigingen waar armen het woord nemen (Centrum Kauwenberg, Open Huis van het Protestants Sociaal Centrum, Recht-Op) en het Antwerps Platform Generatiearmen (APGA). De verenigingen werken rond bepaalde thema's en bundelen de ervaringen van mensen die in armoede leven. Daarmee treden ze in dialoog met het beleid (politiek verantwoordelijken, beleidsvoorbereiders en uitvoerders). Ze gaan na of de problemen gekend zijn en of er oplossingsalternatieven bestaan. Het geheel wordt verwerkt in een dossier met beleidsaanbevelingen. De stedelijke armoedecel volgt de werking van de verenigingen op. Zij vervult een brugfunctie naar de stedelijke diensten en politiek verantwoordelijken en bepleit de uitvoering van de beleidsaanbevelingen.



26

Bijlage2: Overzicht van de voorstellingen

8 december 2005

Water, lucht, aarde en vuur (muziekvoorstelling) Sam Vloemans Theater aan huis:

14 januari 2006

−

Opdrachtenspel om instrumenten van het orkest te leren kennen

−

Fun en experimenteren met instrumenten, ritme en muziek

Aliceke (poppentheater) Jan Maillard en

een kijkje achter de schermen van HETPALEIS Theater aan huis:

11 maart 2006

−

Vertellen verhaal van Aliceke uit een zelfgemaakt boekje en knutselen van een pop van één van de personages uit het verhaal

−

Zelfgemaakte versie, aangepast aan de doelgroep, van een spel uit de theaterdoos van HETPALEIS. Door het spel leren kinderen hoe een theater eruit ziet

Erik Pinksterblom (toneelvoorstelling) An De Donder, Johanna De Donder Theater aan huis:

13 mei 2006

−

Zelfgemaakt interactief verhaal om het verhaal en de verschillende personages (insecten) te leren kennen

−

Vervolg spel uit de theaterdoos om de verschillende mensen uit het theater (de regisseur, de acteur, decorbouwers,…) te leren kennen

Doolhoofd (interactieve tentoonstelling over gevoelens) Studio ORKA Theater aan huis:



27

7 oktober 2006

−

Opdrachten rond gevoelens en gevoelensdoos knutselen

−

Theaterkwis over alles wat de kinderen gedaan en gezien hebben binnen het theaterproject én uitreiking van het theaterdiploma

Soepkinders (musical) Jo Roets

15 december 2006 W@=D@ Mali, “Sunjata, de leeuwenkoning van Mali” (muziek en dans)

3 februari 2007

W@=d@ China, Kumari (theater, muziek en dans)

21 april 2007

Ridderverdriet (zie je niet) (theater) Jo Roets



28

Bijlage 3: Voorbeeld van uitnodiging voor een theatervoorstelling



29



30

Bijlage 4: Cultuurproeven Cultuurproeven is een project van het APGA (Antwerps Platform Generatiearmen) dat mensen in armoede wil leren kennismaken met verschillende vormen van cultuur. De mensen in armoede krijgen informatie over verschillende voorstellingen en optredens en kunnen dan kiezen waar ze graag naartoe zouden gaan. De deelnemers kunnen in groep tegen zeer democratische prijzen voorstellingen bijwonen.



31

Theaterproject. Rond HETPALEIS is geen gracht vol water [2008]

Recommend Documents