The Puzzle of Funding In een project in opdracht van het Sint
Enigmatologie
wordt
Laurensfonds heeft SECEUR vorig jaar
genoemd; het is de wetenschappelijke
een advies uitgebracht ten aanzien
benaming voor ‘de studie van puzzels’.
van het beoordelingsproces van haar
Een begrip dat je normaal gesproken niet
Balanced Scorecard
financieringsaanvragen. De consultants
snel tegen zal komen in het bedrijfsleven,
In
(Mounir Bendouch, Kim Broeders, Willeke
en al helemaal niet bij fondsen. Toch is
lange tijd de opvatting dat financiële
van Die, Chee Kien Hang) stelden zich
het voor hen vaak een heel gepuzzel
performance het enige was dat telde.
hierbij ten doel om met behulp van de
om het juiste beleid te bepalen of
De laatste decennia is deze industrie er
wetenschappelijke literatuur relevante
geschikte stichtingen te selecteren. In het
echter achter gekomen dat financiële
‘critical succes factors’ te vinden –
bedrijfsleven wordt voor dit soort kwesties
cijfers enkel iets zeggen over de in het
kenmerken van een potentieel succesvol
als
Balanced
verleden behaalde resultaten, en die
project. Deze factoren zijn verwerkt in
Scorecard van Kaplan en Norton gebruikt.
geven nu eenmaal geen garantie voor
een praktisch beoordelingsinstrument op
Aan de non-profit versie van dit model
de toekomst. Financiële cijfers zeggen
maat, waarmee het Sint Laurensfonds
kleven nog tekortkomingen, zeker vanuit
vrij weinig over de lange termijn waarde
op een heldere en overzichtelijke manier
het perspectief van fondsen. Daarom
creatie van een bedrijf. Om die reden
financieringsaanvragen van stichtingen
introduceert SECEUR een nieuw model
hebben Kaplan en Norton in 1992 een
kan beoordelen. Dit helpt haar om het
speciaal voor fondsen: the Puzzle of
model ontwikkeld, genaamd de Balanced
kapitaal nuttiger te besteden; daar waar
Funding.
Scorecard, dat voor besluitvorming naast
evaluatietool
vaak
het
de
ook
wel
de meeste impact gemaakt wordt.
moeten we eerst een uitstapje maken naar de for-profit wereld.
de
for-profit
wereld
heerste
er
het financiële perspectief ook naar drie
Omdat SECEUR inziet dat meer fondsen
Fondsen zijn de motor van de non-
andere aspecten kijkt: de klant, de interne
voor de uitdaging staan om duidelijkere
profit sector, omdat ze voor essentiële
bedrijfsvoering, en ontwikkeling/groei.
selectiecriteria op te stellen, is een
kapitaalstromen
veralgemenisering van dit instrument
industrie zorgen. Ze zijn net als andere
Om het model duidelijker te omschrijven,
ontwikkeld: The Puzzle of Funding.
non-profit organisaties vaak opgericht
vergelijken Kaplan en Norton (1992) de
vanuit een bepaalde gedachte, een
Balanced Scorecard met de cockpit van
bepaald gevoel. Er is onvoorwaardelijk,
een vliegtuig. Een piloot moet alle meters
soms zelfs blind geloof in de missie en
en wijzers in de gaten houden, want als de
visie die de organisatie uitdraagt naar de
piloot enkel op één knop vertrouwt, kan
buitenwereld. De persoonlijke motivatie
een vlucht fataal aflopen. Dit geldt ook
van oprichters om iets goeds te doen
voor managers: zij moeten de resultaten
en iets aan de samenleving te kunnen
van
bijdragen is de grote drijfveer die de
perspectieven kunnen bekijken, en niet
non-profit industrie doet voortbestaan.
alleen op basis van financiële informatie
Het is haar bestaansrecht. Maar dit
beslissingen
enthousiasme kan ook haar grootste valkuil
Scorecard is daarbij uniek voor iedere
zijn. Het is daarom een uitdaging voor
organisatie: het is namelijk een vertaling
de managers van non-profitorganisaties
van de doelstellingen van de organisatie
om hun doelen en ideeën in goede
in concrete, meetbare variabelen.
binnen
de
non-profit
het
bedrijf
vanuit
nemen.
verschillende
Een
Balanced
banen te leiden en te verwezenlijken. Het meten van ondernomen activiteiten met
In
behulp van rationele en kwantitatieve
aangepaste, non-profit variant van het
meetinstrumenten
zijn
vaak
2001
publiceerde
Kaplan
een
geen
model. In dit model staat de missie van de
prioriteit. Het is echter vanzelfsprekend
stichting centraal. Deze reflecteert immers
dat een fonds verantwoording behoort
de lange termijn doelstelling van de
af te leggen over haar financieringen. De
organisatie, haar bestaansreden. Eén van
vraag is dan: hoe weet je als fonds, dat
de grootste uitdagingen voor stichtingen
wat jij doet, wel echt impact heeft op je
is dan ook het formuleren van een
doelgroep? En hoe groot is die impact
heldere, toegespitste missie. Een missie die
dan? Om die vragen te beantwoorden,
meetbaar is kan een organisatie helpen
5
bij het creëren van referentiepunten,
om haar aanvragen te evalueren, omdat
geeft een helder en gebalanceerd beeld
en bij het concentreren op activiteiten
zij zelf de financiële donoren in dit model
van de factoren die bijdragen aan het
waar de organisatie goed in is (Colyvas &
zijn. Het model is namelijk gemaakt
creëren van impact en vergemakkelijkt
Powell, 2009).
vanuit het perspectief van de stichting.
hiermee
Daarnaast hebben de meeste fondsen
financieringsaanvragen en de interactie tussen fonds en stichting.
In
zorgen
niet genoeg werknemers of financiële
financiële donoren, zoals fondsen, voor
de
non-profit
middelen voor een uitgebreide evaluatie
de
van al hun activiteiten (Carman, 2005).
benodigde
industrie
financiële
middelen.
Een andere partij ontvangt echter de
het
beoordelen
van
Onderdelen van de puzzel De
SECEUR-puzzel
bestaat
puzzelstukken,
wie de klant is: degene die betaalt, of
Scorecard
de omgeving, de stichting en haar
degene die de dienst ontvangt. Daarom
voor
besloot
financieringsaanvragen te beoordelen.
doelgroep
Omdat winst pas achteraf te meten is,
wanneer niet alleen de puzzelstukken zelf
gebruikt de for-profit Balanced Scorecard
(stichting, project, etc.) aan bepaalde
een gebalanceerde verzameling van
eisen voldoen, maar de puzzelstukken ook
andere indicatoren om die winst te
goed in elkaar vallen, wat we ‘alignment’
kunnen voorspellen. De parallel met
noemen. De structuur van de puzzel is te
‘sociale impact’ in een fonds-stichting
zien in de figuur hieronder.
context is vrij duidelijk; ook impact is iets
Voor elk van de onderdelen heeft SECEUR
wat niet van tevoren te meten is, daarom
een
zoeken we ook een gebalanceerde
vormen deze indicatoren een scorecard
verzameling
kunnen
waarmee het fonds een oordeel kan
voorspellen in welke mate een stichting
vormen over een financieringsaanvraag.
impact zal hebben op de doelgroep.
Deze scorecard is te vinden op pagina 9.
Missie
Financiële donoren Hoe moeten we op onze financiers overkomen?
Klanten Hoe moeten we op onze klanten overkomen?
Interne bedrijfsprocessen In welke processen moeten wij het beste zijn ten behove van de missie, donoren en klanten?
indicatoren
die
om
opgesteld.
Tezamen
Fonds
over een stichting, moet het fonds zicht hebben op het volgende:
en haar projecten;
t
haar projecten;
en
• De doelstellingen van de stichting en
Non-profit
Project
Organisatie Alignment Societal promise Groei / succes
Efficiëntie Flexibiliteit Evaluatie
• Het contact van de stichting met haar ct
N
pa
Im
er
ht
zic
w et
omgeving
In
De centrale vraag die een fonds daarbij
indicator
gemaximaliseerd
nm
Ook bij fondsen staat de missie centraal.
wordt
Om een gebalanceerd beeld te krijgen
• De interne organisatie van de stichting Naar een nieuw model
(beoogde) project. De impact op de
lig
The Balanced Scorecard voor non-profits
meetinstrument
fonds,
A
Ontwikkeling/groei Hoe moet men leren, communiceren en samenwerken ten behoeve van onze visie?
nieuw
t
elkaar te zetten, bovenin het model.
een
en
naast
nm
partijen
lig
beide
richting
A
Kaplan
duidelijke
het
vier
Toch zien wij in het succes van de Balanced een
namelijk
uit
geleverde dienst. Het is dus niet duidelijk
(Matzler et al., 2010)
kapitaal aan te verschaffen is: ‘Kan deze
Dit is essentieel om een totaalplaatje van
stichting bijdragen aan het vervullen van
een stichting te kunnen krijgen. Door deze
onze missie?’. Vrijwel altijd stelt een fonds
onderdelen in een model te verwerken,
zich als missie om impact te hebben op
geeft dit net als de Balanced Scorecard
een bepaalde doelgroep. De vraag
een
is dus in hoeverre een stichting in de
en compleet beeld van de organisatie.
Alignment houdt in dat de doelstellingen
praktijk daadwerkelijk impact heeft op
De puzzelstukjes die je daarmee kan
en activiteiten van de puzzelstukken Fonds,
de doelgroep. Dit is vooraf, ten tijde
samenvoegen tot een model, noemen
Stichting en Project overeenstemmen.
van een financieringsaanvraag, echter
wij dan ook de ‘Puzzle of Funding’.
Wanneer
gebalanceerd,
samenhangend
niet te meten, zeker niet als de stichting
k
stelt als het stichtingen selecteert om
Omgeving
The Puzzle of Funding: model
Alignment
doelstellingen
organisaties
tussen
overeenstemmen,
twee wordt
een soortgelijk project nog nooit heeft
Momenteel heeft ieder fonds een eigen
de effectiviteit en efficiëntie van de
uitgevoerd.
manier om aanvragen te verwerken.
samenwerking gemaximaliseerd (Kolk et
Deze verschillende procedures zijn vaak
al., 2008).
De non-profit Balanced Scorecard zou dus
geïmproviseerd en rommelig, en zeggen
een prima uitweg kunnen bieden. Maar
niets over de effectiviteit van de stichting.
Alignment
deze Scorecard is voor fondsen ongeschikt
Het ‘Puzzle of Funding’ model van SECEUR
getoetst worden. Ten eerste moet er
6
moet
op
drie
punten
overeenstemming zijn tussen de doelen
1. Organisatie
stichting die gericht is op de toekomst
van het fonds en de doelen van de
Met ‘organisatie’ wordt de organiserende
maar leert van het verleden. Een lerende,
stichting. Ook moeten de uitkomsten
kracht
groeiende organisatie:
van het project dat door de stichting
Bij
wordt opgezet overeenstemmen met de
goed
gestelde doelen. En tot slot moeten de
verantwoordelijkheden,
doelen en activiteiten (project) van de
onderling gemaakte plannen duidelijk.
hoog door bijvoorbeeld bij-/
stichting consistent zijn.
Een goed georganiseerde organisatie
nascholing;
van
alle
de
stichting
activiteiten
bedoeld.
binnen
georganiseerde
een
stichting
zijn
functies
en
heeft: • een helder en duidelijk organogram;
Inzicht betreft het bewustzijn van de
• een organisatiestructuur die geschikt is
markt en sociale omgeving afspeelt. Een stichting met goed inzicht in zijn markt weet de volgende vragen te beantwoorden: • Wat speelt er zich af in de sociale
verleden behaald; • houdt de kennis van haar werknemers
• evalueert projecten en ontwikkelt
Inzicht stichting over wat er zich binnen de
• heeft concrete doelstellingen in het
hierdoor nieuwe vaardigheden. (Buckmaster, 1999)
voor haar omgeving; Projecten
• een organogram consistent met budgettering/projectplanning;
Stichtingen
• werk- en rolverdelingen consistent en realistisch verdeeld.
maken
impact
op
hun
doelgroep via projecten. Logischerwijs bevat het model dus ook indicatoren op
omgeving; waar is vraag naar?
projectniveau. We analyseren dit net als
• Wordt deze vraag al bediend door
Vooral de grootte van de organisatie,
andere (non-)profit organisaties?
aard van haar activiteiten, complexiteit
• Waar is de stichting beter in dan
van haar omgeving en betrokkenheid
1. Efficiëntie
van belanghebbenden bepalen welke
Een project is efficiënt als het relatief
Wil een stichting namelijk het meeste
organisatiestructuur het meest geschikt is.
weinig middelen gebruikt om een doel te
rendement uit haar activiteiten halen,
Een platte, losse structuur is logischerwijs
bereiken.
dan moet er niet alleen kennis zijn over
geschikter bij een stichting die vooral
de eindgebruiker van de producten of
activiteiten uitvoert waarbij creativiteit
2. Flexibiliteit
diensten; de organisatie moet daarnaast
vereist
een
Een planning kan goed en gedetailleerd
zo breed mogelijk kennis hebben over de
organisatie die veel gestandaardiseerde
zijn, maar er kunnen zich altijd onverwachte
omgeving waarin huidige en toekomstige
taken heeft, waarbij een hiërarchische
gebeurtenissen voordoen. Het is daarom
behoeften van de sociale omgeving
structuur beter past.
belangrijk dat de organisatie flexibel
andere organisaties?
is,
in
tegenstelling
tot
meegenomen worden (Vázquez et al., 2001).
de stichting op drie verschillende vlakken:
genoeg is om hier mee om te gaan door Het is ook belangrijk dat het management
een realistische planning te hebben.
in ieder geval een organogram van de Netwerk
stichting kan tekenen; dit geeft aan dat
3. Evaluatie
Aansluitend op inzicht in de markt, is
zij inzicht heeft in de structuur van de
Een belangrijk hulpmiddel om inzicht
een sterk netwerk ook van belang.
organisatie (Anheier, 2000).
te houden in de organisatie, is door
Partner
organisaties,
leveranciers
en
regelmatig te evalueren en toezicht
andere belanghebbenden vergroten het
2. Societal promise
te houden. Hierbij is het belangrijk om
bereik van de activiteiten en de ‘goede
De ‘societal promise’ van een organisatie
mijlpalen te creëren: meetbare punten die
boodschap’ die de organisatie probeert
betreft het maatschappelijk doel van een
de voortgang van het project aangeven.
over te brengen (Knox et al., 2007).
organisatie. Een duidelijk gedefinieerde
De organisatie kan pas succesvol de
doelgroep
en
voortgang in de gaten houden, als
Er moet dus worden onderzocht met
concreet doel is gesteld, stelt organisaties
het ook duidelijk heeft wàt men meet,
hoeveel
in staat te excelleren en zichzelf te
oftewel welke maatstaaf men heeft voor
verbeteren (Colyvas & Powell, 2009).
succes. Het is dus belangrijk om helder
partijen
samenwerkt
en
een hoe
organisatie
intensief
deze
voor
wie
een
helder
samenwerking daadwerkelijk is. Veel en
en concreet te definiëren wanneer het
intensieve samenwerking kan namelijk
3. Groei/succes
project succesvol is. Ook is het handig dat
wijzen op een efficiënter gebruik van
De omgeving en de markt waarin de
de voortgang constant of zeer regelmatig
kwaliteiten van organisaties.
stichting zich bevindt veranderen in de
in de gaten gehouden wordt, hierdoor
meeste gevallen regelmatig. Het is dus
blijft men op de hoogte van wat er speelt
Stichting
niet alleen cruciaal dat een organisatie
en kan men snel reageren wanneer dit
De interne kracht van een stichting kan
inzicht in de markt heeft, maar ook de
nodig is.
op 3 vlakken gemeten worden:
potentie heeft zichzelf te veranderen; een
7
Impact
opnieuw een gemiddelde te berekenen.
The Challenges and Ramifications of
Impact is het uitgangspunt van de
Zo komt het fonds tot een totaalscore, de
Sustaining Academic Entrepreneurship’,
fondsen en zo ook van ons model. We
‘Golden Score’, waarmee het objectief
Advances in the Study of
noemen dit dan ook wel de ‘Golden Link’.
stichtingen onderling kan vergelijken en
Entrepreneurship, Innovation, and
zo, afgezien van andere overwegingen,
Economic Growth, 19: pp: 276-298.
Maar, zoals eerder al aangekaart, is impact
een financieringsaanvraag wel of niet kan
alleen achteraf te meten, terwijl we nu
toekennen.
Epstein, M.J., Buhovac, A.R. (2009)
juist vóóraf een voorspelling hiervan willen
Performance Measurement of Not-For-
maken. Er komt dan ook geen indicator
Wellicht heeft een fonds namelijk andere
Profit Organizations, Mississauga (ON):
‘impact’ voor in scorecard van de Puzzle
criteria die buiten The Puzzle of Funding
SMAC/AICPA.
of Funding; alle andere indicatoren geven
vallen; bijvoorbeeld het criterium dat
tezamen een goede voorspelling voor de
een stichting minstens tien werknemers
Kaplan, R.S., Norton, D.P. (1992) ‘The
impact die het project zal maken.
moet hebben. Een andere afweging is
Balanced Scorecard – Measures That
de verhouding tussen de te besteden
Drive Performance’, Harvard Business
Implementatie
hoeveelheid kapitaal en de hoeveelheid
Review, 70, 1: pp. 71-79.
De scorecard (pagina 9) van de ‘Puzzle
aanvragen; dit staat dus los van de
of Funding’ is een compleet instrument
scorecard. Als het fonds veel kapitaal
Kaplan, R.S. (2001) ‘Strategic
dat direct toegepast kan worden om een
te besteden heeft en weinig aanvragen
Performance Measurement and
financieringsaanvraag
te
binnen krijgt, oordeelt zij wellicht soepeler
Management in Nonprofit Organizations’,
Hoe
factoren
het
fonds
de
beoordelen. de
dan wanneer kapitaal relatief schaars is.
Nonprofit Management & Leadership, 11,
scorecard invult is echter subjectief en
In dat geval kan een fonds wellicht zelf
3: pp. 354-361.
situatie-afhankelijk.
Welke
in
het
proactief op zoek gaan naar stichtingen
fonds daarbij aan de aanvrager stelt, is
vragen
die het kapitaal wèl goed besteden,
Knox, S., Gruar, C. (2007) ‘The Application
per fonds verschillend. Het ene fonds vindt
in plaats van geld te verspillen aan
of Stakeholder Theory to Relationship
het bijvoorbeeld genoeg om simpelweg
stichtingen die weinig tot geen impact
Marketing Strategy Development in
aan een stichting te vragen: ‘Is jullie
hebben op de doelgroep.
a Non-Profit Organization’, Journal of
werkverdeling wel realistisch?’. Een ander
Business Ethics, 75: pp. 115-135.
fonds dat liever wat grondiger onderzoek
Daan Halma
doet kan vragen naar een overzicht van
Mounir Bendouch
Kolk, A., Tulder, R., Kostwinder, E.
de taakverdeling, en zelf een oordeel
Tommy Hendrickx
(2008) ‘Business and partnerships for
vormen of zij de werkverdeling realistisch
development’, European Management
vindt.
Journal, 26: pp. 262-273.
Hoe
de
indicatoren
worden
gemeten is een overweging die elk fonds
Bronnen
zelf moet maken; factoren die daarbij
Anheier, H.K. (2000) Managing Non-Profit
Matzler, K., Bailom, F., Anschober, M.
spelen zijn de hoeveelheid tijd en geld die
Organizations: Towards a New Approach,
& Richardson, S. (2010) ‘Sustaining
men wil investeren om een goed oordeel
London, UK: 1, CCS/LSE.
corporate success: what drives the top
te vormen. Het is een trade-off die elk
performers?’, Journal of Business Strategy,
fonds per financieringsaanvraag opnieuw
Buckmaster, N. (1999) ‘Asoociations
moet bekijken.
Between Outcome Measurement,
31, 5: pp. 4-13.
Accountability and Learning for Non-
Sheehan, R. (1996) ‘Mission
Een eindoordeel vormen
Profit Organizations’, The International
Accomplishment as Philanthropic
SECEUR geeft met de Puzzle of Funding een
Journal of Public Sector Management,
Organization Effectiveness: Key Findings
instrument dat een voorspelling kan geven
12, 2: pp. 186-197.
from the Excellence in Philanthropy
van de impact die een fonds, via een
Project’, Nonprofit and Voluntary Sector
stichting kan hebben op de doelgroep.
Carman, J.G., Millesen, J.L. (2005)
Het belangrijkste bij het interpreteren van
‘Nonprofit Program Evaluation:
een ingevulde scorecard is dat het gaat
Organizational Challenges and Resource
Vázquez, R., Álvarez, L.I., Santos,
om de totaalscore van alle onderdelen.
Needs’, The Journal of Volunteer
M.L. (2001) ‘Market Orientation and
Wij raden aan om eerst de gemiddelden
Administration, 23, 3.
Social Services in Private Non-Profit
te berekenen per onderdeel (alignment,
Organisations’, European Journal of
organisatie, societal promise, etc.), om
Colyvas, J. A., Powell, W.W. (2009)
vervolgens van al deze gemiddelden
‘Measures, Metrics, and Myopia:
8
Quarterly, 25: pp. 110–123.
Marketing, 36,9: pp. 1022-1046.
Puzzle of funding - Scorecard Allignment
1
2
3
4
5
?
1
2
3
4
5
?
1
2
3
4
5
?
1
2
3
4
5
?
De doelstelling van het project sluit aan bij de visie van het fonds De doelstelling van het project is in lijn met de doelstelling van de uitvoerende organisatie De activiteiten dragen direct bij aan het behalen van de doelstelling van het desbetreffende project
Stichting Organisatie Het project is logisch georganiseerd De verantwoordelijkheden zijn helder De werkverdeling is realistisch Het organogram is compleet en duidelijk Het organogram is consistent met de begroting en projectplannen Societal Promise De organisatie streeft naar een maatschappelijk doel De doelstellingen van zowel de organisatie als het project zijn concreet De doelstellingen van de organisatie en het project zijn gespecialiseerd, niet te breed Groei & succes De organisatie is zodanig gegroeid dat zij beter in staat is om de doelgroep te helpen De doelstellingen zijn de vorige keer behaald De behoefte naar de dienst is sterk
Project Efficiëntie Het budget is gespecificeerd en onderbouwd Er wordt veel impact gemaakt per geïnvesteerde euro De middelen worden efficiënt besteed Flexibiliteit De planning is realistisch Er is van tevoren nagedacht over eventuele tegenslagen Evaluatie Er zijn mijlpalen gecreëerd om de voortgang te meten Het is helder en concreet gedefinieerd wat het project succesvol maakt De voortgang in het bereiken van de doelen wordt in de gaten gehouden
Netwerk Er wordt veel samengewerkt met andere partijen Er wordt intensief contact onderhouden met andere partijen Samenwerkende partijen hebben een goede indruk van het project
Eindoordeel
Score
Organisatie Societal Promise Groei/succes Efficientie Flexibiliteit Planning Golden Score
9
