THE PRIMACY OF MATTER OVER THOUGHT

 

 

 

THE  PRIMACY  OF  MATTER  OVER  THOUGHT   Doede  Hardeman  in  gesprek  met  Folkert  de  Jong     Verschillende   tijden   samenbrengen.   Dat   is   wat   Folkert   de   Jong   in   zijn   kunstwerken   doet.   Door   de   manier   waarop   hij   historische   gebeurtenissen   in   onze   tijd   plaatst,   ontwricht   hij   bestaande   ideeën.   Het   is   een   methode   om   de   geschiedenis   vanuit   het   nu   opnieuw   te   onderzoeken.   Niet   volgens   een   wetenschappelijk   systeem,   maar   vanuit   een   grenzeloze   vrijheid   die   hij   zich   als   kunstenaar   heeft   toegeëigend.   Met   zijn   werken   nodigt   hij   ons   uit   samen  met  hem  de  gebaande  paden  te  verlaten  en  het  leven  vanuit  een  ander  perspectief   tegemoet   te   treden.   Gedreven   door   zijn   fascinatie   voor   het   leven   en   zijn   nieuwsgierigheid   naar   de   psychologie   van   de   mens,   neemt   hij   het   publiek   mee   in   zijn   eigen   zoektocht   naar   de   kern   van   ons   bestaan.   Dit   maakt   Folkert   de   Jong   tot   de   ideale   kandidaat   om   in   opdracht   van   het   Gemeentemuseum   Den   Haag   voor   de   tentoonstelling   De   Anatomische   Les   van   Rembrandt   tot   Damien   Hirst   een  installatie   te   maken   die   als   schakel   kan   fungeren   tussen   de   zeventiende  eeuw  en  onze  tijd.     Tot   in   detail   hebben   we   in   de   afgelopen   eeuwen   ontdekt   hoe   het   menselijk   lichaam   functioneert.   Weinig   geheimen   zijn   bewaard   gebleven.   Controle   is   het   resultaat.   In   al   haar   facetten   kunnen   we   het   leven   controleren.   We   willen   de   natuur   beheersen.   We   willen   invloed   hebben   over   het   ontstaan   van   het   leven   en   zelfs   de   dood   kunnen   plannen   als   dat   moet.  Hoe  anders  was  dat  in  de  zeventiende  eeuw,  een  tijd  waarin  nauwelijks  medische  zorg   voorhanden   was   en   er   nog   zoveel   ontdekt   moest   worden.   Op   straat   stonk   het   door   het   rottende  vlees  van  door  ziekte  aangetaste  lichamen.  Acceptatie  van  de  natuurlijke  loop  van   het  leven  was  een  bittere  noodzaak.  De  geschiedenis  van  de  zeventiende  eeuw  tot  nu  lijkt   een   weg   die   is   afgelegd   met   logische   vervolgstappen,   onderzoek   en   resultaten   met   de   uiteindelijke   huidige   kennis   tot   gevolg.   Elke   gebeurtenis   heeft   daarin   zijn   vaste   positie   ingenomen.  De  wetenschap  laat  weinig  ruimte  over  voor  andere  interpretaties.  Aan  de  hand   van   deze   systemen   en   structuren   weten   wij   het   leven   te   classificeren   en   te   controleren.   Wanneer  wij  uiteindelijk  toch  geconfronteerd  worden  met  de  beperkingen  van  onze  kennis,   met   de   kracht   van   de   natuur   en   de   ongrijpbaarheid   van   het   leven,   dan   is   dat   moeilijk   te   accepteren.   Ondanks   het   feit   dat   we   nu   sinds   de   zeventiende   eeuw   tot   in   detail   hebben   ontdekt   hoe   het   menselijk   lichaam   functioneert,   is   de   kernvraag   van   het   leven   nog   steeds   niet  beantwoord.  Het  mysterie  blijft.  Dat  dwingt  ons  uiteindelijk  tot  overgave.  Wat  kan  kunst   daar  aan  veranderen?  Dat  is  een  van  mijn  vragen  aan  Folkert.   Een   jaar   voorafgaand   aan   de   tentoonstelling   hadden   wij   de   eerste   gesprekken   over   dit   project.  Zo  konden  we  samen  een  idee  vormen  over  de  inrichting  van  de  tentoonstelling  en   de  ruimte  waar  de  installatie  te  zien  zou  zijn  het  hart  van  de  tentoonstelling,  in  de  zaal  die   omsloten  wordt  door  de  oude  meesters.  Een  ruimte  die  in  de  tentoonstelling  als  schakelpunt   fungeert  tussen  de  zeventiende  eeuw  en  nu.  Ter  voorbereiding  bezocht  ik  Folkert  regelmatig   in  zijn  atelier  in  Krommenie,  de  plek  waar  hij  sinds  het  najaar  van  2011  werkt.  Weg  van  de   drukte   van   de   stad   in   een   oud-­‐Hollandse   industriële   omgeving.   Krommenie   werd   in   de   Gouden  Eeuw  bekend  om  zijn  zeilmakerij  waarmee  de  VOC-­‐schepen  koers  zetten  richting  de   onbekende   wereld.   Een   geschiedenis   die   overigens   niet   terug   te   zien   is   in   de   omgeving   waar   Folkert   werkt.   Het   atelier   is   gevestigd   op   een   klein   industrieterrein   in   een   oude   loods   met   grote   hoge   ramen.   In   zijn   werkplaats   is   de   vloer   amper   zichtbaar,   overal   liggen   resten   purschuim,  rubberen  mallen,  blikken  met  chemicaliën,  spuitbussen  en  andere  giftige  stoffen.   Het   zijn   verschrikkelijke   materialen   die   Folkert   gebruikt,   kwetsbaar   en   vergankelijk.   Een   nachtmerrie   om   te   conserveren.   Het   atelier   is   als   een   rariteitenkabinet,   een   bron   van   Galerie  Dukan  /  24,  rue  Pastourelle,  75003  Paris,  France  /  Spinnereistraße  7,  Halle  4.B,  04179  Leipzig,  Deutschland  

 

   

  inspiratie,   niet   alleen   voor   Folkert   zelf,   maar   ook   voor   de   spaarzame   bezoekers   die   hij   er   ontvangt.   Het   is   als   een   theater   waar   de   kunstenaar   levende   voorstellingen   creëert.   Een   atelier  zoals  je  hoopt  dat  een  atelier  eruit  ziet,  met  overal  sporen  van  het  creatieve  proces.   Dit  is  het  centrum  van  waaruit  Folkert  zijn  ideeën  vormgeeft.       Al  in  een  vroeg  stadium  zijn  we  in  gesprek  geraakt  over  de  selectie  en  de  inrichting  van   deze   tentoonstelling   en   jouw   ideeën   over   een   omvangrijke   installatie   in   het   hart   van   de   presentatie.   In   zekere   zin   een   soort   opdrachtgeverschap   waarbij   we   gezamenlijk   konden   meegroeien  met  elkaars  ideeën.  Op  welke  manier  verschilt  deze  werkwijze  van  je  overige   projecten?   Ik   heb   nog   nooit   zo   dicht   op   een   bestaand   thema   gestaan   als   in   deze   context.   Het   thema   loopt  over  van  fascinerende  onderwerpen  die  relevant  zijn  en  essentieel  voor  je  besef  van  je   individualiteit,   je   lichaam,   je   geest   en   tevens   inzicht   geeft   in   de   geschiedenis   van   de   menswetenschap.  Het  thema  kun  je  zien  als  iets  waaraan  weinig  toe  te  voegen  is.  Ik  heb  er   dan  ook  even  over  moeten  doen  om  door  het  onderwerp  heen  te  kunnen  kijken,  achter  de   clichés  en  mijn  persoonlijke  gevoelens.       In   de   tentoonstelling   over   de   anatomische   les   worden   werken   getoond   van   zeer   uiteenlopende  moderne  en  eigentijdse  kunstenaars.  Met  deze  kunstwerken  proberen  we   universele  thema’s  die  in  de  zeventiende  eeuwse  Anatomische  Lessen  besloten  liggen,  te   ontrafelen.  Jij  bent  de  enige  kunstenaar  die  in  opdracht  van  het  museum  speciaal  voor  de   tentoonstelling   een   kunstwerk   maakt.   Wat   is   voor   jou   een   belangrijk   aspect   dat   in   de   Anatomische  Lessen  besloten  ligt?   Wat   mij   fascineert   aan   het   onderwerp   van   de   tentoonstelling   is   dat   het   kunstwerk   het   medium   is   om   het   menselijk   lichaam   te   onderzoeken.   Het   kijken   naar   de   toestand   van   het   opengesneden  overleden  menselijk  lichaam,  zelfs  als  dat  via  een  kunstwerk  is,  maakt  je  als   beschouwer  kwetsbaar.  Het  confronteert  je  met  de  vergankelijkheid  van  je  eigen  lichaam  en   de  sterfelijkheid  daarvan.  Dit  geeft  de  kunstenaar  een  zekere  mate  van  macht  omdat  hij  de   interpretatie   van   het   onderwerp   bij   de   kijker   kan   beïnvloeden.   Maar   het   voelt   ook   als   een   plicht   om   dit   op   een   verantwoorde   wijze   zichtbaar   te   maken.   Op   het   moment   dat   de   beschouwer  de  voorstelling  op  zichzelf  betrekt  ontstaat  er  een  delicaat  moment.  Alsof  je  in   de  spiegel  kijkt,  waarbij  je  vergeet  dat  je  naar  een  kunstwerk  kijkt.  Dit  doet  mij  denken  aan   de   macht   van   de   medicus   die   meer   dan   een   mechanicus   een   mate   van   respect   of   moraal   vertegenwoordigt  in  de  belichaming  van  zijn  vak.  Dit  komt  omdat  we  te  maken  hebben  met   een  mens  als  onderwerp  en  niet  met  een  auto  of  boom.  Hij  heeft  een  verantwoordelijkheid   om   met   zijn   kennis   en   vaardigheden   het   lichaam   als   kwetsbaar   mechanisch   vehikel   in   dienst   van  de  geest,  zo  goed  en  zo  lang  mogelijk  te  laten  functioneren.  Wij  geven  hem  als  het  ware   het  mandaat  om  dit  te  doen.  De  vergelijking  tussen  de  kunstenaar  en  de  medicus,  de  daad   van   het   kunst   maken   door   de   kunstenaar   en   de   daad   van   het   binnentreden   van   een   menselijk   lichaam   door   de   medicus,   wil   ik   graag   via   mijn   bijdrage   aan   deze   tentoonstelling   verder  onderzoeken  en  voor  het  publiek  inzichtelijk  maken.     Het  is  voor  iedereen  volstrekt  duidelijk  waarom  de  medicus  het  mandaat  krijgt  om  zijn   werk  uit  te  voeren.  Het  is  gebaseerd  op  een  jarenlange  opleiding,  kennis  en  ervaring.  Bij   een   kunstenaar   is   dat   anders   dan   bij   een   medicus.   Een   opleiding   en   ervaring   zijn   niet   noodzakelijk  en  niet  per  se  beslissend  voor  het  succes  van  een  kunstenaar.  Wat  geeft  een     Galerie  Dukan  /  24,  rue  Pastourelle,  75003  Paris,  France  /  Spinnereistraße  7,  Halle  4.B,  04179  Leipzig,  Deutschland  

 

   

  kunstenaar   het   mandaat   om   kunst   te   maken?   Of   beter   gezegd,   wanneer   kan   je   spreken   van  een  kunstenaar?   In  het  verleden  speelde  de  kunstenaar  een  belangrijke  rol  in  het  verbeelden  en  vastleggen   van   de   menselijke   anatomie   en   medische   kennis.   De   kunstenaar   moest   dan   ook   geschoold   en  getraind  worden  in  zijn  kennis  over  het  menselijk  lichaam,  net  zoals  een  anatoom  of  een   medicus.   Tegenwoordig   is   dat   natuurlijk   anders.   Maar   waar   het   in   deze   vraag   eigenlijk   om   gaat  is  de  vrijheid  die  de  kunstenaar  in  deze  tijd  heeft  om  de  mensen  bewust  te  maken  van   zichzelf  en  hun  gedrag.  Het  kunstwerk  kan  een  medium  voor  het  publiek  zijn  om  boven  de   materie,   de   clichés   en   de   moraal   uit   te   stijgen,   om   zo   de   achterliggende   processen   zichtbaar   te  maken.  We  zijn  allemaal  kwetsbare,  sterfelijke  wezens  die  er  alles  aan  doen  om  fysieke  en   geestelijke  ongemakken  te  verhelpen  of  dragelijker  te  maken.  Kunst  staat  op  een  of  andere   manier   los   van   deze   kwestie   en   lijkt   moeilijk   te   koppelen   aan   het   belang   van   menselijk   welzijn.  Maar  kunst  heeft  naar  mijn  mening  in  het  diepst  van  haar  bestaan  juist  een  sterke   relatie   hiermee.   Kunst   kan   je   namelijk   optillen   boven   de   rationele   materiële   wereld,   je   doen   uitstijgen   boven   de   tijdelijkheid,   de   sterfelijkheid   en   de   ongemakken   van   het   leven.   In   dat   geval   kan   een   kunstenaar   net   zo   belangrijk   zijn   als   een   medicus   in   het   helpen   van   zijn   medemens.  Natuurlijk  heeft  niet  iedere  kunstenaar  dit  doel  voor  ogen,  net  zoals  niet  iedere   medicus  zich  inzet  voor  de  mensheid.  Het  spirituele  gebied,  waarbij  de  waarde  van  materie   ondergeschikt   is   aan   zijn   betekenis,   zoals   dat   bij   kunst   vaak   gebeurt,   kan   in   het   museum   ervaren  worden.       In   hoeverre   verhoudt   het   onderwerp   van   deze   tentoonstelling   zich   tot   jouw   persoonlijke  fascinaties?   Ik   ben   opgegroeid   in   een   uiterst   spannende   omgeving,   waar   mijn   familie   reeds   generaties   lang   verblijft.   Hierdoor   heb   ik   veel   verhalen   meegekregen   over   menselijke   drama’s,   waardoor  ik  van  kinds  af  aan  een  idee  had  over  de  dood  en  de  kwetsbaarheid  van  de  mens.   Ik   zocht   als   kind   al   snel   onderwerpen   op   in   boeken   die   verbeeldingen   gaven   van   het   menselijk  lichaam  in  al  haar  facetten.  Het  onderwerp  van  de  anatomische  les  voelt  voor  mij   daarom   als   bekend   terrein.   Eerder   volgde   ik   een   opleiding   tot   verpleegkundige.   Achteraf   denk  ik  dat  dat  voor  mij  een  manier  was  om  dichterbij  het  menselijk  lichaam  te  komen  en  te   reageren  op  mijn  ervaringen.  Als  verpleegkundige  kon  ik  troost  en  hulp  bieden  aan  mensen   in   een   kwetsbare   positie.   Veel   later   besefte   ik   pas   dat   de   verandering   van   beroep   van   verpleegkundige   naar   kunstenaar   helemaal   niet   zo   gek   was,   omdat   ik   in   wezen   nog   steeds   verder  ben  gegaan  in  mijn  onderzoek  naar  de  menselijke  conditie.     Je   vertelde   mij   dat   je   je   verantwoordelijk   voelt   om   met   jouw   bijdrage   een   extra   dimensie  aan  de  tentoonstelling  toe  te  voegen.  Om  ervoor  te  zorgen  dat  bezoekers  geen   toeschouwers  zijn  maar  deelnemen  aan  de  tentoonstelling.  Op  welke  manier  denk  je  dat   te  bewerkstelligen?     Als  je  het  thema  en  de  kunstwerken  van  de  tentoonstelling  bekijkt  gaat  het  letterlijk  over  de   toestand  van  het  menselijk  lichaam  en  geest.  Dat  is  een  geweldig  onderwerp  om  langer  bij   stil   te   staan   dan   het   bezoek   aan   de   tentoonstelling   alleen.   Ik   wil   dat   mijn   bijdrage   via   een   zintuigelijke   ervaring   een   dieper   bewustzijn   opent,   die   langer   doorwerkt   bij   de   bezoeker   tijdens  het  bekijken  van  de  tentoonstelling.  Ik  denk  dit  te  kunnen  bereiken  door  de  toestand   van   de   bezoeker   te   beïnvloeden   door   middel   van   impulsen   die   associatief   en   emotioneel   werken.   Met   een   opstelling   gebaseerd   op   het   idee   van   het   Theater   Anatomicum   wil   ik   de   bezoeker   het   centrum   laten   zijn   van   de   anatomische   les.   Ik   wil   de   bezoeker   voyeur   maken   Galerie  Dukan  /  24,  rue  Pastourelle,  75003  Paris,  France  /  Spinnereistraße  7,  Halle  4.B,  04179  Leipzig,  Deutschland  

 

   

  van   zichzelf,   en   laten   beseffen   dat   door   het   kijken   naar   kunst   je   het   leven   buiten   het   museum  veel  intenser  kunt  beleven.       Kun   je   ons   vertellen   hoe   je   ideeën   concreet   zijn   gevormd   in   het   afgelopen   jaar?   Zijn   deze  anders  dan  vorig  jaar  zomer,  na  onze  eerste  gesprekken?   In  eerste  instantie  had  ik  het  idee  om  het  anatomisch  theater  letterlijk  als  uitgangspunt  te   nemen.   Als   arena   of   podium   om   het   thema   van   de   tentoonstelling   bijna   als   een   lichaam   open  te  kunnen  leggen  en  te  kunnen  bespreken  met  het  publiek.  Vervolgens  heeft  mijn  plan   zich   verder   ontwikkeld   in   de   richting   van   het   idee   dat   de   bezoeker   van   de   tentoonstelling   niet  alleen  een  voyeur  is  door  naar  macabere  afbeeldingen  en  schilderijen  van  anatomische   lessen  te  kijken,  maar  dit  ook  betrekt  op  zijn  eigen  lichaam.  Ik  wilde  de  kijker  zoals  gezegd  in   het   middelpunt   plaatsen   en   hoofdonderwerp   maken   van   zijn   eigen   anatomische   les.   Ga   je   als   bezoeker   naar   huis   met   het   idee   dat   je   kunst   hebt   gekeken,   een   freakshow,   een   gruwelkabinet,   of   iets   anders?   Ik   zou   graag   met   mijn   werk   een   meerwaarde   of   grotere   diepgang   willen   geven   aan   alle   fascinerende   facetten   die   in   deze   tentoonstelling   aan   bod   komen.   Ik   wil   het   delicate   moment   van   zelfreflectie   gebruiken   om   de   complexiteit   van   het   thema  en  de  manier  waarop  dit  via  kunst  wordt  ervaren,  te  ontrafelen.  Ik  wil  de  routine  in   de   wandelgang   van   het   publiek   tot   een   choreografie   maken,   waarbij   de   factor   tijd   en   de   zintuigelijke   ervaring   een   bewustzijnsverandering   teweeg   moet   brengen.   Dit   maakt   het   museum  tot  een  laboratorium  waarin  wordt  geëxperimenteerd.       Eerder  liet  ik  je  het  werk  L-­‐Column  van  Paul  Thek  zien,  een  werk  uit  1965  waar  jij  direct   door   gefascineerd   was.   In   het   werk   zien   we   een   stuk   vlees   in   een   perspex-­‐constructie   waarmee  de  kunstenaar  een  onderdeel  van  het  menselijk  lichaam  als  een  relikwie  toont.   Door   een   stuk   vlees   in   een   perspex-­‐constructie   tentoon   te   stellen   voegde   Thek   bezieling   toe   aan   de   kunst,   als   een   relikwie   waarbij   ook   betekenis   aan   een   object   wordt   toegevoegd.  Dit  werk  willen  we  tonen  omdat  het  op  een  subtiele  manier  refereert  aan  het   ontzielde   lichaam   van   de   misdadiger   die   voor   de   anatomische   les   werd   gebruikt.   Het   zet   aan   tot   nadenken   over   bezieling   en   ontzieling.   Wat   fascineert   jou   aan   dit   kunstwerk   van   Paul  Thek?   Het  past  helemaal  in  mijn  idee  over  het  laboratoriumexperiment,  waarbij  de  verbeelding  van   een   levend   object,   in   een   afgesloten   perspex-­‐box   kan   worden   bestudeerd.   Het   heeft   iets   klinisch,   metaforisch   en   poëtisch   tegelijk.   Het   gekleurde   perspex   heeft   iets   heel   onnatuurlijks,   de   filtering   van   het   licht   en   het   tunneleffect   iets   benauwends,   iets   institutioneels.  Zonder  letterlijk  te  refereren  aan  de  kennis  en  wetenschap  die  de  wereld  als   een   petrischaal   gebruikt   om   de   geheimen   van   de   natuurlijke   processen   te   simuleren   en   te   beheersen,   roept   het   dit   op   een   conceptuele   wijze   op,   maar   reduceert   het   ook   tot   een   zinloos  in  elkaar  gelijmde  constructieve  kunstuiting.       Bij   de   anatomische   les   wordt   een   lichaam   ontleed.   Men   probeert   door   het   ontleden   het   functioneren   van   het   lichaam   te   achterhalen.   Sterker   nog,   in   de   zeventiende   eeuw   bestond   veelal   het   idee   dat   zich   ergens   in   het   lichaam   de   ziel   bevond.   Door   het   lichaam   te   ontleden   hoopten   de   mensen   de   ziel   te   ontdekken.   In   het   atelier   lijkt   het   tegenovergestelde   te   gebeuren.   Het   is   alsof   je   bezieling   toevoegt   aan   industriële   materialen.   Hier   maak   je   objecten   die   een   betekenis   krijgen.   Hoe   en   wanneer   ontstaat   die   betekenis  volgens  jou?  Is  dat  in  het  atelier?    

Galerie  Dukan  /  24,  rue  Pastourelle,  75003  Paris,  France  /  Spinnereistraße  7,  Halle  4.B,  04179  Leipzig,  Deutschland  

 

 

 

 

Ik  vind  het  een  interessante  gedachte  dat  men  in  de  zeventiende  eeuw  zichzelf  het  mandaat   gaf   om   het   menselijk   lichaam   als   heilige   creatie   van   god   binnen   te   dringen   en   het   steeds   meer  begon  te  zien  als  een  complex  mechanisch  apparaat.  Het  lichaam  werd  eigenlijk  vanaf   dat   moment   steeds   verder   losgekoppeld   van   de   ziel.   Vaak   werden   de   lichamen   van   overleden   criminelen   gebruikt   voor   medisch   onderzoek,   omdat   deze   mensen   in   de   ogen   van   de  christelijke  moraal  een  goddeloos  leven  hadden  geleid.  Men  gaf  zichzelf  het  excuus  en  de   gelegenheid  om  hun  emoties  en  ethiek  aan  de  kant  te  zetten  om  een  medemens  van  binnen   te  onderzoeken  en  te  ontdekken.     Ik   denk   dat   het   letterlijk   maken   van   kunst   meer   dan   een   aaneenschakeling   van   mechanische  en  technische  handelingen  is.  Als  het  een  kunstwerk  wordt,  hoeft  het  in  wezen   niet  te  voldoen  aan  de  technische  eisen  die  je  aan  een  functioneel  voorwerp  stelt.  Het  maakt   de   triviale   handeling   tot   iets   heel   speciaals.   Het   lichaam,   de   handen,   de   zintuigen   van   de   kunstenaar   zijn   hetzelfde   als   van   ieder   ander.   Wat   de   handelingen   en   het   bewerken   en   verwerken   van   materiaal   in   een   atelier   een   meerwaarde   geeft   is   het   uiteindelijke   doel.   Daar   vindt  de  bezieling  plaats  en  kan  materie  een  andere  boodschap  overbrengen  dan  wat  je  ziet.   Ik   gebruik   in   mijn   werk   veel   referenties   naar   gebruiksvoorwerpen   of   herkenbare   gebeurtenissen.  Dat  doe  ik  bewust,  om  het  proces  en  de  betekenissen  van  voorwerpen  en   materie   bloot   te   leggen.   Door   een   soort   herdefiniëring   van   waarden   en   normen   en   betekenissen  in  een  kunstwerk  te  leggen  probeer  ik  de  kijker  deze  ontmanteling  ook  te  laten   toepassen  op  het  dagelijks  leven.       Met  jouw  werk  refereer  je  vaak  aan  historische  gebeurtenissen.  Je  lijkt  een  duidelijke   interesse   te   hebben   in   (kunst)   geschiedenis.   Waar   komt   die   fascinatie   vandaan   en   op   welke  manier  is  dit  belangrijk  voor  jouw  werk?     De  kunstgeschiedenis  zag  ik  altijd  als  een  raamwerk  waarvan  ik  het  idee  had  dat  deze  plat  en   langgerekt   was;   met   een   logische   opeenvolging   van   gebeurtenissen   in   de   tijd.   Gebaseerd   op   deze  schijnbare  feiten  die  je  van  kinds  af  aan  op  school  leert  plaats  je  jezelf  als  individu  in  de   grote   wereld.   Door   meer   verschillende   bronnen   over   eenzelfde   onderwerp   te   raadplegen,   realiseerde   ik   mij   dat   er   meerdere   waarheden   bestaan,   dat   de   factor   tijd   soms   moedwillig   wordt   opgerekt   of   samengedrukt   als   elastiek   en   dat   er   grotere   belangen   zijn   in   het   vastleggen  van  een  bepaalde  versie  van  een  gebeurtenis  uit  het  verleden.  Ik  heb  dit  als  een   enorme   shock   ervaren   en   besloten   historische   momenten   als   het   ware   opnieuw   te   ensceneren   en   te   bevragen.   Dit   heeft   mij   weliswaar   niet   dichter   bij   de   waarheid   gebracht,   maar   mij   wel   de   gelegenheid   gegeven   om   de   processen,   de   onderwerpen,   de   karakters   en   de  gebeurtenissen  die  de  geschiedenis  bepalen,  te  bevragen.       Als   kunstenaar   heb   je   de   vrijheid   om   opnieuw   naar   de   geschiedenis   te   kijken   en   vastomlijnde   ideeën   ter   discussie   te   stellen.   Iets   wat   een   wetenschapper   niet   kan   doen   zonder  het  inhoudelijk  op  een  verantwoorde  manier  te  onderbouwen.  Ik  heb  het  idee  dat   dit   belangrijk   is   voor   jou.   Het   opnieuw   belichten   en   onder   de   loep   nemen   van   de   geschiedenis.  Is  dit  ook  zo,  en  zo  ja,  met  welk  doel?   Ik  wil  graag  een  stap  dichter  bij  de  waarheid  komen,  hoe  het  leven  in  elkaar  zit  en  hoe  we   geconditioneerd  worden  door  onze  omgeving  zonder  het  direct  te  beseffen.  Ik  denk  dat  de   vrijheid   van   het   kunstenaarschap   mij   in   staat   stelt   om   alle   feiten   door   elkaar   te   schudden   en   nieuwe  constellaties  te  maken  gebaseerd  op  bestaande  ideeën  en  onderwerpen,  om  mijzelf   te   onttrekken   aan   de   logica   die   is   gebaseerd   op   theorieën   van   anderen   en   zo   mijn   eigen     Galerie  Dukan  /  24,  rue  Pastourelle,  75003  Paris,  France  /  Spinnereistraße  7,  Halle  4.B,  04179  Leipzig,  Deutschland  

 

   

  waarheid   te   ontwikkelen.   Het   is   heel   bevrijdend   om   stellingen   te   poneren   die   feiten   met   fictie  verbinden,  waardoor  je  tot  nieuwe  inzichten  kan  komen.       Door   de   realiteit   van   de   figuren   zijn   de   installaties   die   je   maakt   vaak   levensecht   en   fungeren   in   verschillende   opzichten   als   theaterstukken.   Ook   de   daadwerkelijke   anatomische   lessen   in   de   zeventiende   eeuw   fungeerden   als   een   theater.   Het   Theater   Anatomicum   was   een   plek   die   bezocht   werd   door   geleerden   maar   ook   door   het   gewone   volk.   Tegen   betaling   konden   mensen   een   ‘voorstelling’   bijwonen.   Dat   het   Theater   Anatomicum   ook   een   spectaculaire   plek   was   waarbij   het   niet   alleen   om   de   wetenschap   ging  blijkt  wel  uit  het  essay  van  Tim  Huisman,  waarin  hij  uitlegt  dat  veel  van  de  theaters   als  kleine  rariteitenkabinetten  fungeerden.  Eigenlijk  als  een  klein  museum.  Zie  jij  zelf  jouw   installaties  als  theaterstukken?   Het   aanschouwen   van   een   geopend   overleden   menselijk   lichaam   raakt   iets   heel   fundamenteels  in  ons  systeem.  We  zijn  gefascineerd,  nieuwsgierig,  ervaren  afschuw  of  juist   genot.   Het   raakt   een   oerinstinct   wat   ons   er   aan   herinnert   dat   we   ons   eigen   sterven   en   pijnlijden   moeten   voorkomen.   Het   kan   ook   een   geruststellende   gedachte   zijn   om   een   anoniem  overleden  lichaam  te  zien.  Het  doet  je  beseffen  dat  je  zelf  nog  gezond  en  in  leven   bent.  In  een  theaterstuk  kun  je  je  ook  even  verplaatsen  in  een  andere  situatie  en  door  je  met   een   toneelspeler   te   identificeren,   kun   je   tijdelijk   ontsnappen   aan   de   werkelijkheid,   wegdromen  via  een  karakter,  of  je  er  van  bewust  te  zijn  dat  je  dit  zelf  niet  mee  maakt.  Het   geeft  je  daarmee  ook  de  gelegenheid  om  je  eigen  leven  opnieuw  te  beschouwen.   Ik   kan   mij   zo   voorstellen   dat   het   museum   en   het   thema   van   deze   tentoonstelling   een   uitzonderlijk   gevaarlijke   plek   wordt   voor   de   bezoeker.   Waarbij   de   bezoeker   via   zeventiende-­‐   eeuwse   meesterwerken   nietsvermoedend   wordt   meegesleept   in   een   mengeling   van   dood   en  verderf,  teneinde  zichzelf  bij  wijze  van  spreken  bijna  op  de  snijtafel  ziet  liggen  en  zich  af   vraagt   hoe   het   mogelijk   is   dat   dit   via   het   kijken   naar   beeldende   kunst   tijdens   een   museumbezoek  kan  gebeuren.   Ik   geloof   dan   ook   zeker   dat   mijn   werk   met   theater   te   maken   heeft.   Ik   maak   altijd   de   vergelijking   met   mijn   werk   als   kunstenaar   en   dat   van   de   filmregisseur.   Door   rekening   te   houden  met  de  conditie  van  het  publiek,  de  ruimte  en  de  tijd  kun  je  via  visuele  prikkels  de   aandacht   van   het   publiek   efficiënt   proberen   te   sturen,   net   zoals   een   filmregisseur   of   een   reclamemaker  dat  doet.       Het  bijwonen  van  een  anatomische  les  was  een  van  de  manieren  voor  een  kunstenaar   in  de  zeventiende  eeuw  om  meer  kennis  op  te  doen  over  het  menselijk  lichaam.  Door  het   bestuderen  van  het  menselijk  lichaam  leerde  je  het  zo  goed  mogelijk  te  verbeelden.  Heb  jij   zelf  ook  nog  naar  model  gewerkt?     Ik   heb   zelf   veel   portretten   geboetseerd   naar   levende   modellen   en   mezelf   leren   schetsen   naar  het  leven.  Ook  heb  ik  na  mijn  vertrek  van  de  Rijksakademie  afgietsels  gemaakt  van  de   anatomische   gipsen   modellen   die   daar   eeuwen   gebruikt   werden   voor   de   lessen,   maar   nu   stonden   te   verstoffen   in   een   opslag.   Ik   weet   niet   of   de   studie   van   het   menselijk   lichaam   belangrijk  is  voor  de  studie  tot  beeldend  kunstenaar,  maar  ik  ben  zelf  altijd  geïnteresseerd   geweest  in  het  menselijk  lichaam  en  de  beste  manier  om  deze  te  begrijpen  en  in  de  vingers   te  krijgen  is  door  het  te  reproduceren.  Het  is  verdomd  moeilijk  om  met  klei  een  lichaamsdeel   te  verbeelden.  Tijdens  mijn  opleiding  maakte  ik  een  portret  van  een  meisje.  Het  leek  totaal   niet  op  het  model,  maar  door  eraan  te  blijven  werken  gebeurde  er  iets  wonderlijks,  ik  had   het  gevoel  dat  de  geboetseerde  kop  ineens  begon  te  leven.   Galerie  Dukan  /  24,  rue  Pastourelle,  75003  Paris,  France  /  Spinnereistraße  7,  Halle  4.B,  04179  Leipzig,  Deutschland  

 

 

 

 

Door  het  reproduceren  en  afgieten  van  voorwerpen  blijf  je  in  jouw  werk  heel  dicht  op   de   werkelijkheid.   Waar   kunstenaars   in   het   verleden   zo   goed   mogelijk   een   voorwerp   probeerden  te  verbeelden,  maak  jij  er  afgietsels  van.  Hoe  ga  je  hierbij  precies  te  werk  en   op  welke  manier  is  deze  techniek  belangrijk  in  het  bereiken  van  je  doel?     Ik   heb   er   voor   gekozen   om   echte   objecten   af   te   gieten   omdat   ik   ze   wil   onttrekken   aan   de   realiteit   zodat   alleen   de   referentie   met   het   oorspronkelijke   object   overblijft.   Ik   zie   het   als   neutralisatie  of  ontbinding  van  de  betekenis  van  het  object.  Hierdoor  kun  je  het  abstracter   beschouwen,  als  concept  of  idee.  Op  het  moment  dat  ik  verschillende  objecten  omzet  in  een   ander   materiaal   komen   ze   samen   op   een   gelijk   niveau.   Een   gitaar   kan   niet   meer   bespeeld   worden,   een   geweer   niet   meer   afgeschoten.   Door   deze   methode   kan   ik   vrijer   associëren,   linken   leggen   en   tot   nieuwe   relaties   komen.   Het   geeft   mij   de   gelegenheid   om   achter   de   algemeen  geldende  betekenissen  van  de  objecten  te  kijken,  en  een  stukje  van  de  sluier  van   de  materiële  wereld  op  te  lichten  om  te  zien  wat  er  achter  schuilt…     Je   spreekt   van   de   ‘productie’   van   kunstwerken.   Dat   klinkt   alsof   het   een   zakelijk   proces   is.   De   chemische   materialen   die   je   gebruikt   staan   ver   af   van   natuurlijke   producten.   Waarom  spreek  je  van  productie  en  waarom  gebruik  je  deze  onnatuurlijke  materialen?     Het   gaat   mij   om   het   imiteren   van   processen,   teneinde   de   kwetsbaarheid   daarvan   bloot   te   leggen.   Dit   kan   soms   shockerend   zijn,   pervers   en   provocatief   omdat   de   wereld   dat   ook   is.   Vooral  bij  een  hedendaags  kunstwerk  verwacht  men  niet  dat  het  zo  effectief  kan  zijn  dat  het   de  realiteit  niet  alleen  imiteert,  maar  zelfs  voorbij  gaat.  Ik  wil  alles  inzetten  om  het  werk  te   doen  slagen.  Net  zoals  een  marketingstrategie,  of  een  reclamecampagne  die  inspeelt  op  de   zwakheden  van  de  consument,  wil  ik  dit  ook  imiteren  en  het  liefst  vandaaruit  iets  moois  en   nieuws   creëren.   Ik   ben   zelf   ook   een   product   van   de   massaconsumptiemaatschappij   en   me   bewust  van  de  marketingstrategieën  die  daar  aan  ten  grondslag  liggen.  In  plaats  van  mijzelf   daaraan   te   onttrekken   speel   ik   het   spel   mee   zoals   ik   het   geleerd   heb.   Maar   ik   verdraai   de   regels   en   zet   de   ingrediënten   in   voor   een   ander   creatief   doel.   Ik   hoop   daarmee   de   geaardheid   van   gedrag   en   het   gebruik   van   onze   creativiteit   dusdanig   bloot   te   leggen   dat   deze  makkelijk  bijgestuurd  zouden  kunnen  worden.     Bij  de  productie  van  jouw  kunstwerken  werk  je  vrijwel  niet  met  assistenten.  Alles  wil   je   zelf   in   de   hand   houden.   Iets   wat   verschilt   met   de   werkwijze   van   bijvoorbeeld   Damien   Hirst   die   juist   bekend   staat   om   het   uitbesteden   van   de   productie   van   zijn   kunstwerken.   Ook   Rembrandt   had   in   zijn   atelier   veel   leerlingen   die   hem   regelmatig   hielpen   met   het   opzetten  van  zijn  schilderijen.  Hier  komen  we  weer  dicht  op  de  vraag  wat  de  materialen   tot   kunst   maakt   en   wanneer   de   bezieling   ontstaat.   Wanneer   wordt   het   object   een   kunstwerk?  Of  gebeurt  dat  pas  zodra  het  object  in  het  museum  wordt  geplaatst?  Zoals  bij   het  urinoir,  Fountain  (1916),  van  Duchamp?     Ik   heb   het   antwoord   helaas   niet,   maar   ik   probeer   voor   mezelf   daar   wel   dichtbij   te   komen.   Ik   denk   dat   je   met   de   juiste   ingrediënten   en   omstandigheden   aardig   ver   kunt   komen   in   het   opzetten   van   een   kunstwerk.   Ik   heb   gemerkt   dat   de   genialiteit   van   iets   mede   bepaald   wordt   door   de   onvolmaaktheid.   Het   omslagpunt   waarbij   een   materiaal   ineens   een   geniaal   kunstwerk   wordt   is   bij   de   grote   meesters   vaak   een   onbeschrijfelijke   factor,   in   iets   wat   we   niet   zien,   of   misschien   een   combinatie   van   volmaakte   beslissingen   en   juiste   materialen.   Ik   denk  dat  het  werkelijk  zit  in  de  intenties  die  achter  het  kunstwerk  schuilen.       Galerie  Dukan  /  24,  rue  Pastourelle,  75003  Paris,  France  /  Spinnereistraße  7,  Halle  4.B,  04179  Leipzig,  Deutschland  

 

   

 

Omdat   het   aanbod   en   de   definitie   van   kunst   en   een   kunstwerk   nogal   breed   is,   kun   je   volgens   mij   de   vergelijking   bijna   niet   meer   maken   tussen   een   werk   van   Damien   Hirst   en   Rembrandt,   teveel   verschillende   factoren.   Wel   kun   je   stellen   dat   er   achter   beiden   organisatie   en   strategie   zit.   Wat   wel   opvallend   is,   is   dat   Hirst   net   als   Rembrandt   bewust   gebruik     maakt   van   visuele   ingrediënten   die   de   kijker   prikkelen,   weliswaar   op   een   andere   manier,  maar  wel  allebei  met  succes.   Ik   denk   dat   een   object   een   kunstwerk   wordt   op   het   moment   dat   specifieke   visuele   ingrediënten   op   dusdanige   wijze   zijn   samengebracht   dat   het   denkproces   in   werking   wordt   gezet   en   gevoelens   en   associaties   uit   het   onderbewustzijn   naar   boven   haalt   waarvan   de   kijker  zich  niet  bewust  is,  maar  dit  als  het  ware  opnieuw  beleeft  of  ervaart,  als  iets  subliems.     Lucio   Fontana   werd   beroemd   met   zijn   Concetto   Spaziale   oftewel   ruimtelijke   concepten.   Hij   doorsneed   het   doek.   Dat   zag   hij   als   een   act   of   performance.   In   opperste   concentratie,   soms   een   uur   lang.   Dan   haalde   hij   uit   met   het   mes   in   het   doek.   Hiermee   sneed   hij   de   schilderkunst   open.   Hij   maakte   de   kunst   tot   onderdeel   van   het   heel   al.   In   zekere   zin   is   alles   dan   kunst.   Fontana   maakte   onderdeel   uit   van   de   zogenaamde   ZERO-­‐ beweging   in   de   jaren   zestig   van   de   vorige   eeuw.   Een   kunststroming   die   het   persoonlijke   handschrift   uitbande   om   tot   de   kern   van   kunst   te   komen.   Wat   mij   fascineert   is   de   magische   doorsnijding   van   het   doek.   Velen   zagen   het   als   een   aanval   op   de   traditie.   Hij   maakte   van   schilderkunst   beeldhouwkunst   en   tegelijkertijd   was   het   een   performance,   een   act  of  sculpting  zo  je  wilt?   Dit  is  een  geweldig  voorbeeld  van  de  vergelijking  tussen  de  daad  van  het  kunst  maken  en  de   daad   van   het   binnendringen   van   het   menselijk   lichaam.   De   ontzieling   van   het   kunstwerk   tegenover   de   ontzieling   van   het   lichaam   van   Christus.   Kunst   en   religie   vergelijken,   het   menselijk  lichaam  en  het  kunstwerk.  Het  zit  allemaal  in  die  ene  daad.  Het  is  onvoorstelbaar   om  te  beseffen  hoe  moeilijk  het  geweest  moet  zijn  voor  Fontana  om  deze  daad  met  de  juiste   intentie  tot  uitdrukking  te  brengen.  De  snede  van  Fontana  kun  je  vergelijken   met  de  steek   met   de   speer   van   Longinus   in   de   zij   van   Jezus   aan   het   kruis.   Het   bewijst   eigenlijk   dat   wij   mensen   simpele   zielen   zijn   die   daden   willen   zien,   bewijzen   willen   hebben   dat   er   een   noodzaak  en  reden  is  om  te  leven  en  te  sterven.     Op   je   atelier   vertelde   je   mij   dat   in   deze   tentoonstelling   een   heleboel   aspecten   van   jouw   werk   samen   komen,   misschien   wel   een   synthese   of   apotheose   van   je   voorgaande   werk.  Kun  je  uitleggen  hoe  je  dat  ziet?   Vele   onderwerpen   die   raken   aan   de   thematiek   van   de   anatomische   les   zijn   onderwerp   of   aanleiding   geweest   voor   het   maken   van   mijn   werk.   Het   lijkt   er   op   dat   het   een   kruispunt   is   waar  voor  mij  alles  samenkomt,  en  dus  een  uniek  moment  om  na  te  denken  hoe  ik  al  mijn   ondervindingen  kan  inzetten  en  daarbovenuit  kan  stijgen  om  verder  te  kijken  wat  daarachter   ligt.     De   tentoonstelling   over   de   anatomische   les   snijdt   heftige   en   fundamentele   thema’s   aan,   zoals   de   vergankelijkheid   van   het   leven   en   de   zoektocht   naar   de   kern   van   ons   bestaan.   Je   zei   dat   je   de   bezoeker   met   jouw   installatie   wilt   geruststellen.   Het   leven   dragelijker  wilt  maken.  Hoe  denk  je  dat  te  bewerkstelligen  en  wat  wil  je  de  bezoeker  met   jouw  installatie  meegeven  of  laten  zien?  

Galerie  Dukan  /  24,  rue  Pastourelle,  75003  Paris,  France  /  Spinnereistraße  7,  Halle  4.B,  04179  Leipzig,  Deutschland  

 

 

 

 

Ik  denk  dat  kunst  in  het  algemeen  het  leven  aantrekkelijker  kan  maken,  omdat  het  voorbij   het   materiële   gaat   en   ons   kan   doen   uitstijgen   boven   onze   nietigheid   als   mensen.   De   onderwerpen   die   rondom   de   anatomische   les   cirkelen   kunnen   verontrustende   gedachten   oproepen.   Vooral   de   angst   wat   er   met   het   lichaam   zou   kunnen   gebeuren   als   je   bent   overleden,  vind  ik  zelf  erg  intens.  Tegelijkertijd  kun  je  daartegenover  het  besef  ontwikkelen   dat   het   leven   nog   zo   veel   moois   te   bieden   heeft   voordat   het   einde   nadert.   Door   de   dood   onder  ogen  te  komen  kan  de  angst  vervangen  worden  door  de  viering  van  het  leven  en  het   ontzag   en   respect   voor   de   complexiteit   van   de   natuur.   De   plek   die   wij   daarbij   innemen   en   het   feit   dat   wij   daar   iets   positiefs   aan   toe   kunnen   voegen   roept   een   geruststellend   gevoel   op.  Ik  wil  daar  graag  als  kunstenaar  een  rol  in  spelen.     De   titel   van   de   installatie   is   The   Primacy   of   Matter   over   Thought.   Kun   je   de   titel   toelichten?   De   titel   komt   van   het   gelijknamige   fotowerk   van   Man   Ray   uit   1929   waarop   een   naaktportret   van   een   liggende   vrouw   te   zien   is.   Ik   wil   in   de   context   van   deze   tentoonstelling   een   link   maken   tussen   dit   kunstwerk   van   Man   Ray,   de   titel   en   mijn   eigen   onderzoek,   omdat   dit   de   essentie   van   het   thema   op   poëtische   wijze   treft.   De   manier   waarop   Man   Ray   het   naakte   vrouwenlichaam   met   het   fotografische   solarisatie-­‐effect   heeft   vastgelegd,   reduceert   het   lichaam   van   het   model   tot   een   droomachtig   object.   Achter   het   morele   conflict   van   de   mannelijke  kunstenaar,  die  het  vrouwelijke  model  reduceert  tot  een  object,  zit  voor  mij  een   zelfde   essentie   als   in   de   anatomische   les.   De   mannelijke   dominantie   en   lust   om   het   kwetsbare,   vrouwelijke   te   willen   penetreren   en   te   onderwerpen,   is   voor   mij   herkenbare   symboliek.   Deze   symboliek   zie   ik   ook   terug   in   de   schilderijen   van   de   zeventiende-­‐eeuwse   arts   of   patholoog-­‐anatoom,   die   het   levenloze   lichaam   binnendringt.   De   fysieke   materiële   daad   die   het   spirituele   probeert   te   doorgronden,   maar   in   wezen   daarmee   zijn   eigen   existentie  bevraagt.  Wat  overblijft  is  het  ondoorgrondelijke  mysterie  van  de  natuur,  als  een   nagejaagd  droombeeld  dat  langzaam  vervaagt,  een  lichaam  dat  wegrot  in  de  grond,  of  een   kunstwerk  dat  vergaat  in  de  duisternis  van  de  tijd.     Wanneer  is  dit  project  voor  jou  geslaagd?  Wat  hoop  je  met  het  kunstwerk  te  kunnen   realiseren?   Ik   hoop   dat   de   bezoeker   na   de   eerste   zaal   met   zeventiende-­‐eeuwse   anatomische   lessen   goed   opgewarmd   zal   zijn,   en   de   zintuigen   geopend   heeft   voor   de   ontrafeling   van   de   mechanismen   die   actief   zijn   tijdens   het   beleven   van   de   tentoonstelling   met   het   geweldig   heftige  thema  van  de  anatomische  les  in  al  zijn  facetten.  Ik  hoop  dat  de  kijker  via  de  zaal  met   mijn   werk   zijn   wandeling   door   het   museum   anders   gaat   ervaren,   bewuster,   meer   gerustgesteld,  en  tegelijkertijd  beter  zal  doorzien  dat  alle  kunst  in  de  tentoonstelling  door  de   dood  in  de  ogen  te  kijken  in  het  teken  staat  van  de  viering  van  het  leven.  

Galerie  Dukan  /  24,  rue  Pastourelle,  75003  Paris,  France  /  Spinnereistraße  7,  Halle  4.B,  04179  Leipzig,  Deutschland