The attitude of majority members in Dutch society

The attitude of majority members in Dutch society

A study into the reaction of majority members toward new minorities in Dutch society and the underlying reasons for their reaction.

The attitude of majority members in Dutch society

Masterthesis Tilburg University Faculty of Humanities Department o f Communication and Information Sciences Intercultural Communication

Supervisor: Dr. Kutlay Yagmur

S.M.E. Jacobs S360027

May 2011

Coverdesign by Geertje Lavrijssen 2

English abstract In the context of the heavily debated immigration and integration issues in the Netherlands this study explored the underlying reasons of the attitudes of the majority. Main purpose was to find an answer to the research question ‘What is the reaction of the majority toward the new minorities in the Netherlands and what reasons underlie this reaction?.’ In order to find an answer 8 respondents participated in this study by means of semi structured interviews. The interviews were transcribed and analyzed by using the main studies and theories on intergroup relations and acculturation strategies, and were interpreted by the researcher. In order to create a structure in the analysis 3 themes, namely multiculturalism, intercultural contact and anxiety, represented the focus, based on the Integrative Model of Attitudes Towards Migrants (derived from Ward & Masgoret, 2006). The respondents were all of Dutch nationality and grew up and still live in the city Breda, in the South of the Netherlands. This study has showed that an attitude is a complex concept with integrated components which vary per person. However, the results revealed that there are general components that are of influence on one’s attitude towards minorities, to know; the influence of personal variables, the influence of personal perception, the influence of inner conflicts, the influence of

feelings of dominance, the influence of

intercultural contact, the influence of expectations and the influence of anxiety. As the attitude differs per person one main finding is that the influence of the personal variables, namely gender and educational level, is very strong. The low educated men express a negative attitude in general, the low educated women and high educated men are both positive as negative and show both realistic as idealistic thoughts about immigrants and multiculturalism and the high educated women in group three are mostly positive about immigrants. The gender and educational level are of influence on the general attitude held by the majority as they are of influence on the components that are indicated as the basics of their attitude. In addition, the components do not weigh the same in one’s attitude, as the personal variables gender and educational level are components that have their impact on the general attitudes and the individual components of an attitude. Also the component personal perception has a special role in it, as this is influenced by gender and educational level and on the other side it influences the other components. The components itself have an influence on each other as well, but not as strong as the personal variables and personal perception. Eventually all components result in the general attitude. More specifically, the results of this study show that half of the majority is dealing with inner struggles between ideal and actual situation concerning immigrants which lead to mixed feelings towards multiculturalism. All males and low educated females prefer a hierarchy enhancing orientation and they also express feelings of anxiety towards minorities. Not specifically based on fear of losing position, the results show that they are most anxious towards losing their culture as they feel that central values, customs and traditions are assaulted by the values, customs and traditions of new minorities. The low educated majority members experience more intercultural contact than the high educated and the perception of intercultural contact varies per person. This is reflected in the result that in the Netherlands

3

the commonly encountered groups include immigrants, whom are not perceived as immigrants. This means that positive encounters are not perceived as intercultural, while negative encounters are. This could incline that when the topic of multiculturalism is raised, it is mostly interpreted with negativity. Concerning the expectations towards acculturation strategies the majority expects the minority to take responsibility of their own integration, while they do not reflect on their own responsibility of being open and inclusive towards minorities. Finally, it has become clear that the Integrative Model of Attitudes Towards Migrants (derived from Ward & Masgoret, 2006) contains three components that are related and of influence of an attitude. However in this study it became clear that an attitude towards minorities held more components as we have seen that personal variables and personal perception are really important as they influence an attitude by influencing the different components. This implies that, further research is recommended in order to estimate this thought.

4

Dutch Abstract In het kader van de huidige felle discussies op het gebied van immigratie en integratie in Nederland is in deze scriptie een verkennend onderzoek verricht naar de houding van de meerderheid van de Nederlandse bevolking ten opzichte van de nieuwe minderheden. Doel was om een antwoord te vinden op de volgende onderzoeksvraag: ‘What is the reaction of the majority toward the new minorities in the Netherlands and what reasons underlie this reaction?.’ Er is geprobeerd een antwoord te vinden op deze vraag middels het houden van 8 semigestructureerde interviews met vooraf geselecteerde respondenten. De interviews zijn getranscribeerd en geanalyseerd met behulp van huidige onderzoeken en theorieën op het gebied van ‘intergroup relations’ en ‘acculturation strategies’ en geïnterpreteerd door de onderzoeker. Om een focus aan te brengen in de analyse is gebruik gemaakt van 3 thema’s te weten multiculturalisme, intercultureel contact en angst, gebaseerd op ‘The Integrative Model of Attitudes Towards Migrants’ (derived from Ward & Masgoret, 2006). Alle respondenten zijn opgegroeid en nog steeds woonachtig in Breda, een stad in het zuiden van Nederland. Dit onderzoek heeft laten zien dat een houding een complex concept is met geïntegreerde componenten die kunnen verschillen per persoon. Ook heeft dit onderzoek aangetoond dat bepaalde algemene componenten van invloed zijn op de houding van de meerderheid ten opzichte van nieuwe minderheden. Dit zijn de invloeden van persoonlijke variabelen, de invloeden van persoonlijke perceptie, de invloeden van innerlijke conflicten, de invloeden van dominantie, de invloeden van intercultureel contact, de invloeden van verwachtingen en de invloeden van angst. Een belangrijk resultaat is de invloed van geslacht in combinatie met opleidingsniveau. Het is gebleken dat de laagopgeleide mannen over het algemeen een negatieve houding hebben ten opzichte van nieuwe minderheden en dat de hoogopgeleide mannen en laag opgeleide vrouwen zowel positief als negatief zijn. Tevens laat de laatstgenoemde zien dat ze zowel realistische als idealistische ideeën over immigranten en multiculturalisme hanteren waarop zij hun houding tegenover nieuwe minderheden baseren. De hoogopgeleide vrouwen zijn over het algemeen positief. De variabelen geslacht en opleidingsniveau kunnen bepalend zijn op de algemene houding van de meerderheid omdat zij ook een invloed hebben op de componenten die als basis dienen voor de houding. Daarnaast zijn de componenten niet evenredig van invloed op iemands houding. De persoonlijke variabelen geslacht en opleidingsniveau spelen namelijk een belangrijke rol in de uiteindelijke houding én in de verschillende componenten die gezamenlijk de houding bepalen. Ook de invloed van persoonlijke perceptie weegt zwaarder aangezien deze beïnvloed wordt door persoonlijke variabelen, en tegelijkertijd weer van invloed is op de verschillende overige componenten. Uiteindelijk beïnvloeden de verschillende componenten elkaar ook, maar niet in dezelfde mate als de persoonlijke variabelen en persoonlijke perceptie. Al deze componenten resulteren uiteindelijk in de houding van de meerderheid tegenover minderheden.

5

Specifiek is uit dit onderzoek gebleken dat de helft van de meerderheid te maken heeft met innerlijke conflicten tussen realistische en idealistische ideeën over immigranten en multiculturalisme, wat leidt tot gemengde gevoelens over multiculturalisme. De mannen en laagopgeleide vrouwen geven de voorkeur aan een hiërarchisch geordende maatschappij, gedreven door gevoelens van angsten voor de nieuwe minderheden. De angst is niet zozeer gebaseerd op het verliezen van de huidige positie maar meer op het verliezen van de eigen Nederlandse cultuur. Deze angst is gebaseerd op het gevoel dat hun centrale waarden, gebruiken en tradities worden geconfronteerd met de waarden, gebruiken en tradities van nieuwe minderheden. De laagopgeleide meerderheid ervaart intercultureel contact anders dan de hoog opgeleiden en ook de perceptie van intercultureel contact is verschillend per persoon gebleken. Dit blijkt uit het resultaat dat de verschillende groepen in Nederland bestaan uit personen met diverse etnische achtergronden, maar die niet worden erkent als etnisch anders, dus als nieuwe minderheid. Dit betekent dat positieve ontmoetingen niet beleefd worden als intercultureel, terwijl negatieve ontmoetingen dat wel zijn. Gevolg is dat wanneer men spreekt over multiculturaliteit het eerder wordt geassocieerd met negatieve ervaringen. De verwachtingen van de meerderheid over de acculturatie van de nieuwe minderheden in de Nederlandse maatschappij zijn gebaseerd op de verantwoordelijkheid van de nieuwe minderheden zelf, waarin zij geen verantwoordelijkheid zien in eigen handelen. Het is duidelijk geworden dat de ‘Integrative Model of Attitudes Towards Migrants’ (verkregen van Ward & Masgoret, 2006) drie componenten bevat die in verhouding staan met elkaar en van invloed zijn op een houding. Dit onderzoek heeft echter laten zien dat de houding van de meerderheid tegenover nieuwe minderheden meerdere invloedrijke componenten bevat. Zo is gebleken dat de persoonlijke variabelen belangrijk zijn omdat zij zowel de algemene houding als de individuele componenten beïnvloeden. Dit impliceert dat verder onderzoek wordt aangeraden om deze gedachte uit te diepen.

6

Preface As a child I was raised in a small village in the South of the Netherlands. In my opinion, living in a small village often means living with people who think and act the same as their neighbor. There are not that many who think different and if there were, they were not visible or not participating in social activities. For me, as a little child, people were the same; they had the same thoughts, they had the same opinion and they had the same lives, all shared on just 5 square kilometers. And it felt safe. When I finished primary school I went to a secondary school in the nearest city. I met new people and made new friends. During puberty I noticed that people exist in all kinds of natures, with their own physical traits, habits and thoughts. Still being a child, I was afraid of those differences and interacted mostly with those who looked the same, acted the same and thought the same. After secondary school, I went to a practice oriented university and although I interacted mostly with those who were the same as I was, it was obliged to work together with everyone. I experienced others, and they were not scary at all. During this course I did my traineeship abroad and my safe heaven was far away. All experiences were new in a foreign country, with a different language. From then on, wherever I went, no one was the same anymore. And actually, I started enjoying this and wanted to experience more of those differences. This resulted in following a training Intercultural Communication and eventually, a Master in Intercultural Communication. During this Master I learned many aspects of communication and interaction between people. What interested me most was the complexity of attitudes from one to another and the influence of this attitude on the communication and interaction. It also made me aware of my own attitudes towards others. And, like mentioned above, from being afraid of those who were different, I learned that differences are interesting and not scary at all. As my attitude was negative towards ‘foreign’ others, it changed into a positive one. My interest in differences, fed with my own experiences, motivated me to do a study about attitudes in a multicultural society.

7

Acknowledgements You are about to read a document that represents the closure of my Master Intercultural Communication at Tilburg University. To me, it represents actually much more as it reflects my development in the beautiful world of intergroup dynamics, diversity, multiculturalism and (intercultural) communication. In my opinion, development is not a single process, you need others to grow. And I am lucky. I am surrounded by wonderful people who helped me during this development. First of all I would like to thank my 8 respondents who opened up about a very sensitive subject. In Dutch society it is not always appreciated to express your real feelings but they were not afraid of sharing their thoughts with me. Their honesty was of high value for this research and thesis. Also a word of appreciation goes to Nicoline who was my supervisor years ago, but became a colleague and ‘my partner in crime’ in intercultural communication. More importantly, she became a friend. ‘Changing perspectives’, a core value in intercultural communication, is the value that I learned to understand because of her. Another special person who was always around for inspiration, listening and practical help is my boyfriend Joshua. He is the one who inspires me when I need it and also in a practical sense he was a big help, as he helped me transcribing the interviews. Also Satya and Janneke helped me out during the transcription phase. Another thank you is for my parents and three little sisters, Anouk, Iris and Eva, as they are the ones who are always supportive no matter what I decide on. Last but certainly not least, I would like to thank my thesis supervisor Dr. Kutlay Yagmur who gave me the freedom to conduct this study and write this thesis in my own way. This gave me the opportunity to really develop as a researcher and more importantly, as a person. To all of you, and also to my other dear friends, Thank You!

Sanne Jacobs

8

Table of contents

English abstract ....................................................................................................................................... 2 Dutch Abstract ......................................................................................................................................... 5 Preface.................................................................................................................................................... 7 Acknowledgements ................................................................................................................................. 8 Table of contents ..................................................................................................................................... 9 List of tables and figures ........................................................................................................................ 11

1.

2.

Introduction .................................................................................................................................... 12 1.1

Background ............................................................................................................................ 12

1.2

Societal relevance .................................................................................................................. 13

1.3

Scientific relevance ................................................................................................................ 14

1.4

Framework ............................................................................................................................. 15

Acculturation orientations ............................................................................................................... 16 2.1

2.1.1

Diversification of Dutch society ........................................................................................ 16

2.1.2

Multicultural policies ........................................................................................................ 18

2.2

Main studies on attitudes toward minorities in the Netherlands ............................................... 21

2.2.1

Results main studies ....................................................................................................... 21

2.2.2

Relevance main studies .................................................................................................. 24

2.3

Conceptualization of attitude .................................................................................................. 25

2.3.1

Integrative model of attitudes toward immigrants ............................................................. 25

2.3.2

Multicultural ideology ....................................................................................................... 26

2.3.3

Intercultural contact ......................................................................................................... 28

2.3.4

Intergroup anxiety............................................................................................................ 29

2.3.5

Perceived intergroup threat ............................................................................................. 30

2.3.6

Acculturation ................................................................................................................... 30

2.3.7

Relevance conceptualization intergroup relation and acculturation ................................... 32

2.4

3.

Multiculturalism in the Netherlands; an overview ..................................................................... 16

Relevance theoretical framework ............................................................................................ 33

Research design ............................................................................................................................ 34 3.1

Research questions................................................................................................................ 34

9

3.2

3.2.1

Method of data collection ................................................................................................. 35

3.2.2

Instrument ....................................................................................................................... 36

3.3

Respondents .......................................................................................................................... 37

3.3.1

Subgroup division ............................................................................................................ 37

3.3.2

Definition of ‘majority’ ...................................................................................................... 38

3.3.3

Definition of ‘age’ ............................................................................................................. 38

3.4

Procedure .............................................................................................................................. 39

3.4.1

Selection of respondents ................................................................................................. 39

3.4.2

Conduction of interviews.................................................................................................. 40

3.4.3

Transcription of interviews ............................................................................................... 40

3.5

4.

Research Method ................................................................................................................... 35

Data analysis ......................................................................................................................... 40

Results .......................................................................................................................................... 41 4.1

Data analysis ......................................................................................................................... 41

4.1.1

Multiculturalism ............................................................................................................... 41

4.1.2

Intercultural contact ......................................................................................................... 52

4.1.3

Anxiety ............................................................................................................................ 64

4.2

Relevance of results .............................................................................................................. 74

Conclusion and discussion .................................................................................................................... 79 References ............................................................................................................................................ 84 Appendices ........................................................................................................................................... 91

10

List of tables and figures

Figures Fig. 1: Overview Dutch population 2010 (derived from CBS, 2010) Fig. 2: An integrative model of attitudes toward migrants (derived from Ward & Masgoret, 2006). Fig. 3: Acculturation strategies (derived from Berry, 1997) Fig. 4: An integrative model of attitudes toward migrants (derived from Ward & Masgoret, 2006). Fig. 5 : Method of Triangulation. Fig. 6: The complexity of Attitudes toward Migrants.

Tables Table 1: Subgroup division on gender and educational background. Table 2: The generation division of Becker (derived from Becker, 1992)

11

CHAPTER 1. Introduction As Arthur Japin (1997, p. 11) introduces his novel ‘De zwarte met het witte hart’ with the text below, I would like to introduce this thesis with his thoughts as well.

Op mijn theevelden heb ik altijd een paar kerststerren laten planten, ook wel wonderbomen of wolfsmelk genoemd. Om de driehonderd voet wat rood blad tussen het groen voorkomt blindheid bij de pluksters. Wanneer je lange tijd maar een kleur ziet, krijg je een waas voor ogen, alsof je te lang in de zon gekeken hebt. Een blik op de tegenkleur hersteld het contrast. Zo’n eenzame rode plant heeft een opvallend effect op haar omgeving. Al wat groent, trekt naar elkaar toe. Voor het oog mengen zich de schakeringen, die eerste duidelijk in het veld te onderscheiden waren, tot één egale tint zodra de vreemde stek ertussen wordt gepoot. Onderlinge verschillen verdwijnen. Het decor wordt eenduidig. Er valt plotseling niets meer over te zeggen dan: ja, het is groen. Een bepaald groen groen. Of beter gezegd: het is op een verontrustende manier niet rood! De rode plant zelf daarentegen vlamt tussen het groen vuriger dan tussen haar gelijken, In de akker die ik voor de kerststerrenkweek altijd speciaal heb laten aanleggen, viel ze nauwelijks op tussen de andere exemplaren. De kerstster was niet rood tot ik haar in haar nieuwe omgeving liet zetten. Kleur heb je nooit zelf, kleur krijg je door anderen.

For me, the message in this introduction equals the experience of multiculturalism. The color is created by other colors, as the core message reveals that you actually need other colors to learn the concept of color. Or, in the context of a society, you need different people in order to experience diversity among people. In other words, to have an understanding of the own norms and values, you should be able to come in contact with different cultural values. 1.1

Background

For ages Europe has been an emigration continent, Europeans left to other continents to discover and to colonize. If there was contact with someone from another country, a stranger, it was their own choice. Since the end of World War II, Europe changed from an emigration continent to an immigration continent, a safe haven for those who were looking for protection or a better life. This change brought a xenophobic reaction from the indigneous Europeans. Understandable also, they were not used to strangers. By

12

emphasizing the differences, it is hard to accept those strangers because you do not know the consequences of the strange habits of this other person (Stuurman, 2009) Nowadays people travel, do business and interact with others all around the world. Migration is increasing and this trend makes societies become more ethnically diverse. This will still increase over the coming years. Immigration flows have their influence on societies and, like quoted above, a challenging task for the society is to manage the changes and possible tensions between minorities and majorities in a society. These processes are an interesting object to be studied by researchers, which has resulted in different models and theories on acculturation, integration, intergroup relations, minority and majority attitude, multiculturalism, and so on. The Netherlands show an interesting case in this perspective. The context of multiculturalism has changed considerably in the last decades: there have been substantial changes in legislation and public discourse in the media, and various multiculturalism-related incidents have taken place (Vasta, 2007). The Dutch multicultural society is discussed extensively in national and international media. Publications as ‘The multicultural drama’ (Scheffer, 2000), ‘Demise of Dutch multiculturalism’ (Carle, 2006), ‘The manifest’ (Dijkstal et al., 2008) reflect the public discourse towards multiculturalism in the Netherlands. Looking at the mentioned publications, one might think that the Netherlands are in an unhealthy state or, even, a crisis. This is not only specific for the Netherlands, much international literature published in recent years argues that multiculturalism in Western, liberal countries is unhealthy (e.g. Joppke & Morawksa, 2003). Pettigrew (1998) even reveals, despite the differences in national histories, political systems, and minorities, a considerable consistency across the nations of Western Europe. Increased prejudice, direct and indirect discrimination, political opposition, and extensive violence are major European reactions toward new minorities (Pettigrew, 1998). According to Van Oudenhoven and colleagues (1998) this is also the case in the Netherlands. Major studies showed that Dutch people often see the presence of ethnic minorities as a threat and the desire of those minorities to maintain their own culture is perceived as lack of adjustment or even separation from Dutch society. However, looking at main studies in attitudes, in the Dutch context specifically, of majority and minority members towards multiculturalism shows the opposite. Schalk-Soekar and colleagues (2007) argue that majority members of the Dutch society are neutral towards a multicultural society. They are positive as well as negative towards different aspects, depending on the amount of contact. The longitudinal study of Breugelmans and colleagues (2009) showed that the attitudes stay quiet stable, negative events, such as 9/11, the assassinations of Pim Fortuin and Theo van Gogh, do not show any permanent influence in the long term attitude towards multiculturalism.

13

1.2

Societal relevance

Not only my own experience, but also observing people in society, as well in my personal environment and on television, made me aware of the different attitudes people have toward others. Especially the results of the general election of 2010 indicated a development toward right wing parties with radical view on immigration and immigrants. Does this shift to the political right, implicate that society is afraid of those who have different norms and values? Do they feel threatened and if so, what reason lays behind? And what about the future? Is the future going to be characeterized by multicultural identity or extreme nationalism? Van der Veer (2003) predicts that extreme nationalist ideas will remain small and immigrants will integrate successfully if young people maintain a positive orientation towards integration. But how could an orientation of young people be stabilized? In my opinion the answer is to be found in revealing the underlying attitude. Once the real issues are revealed, serious attempts could be made to change the attitude of majority. Or, like I experienced myself, the majority will see diversity as interesting and positive instead of scary. A change of attitude on the majority side might take place and a multicultural identity could be more easily established. 1.3

Scientific relevance

West European countries, including the Netherlands, are heatedly debating the issue of how much and what kind of cultural differentiation is to be allowed in the public domain. Many have witnessed the rise of right wing populist parties that see immigrants as a threat to the social cohesion of national identity (Van Kersbergen & Krouwer, 2003). But what caused these developments in a country that is famous for its tolerance? Theorists claim that the Dutch multiculturalist integration policy had negative effects on the cultural integration of immigrants (Ireland, 2004; Koopmans, 2000; 2002; 2005), which affects the attitude of the majority as well. The policy regarding cultural identities in the 1970’s mainly stated that ‘guest workers’ should maintain their identity. But the reason for this policy was not to achieve pluralism, but to facilitate immigrants’ eventual repatriation. In the early 1980’s the emphasis in this policy was laid on group empowerment, followed by the emphasis on an individual socio-economic integration and participation in the late 1980s. Most recently, policies have insisted that migrants adopt Dutch norms and values, in order to avoid the danger of insufficient social cohesion (Scholten, 2007). But whether this policy could really prevent the danger of insufficient social cohesion is questionable. The pillarization in the 1960s had its first effects on the social cohesion in Dutch society, strengthened by the development of individualism and multiculturalism (‘t Hart e.a., 2002). As made clear with the mentioned policies, politicians are trying to bring back social cohesion in society. Both politicians and inhabitants are worried about a possible ethnic separation. Where they first initiated ‘integratie met behoud van identitieit’ politicians now emphasize the migrant’s orientation on the Dutch society in the form of assimilation (Duyvendak, 2006).

14

Although some theorists claim the negative influence of integration policies on the integration or acculturation of migrants, others state that the reaction of majority towards immigrants has an influence as well. Williams (2007, p. 444) states that a negative attitude affects minorities as following: “Ostracism, social exclusion and rejection plunges individuals into a temporary state of abject misery, sending signals of pain, increasing stress, threatening fundamental needs, and causing sadness and anger”. According to Williams (2007, p. 445) ostracism, social exclusion and rejection could lead to a variety of responses: 1) the desire to be liked or re-included; 2) antisocial and aggressive behaviors; 3) a stunned and affectless state; 4) attempts to flee the situation. These responses have eventually an effect on the integration of migrants as well. Although this discussion probably will not lead to answers, the core-element is interesting. TFor some people there is something going on in society that endangers the social cohesion. Looking back in the past and finding out what caused it, might not solve this problem. It is necessary is to look at the current situation in order to bring back the social cohesion. Assuming that Williams’ theory is accurate, a better understanding of the attitudes in society is needed. So far, theorists have employed studies to measure both the attitude of the minority as well as the majority and they have found their answer on the current state of the attitudes. However, the underlying reason of the attitude is still unrevealed and this study will try to go beyond the attitude in order to reveal what is underneath. 1.4

Framework

This chapter gave an abstract idea about what is going on in the multicultural society of the Netherlands. In chapter two, the theoretical framework will be explained. This chapter starts with the contextual factors in which this study is conducted. Hence, an overview some major studies on this topic is given, followed by the related theories. This conceptual framework provides some insights for and appropriate research design, which is to be found in chapter three. This chapter explains the research purpose, questions and methodology. Then chapter four reveals the results of this study. The report will be finalized with conclusions and discussion in chapter five.

15

CHAPTER 2. Acculturation Orientations Different studies already have shown that minority and majority attitudes in multicultural societies vary from neutral to negative. In this study, attempts are made to get more insight in the underlying attitudes of the Dutch majority in multicultural context of the Netherlands. There are a number of studies inverstigating similar issues however my methodological approach is fundamentally different from other studies as I employ ethnographic data collection and analysis. This chapter will provide more insight in the theoretical backgrounds needed for this study. In paragraph 1 an historical and political overview of the multicultural case of the Netherlands is given in order to provide an in-depth examination of the contextual factors. Paragraph 2 describes main studies on attitudes toward minorities in the Netherlands. And paragraph 3 provides an overview of relevant theories. This chapter will be finalized by paragraph 4 in which the relevance and validity of the given information is discussed. 2.1

Multiculturalism in the Netherlands

2.1.1

Diversification of Dutch society

For a long time the Netherlands was a society designed along strictly segmented religious or ideological lines, which was also called ‘denominationalism’ (Knippenberg, 1998). A mass process called secularization started in the second half of the nineteenth century and broke through in the sixties of last century. As a consequence of profound social cleavages, this process started in the (protestant) countryside in the Northern part of the Netherlands. After that the big cities in the West took part in this process followed by the more catholic regions in the South, due to the cultural revolution of the sixties and seventies (Knippenberg, 1998). Knippenberg claims that two developments were analyzed: a revival in the protestant community and an increasing Muslim and Hindus community increasing a religious revival within the protestant community and an increasing population of Muslims and Hindus due to migration waves and fertility levels (1998). It is also said that the trend of individualization supported the secularization process, which means that no other organizational associations came as a substitute for the former segments. Thus, the revival of a religion and the trend of individualization combined with the increased immigration, had an influence on Dutch society. Although it might be clear that the Dutch society was strictly segmented before, it is a fact that, in the past, immigrants had migrated to the Netherlands. Van Selm (2005) acknowledged the reputation of the Netherlands as a humanitarian haven, based on values as tolerance and prosperity. A reputation of welcoming the Huguenots, religious and political refugees fleeing France in the 17th century, the Netherlands have always been open when called upon for protection. Western refugees and immigrants have been attracted to this nation since the

16

sixteenth century (Van Selm, 2005). These historical events show that immigration is a process that is not new to the Netherlands and as they have welcomed a variety of immigrants, values as tolerance and openness do apply on the history of the Netherlands. During World War I 900,000 Belgians fled to the neutral Netherlands and in the 1930’s many Jews fled from Germany and Austria to the Netherlands. By 1940 there were about 20,000 of these refugees in the Netherlands. During World War II immigration as a result of the Dutch colonial heritage started. These immigrants were Dutch returnees and their descendents who lived in Suriname, Indonesia and the Caribbean (Van Selm, 2005). Because of struggles in the Dutch East Indies approximately 300,000 Eurasians and 3,500 Moluccans moved to the Netherlands. In 1975, Suriname gained independence with the result that around 100,000 Surinamese, with double nationalities, migrated to the Netherlands (Van Selm, 2005). Through labor recruitment programmes, many western European countries received guest workers from Mediterranean countries (including Italy, Spain, Turkey, Morocco and Yugoslavia) between 1945 and 1974. This migration wave was intended to be temporary, although later on many cases showed that this was not the case. After 1975, the major migration waves in the Netherlands were for family reunification and family formation, except for the refugee migration from former Yugoslavia in the 1990s (Van Selm, 2005). At this moment 16.574.989 people live in the Netherlands of which 3.359.603 are immigrants or, referred to in the Dutch language as, ‘allochtoon’ (CBS, 2010). The definition of allochtoon according to the CBS is “een persoon van wie tenminste één ouder in het buitenland is geboren” (CBS, 2010). Thus, an allochtoon is a person of whom at least one parent was born in another country. They comprise about 20 per cent of the Dutch population. The largest groups are Turks (383.957), followed by Moroccans (349.005), Surinamese (342.279) and Antilleans (138.420). In the division of Western and Non-western there are 1.501.309 western and 1.858.294 non-western immigrants. A Western immigrant is defined by CBS as an immigrant from the continent of Europe (excluding Turkey), North America, Oceania, Indonesia or Japan. A non-Western immigrant is defined by CBS as an immigrant from the continents of Africa, Latin-America and Asia (excluding Indonesia and Japan) or Turkey (CBS, 2010). Overview Dutch population in 2010 Allochtonen Western

1.501.309

Non Western

1.858.294

Total

3.359.603

Autochtonen

Total

13.215.386

16.574.989

Fig. 1: Overview Dutch population 2010

17

2.1.2

Multicultural policies

As shown in the historical overview, Dutch society changed considerably, which caused dramatic change in the way Dutch democracy deals with the issues of cultural diversity. In the 1950s and 1960s the Netherlands were still considered to be a country of emigration. In this perspective the government aimed at attracting Dutch nationals abroad for resettlement (Doomernik, 2005). After the 1960’s, shortages on the labour market caused the government to stimulate guest workers. According to Van Amersfoort and Penninx (1994) recruitment took place, but most vacancies were filled by workers who subscribed spontaneously. When these spontaneous immigrants didn’t have a residence or working permit, the documents could be arranged afterwards (Doomernik, 2005). This indicates that everyone was welcome and this kind of policy is often described as ‘open door policy’. This open attitude towards immigrants ended in 1974. Labour migration was stopped following the oil crisis and the idea was that most of the guest workers would go back when they were not needed anymore (Roodenburg, Euwals & ter Rele, 2003). Those who decided to stay received permits for permanent residence and were allowed to move family members over for family reunification. While most of the Spaniards and other Southern Europe immigrants returned home, many Turks and Moroccans stayed and family migration among those groups is going on ever since (Roodenburg, Euwals & ter Rele, 2003). In 1979 the government decided to change the ‘open door policy’ to a policy that aimed equal participation in Dutch society for immigrants. This was the beginning of the minority policy under coordination of the Ministry of Interior Affairs. In 1981, this ministry started a policy that promotes equal chances for minorities to develop themselves fully with the possibility of ‘conservation of own language and culture’ (CPB, 2003). This means that immigrants were given full opportunities to develop their own religious and cultural identity with the right to maintain a separate language, formation of organizations, family formation and reunification, all officially facilitated and promoted under Dutch law (Roodenburg, Euwals & ter Rele, 2003). Andre Krouwel, a political scientist at Amsterdam’s Free University, refers to this policy as a form of multiculturalism (2004). In the 1990’s this policy of equal participation changed. More and more immigrants turned out to be asylum seekers and refugees, looking for a safe haven. The increased requests for asylum seekers all over North Western Europe caused a feeling of losing control, which led to changes in practices and laws all over this region, including the Netherlands (Doomernik, 2005). Countries hoped that changing the law would lead to fewer requests for asylum. The opposition of the equal participation policy was also politically marginal. The anti-immigration Centrumpartij had occasional electoral successes since 1982, but its leader Hans Janmaat was ostracized, and fined for his often strident opposition to multiculturalism. The equal participation policy

18

coexisted with widespread intense dislike of immigration. This shows that the presence of such parties, feelings of Dutch nationalism and support for a traditional national identity, always existed, but was not always visible and strong. Also in the nineties, the Netherlands turned out to be the number one in receiving asylum requests as compared to other European countries. Not only in relative numbers, but also in absolute numbers (Doomernik, 2005). During the second half of the nineties, the government decided that the policy of equal participation, and all adaptations, was no longer a promise for the future and a new law was introduced in April 2001. The aim of the new law was to virtually abolish the possibility of appeal for rejected asylum seekers in order to reduce the asylum requests. The government also decided to sharp the conditions for immigration by setting higher standards on income (120% of minimum wage) and minimal age for those who wanted to bring their partner from abroad (from age 18 to 21). This indicates that a change of policy was not only meant for reducing the number of asylum requests, immigration in the broader sense was no longer desirable. The sense of losing control, caused by asylum seekers, had spread to immigrants as well. During the general elections in 2002, the politician Pim Fortuyn gained much support with his rejection of multiculturalism. His political agenda was based on the “backwardness” of the Islam in which assumingly discrimination towards homo-sexuals and females existed (Doomernik, 2005). Although he was very popular, he was assassinated shortly before the elections. His party (LPF) gained national success during the elections and became part of the new government in a liberal and Christian democratic coalition. This instable coalition ended soon with new elections. During these new elections, other parties made clear they understood the message of Pim Fortuyn and the political perspective on immigrants polarized (Nijhof Rabelista, 2004). Two years later, in 2004, a movie maker called Theo van Gogh was murdered by a Moroccan-Dutch. Van Gogh criticized the Islam publicly by referring to a middle-age culture and created the short film ‘Submission’ together with former parliament member Ayaan Hirshi Ali, in which negative quotes from the Quran are painted on women’s bodies. His assassination shocked society and fuelled mistrust toward the Islam (Nijhof Rabelista, 2004). The assassinations however did not scare politician Geert Wilders, who stood

up and fights for

nationalism with his Party for Freedom, founded in 2004 (PVV, 2010). Wilders has taken pains to present himself as a defender of democracy, while criticizing the growth of Islam in Europe. During the 2006 general elections he won nine seats in parliament, making it the fifth largest party in parliament. During the 2009 European elections he even won 4 seats out of 25 and PVV became the second largest Dutch party in parliament. During the general elections in 2010 PVV even won 24 seats, making it the third largest party (Hewitt, 2010). The program of this party was mainly focused on administrative detention, assimilationist stance on the integration of immigrants into Dutch society, and is critical towards the European Union (PVV, 2010). In contradiction with the immigration policies in the past, the Netherlands is now getting more attention for having a restrictive immigration policy.

19

What has become clear in the above mentioned timeline is that tolerance is no longer a Dutch trademark. One could question whether that is weird considering that the Dutch society has changed incredibly in just 60 years. The segments where people lived in felt apart, collectivism made place for individualism, people from other cultures immigrated and became living in the same area and the government keeps changing strategies towards multiculturalism. This must have had its effects on majority attitudes and the current knowledge of this thought is explored by means of main studies into majority attitudes in the next paragraph.

20

2.2

Main studies on attitudes toward minorities in the Netherlands

As stated in the introduction, throughout the years different studies have been done on majority attitudes towards minorities in the Netherlands. In this paragraph different main studies will be discussed and compared based on outcomes and methodology.

2.2.1

Results main studies

Breugelmans and colleagues (2009) showed with their longitudinal study that the results of different studies, done over ten years, are in contradiction with the common view that the support for multiculturalism among majority Dutch has decreased. Different theorists reinforced the view that multiculturalism is in a state of crisis (e.g. Carle, 2006; Jacobs, 2004; Joppke & Marowska, 2003; Penninx, 2005) and Breugelmans and colleagues (2009) state that “it seems to be taken for granted that a change in political climate and public discourse has been matched by a similar change in majority Dutch attitudes toward multiculturalism” (cited in Breugelmans et all., 2009, p. 664). However, they measured a remarkably stable attitude in the period in which the political climate and public discourse changed. Breugelmans and colleagues attribute the crisis in multiculturalism to Dutch policies, which, when compared to the average support for multiculturalism among majority Dutch, were too positive about multiculturalism before 2001 and too negative about multiculturalism following the assassination of Fortuyn and Van Gogh. The majority of the Dutch have, on average, a neutral and indifferent attitude toward multiculturalism. A closer analysis showed that this neutral attitude comprises various domains, some of which are more supported then others. In conclusion Breugelmans and colleagues claim that Dutch citizens are unlikely to unconditionally support a full-blown multicultural ideology, but they do support a policy to reduce discrimination and exclusion of immigrants. The study of Breugelmans and colleagues is based on survey data on Dutch majority attitudes that cover the period from 1999 until 2007; data were collected in 1999 (n=333), 2001 (n=1,266), 2004 (n=246), 2005 (n=170), 2006 (n=306) and 2007 (n=464). All studies used questions from the Multicultural Attitude Scale (MAS; Breugelmans & Van de Vijver, 2004). The scale was developed on the basis of the Multicultural Ideology Scale by Berry and Kalin (1995). The MAS, adaptations of the MAS (Schalk-Soekar & Van de Vijver, in press.) have repeatedly

shown

excellent

psychometric

properties.

The

MAS

measures

attitudes

toward

multiculturalism in four domains:
(Dis)Approval of Cultural Diversity in the Netherlands (items 1 to 6),
Acculturation by Minorities (items 7 and 8),
Support for Minorities by Majority Members (items 9 to 12) and
Equal Rights and Social Participation for all groups in society (items 13 to 19).

21

Items are formulated as statements (e.g. I think that...) followed by a 7-point Likert Scale ranging from totally disagrees to totally agree. From the same University, Schalk-Soekar and colleagues (2004) studied the perceptions by Dutch natives on four topics for the functioning of the Netherlands as a multicultural society. This study showed that the Dutch majority employ an ethnic hierarchy when it comes to minority groups. This means that the group of all minorities is not addressed as one group, but every group is perceived differently. The attitudes differ per ethnic group. The hierarchy from high to low is Surinamers, Antilleans, Turks and Moroccans. This hierarchy is also applicable when it comes to the minority groups’ feeling at home, perceived discrimination, attitude toward cultural maintenance and feelings of involvement from Dutch mainstreamers. The study also showed that both majority and minority groups should be included in studies of multiculturalism, since mutual relevance is shown. Furthermore the study agrees with the conclusion of Hewstone and Brown (1986) that the contact hypothesis is highly relevant for studies into attitudes. This study was based on survey data retrieved by means of a questionnaire. The questionnaire had four scales of which two referred to non-contact domains and two referred to contact domains. In this study five groups were studied and every group consisted of 100 participants. The mean age of the Dutch participants was 42 and highly educated. The interviews were held on the street in six large cities, namely Amsterdam, Rotterdam, Enschede, The Hague, Tilburg and Eindhoven (Schalk-Soekar et all., 2004). A study into majority attitudes on European level instead of Dutch national level is that of Pettigrew (1998). He studied the attitudes toward new minorities in Western Europe in 1998. Although his study emphasized the negative reactions towards Western Europe’s new minorities, there was also a positive result in which appeared that immigrants slowly adjust to new cultures (Pettigrew, 1998). The major negative reactions towards new migrants covered increased prejudice, direct and indirect discrimination, political opposition, and extensive violence. Pettigrew’s study also revealed that, despite the differences between the west European nations, like national history, political system, and minority groups, there is a high consistency between the nations. It also extends to the North American literature. This study revealed that the nations scale blatant and subtle prejudice, for diverse minority targets, in nearly identical ways. The scales show the same prejudice correlations found in the North American studies. Pettigrew’s study is based on the results of the Eurobarometer Survey done in 1988 by Reif & Melich (1991). This survey asked about seven samples on prejudice about various minority groups (Reif & Melich, 1991). In Turkey 985 majority respondents were interviewed about Turks, in France 455 majorities about North Africans and 475 about Southeastern Asians. In the Netherlands 462 majorities about Surinamers and 476 about Turks were interviewed and in Great Britain 471 majorities about West Indians and 482 about Pakistanis and Indians (Reif & Melich, 1991). Based on the Social Identity Theory (Tajfel & Turner, 1986) and the Acculturation Model (Berry, 1980) Verkuyten and Thijs (2002) questioned in their study whether minority groups should maintain their cultural background or should adapt to the Dutch culture. An earlier done study, conducted by Van

22

Oudenhoven (1998), already showed that Dutch people often see the presence of ethnic minorities as a threat. The maintenance of the minority culture is conceived as a lack of adjustment, indicative of distance or even separation from Dutch culture. The results show that the Dutch majority group favored the Turkish group to adapt, more than the Turks. On the other hand, the Turkish students emphasized the importance of maintaining their own culture, while the Dutch did so to a smaller degree. Most interesting of these results is that a difference is shown in gender and educational level. Majority males indicated that it is more important for minorities to adapt to Dutch culture then majority females did. Such differences in gender are shown in more studies (also see Bat-Chava & Steen, 1997; Phinney, 1990).The possible explanation for this finding is that males attach more value to group status and prestige in general (Verkuyten & Thijs, 2002). The difference in educational level is shown in the statistics that high educated people find it less important that minorities adapt to the new culture then lower educated people. Also in this case, other studies (see Hagendoorn & Nekuee, 1999) have shown that educational level has a positive influence on the majority’s attitude toward minorities. In the discussion, Verkuyten and Thijs (2002) argue that these results show that more empirical research into multicultural issues is needed. Recommendations towards divergent aspects are given, such as social contexts and desirability of mutual adjustments. The study of Verkuyten and Thijs (2002) was based on survey data retrieved by means of a questionnaire. It was conducted at ten multi-ethnic secondary schools in different parts of the Netherlands. Under supervision the students had to complete a questionnaire, anonymously. The focus of this study was on Dutch and Turkish students and in total 412 students described themselves as Dutch and 161 as Turkish. The participants were ranging in age from 13 to 16 years (Verkuyten & Thijs, 2002). Another relevant perspective on multiculturalism and intergroup attitudes is given by Van der Veer (2003) He studied the future of western societies and his findings were distinguished in two perspectives; the optimistic perspective of multicultural identity and the pessimistic perspective of extreme nationalism. The first one equals the Dutch perspective on integration policies, in which society reflects best of both worlds. The second one is based on the question what society incorporated so far from foreign cultures inside domestic context. According to the author “it is undoubtedly true that the Western culture did not incorporate ‘foreign’ norms and values, at least not those that are in contradiction with western norms and values, and not even their languages and very little of their literature, etc” (Van der Veer, 2003, p. 185). According to this perspective, Van der Veer (2003) argues that the majority population finds new minorities of low prestige. In the opinion of the author, this makes the idea of a multicultural society ‘an illusion’ or even ‘a tragedy’ and he is afraid that the majority group will make the minority the underclass of society, excluded from real equality and prosperity. The only solution for minorities is to fully integrate and assimilate to the majority culture. Van der Veer concludes with the hypothesis that if “the positive orientation of young people towards integration stabilizes, then their susceptibility to these extreme nationalist ideas will remain small and the integration of immigrants in domestic society will be accomplished successfully” (Van der Veer, 2003, p. 186 ). For his study Van der Veer used the results of two other recent studies, to know the Year 2000 study (Y2K; Matthews and Ornauer, 1976) and the

23

Millennium Youth Survey (NIPO, 1999). Using both studies created a good insight into the changes, trends and developments in perspectives over 30 years. The Y2K study showed what people thought and expected, hoped and feared for the future concerning matters of social inequality in domestic society. The second study, carried out by NIPO (Nederlands Instituut voor Publieke Opinieonderzoek), was conducted among 501 young people in the Netherlands aged 16 to 25. The author only had insight in percentages, so one must bear in mind that the context, which creates a framework for the outcome, is missing.

2.2.2

Relevance main studies

The short discussion of the main studies shows what has been done so far on the topic and what kind of methodologies has been used. Highly relevant are the following insights: The main studies all described a neutral to negative attitude from the majority group towards the minority groups in the Netherlands in which the minorities are perceived as a threat. Although they do agree on the outcome, the way they retrieved and interpreted their results is different. All studies were based on the method of quantitative research; however the approach and measurement tools differed per study. Another striking issue is that only Schalk-Soekar and colleagues claim that the majority addresses an ethnic hierarchy when it comes to their attitude while the other studies employ the minority as one group opposing the majority. This is an interesting result because she shows that the minority is not seen as one specific group, but as different groups. For this study this is an interesting aspect of measuring the majority attitude. All described studies reflect in their own way the developments of the majority attitude in Dutch society, which is very useful for further research into the attitude of the majority group. It does however not reveal the reasons behind these attitudes. In the previous paragraph a timeline was given with the quest whether all the changes might have affected the attitude of the majority. Not only were the main studies not able to give an answer to that question, they have not given any insight in what underlies the attitudes towards the minority. So far, no empirical explanation is given. In my opinion it might be due to the method of quantitative research. Although it has proven to be a sufficient method to reveal developments in society, characteristics of persons and behavior and facts or opinions of groups in society, it is questionable if it reveals the underlying reason. Quantitative methods are important to demonstrate changes and are often used for causal reasoning (t. Hart, Boeije & Hox, 2005). As said, what stays unrevealed with this method is the underlying meaning, reason or attitude towards the object of research. In order to reveal this the qualitative research method is a useful method. In the perspective of this research, the earlier done research is of high value, but the attitude can be further discovered by means of the qualitative research method.

24

Another very useful finding for this research is the result that gender and educational level have their influences on the attitude toward minorities, as shown in the study of Verkuyten and Thijs (2002), BatChava and Steen (1997) and Phinney (1990). Based on the review of the main studies the followingclims are highly relevant in this study:
Qualitative research will reveal the underlying reason of the majority attitudes.
The overall attitude of the majority is negative towards minority.
The majority addresses an ethnic hierarchy when it comes to their attitude.
The attitude of the majority towards minority is influenced by the demographic characteristics of gender and educational level. The mentioned studies are based on different theories and insights concerning multiculturalism, integration, group dynamics and minority and majority relations. The theories have proven to be useful for studies into attitudes in multicultural societies. In that respect, the following theories will be further explored in the next paragraph: Contact hypothesis (Allport 1954), Multiculturalism Hypothesis (Berry, 1984), Model of Acculturation (Berry 1997) and Social Identity Theory (Tajfel & Turner, 1986). 2.3

Conceptualization of attitude

The Longman Dictionary defines ‘attitude’ ,,as the way you think and feel about somebody or something; the way that you behave towards somebody or something that shows how you think and feel” (Longman Dictionary of Contemporary English, 2003, p. 82). What is not stated in the dictionary, but demonstrated in the literature is that attitudes are under influence of contextual variables. In multicultural perspective two variables are defined to be of influence of one’s attitude: (1) personal and (2) situational factors (Ward & Masgoret, 2006). Also other authors, (Allport, 1954; Pettigrew and Tropp, 2000; Tajfel & Turner, 1986; Berry, 1990; and Stephan and Stephan, 1985) discuss such variables in their theories. In this respect, this paragraph will describe relevant variables distinguished in terms of the integrative model of attitudes toward immigrants.

2.3.1

Integrative model of attitudes toward immigrants

The research of Ward and Masgoret (2006) extended the Integrated Threat Theory by representing The Instrumental Model Of Group Conflict by Esses et al. (2005). This model posits that a social dominance orientation is an important individual difference variable in the prediction of attitudinal outcome. Together with the Contact Hypothesis (Allport 1954) and the multicultural hypothesis (Berry et al. 1977) incorporate personal and situational factors that affect attitudes toward immigrants. The result of this study is an Integrative Model of Attitudes Toward Immigrants and is based on two variables: individual differences (multicultural ideology) and situational factors (intercultural contact). Predicted is that more intergroup

25

contact will lead to less intergroup anxiety, which predicts lower threat and will lead eventually to a more positive attitude toward immigrants. It is also proposed that more acceptance of multicultural ideology leads to a lowered experience of threat which also results in a more positive attitude towards immigrants. The study of Ward and Masgoret (2006) is done among five hundred adults aged 18 to 65 and randomly chosen out of various households in New-Zealand. The study was based on a questionnaire including measurements of multicultural ideology, intergroup anxiety, intercultural contact, perceived intergroup threat and attitudes toward immigrants.

Fig. 2: An integrative model of attitudes toward migrants (derived from Ward & Masgoret, 2006).

The result of this study is a model derived from a review of existing theories and a study on attitudes toward minorities (see fig. 2). The model demonstrates the relation between individual difference variables and situational variables with intergroup threat, and the mediation of threat in relationships between distal factors and attitudes toward immigrants. The model contains direct paths linking five latent variables: attitudes toward immigrants, perceived intergroup threat, intergroup anxiety, intercultural contact and multicultural ideology. This model shows the relationships of the indicator variables to the latent variables including the functional relationships among latent variables (Ward & Masgoret, 2006). By analyzing this model one could find the ingredients for an attitude. By exploring the five latent variables in this study, the underlying reason of the Dutch majority attitude will follow as a result. In the next paragraphs the four variables of this model; multicultural ideology, intercultural contact, intergroup anxiety and perceived intergroup threat, will be further explored by means of existing theories.

2.3.2

Multicultural ideology

The model describes that the multicultural ideology leads to a lowered sense of threat and the attitude toward immigrants will be more positive (Ward and Masgoret, 2006). Another theory that represents this vision is the multiculturalism hypothesis (Berry, 1984). The central issue in this theory is the relationship between the in-group identity and the attitude towards out-groups. This theory proposes that affirmation

26

toward other ethnic groups lead to a positive own ethnic identity and more acceptance of one other’s ethnic identity (Berry, 1984). It is expected that multiculturalism leads to a positive ethnic identity and better acceptance toward other ethnic groups. However, up to now little empirical evidence for this expectation is provided on what level this works in practice. Theorists have doubts whether the effects are the same for both minority as majority (Arends-Tóth & Van de Vijver, 2003). A totally different approach towards multicultural ideology is based on an ideology of intergroup relations given by Pratto, Sidanius and colleagues (1994). They consider the Social Dominance Orientation to be an orientation of personal preferences in intergroup relations, in which preferences are ordered along a superior-inferior dimension based on equal versus hierarchical relations (Pratto et al., 1994). This theory enhances that people with a social dominance orientation have stronger preferences for hierarchyenhancing ideologies and policies opposing people with a low social dominance orientation who have stronger preference for hierarchy-attenuating ideologies and policies. The authors argue that this theory gives a prediction about a person’s rejection or acceptance to ideologies and policies which are relevant for intergroup relations (Pratto et al., 1994). According to them all human societies are group-based hierarchies, in which a disproportionate share of benefits and resources are received by dominant groups compared to subordinate groups. It creates a frame in which dominant groups maintain their position in society. What is different about this theory is that, unlike most theories of intergroup relations, this theory sees prejudice more as functional as irrational (Sidanius, 1993). The theory is founded on the empirical observation that societies have a three-group-based hierarchy structure, to know age, gender and arbitrary set (race, class, caste, ethnicity, religious affiliation): Based on this structure the Social Dominance Theory draws the following three assumptions (Sidanius & Pratto, 2001, p. 38): 1. While age- and gender-based hierarchies will tend to exist within all social systems, arbitrary-set systems of social hierarchy will emerge within social systems producing sustainable economic surpluses. 2. Most forms of group conflict and oppression (e.g., racism, homophobia, ethnocentrism, sexism, nationalism, classicism, regionalism) can be regarded as different manifestations of the same basic human predisposition to form group-based hierarchies. 3. Human social systems are subject to the counterbalancing influences of hierarchyenhancing (HE) forces, producing and maintaining ever higher levels of group-based social inequality, and hierarchy-attenuating (HA) forces, producing greater levels of group-based social equality.

27

Although the theory is verified in a number of empirical studies (e.g., Pratto, Liu, Levin, Sidanius, Shih, Bachrach, & Hegarty, 2000; Pratto, Sidanius, Stallworth, & Malle, 1994; Pratto, Stallworth, & Sidanius, 1997; Sidanius, Levin, Liu & Pratto, 2000; Sidanius, Liu, Shaw, & Pratto, 1994, Sidanius, Pratto, & Brief, 1995; Sidanius, Pratto, & Rabinowitz, 1994) doubts remain on the generality of the theory (cited in Huang and Liu, 2002). Huang (2002) argues that all of the premises are built on the maintenance of the social order of inequality in society, thus no scenario is given for the case that the dominant group becomes the subordinate group.

2.3.3

Intercultural contact

In the model of Ward and Masgoret (2006) it is proposed that more contact leads to lowered intergroup anxiety. One of the oldest theories about intergroup relations or intercultural contact is the contact hypothesis. Allport presented the first ideas for the contact hypothesis in 1954, claiming that true familiarity lessens prejudice. Or in other words, only knowledge about things will not cause people to lose their prejudice and stereotypes about others. Real contact and getting to know the other may be able to break the stereotype one could have (Allport, 1954). Ideal situation would be if a member of the majority group meets a member of a minority group with the result that the experience is positive with the outcome that the attitudes from both sides will change (Allport, 1954). This process is ideally based on two steps: First, the negative assumptions are replaced with positive assumptions of the individual toward the whole group of the other. Second, the new positive assumptions from the individual will be extends to the rest of his whole group. Allport defines four conditions in which this attitude change would happen: equal-group status within the situation; common goals; intergroup cooperation; and institutional support. Later on, several conditions were added, of which the most important are voluntary participation and intimate contact (Amir, 1969, 1976). However, Pettigrew and Tropp (2000) found that it is not necessary to meet all conditions at the same time, the outcome is more successful and lasting if more conditions are met. Unfortunately, it is not that easy to meet certain conditions or even to arrange contact. According to Pettigrew and Tropp (2000) major challenges are: (1) Practicality issue: Arranging contact between rival groups, according to the conditions of the contact hypothesis, is complicated to arrange and expensive to run. (2) Anxiety: Although voluntary participation in contact is needed, the high anxiety involved in the contact situation may hinder this success. (3) Generalization: How could a generalization be created from one group member to the rest of the group? Schalk-Soekar and colleagues (2004) used the contact hypothesis in the perspective of “intercultural encounters that are important constituents of multicultural societies” (Schalk-Soekar et al., 2004, p. 536). They extended the hypothesis to understanding mutual perceptions and differences in attitudes of majority and minority groups in multicultural society. Based on the contact hypothesis Schalk-Soekar and colleagues address the life domains, in which intercultural encounters are involved, as “contact domains” and those domains with less intercultural contacts as “non-contact domains“. This leads to the prediction

28

that differences in attitudes of different groups are smaller toward contact domains than non-contact domains.

2.3.4

Intergroup anxiety

A more concrete theory on intergroup relations is the Social Identity Theory (Tajfel & Turner, 1986). The same as the multiculturalism hypothesis is the Social Identity Theory focused on the implication that a positive in-group identity will lead to a more favorable orientation toward out-groups. The social identity theory is an interrelated group of theories in social psychological context that explains where and why individuals identify with and how they behave as part of social groups. It also concerns the difference it makes when individual encounters are perceived as group encounters. In the Social Identity Theory, a person does not have one particular, ‘personal self’, but rather several selves depending on the dynamics of group membership. Turner and colleagues consider the social context to be of influence on how a person think, feel and act on the basis of his personal, family or national ‘level of self’ (Turner et al, 1987). Beside the ‘level of self’ a person has more ‘social identities’. According to Hogg and Vaughan (2002) a social identity is the individual’s self-concept derived from perceived membership of social groups (Hogg & Vaughan, 2002). The perception of what defines ‘us’ is individually based and associated with internalized group memberships. This is different from the notion of personal identity, which is about self-knowledge, derived from the individual’s unique attributes. Social Identity Theory affirms that in-group or self categorization and enhancement are created by group membership in which the in-group is favored at the expense of the out-group. The group studies of Turner and Tajfel (1986) showed that the single act in which individuals categorized themselves as group members was sufficient and lead to in-group favoritism. After categorizing themselves as group members the individuals seek to achieve positive self-esteem by differentiating their in-group as positive and outgroups as negative. This process of positive distinction that the way people define themselves is based on terms of ‘we’ rather than ‘I’. Based on these results Tajfel and Turner (1979) identified three variables in which the emergence of in-group favoritism is really important: (1) the extent to which individuals identify with an in-group to internalize that group membership as an aspect of their self-concept. (2) The extent to which the prevailing context provides ground for comparison between groups. (3) The perceived relevance of the comparison group, which itself will be shaped by the relative and absolute status of the in-group. Individuals show favoritism when an in-group is central to the definition of the ‘self’, if a given comparison is meaningful or the outcome is disputed.

29

2.3.5

Perceived intergroup threat

Based on the Social Identity Theory, Tajfel and Turner claim that feelings of threat toward the groupidentity are important to consider when measuring group attitudes and behavior (Tajfel and Turner, 1979). Different forms and responses can be taken depending on the degree of group identification (see Branscombe, Ellemers, Spears, & Doosje, 1999). Not only Tajfel and Turner are convinced of the importance of the factor in attitudinal studies, Ward and Masgoret (2006) share this opinion. In their search for an integrative model of attitudes toward immigrants Ward and Masgoret (2006) made use of the Integrative Threat Theory. According to them “classic social psychological theories of intergroup relations emphasizes the role of threat and competition in predicting intergroup attitudes” (Ward and Masgoret, 2006, p. 672). The Integrated Threat Theory claims that “there are four fundamental threats that lead to unfavorable attitudes toward immigrants: realistic threat, symbolic threat, negative stereotypes and intergroup anxiety” (Stephan, Ybarra, Martinez, Schwarzwald, & Tur-Kaspa, 1998, cited in Ward & Masgoret, 2006, p. 672). Realistic threat refers to tangible threats which are a result of scarce resources, economical success and employment opportunities. A symbolic threat refers to threats of norms, values, beliefs and in-group perspectives. Negative stereotypes are not proven to be conceptual threats, but Stephan and Stephan (1985) showed that they are the basics of expectations toward outgroups and often lead to prejudice. Stephan and colleagues claim that people feel threatened by intercultural interaction as they are afraid to be offended by out-group members (Stephan & Stephan, 1985). Although the study of Stephan and colleagues showed empirical evidence that the four threats could foresee attitudes toward immigrants, they also have acknowledged that the Integrated Threat Theory is not a study of prejudice. In recent studies it is shown that variables such as contact, status differentials and perceptions of intergroup conflict have their reflection on attitudes towards minorities (Stephan et al., 2002; Stephan, Diaz-Lovingm & Duran, 2000). Van Oudenhoven and colleagues (1998) found that Dutch people, especially those who feel strong commitment to their Dutch in-group, often feel threatened by ethnic minorities and their desire to maintain their culture (van Oudenhoven et al., 1998). The opposite is shown for the ethnic minorities, who perceived cultural adaptation as a threat to their group identity. In addition, Berry’s (1980) model of acculturation provides a useful tool to examine issues of cultural maintenance and cultural adaptation.

2.3.6

Acculturation

Redfield, Linton and Herskovits (1936, cited in Berry, 1997, p. 7) defined acculturation as a process that “comprehends those phenomena which result when groups of individuals, having different cultures, comes into continuous first-hand contact with subsequent changes in the original culture patters of either one or both groups” (Redfield, Linton & Herskovits, 1936, p. 149). Although acculturation applies to all groups involved, Berry (1997) adds that in practice the influence of this process tends to change more in

30

one of the groups than in the other. The general changes apply to the group as a whole, whereas the individuals vary greatly in the degree of participation in these community changes (Furnham & Bochner, 1986). In all multicultural societies, both the majority and minority groups, and their individuals, have to deal with the issue on how to acculturate. The strategy on how to acculturate is based on two major issues in their daily encounters with each other. These issues are: 1) Cultural maintenance (importance of cultural identity and characteristics and the maintenance to strive for); and 2) contact and participation (involvement in other cultural groups or remain primarily among themselves). If the two issues are considered simultaneously the following conceptual framework (Fig. 3) is generated which structures four acculturation strategies.

Fig. 3: Acculturation strategies (Retrieved from Berry, 1997)

The two issues can be answered both positive as negative (“YES” or “NO” response) and the response results in one of the four strategies, depending on the perspective of the dominant or non-dominant group. From the perspective of the non-dominant group, the Assimilation strategy is defined when individuals do not wish to maintain their cultural identity and seek for daily interaction with others. The opposite, when individuals wish to maintain their cultural identity and avoid interaction with others, is defined as the Separation strategy. The integration strategy is when individuals wish to have daily interaction with other individuals while maintaining their own cultural identity. And when there is little possibility or interest in both maintaining one’s own cultural identity (enforced cultural loss) and having contact with others exclusion of discrimination) then Marginalization occurs. The acculturation strategies are defined based on the assumption that non-dominant groups have the freedom to choose how they want to acculturate. However, according to Berry (1974) this is not the case. There are cases known in which non-dominant groups are forced into certain forms of acculturation. In such cases other terms are used. The Separation strategy is one that is chosen sometimes, but when

31

they are forced by the dominant group, it is actually a situation of Segregation. The same counts for the Assimilation strategy, which is also called a Melting Pot, but when forced to do so it becomes a Pressure Cooker. People rarely choose for the Marginalization strategy, since it is often an attempt of forced Assimilation in combination with forced exclusion. Therefore no other term is needed for Marginalization. The only free chosen strategy is Integration and is successfully pursued by non-dominant groups when the dominant group is open and inclusive in the perspective of cultural diversity (Berry, 1991). This means that a mutual accommodation from both the dominant groups as non-dominant groups is required to obtain this strategy in which the groups accept each other as culturally different. The integration strategy requires the non-dominant group to adapt to basic social values of the dominant society, while the dominant group should adapt national institutions to a cultural divers society. Berry and Kalin (1995) argue that the integration strategy works in truly multicultural societies in which the following preconditions are met: (Berry, 1997)
the widespread acceptance of the value to a society of cultural diversity;
relatively low levels of prejudice;
positive mutual attitudes among cultural groups;
and a sense of attachment to, or identification with, the larger society by all groups.

2.3.7

Relevance of conceptualization of intergroup relation and acculturation

The mentioned theories and their components provide good insight into intergroup relations and acculturation strategies. Especially the theory of Contact Hypothesis, the Integrated Threat Theory and the Theory on acculturation contains interesting details: The Contact Hypothesis proposes that the more contact the majority have with the minority the more positive they are towards those minority groups. The Integrated Threat Theory assumes that perceived threat could predict intergroup attitudes and the Acculturation Theory claims to predict the strategy how groups acculturate. This paragraph was built around an integrative model in which the Integrative Threat Theory is extended with the contact hypothesis and the multicultural hypothesis. This model primary explores the relation between different variables and by doing that it provides the framework for attitudinal research in multicultural contexts. However, in the perspective of this study the focus is not on the relations of such variables, more interesting is to show the focus of this study. This study aims to create insight in the underlying reasons of the attitudes of majority members toward the new minorities in the Netherlands. In this respect, the focus in this study will be on the distal factor of attitudes toward immigrants, while considering the other variables as context information which determine the eventual attitude (see fig. 4).

32

Fig. 4: An integrative model of attitudes toward migrants (derived from Ward & Masgoret, 2006).

2.4

Relevance theoretical framework

This theoretical framework has shown the relationship between majority attitudes toward immigrants and the contextual variables as multicultural ideology, intercultural contact, intergroup anxiety and perceived intergroup threat. This relationship will be the main component in the research design with a strong focus on the attitudes toward immigrants. Both the structure of this study and the research focus are further explained in the next chapter, on research design.

33

CHAPTER 3. Research design Thisresearch tries to provides deeper insight into the attitudes of the majority population towards immigrants in the Netherlands. It is pointed out in the introduction that the attitudes of the majority might have an influence on the integration patterns of new minorities. This chapter gives information on the methodology used for the present study. It begins with a alist of research questions and hypothesis, followed by the approach. Then information is given on the respondents and this chapter will be finalised with an overview of the used procedure and data-analysis. 3.1

Research questions

The discussion on main studies on attitudes and intergroup relations as presented in chapter 2 revealed that the methodology has always been based on quantitative research. This research however will use a qualitative research methodology. Reason for this decision is the belief that quantitative methods do not always enable researchers to uncover the underlying factors behind informants’ attitude. Therefore, this study is explorative with an open character. Main purpose is to arrive at a deeper understanding of the attitudes of the majority towards the new minorities. To maintain the open character of this study, the research question are broadly formulated with no accompanying hypotheses. The main purpose of this research is as follows: Providing insight in the underlying reasons of the attitudes of majority members toward the new minorities in the Netherlands, in order to shed new perspectives on multiculturalism in the Netherlands. In order to achieve the goal, the research question is therefore formulated as follows: Q1

What is the most common reaction of the majority toward the new minorities in the Netherlands and what reasons underlie this reaction?

Based on the conceptual framework as presented, it is to be expected that the overall attitude of the majority is negative towards minority groups in the Netherlands. The first question generates the following sub-questions (SQ): SQ1

What is the reaction of Dutch majority members toward multiculturalism in the Netherlands? -

How do the respondents feel about living in a multicultural society?

34

-

How do the respondents feel about how people from other cultures should deal with their own culture and the Dutch culture?

-

SQ2

How do the respondents feel about how the majority should deal with new minorities?

What is the reaction of Dutch majority members toward intercultural contact with new minorities? -

What kind of contact do the respondents have with new minorities and what is the reaction on this contact?

-

What acculturation style is preferred by the respondents?

-

According to the respondents, when is integration successful and what is the reaction towards the integration of the new minorities?

SQ3

What is the influence of the presence of minorities on Dutch majority concerning feelings of threat? -

Do the respondents experience forms of realistic threats?

-

Do the respondents experience forms of symbolic threat?

In order to find answers to these questions semi structured interviews were held based on the interview guide (see appendix 1). 3.2

Research Method

3.2.1

Method of data collection

As indicated earlier, the methodology of this study is explorative and open as the purpose is to look into the underlying reasons of the majority attitudes towards multiculturalism and the minorities in the society. Because of this holistic approach the methodology of qualitative research is preferred above quantitative research. Qualitative research knows different traditions and tendencies with their own methods (Creswell, 1998). Their common aim is to describe, interpret and to declare behaviour, experiences, and ‘products’ by use of methods with the least disturbance of the natural environment. As I am trying to describe, interpret and declare an attitude with least disturbance of the natural environment the method of qualitative research is of high value. According to Boeije (2005) qualitative research in general has two basic varieties. One is focused on language and communication processes, the other is focused on the understanding of meanings, also known as the interpretative variant. In the perspective of this study the latter is best applicable, since this study aims to understand the underlying reasons behind attitudes. The interpretative variant also knows different approaches, to know ethnographic research, case study and grounded theory. For this study the

35

decision was made to make use of elements of the grounded theory approach, a research methodology in the social sciences. Thisapproach, established by Glaser and Strauss (1967), aims to create a tool in which researches could develop a new theory, based on systematically obtained and analysed data. One of the main characteristics of this approach is that mostly one method is used, namely interviewing. The original concept of grounded theory is to work cyclical in which collecting data and analysing succeeds each other. However, in this study the time limits this principal idea, which leads to using a more traditional approach, in which a theoretical framework and problem analysis are the basics. In order to increase the credibility and validity of the results the method of triangulation is used. Triangulation in social sciences is often used to indicate that more than one method is used in a study with a view to double or triple checking results. Denzin (1970) has introduced the notion of ‘multiple triangulation’, which can be implemented at the level of the overall research design. This concept refers to a typology of strategies that can be combined in one study.

Fig. 5 : Method of Triangulation

In this study the triangulation is based on the results of a literature study into theories, a literature study into main studies and data collection by means of interviews (See fig. 5). All data will be checked according to this triangulation model in order to find a valid answer to the research questions.

3.2.2

Instrument

As stated above, interviewing as a method is mostly used to collect data. Also in this study, interviewing is a useful method to collect opinions in order to understand the underlying reasons of the reaction of the majority toward new minorities. An interview is a form of interaction in which the interviewer asks questions concerning behaviours, meanings, attitudes and experiences about social matters to one or more respondents who will give answers mainly (Maso, 1987). And according to McCracken (1988) this method “takes us in the mental world of the individual, to glimpse the categories and logic by which he or she sees the world. It can also take us into the life world of the individual, to see the content and pattern of daily experience. The long interview gives us the opportunity to step into the mind of another person, to see and experience the world as they do themselves” (1988, p. 9). An important criterion to distinguish interviews is being able to structure them beforehand. And as the more structure is given, the more direction is given for the interviewer (Emans, 2002). For this study the method of semi structured interviews was used. All participants were asked the same questions, but they had the possibility to

36

create the answer themselves. There were no options or directions given beforehand, which would not show reserachers’ own opinion. It is chosen to conduct interviews by means of an interview guide (see Appendix 1), which contains key questions. These questions served as a framework for the main body of an interview and are based on the theoretical framework. This theoretical framework created six topics for the interview guide, namely (1) multiculturalism, (2) integration, (3) intensity of contact, (4) feelings of thread and security, (5) acculturation and (6) future perspectives. 3.3

Respondents

3.3.1

Subgroup division

In total 8 respondents participated in this study. All respondents are born and raised in Breda, a city in the Southern part of the Netherlands. They all spent their lives from the age of 4 to 18 in Breda and are currently in the age of 25 to 40. It is important that they have lived in the same city, so that they grew up in the same context, with the same circumstances. It might be clear that people growing up in rural areas know different circumstances than people growing up in urban areas. In order to have an insight in background differences within this target group, four subgroups were selected beforehand. The division of subgroups is based on gender and educational level since it is expected that there is a difference between the attitude of males and females, and the high and low educated participants. The division is displayed in table 1 below:

Group 1

Group 2

Group 3

Group 4

Gender

Female

Female

Male

Male

Education

< HAVO

> HAVO

< HAVO

> HAVO

Age

25-40

25-40

25-40

25-40

Raised in

Breda

Breda

Breda

Breda

Nationality

Dutch

Dutch

Dutch

Dutch

Parents‘ nationality

Dutch

Dutch

Dutch

Dutch

Ethnic identification

Dutch

Dutch

Dutch

Dutch

Total

2

2

2

2

N=8

Table 1. Subgroup division on gender and educational background. (HAVO is similar to professional secondary education)

37

There are two respondents in each subgroup. Respondents were selected based on the criteria in this table.

3.3.2

Definition of ‘majority’

Within this study the target group is described as ‘majority’. When selecting the target group for this study the question raised what the majority actually was. Is it possible to narrow it down to nationality or is more background information needed? For this study it has been decided to define majority as following: ‘The majority group consist of people who have Dutch nationality, who were born and raised in the Netherlands, by parents with Dutch nationality and who describe themselves as native speakers Dutch’. IN the end, we targeted the mainstream group members, who identified themselves as ‘ethnic’ Dutch.

3.3.3

Definition of ‘age’

The focus in this study is on the attitude of the Dutch majority in the age range 25-40. According to sociologist Becker (1992, 1994) people who belong to this age range are also known as the ‘pragmatic generation’ (see table 2). This generation was born between 1970 and 1985, which means that they are, at this time of writing, 25 to 40 years old. Becker states in the first place that the declaration for the rise of a new generation is mainly to be found in a hypothesis about socialisation: “Vooral in de formatieve periode verwerven leden van cohorten kenmerken in de sfeer van waardenorientaties die lang beklijven” (Becker, 1992, p. 23). Which means that value orientations are achieved by people in the formative period and they will last for a long time? Also other theorists (Hofstede, 2005; Oppenhuisen, 2000) argue that values and value patterns are distinguished around the age of twelve years old and a change of values after this age is difficult to achieve. In the second place, Becker states that the rise of a new generation is to be found in a hypothesis about relative scarcity: “Een cluster van cohorten kan een bepaald kenmerk hebben verworven, omdat zij tijdens de formatieve periode over minder kansen beschikt dan eerdere of latere generaties” (1992: p.23). What Becker’s theory claims is that people who grew up in the same years have shared characteristics, because they grew up in the same context with the same goods on which their values of life are based on. In a study like this it is important to eliminate irrelevant influences, such as different phenomena in childhood, which could have their impact on the current attitude of the respondent. Within Becker’s theory he distinguishes five generations in the Netherlands, which are shown in the table below:

38

Table 2: The generation division of Becker (1992)

Becker states that generation development is based on the influence of positive or negative circumstances. Strauss & Howe (1998) declare that generations develop because of their reaction on circumstances. In line with the generation theory it is necessary to consider circumstances as an outcome of the dynamics between generations. In this perspective the decision is made to focus on one generation, namely the pragmatic generation (see fig. 7). The pragmatic generation makes an interesting target group because of their age: they are in the middle of their life. They have experienced a bit of life already which makes them suitable respondents, while they are still societies’ future. And as Van der Veer (2003: p. 186) hypothesized, if “the positive orientation of young people towards integration will be stabilized, then their susceptibility to these extreme nationalist ideas will remain small and the integration of immigrants will be accomplished successfully”. 3.4

Informants

3.4.1

Selection of respondents

The respondents were selected by using the researcher’s own network. By means of a letter (see appendix 3) to friends and family of the researcher the respondents were recruited. This way, the background information of the respondents was known beforehand, which made it easier to select the respondents by means of the subgroup division (see table 1). On the other hand, by using the researcher’s own network all informants were familiar with the researcher and therefore less afraid of losing face, which made them open up and share more of their inner feelings and thoughts.

39

3.4.2

Conduction of interviews

All interviews were held by the researcher herself and conducted in the respondents’ home. During the interviews no one else was present. The interview started with a short introduction into the research, in which the aim, the involved institutions and persons, and the essence of the participation of the respondent were mentioned. To make sure that the respondent was aware of his anonymity and rights, they signed an ‘informed consent form’ (see appendix 2). In which also it is also stated that quotations based on the interview can be used in the final research report. After this formal procedure the interview started, which was based on the interview guide (see appendix 1). In order to use all information given in the interviews, the interviews were recorded by means of a voice recorder. Each interview had a duration of approximately 1 hour.

3.4.3

Transcription of interviews

After all the interviews recorded data has been saved on the computer. By means of a computer program, called ‘F4’, the recordings have been transcribed in Microsoft Office Word and made ready for data analysis. For the transcriptions, the conventions of Poland (1995) of full transcripts are used. 3.5

Data analysis

The data has been analyzed by means of the procedure given for grounded theory (Arksey and Knight, 1999) and was based on the subgroup division. First, the data has been organized by indexing the data by using the topics of the interview guide, which means that the six topics were used in analyzing the data. After indexation the data has been retrieved by selecting relevant information per subgroup. Then the process of interpreting the data started, in which patterns, themes, concepts, commonalities and differences, and relationships were looked for. After this search the sub-groups have been checked on differences and similarities. As in the case of qualitative research, the researcher functioned as the instrument (Beoije, 2005). There are no statistics on which the interpretation can be based on, which means that the findings reflect the interpretation of the researcher.

40

CHAPTER 4. Results In this chapter, results derived from the interviews are presented. This chapter is structured around three sections which represent the answer to the three sub questions. The results are interpreted by means of the described theories and main studies. This chapter will be finalised by a relevance paragraph in which the most relevant results are summarised. 4.1

Data analysis

The data in this analysis are derived from the transcripts of the interviews. The transcripts contain a lot of interesting information, which unfortunately is not all used in this chapter, and are therefore presented in the appendix (see appendix 3 to 10). The results beneath are based on the original transcripts. Behind every quote the gender and the educational level (High= H and Low= L) of the respondent are given.

4.1.1

Multiculturalism

The multiculturalism hypothesis proposes that affirmation toward other ethnic groups lead to a positive own ethnic identity and more acceptance of one other’s ethnic identity (Berry, 1984). So, this theory claims that multiculturalism leads to a positive ethnic identity and a better acceptance of other ethnic groups. In this respect, it is interesting to reflect on the accuracy of this claim whether the informants live up to this understanding of multiculturalism. Therefore an answer to the following sub question would provide more insight regarding this hypothesis. SQ1

What is the reaction of Dutch majority members toward multiculturalism in the Netherlands?

In order to find an answer, the following questions have guided me personally during the analysis of the data: -

How do the respondents feel about living in a multicultural society?

-

How do the respondents feel about how people from other cultures should deal with their own culture and the Dutch culture?

-

How do the respondents feel about how the majority should deal with new minorities?

By using these questions I made an attempt to derive some insight in the informants’ underlying attitudes toward multiculturalism. In the next section the first sub-question is dealt with.

41

Majority attitudes towards living in a multicultural society All respondents seem to be aware that they are living in a multicultural society. They agree that the Dutch people should recognize that the Dutch society consists of people with different backgrounds. All respondents see this as a fact, which is not questionable, as shown in their answers: “Omdat het nu eenmaal zo is” (resp 02, female, L) or “Ja, we moeten erkennen dat ze er zijn, je kunt er niet onderuit, het is gewoon zo” (resp 05, male, L). Respondent 08 (male, H) adds that it is a responsibility to recognize the diversity in Dutch society: Resp 08

Nou ja, ik denk dat van de 16 miljoen mensen meer dan 1 miljoen buitenlands is. En een groot deel hebben we daar zelf van gehaald. Dus ik denk wel dat wij een multiculturele

(male, H)

samenleving hebben met ja, kijk, die Surinamers hebben we zelf gehaald, de Molukkers hebben we zelf gehaald, de mensen uit Tunesië hebben we zelf gehaald. De Turken en Marokkanen hebben we zelf gehaald. Ja, ik denk niet dat we dat kunnen ontkennen (line 4).

All respondents recognize the cultural diversity in the Netherlands and most of their answers implicate that they would not want to change it to a society without any culture. Most respondents approach it in a general way, so no specific culture is involved, like respondent 07 (Male, H) answers “Nee, dat denk ik niet. Iedereen is opgevoed in een bepaalde cultuur en haalt daar een stukje identiteit uit”. Like said, most respondents approach it globally, except for respondent 03 (Female, H), she thinks that “als je dat zou kunnen bewerkstelligen, van oke, we beginnen hier, nu opnieuw en iedereen is Nederlander of utopiër, en vergeet wat je hebt gedaan; ja! Ik denk wel dat de stimulans om het met elkaar te doen groter is omdat je allemaal eenzelfde soort achtergrond hebt of gaat maken. Dus dat zou heel positief kunnen werken. Geen oud zeer of geen barrières of dat soort dingen meer”. Her answer is different from the other respondents as she sees it as an opportunity to eliminate all differences between people as it stands between them and getting united with each other. Interesting is the quote of respondent 05 (Male, L) in which he uses his ethnic identity in his answer: “nee, wij als Nederlanders willen ook onze cultuur bewaren. Koninginnedag bijvoorbeeld, dat is ook heel belangrijk wat dat betreft”. While all other respondents create their answer around a general framework, this respondent uses his ethnicity in combination with the word “wij” (we). With this he emphasizes his roots, which might indicate that he fears losing his own culture in a multicultural society. He also divides the society along ‘us’ and ‘them’ lines. Looking at other answers of the same respondent, within the theme of multiculturalism, he often uses his ethnic identity and aspects of his cultural background.

42

Resp 05 (male, L)

Resp 05 (male, L)

Resp 05 (male, L)

Want onze eigen cultuur gaat er helemaal aan. Hun zouden wel hun eigen cultuur mogen houden en wij mogen zwarte piet niet meer zwart maken. (line 4)

Als jij geen varkensvlees eet, dan doe jij dat niet. Maar ik ben geen slecht mens omdat ik een tosti eet. Dat is niet netjes. (line 14)

Ik weet bijna beter hoe een Moslim in elkaar zit dan een Katholiek. Je wordt er al mee doodgegooid. (line 24)

This person also expresses a feeling of stigmatiziation as he feels that he is not a good person when he does not live up to the cultural norms and standards of other cultures (see line 14). This is a strong reflection on how he perceives cultural differences and how he thinks he is perceived as. This perception of him self could underlie his fears as he strongly indicates that he is afraid to lose his culture, because of the other cultures living in the same country as he does. Respondent 05 is the only respondent who is this obvious in his answers, but the fear he expresses is also shown, in a less obvious way, in the answers of the other respondents. Respondent 07 for example expresses his fear more into a feeling of changes in his culture: Resp 07 (male, H)

Ja en nee, ik vind dat iemand helemaal mag vasthouden aan zijn eigen cultuur en zijn eigen manieren, als het maar niet het geheel van een samenleving beïnvloedt of ten koste gaat van anderen. En ik vind dat dit nu wel aan de hand is. De achtergrond van mensen die het heel hard willen vasthouden, dat dat ten koste gaat van de anderen. (line 14)

This person feels the weight of cultural threat as it is created by ‘other’ people who hold onto their own values. In a way, almost all respondents show this perception of a cultural threat to their own culture. Due to demographic changes and competing cultural practices, some respondents feel threatened for the rapid cultural change surrounding them. They become more conscious of their own cultural norms and values and as a result they constantly compare and contrast their own values with the cultural practices of immigrants. Interesting though is that almost all respondents express this, except for the higher educated females. Respondent 04 (female, H) for example is not afraid of losing her culture, because she thinks that “de Nederlandse maatschappij juist een maatschappij is van vrijheid van meninguiting en dat er juist zoveel verschillende mensen naast elkaar kunnen leven” (line 44). In all her answers, concerning the multicultural society, no fear for those with a different culture, is expressed. Although all respondents recognize that they live in a culturally diverse society, the added value of it is not seen by the respondents. When asked whether a culturally diverse society is able to solve new problems,

43

the respondents do not agree on this. Reasons given for this disagreement vary from person to person, which is shown in the following quotes: Ond

Ben je van mening dat een diversiteit aan mensen leidt tot verschillende goede inzichten waardoor problemen in een maatschappij makkelijker kunnen worden opgelost?

Resp 02

Het kan, maar het kan andersom ook zo zijn dat het met allemaal verschillende mensen juist niet lukt. Als ik een eenduidig antwoord zouden moeten geven dan is het ‘nee’. Want met

(female, L)

Resp 04

hoe meer mensen je bent, des te moeilijker het is om tot een oplossing te komen. (line 12)

Nee, ik denk dat dat niets uitmaakt. Ik denk het niet nee. (line 26)

(female, H)

Resp 05

Hangt ervan af welke groepen de problemen veroorzaken. Als er buitenlanders bij betrokken zijn, dan is het makkelijk als de buitenlanders het ook oplossen. Als het een probleem is

(male, L)

veroorzaakt door Marokkanen, dan is het ook makkelijker als zij het oplossen. Zij begrijpen de cultuur van Marokkanen beter dan Nederlanders. (line 8)

Resp 08

Ja en nee, Aan de ene kant, je hebt meer verschillende oogpunten, waar vanuit je het kunt bekijken, maar je hebt ook weer oogpunten natuurlijk, ook weer teveel keuzes om het op te

(male, H)

lossen. Dus ja. (line 18)

Looking closely at these answers, one will find that, besides the content, the way the respondents express themselves is vague and it looks like they struggle to come to terms. For example the sentence structure of respondent 08 in which he ends with “Dus ja” and the same is happening with respondent 02 “dan is het nee”. Also respondent 04 repeats her answer. It looks like they have to convince not only the researcher, but also themselves. One might interpret that while answering it seems that the respondents are having an inner discussion. Respondent 07 suffered this struggle as well: Ond

Denk je dat de eenheid in NL minder is geworden doordat mensen met een verschillende achtergrond teveel aan hun eigen cultuur vasthouden?

Resp 07

Ja en nee, ik vind dat iemand helemaal mag vasthouden aan zijn eigen cultuur en zijn eigen manieren, als het maar niet het geheel van een samenleving beïnvloedt of ten koste gaat

(male, H)

van anderen. En ik vind dat dit nu wel aan de hand is. De achtergrond van mensen die het heel hard willen vasthouden, dat dat ten koste gaat van de anderen. (line 14)

44

He starts the sentence with “ja en nee” (yes and no), so he expresses his struggle directly. Then he says that “iemand helemaal mag vasthouden aan”, which means that someone could maintain his culture totally, which indicates that that someone does not have to give up specific cultural expressions and traditions. In the following sentence he thinks that there is a limitation, namely that it should not influence the society or harm others. And he feels that that is the case. What happens here is that he first shares his ideal vision on multiculturalism but then adds that this ideal vision is not seen by him either. During another interview it became clear that respondent 8 had struggles and doubts during that interview, so I asked him for his doubts: Ond.

Maar misschien is het ook weer interessant, je zegt op elke vraag kun je na en nee zeggen. Dus er zijn twee kanten. Hoe komt het dat je bezig bent met twee kanten. Kun je daar wat meer over zeggen?

Resp 08

Nou misschien toch ook wel het besef dat wij in ieder geval, zo zie ik het, dat wij in Nederland een multiculturele samenleving hebben. Misschien zit dat ook in mijn

(male, H)

achtergrond, hoe ik opgevoed ben. Gewoon sociaal denkend en iedereen in zijn waarde latent. (line 20)

In this quote the respondent is using his personal background in order to answer the question. He connects his doubts to his multicultural identity. This phrase also reveals his ideals towards multiculturalism “Gewoon sociaal denkend en iedereen in zijn waarde latent”. As he is using the word “gewoon” (just) he implies that there is no other way then the way he does, his ideal. Although it seems that this respondent expresses his ideals as his practice, this is not the case. The following questions and answers show this contrast: Ond.

Denk je dat in Nederland de eenheid bedreigd kan worden door de diversiteit?

Resp 08

Ja, dat kan. Hele radicale Moslims, of extreem rechtse mensen, of extreem links, dat is net zo fout als extreem rechts. Ja, dat werkt elkaar tegen en dat leidt tot aanslagen, ja ik denk

(male, H)

wel dat er een gevaar in schuilt in diversiteit. (line 26)

Ond.

En als we diversiteit expliciet op verschillende culturen toespitsen?

Resp 08

Kan ook nog. Kijk, bijvoorbeeld het uithuwelijken, dat is naar Nederlandse normen niet normaal. Dat is ook nog een gevaar, dat is niet zoals wij het zien zeg maar. Het is moeilijk

(male, H)

uit te leggen. (line 28)

45

In this phrase the respondent is again using his personal framework, but then as a normative standard. This example shows that, what differs from the Dutch norms and values is different, and even dangerous. It reveals that the answers of the respondent are in contrast with previous answers. What is diverse from the general norm is unacceptable. This example shows that the respondent finds it difficult to create a vision on multiculturalism. On the one hand, he expresses an open attitude toward others and on the other hand, he expresses anxiety if others have other norms and values. This contrast might be causing the inner struggle mentioned earlier. This struggle is an interesting result. Apparently, people accept the current demographic situation as a fact, but they have problems with actual diversity. The way they think is different from the way they act. And it seems that they see different cultural practices as a threat to the homogenous nature of Dutch society. This feelings of threat is shown as well by respondent 08 as he mentions the ‘danger’ of outgroup marriages, he is not only afraid of increased cultural diversity he also points out the increased immigration as a result. To the question if the society in the Netherlands became less united because people with other cultural backgrounds tend to focus too much on their own culture and traditions almost all respondents agreed on it. Except for respondent 04 and 05: Ond

Denk je dat de eenheid in Nederland minder is geworden doordat mensen uit andere culturen vasthouden aan hun eigen tradities?

Resp 04

Nee, ik vind het wel meevallen. Kijk je hebt natuurlijk wel dat mensen elkaar opzoeken van dezelfde cultuur, maar ik denk dat als je als Nederlander in het buitenland bent, dan doe je

(female, H)

Resp 05

dat ook. Je zoekt gewoon iets bekends op. Ik heb daar zelf geen probleem mee.

Ik denk van niet. Ik denk dat juist de culturen juist hechter met elkaar zijn juist tegen een andere cultuur. Marokkaanse jongeren die met elkaar klieken, Nederlanders die samen het

(male, L)

WK kijken.

Although both do not agree on the question, their perspective is different. Respondent 04 thinks that it is natural to identify with people with the same cultural background, but that this does not influence the unity of a society. Respondent 05 on the other hand thinks that cultures intend to favour the in-groups and are against other cultures. In a way he is saying that it is not one society we are living, but little sub-societies in which the cultural or ethnic identity is leading.

Majority attitudes towards minority and majority cultures How the respondents feel about how the minorities should deal with their own culture and with their new culture vary. Most respondents agree that it is nice to live in a society with different cultures and to see

46

their influences on the society, for example, different food, the festivals, and the way of clothing. However, most of the respondents have trouble with belief related issues, such as arranged marriages, religious temples, and belief related symbols as burkas, scarfs or veils. Also norms and values that conflict with the Dutch norms and values are not appreciated by the respondents. Respondent 8 explains this feeling very well: Ond.

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond, hun cultuur voor zichzelf moeten houden?

Resp 08

Het hoeft niet per se, zolang het maar niet storend is. Je hebt het klassieke Nederlandse beeld. Het moet niet schokkerend zijn., het moet elkaar niet tegenwerken. Het moet toch

(Male, H)

wel passen binnen het Nederlandse beeld. Andere mensen moeten er niet direct afschuw van hebben. (line 30)

Respondent 1 shares this vision but adds that it should not dominate another culture in general. Ond

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond en dit willen beoefenen het voor zichzelf moeten houden, dus bijvoorbeeld alleen in huis?

Resp 01

Nee je hoeft het niet alleen in huis te houden. Je moet het zeker gewoon gebruiken in je leven. Het is interessant ook voor andere mensen om te zien wie je bent en wat jouw

(Female, L)

geschiedenis is. Maar het moet niet te boventoon gaan voeren, dat je heel dwingend gaat doen en geen ruimte meer open laat voor de cultuur van iemand anders. (line 13)

It can be said that it differs per respondent to what extent minorities are allowed to express their culture and it differs per cultural expression. Cultural manifestations and symbols, except for the language, are often no problem in the public domain, but norms, values and beliefs are, according to the majority, things to keep inside the home domain. This answer reflects a strong aspect of the Dutch culture. As the Dutch language is filled with proverbs about being mainstream, so are the answers of most respondents regarding cultural practices. People should act ‘normal’, and normal in the sense of not being conspicuous. It appears that the respondents are actually quite normative about cultural uniformity. This means that a cultural aspect of the Dutch is strongly present in the attitude towards new minorities. Only respondents 02 and 05 express that people should keep all cultural expressions to themselves. Respondent 02 (female, L) says that minorities should keep their culture for themselves because Dutch people do that as well, as they do not pray on the street. Respondent 05 (male, L) feels that minorities are here for a visit, for a short period, and in his opinion, if you are a visitor, you fully adapt to the new situation. His answer comprehends strong feelings of socio-cultural exclusion. Although a person might be third generation, which means that also his parents are born and bred in the Netherlands, this person

47

is still not accepted as a citizen of the Netherlands. This implicates that the respondent expects the minority to act as a visitor, which means that this person is here for a short period of time, will adapt to the situation and will leave after a while. In practice, the new minorities do not leave, because they are citizens in this country, so they act like citizens. The expectation of the majority in this case is in contradiction with the reality, which creates conflicts and mixed feelings. The majority could feel that he is in the position to make the rules as a citizen, while the minority feels that he does not have to live up to the rules of the majority, since he is a citizen as well. If this happens, the majority will push harder to have the minority live by his rules, and if that does not work, he might get protective of his own goods. This process might cause the feelings of anxiety. And again, a distinction in educational level is shown. The low educated respondents feel that people should keep their culture for themselves, the high educated feel that it is normal to express different values, but to a certain extent. This same limitation is shown in the answers to the question whether minorities should help their children maintaining their own culture and traditions of their home country. All respondents agree that everyone has the right to be himself, or as respondent 05 says: “Ja, omdat zij ook dat recht hebben” (line 26, male, L), but also in this case all respondents give the limitation that it should fit the Dutch context, or as respondent 07 says: Resp 07

Ja, ik vind dat dat te maken heeft met je identiteit. Waar kom je vandaan, je familie, de gebruiken, maar niet alle gebruiken en normen en waarden uit een ander land kun je hier

(Male, H)

een op een overnemen, omdat je in een andere situatie zit, waarin ook een hoop andere mensen zitten.

He agrees to a certain extent; one’s identity is based on his cultural background, so not teaching the aspects of a person’s culture means that this person will miss a part of his identity, but till a certain limit, in which it fits the Dutch situation in which the Dutch are involved. Also in the matter that if people come to the Netherlands, according to the respondents, they should adapt to the Dutch people. The females think that immigrants should be able to live in the Netherlands just like the Dutch do. Like respondent 1 (female, L) says: “Wel aan onze gebruiken die we hebben, maar ze hoeven zichzelf niet helemaal om te gooien, maar probeer je wel gewoon aan regels en normen en waarden”. What she says is that minorities should be able to live their own lives, they do not have to transform to be a Dutchmen, but they need to adjust to the Dutch regulations, norms and values. The males however think that the immigrants should fully adapt to the Dutch people. Respondent 08 (male, H) adds that they have to adapt to the Dutch because it was their choice to come here: “Ja, je kiest ervoor om naar Nederland te komen, dus je moet je sowieso aan de normen en waarden, en aan de wet houden”. Interesting is that this was the same person who claimed that the Dutch have a responsibilty towards immigrants, since they brought them to the Netherlands themselves. Also in this case, the respondent negates himself. It seems that one minute,

48

he equals all cultures and another minute he claims that the Dutch culture is dominant to other cultures. This contradiction again leads us to the inner struggle in which the actual situation is in conflict with the ideal situation. Respondent 07 (male, H) attributes this issue again to the theme of public and home domain. He states that “In de openbare ruimtes vind ik dat wel. En overal waar je met elkaar leeft en beweegt daar is een bepaalde traditie in Nederland en ik vond dat je je daar aan moet passen”.

Majority attitudes toward new minorities How the respondents feel about how the majority should handle the cultural diversity in the Netherlands differs. They have mixed feelings towards helping the minorities in maintaining their cultural values. Where some say no, others feel that the minorities should receive help in order to maintain their own culture. The following utterances show this variation: Ond

Ben je dan van mening dat Nederlanders de mensen met een andere culturele achtergrond geholpen moeten worden om de cultuur te behouden?

Resp 03

Ja dat kun je wel concluderen. Nou ja, stimuleren en accepteren zijn twee dingen he. Het een is gedogen en van ‘prima doe je ding’. Maar stimuleren vind ik een ander verhaal. Maar

(female, H)

ja, van mij mag dat zeker. Maar dan blijft wel staan wat ik eerder zei: we moeten het samen leuk hebben. En dus openheid naar elkaar toe vind ik dus wel van belang. (line 10)

Resp 04

Ja, op een bepaalde manier wel denk ik. Ik vind dat hun culturele dingen wel behouden moeten blijven, maar dat ze wel gewoon goed blijven functioneren in de Nederlandse

(female, H)

maatschappij zeg maar (line 6), … Ja, gewoon ook toestaan dat er ook synagogen en moskeen worden gebouwd (line 8).

Resp 05

Nee, absoluut niet. Want onze eigen cultuur gaat er helemaal aan. Hun zouden wel hun eigen cultuur mogen houden en wij mogen zwarte piet niet meer zwart maken. Dus nee.

(male, L)

(line 4)

Interesting in this theme is that the variety in answers is based on educational level. The higher educated respondents feel that everyone has the right to have their own culture and if needed the majority should help minorities to maintain their own culture. In addition, respondent 03 claims that the minority and majorities need to have fun together (“We moeten het samen leuk hebben”). This inclines that the majority should help the minorities in creating opportunities to maintain their culture, while the minorities should take action in understanding and acting properly in the majority culture. The lower educated respondents however feel that the minorities do not need help to maintain their culture, according to them this could mean that the Dutch culture might get lost and culture have a self regulating system. Or, as

49

respondent 02 (female, L) claims: “Nee. Daar hebben ze hun eigen familie voor. Dat kunnen ze prima zelf”. However, this distinction is not visible in the issue whether the majority could take more efforts into learning the traditions and habits of other cultures living in the Netherlands. The response of the higher educated respondents suggests that the majority population could be more open towards learning aspects of the other culture then the lower educated respondents. The higher educated respondents also define a difference in voluntary learning and forced learning. As long as it is voluntary, everyone could be more open towards learning aspects of minority cultures, but the respondents agree that it should not be compulsory to learn about others. In between the answers another attitude towards minorities became clear. The following expressions show this vision: Resp 07

Ik vind dat mensen de ruimte moeten krijgen om hun eigen cultuur te behouden, maar ik vind niet dat daar een enorme stimulans vanuit moet gaan. (line 6)

(male, H)

Resp 08

Nou ja, ze hebben er wel een rol in om het niet te doen. Maar om het zelf te doen, ja ik denk tot een bepaalde hoogte, het is iets toelaten niet stimuleren.

(male, H)

These answers indicate a power relation between the majority and the minorities. The respondents in this example show that the majority dominates the minorities by telling them what they are allowed to. The verbs “krijgen” (to give) and “toelaten” (to allow) indicate that it is directed by the majority in what way the minorities are allowed to participate in this society. In the hierarchy of power this is how the majority places themselves above the minorities, like a parent places himself above a child. The reason for this power hierarchy might be given by respondent 05 (male, L). In statement 18 he argues that people from another country, the minorities, are here for a visit. In his opinion, their stay is temporary and in the end, they will leave. Another reason for this power hierarchy might be caused by a territory feeling. Most respondents, except for the higher educated females, express, in their own way, that the minorities should live up to the Dutch way of living. As long as it is not disturbing the majority, the minorities are allowed to live up their life. When an activity or thought appears to be disturbing (e.g. arranged marriage) the majority feels that the minorities should not do that and live up to the Dutch standards. This is interesting regarding the Dutch tolerance an equality discourse in which the Dutch people seem to be famous for. This shows that these ‘freedom’ values are alive in their vision but not in their acts.

50

Relevance on multiculturalism The results obtained on multiculturalism theme have shown that the idea of multiculturalism is not shared by most of the respondents in this study. Berry (1997) claims that experiencing multiculturalism will lead to a better acceptance of the own ethnic identity and that of the others, which seems not the case for the informants in this study. Below, a short summary of the main results on this theme are discussed, which show that the ideal of multiculturalism is not widely accepted in the Netherlands. Struggles The results of section one shows that many respondents are dealing with an inner conflict and are having troubles coming to terms with it. This might be caused by a conflict between ideal versus actual situation. They have an idea about a multicultural society and their role in it, which is an ideal and commonly accepted perspective. They see the Dutch, thus themselves, as flexible people with values as tolerance and openness towards others. However, in practice they have noticed that they are not that open, flexible and tolerant. They feel that they might be losing their culture if they would be open towards others. This inner conflict leads to various answers which are vague and show contradictions. These struggles are shown by all respondents except for the higher educated females and low educated males. The high educated females are open and positive towards multiculturalism and show no conflict between ideal and actual and are not afraid to express positive feelings or open up towards others or to share the same country with immigrant people. To them, both majority and minority are equal and have the same rights. On the contrary, the low educated males are not afraid to express negative feelings or set limitations on what is allowed and what not. To them, the majority are higher in the hierarchy then minority and so the minorities have limitations in what they are allowed to do. Education and gender The education and gender of the respondents in this study are in most cases of big influence on their attitudes. Looking at all the respondents, it appears that the respondents could be divided in three groups. The first group are those who experience multiculturalism as negative, the second group are those who show contradictions in their answers and are in conflict with ideal and actual; and the third group are those who experience multiculturalism as positive. Even more striking is that there is a strong division visible in which the low educated men find themselves in group one, low educated women and high educated men in group two and the high educated women in group three. Power hierarchy and inequality Using the grouping in the previous section, Group-one and two address a power hierarchy in the relationship between majority and minorities. The respondents in group one and two feel that they have the power to tell the minorities what they are allowed to do. They create a certain space in which the

51

minorities can live. As long as the minorities live within the set boundaries then multiculturalism is no problem. When they go beyond the boundaries, group one and two feel that they have to react to that in order to bring them back in the ‘set space’. Difficult in this matter is that all respondents have their personal idea on where the boundaries are, on what is acceptable and what is not. Reflecting at the theoretical framework, this is what Pratto and colleagues (1994) consider in the Social Dominance Orientation, in which they explain the preferences people have for hierarchy enhancing ideologies and policies or hierarchy attenuating ideologies and policies. This preference predicts a person’s acceptance or rejection to other groups, or in this matter, cultures. This distinction between hierarchy enhancing (HE) and hierarchy attenuating (HA) ideology is also visible in this study. Group one (low educated males) and two (low educated females and high educated males) show an attitude of enhancing hierarchy and group three (high educated females) an attitude of attenuating hierarchy. This theory predicts that a hierarchy is drawn because of fear for losing a high position in this hierarchy. This is also shown in this case, the respondents with a hierarchy enhancing preference are those who expressed the fear of losing their own culture. Personal reference As shown in this section, the respondents use their personal background or personal interpretations of these socio-cultural matters in their answers. They use personally defined normative standards to measure what is wrong and right or they profile a form of empathy in which they put themselves in the role of an immigrant. An example of the normative standard: “Ik mag niet met een bivakmuts op straat lopen, dus waarom iemand dan wel in een Burka” (respondent 05, male, L) An example of the empathy form: “Andersom hetzelfde, als ik in Marokko ga wonen laat ik wel een pot pindakaas overkomen” (Respondent 02, female, L). Personal themes Each respondent use a personal theme in which they base their attitudes toward multiculturalism. For example, respondents 03 and 04 (females, H) are falling back on equality and openness towards others, respondent 06 (male, L) finds it important that the different cultural groups in the Netherlands mingle, respondent 07 (male, H) keeps emphasizing the difference of public and home domain and identity issues. The theme is interesting in itself, but foremost interesting is the idea that they keep using a particular theme is important, because it influences the attitude. In my opinion this theme represents a framework of concepts that people draw their vision of their surroundings on.

4.1.2

Intercultural contact

As Schalk-Soekar and colleagues stated, intercultural encounters are “important of multicultural societies” (Schalk-Soekar et al., 2004, p. 536). Or in other words, main ingredient of a multicultural society is

52

intercultural contact. In this respect, it is interesting to reflect on the accuracy of this statement whether the respondents experience intercultural contact as being multicultural, which, in a way, provide tools to live up to the understanding of multiculturalism. Therefore an answer to the following subquestion would provide more insight regarding this hypothesis. SQ2

What is the reaction of Dutch majority members toward intercultural contact with new minorities?

In order to find an answer, the concept of intercultural contact and the understanding of this concept by the respondents need to be further explored. Knowing that intercultural contact, in the perspective of this study, is about contact between majority and minority members, I asked the respondents about their concept of ‘allochtoon’. As we have seen in the theoretical framework that the definition of allochtoon according to the CBS is “een persoon van wie tenminste één ouder in het buitenland is geboren” (CBS, 2010). Thus, an allochtoon is a person of whom at least one parent was born in another country. The answers of the respondents show that the word allochtoon is interpreted differently than the definition of CBS. It seems that the respondents have a definition formulated for themselves, but in their language use it has multiple definitions, based on their personal framework. For respondents 5 and 6 (both Male, L) the focus in this concept is based on adaptation. As Respondent 5 states that “een buitenlander iemand is die zijn eigen niet aan wil passen” and Respondent 6 claims that an “allochtoon” “kan een Pool zijn die zijn eigen niet aanpast, maar dat kan ook een Antilliaan zijn die zijn eigen niet aanpast”. According to them an allochtoon is a foreigner who refuses to adapt to the Dutch culture. Respondent 1 (Female, L) shows doubts about this concept: Ond

Wat is voor jou een allochtoon?

Resp 1

Iemand die uit het buitenland komt en daar geboren is en die hier komt. (line 44)

(Female, L)

Ond

Getinte mensen die hier geboren zijn, zijn dat voor jou allochtonen?

Resp 1

Nee niet zo zeer, Je bent officieel een Nederlander op paspoort. (line 46)

(male, L)

Ond

Zie je ze als volwaardige Nederlanders?

53

Resp 1 (male, L)

Ja, maar ik vind het moeilijk om te zien als iemand dan echt helemaal in een hoofddoek over straat gaat en met al zijn Turkse gebruiken en dan bijna geen vloeiend Nederlands praat, dan vind het moeilijker om die te accepteren als Nederlander (line 48)

Ond

Heb je dat wel eens meegemaakt? Is het een herkenbaar gevoel dat je op straat loopt en denkt nou die zou hier geboren kunnen zijn, maar dat je toch zoiets hebt van nee jij bent voor mij geen Nederlander?

Resp 1

Ik heb wel een meisje in mijn klas en die praat heel gebrekkig Nederlands en die is hier wel gewoon geboren en heeft dan echt de gebruiken; hoofddoek, lange rokken dat soort dingen. Ik ben er me niet bewust van. Ik accepteer haar gewoon zoals ze is, maar om nou echt te zeggen van; ik vind jou Nederlander. Nee, want je houdt ook nog een eigen stukje cultuur aan. (line 50)

(male, L)

These expressions show that by facts the respondent knows that it is someone who is born abroad and now living here, but when I asked further about being born in the Netherlands then the person could still be an allochtoon. According to her it depends on what your passport says. However, she adds that it is difficult to see whether someone is Dutch according to the papers or not. Or, as shown in the expression, she finds it hard to see if a person is Dutch or not. If someone practices other then Dutch cultures this person is not accepted as Dutch, even if her papers say that she has Dutch nationality (line 50). This respondent shows struggles with defining the difference between an autochtoon and an allochtoon. To distinguish the population in autochtoon or allochtoon she calls upon official documents, however she realizes that it is not that easy to use this distinction in daily life. This clearly shows that being from another culture is sufficient to be called an allochtoon. Respondent 7 (Male, H) also shows this confusion in his answers. Ond

Wat is voor jou een allochtoon?

Resp 7

Dat is een goede vraag. Dat is dan een kleurling die van het buitenland komt. Maar je hebt ook heel veel kleurlingen die gewoon Nederlands zijn en die al twee, drie generaties in Nederland wonen en voor mij is dat dan toch allochtoon. Het ligt ook aan hoe je er mee omgaat. Vrienden van mij, dat zijn gewoon Nederlanders, zijn donkere jongens, maar gewoon Nederlanders. Maar op het moment dat je twee donkere jongens ziet lopen zijn het allochtonen. Heel lastig. (line 42)

(Male, H)

To him, the definition of an allochtoon is a colored person from abroad, and he adds that there are many colored groups who have been living in the Netherlands for generations, who are still allochtonen to him. Then he realizes that he has colored friends. To him, those friends are not allochtoon, but Dutch, like he is. In his answer he becomes aware of the multiple interpretations he has about this concept. The color issue as association with the concept of allochtoon show that the respondent uses physical characteristics to define an allochtoon from an autochtoon and at the same time he uses his personal framework on who is known and who is unknown.

54

The answer of Respondent 5 shows ethical issues in his definition. When I asked whether an American is an allochtoon. He answered as following: Ond

We hadden het net al over allochtonen en wat dat betekent. Is een Amerikaan bijvoorbeeld voor jou een allochtoon?

Resp 5

Dat kan wel in principe een allochtoon zijn. Dat kan wel. (line 72)

(male, L)

Ond

Waar hangt dat dan vanaf?

Resp 5

Ja, je kunt zeggen op de kleur, maar dat is niet alles natuurlijk. Polen zie ik ook als allochtonen, die zijn bijvoorbeeld ook een groot probleem, niet alleen hier maar ook in heel Europa wat dat betreft. Maar een Amerikaan kan ook een allochtoon zijn. (line 74)

(male, L)

To him, an allochtoon is not a concept based on facts, but on what he perceives. The fact that the person is born and raised in America is neglected in his answer; he needs more information, such as color or whether a person is causing problems. His answer points out that the concept of allochtoon is based on perceptions of good and bad instead of a definition. Especially the word ‘kan’ (can) shows that his definition is loosely defined and open for multiple interpretations. These examples show that the concept of allochtoon is partly based on knowledge, but even more on perception and attribution. The examples given show that the personal framework of the respondent is an important aspect in distinguishing who is autochtoon and who is allochtoon. The results point out that cultural practices, physical characteristics, behavioral issues and familiarities weigh heavy in defining who is who. Having defined the main concept of this sub question the data can be further analyzed. The following questions have guided me personally during the analysis of the data: -

What kind of contact do the respondents have with new minorities and what is the reaction on this contact?

-

What acculturation style is preferred by the respondents?

-

According to the respondents, when is integration successful and what is the reaction towards the integration of the new minorities?

By using these questions I made an attempt to derive some insight in the informants’ underlying attitudes toward multiculturalism. In the next sections the second sub-question is dealt with.

55

Intercultural contact and reaction of respondents The data shows that all respondents have contact with new minorities. However, the intensity and the context of the contact vary per person. All respondents experience intercultural contact in both their professional and their personal surroundings. The personal surroundings are indicated as (former and current) friends, friends of friends and neighbours. Interesting about this intercultural contact is that it is not always perceived as intercultural. Or, in the context of this research, a person might ethnically belong to one of the minority groups, but in reality this person could be perceived as one of them and no longer as a minority. This double interpretation of intercultural contact is in line with the different interpretations on the concept of ‘allochtoon’. It seems that the intensity of the contact is causing this different interpretation and the answer of respondent 8 (male, H) shows this difference in perception (line 105). Ond

Je zei net al dat er in jouw vriendengroep immigranten zijn. Kun je wat vertellen over dit contact?

Resp 8

Nou ja, goed, normaal. Dat gaat allemaal prima. Die jongens zijn ook ja, vernederlandst om het zo te zeggen. Die zijn gewoon helemaal Nederlands, als je het zo bekijkt. Qua omgang, qua normen en waarden en qua visie. (line 105)

(male, H)

His answer suggests that some of his friends belong to the minority group, based on cultural background. However they are friends, which mean that they have shared interests on which this friendship is built on. Respondent 8 is in this matter talking about persons in his personal surroundings. He categorizes himself as a member of a group, his group of friends in this case, in which immigrants share this group identity as well. This inclines that when a person sees an immigrant as a personal contact (for example a friend, a neighbour, a colleague) the immigrant is no longer perceived as an outsider. In such cases, all respondents are positive about this intercultural contact, although they do not perceive it as intercultural. This result could be explained by means of the Social Identity theory of Turner and Tajfel (1986). Social Identity Theory affirms that in-group/ self categorization and enhancement is created by group membership in which the in-group is favored at the expense of the out-group. The group studies of Turner and Tajfel (1986) showed that the single act in which individuals categorized themselves as group members was sufficient and led to in-group favoritism. This means that the in-group is favored over the out-group. The results of this research show that every immigrant (or allochtoon) is perceived as a stranger, and therefore perceived as out-group. When the immigrant is getting closer, he is not perceived as a stranger any longer because he belongs to an in-group and will not be perceived as an immigrant anymore. This means that in a multicultural society the commonly encountered in-groups include immigrants. It might be questionable whether the Netherlands are a good example of multiculturalism, and as this study shows, although resistance towards strangers is experienced in society, every majority member actually has intercultural contact in his or her in-groups. Interesting is that when this happens it is not perceived as intercultural or multicultural, which means that positive encounters are not perceived as

56

intercultural, while negative encounters are. This could imply that when the topic of multiculturalism is raised, it is mostly experienced as negative. Also respondent 7 has close contact with immigrants, but not with allochtonen. When I asked him about his contacts he answered the following (line 81): Ond

Je noemde net al dat er wat diversiteit in je vrienden groep zit. Heb je immigranten als vrienden?

Resp 7

Ja, een Amerikaanse en een jongen uit Zuid-Afrika ergens, die is daar geboren en getogen en die woont dan alweer jaren in Nederland, dat is ook een donkere jongen.

(male, H)

Ond

Als ik had gevraagd naar allochtonen, zou je daar dan anders op reageren?

Resp 7

Dan had ik waarschijnlijk nee gezegd.

(male, H)

In his answer two issues are dealt with. The first one is very obvious, while some of his friends are immigrants, he does not perceive them as allochtoon. He sees them as “gewoon vrienden en hebben inderdaad een andere achtergrond. Maar het is niet zo dat ze een achter- en voordeur in een andere wereld hebben”(line 92). This shows that the ethnic background of his friends is not an issue in his friendships, but more interesting, is that it seems that this is not an issue, because he does not perceive his friends as allochtoon. The word ‘gewoon’ implicates that there are no cultural differences that matter in his friendships and that all friends are equal. What has not become clear in this matter is the reason for this. It could be the case that cultural differences are not shown because they respect each other and differences do not matter or they are not exposed because of adaptation to the Dutch culture. Respondent 2 explains that in her friendships it does matter in what way her immigrant friends were able to adapt to the Dutch culture. In the following expressions she is talking about a friend/ colleague from Afghanistan (line 69): Ond

Hij is dus een typisch voorbeeld van iemand die zijn cultuuruiting binnenshuis houdt?

Resp 5

Ja. En dat bedoel ik. Het is prima dat iedereen zijn eigen geloof heeft, maar hou het gewoon thuis. Wij doen dat met ons geloof ook.

(Female, L)

Ond

Zou je ander naar hem kijken als hij in die jurk naar buiten gaat?

57

Resp 5

Ja. Want dan denk ik meteen: hij moet zich aanpassen.

(Female, L)

She accepts immigrants in her personal surroundings as long as they keep their cultural practices in their private domains and act adapted in the public domains. Another interesting issue is that it seems that the low educated respondents have more intercultural contact with immigrants than the high educated. It is difficult to measure this since it has become clear that the definition of intercultural contact could vary per person. However, the examples given and the language structures used by the respondents support this thought. The low educated respondents often used concrete examples of daily life during the interviews, which refer to actual intercultural encounters on the work floor, in the neighborhood, in shared relations and in friendships. The examples of the high educated respondents show that they experience not that many intercultural encounters in daily life, and the encounters they have are often in a particular context; or in the neighborhood or in shared relations or in friendships. They are having troubles’ coming to terms with actual intercultural encounters and therefore often express abstract ideas they have in mind.

Acculturation In all multicultural societies, both the majority and minority groups and their individuals, have to deal with the issue on how to acculturate. The strategy on how to acculturate is based on two major issues in their daily encounters with each other. These issues are: 1) Cultural maintenance (importance of cultural identity and characteristics and the maintenance to strive for); and 2) contact and participation (involvement in other cultural groups or remain primarily among themselves). How the respondents feel that immigrants should acculturate vary. The high educated females express that both the minority and majority should be open towards each other; while the rest of the respondents feel that the minority should assimilate to the majority. In terms of acculturation this means that according to the higher educated females, both the majority and minority should maintain their cultural identity and should have contact and involvement with the other cultural groups. Respondent 4 explains this very well: (line 159) Resp 4 (female, H)

Ik denk dat mixen juist wel handig zou zijn voor beiden. Je leert gewoon meer van elkaar. Als je je kinderen naar een Moslim school stuurt, dat zou op zich geen probleem opleveren, weet ik niet. Ik denk wel dat op alle scholen wat meer aandacht moet worden gegeven aan alle culturen en niet alleen maar aan de Islam of alleen Turken of alleen aan christenen, en je hebt op veel scholen godsdienstles of levensbeschouwing of dat soort dingen en je leert daar op zich redelijk veel van maar bijv op alle scholen wordt wel gewoon kerstmis gevierd en pasen en geen andere feestdagen, daar wordt geen aandacht aan geschonken. Ik denk dat dat misschien ook wel, ik weet het niet, je kunt niet alles vieren natuurlijk en kerstvakantie dat hoort dan bij kerstmis en anders schop je heel het systeem door de war dat je dan hebt. Ik denk dat er evenveel aandacht aan moet worden gegeven zoals, oke: we gaan het

58

Suikerfeest vieren.

Her answer also inclines that it is not easy to be involved in more than one culture, because of the set systems in it. In that respect, full adaptation is not necessary in her opinion, but making attempts by giving attention to another culture is a good start. The answers of the six other respondents indicate adaptation as expected acculturation strategy. Respondent 8 (male, H) first indicates proficiency in the Dutch language as a tool to integrate in Dutch society. When asked further he adds that communication is needed to learn the norms and values of the Dutch culture. According to him this is needed to adapt properly to the new culture: (line 162) Ond

Denk je dat uiteindelijk een immigrant het ‘Nederlander-zijn’ met bijbehorende waarden en normen tot zich moet nemen?

Resp 8

Als je maar gewoon leeft zoals wij hier in Nederland gewend zijn te leven met normen en waarden. Volgens mij heb ik het al eerder gezegd; het moet geen probleem gaan opleveren. Mensen mogen best hun eigen ding hebben en misschien zelfs nog wel hun eigen normen en waarden hanteren, als het maar niet in de weg gaat lopen bij de Nederlandse normen en waarden. Dus als ze dat in hun eigen geloof, groepje doen, maar dan ook weer niet te extreem, dan heb ik daar totaal geen moeite mee.

(Male, H)

Main issue in his answer is that the presence of minorities in the Netherlands should not cause any problems. They are allowed (‘mogen’) to do things on their own and even allowed (‘misschien zelfs‘) to maintain their own norms and values, as long as it does not conflict with the Dutch way of life. His expression shows an interpretation of the assimilation strategy in which individuals do not wish to maintain their cultural identity and seek for daily interaction with others. Respondent 2 also shows empathy for the assimilation strategy: (line 94) Ond

Op welke manier denk je dat immigranten het beste in de Nederlandse maatschappij kunnen integreren?

Resp 2

Niet in je eigen familie/ volk blijven hangen. Net als Hendrik bijvoorbeeld. Dat is een Surinamer, maar heeft geen Surinaamse vrienden. Die houdt van Frans Bauer.

(Female, L)

In her answer she refers to a person who shows a good example of the assimilation strategy. This person did not maintain his original cultural identity and seems not involved with his own cultural group. Respondent 6 thinks that when it comes to the acculturation process it is really important that the immigrant shows involvement with Dutch natives and distances himself from the ancestral roots. Ond

En vanuit de immigrant zelf ? Wat kunnen zij het beste doen?

59

Resp 6

Het niet samenscholen. Gewoon je eigen mengen in het Nederlandse volk. (Line 157)

(Male, L)

Later he adds that when it comes to one cultural identity and maintenance of cultural practices that it does not matter what happens inside the home domain, as long as it does not find outings in the public sphere. His preference for an acculturation strategy is between the integration and assimilation strategy. It has become clear that the respondents vary in opinions toward the preferred acculturation strategy for minorities. Whereas the high educated female approaches acculturation as a two sided approach in which both majority and minority are involved, the low educated female see acculturation as a one-sided process in which full adaptation is expected from the minorities. Also the males show differences in their answer. The high educated male does not expect the minority to fully adapt, but they should not cause any troubles in society. And the low educated males expect the minority to mingle with majority groups, but they are allowed to practice cultural activities as long as it is not in public. The answers suggest that the respondents have different perspectives on acculturation strategies and that they vary on a horizontal scale between the integration and assimilation strategy. No respondent preferred the separation or marginalization strategy. It is striking though that the theories claim that integration is the only free chosen strategy and successfully pursued by the minority members when the majority shows an open and inclusive attitude. This inclines that both minority and majority are expected to take action in the acculturation strategy. In the interviews this has been only expressed by respondent 4.

Successful integration As shown in the previous paragraph an important aspect of acculturation processes is integration. Yet, this concept has been defined loosely (Boski, 2008). The Longman dictionary defines the verb ‘integrate’ as “to become accepted as a member of a social group, especially when they come from a different culture” (Longman Dictionary of Contemporary English, 2003, p. 82). A definition like this is vague and not easy to work with, since it is based on the concept of acceptation. Acceptation is a subjective concept since its meaning is based on an individual perception or opinion. However, the acculturation theory used the concept of integration as a strategy and defined the integration strategy as applied when individuals wish to have daily interaction with other individuals while maintaining their own cultural identity. This definition is easier to work with, since it is based on both the perspective of the minority and the majority groups and based on a balanced cultural identity, in which biculturalism is achieved (Berry, 1990). As main studies show, the concept of integration has not been defined precisely and is interpreted in multiple forms among theorists. This multi-interpretation is also shown in the answers of the respondent:

60

Ond

Wat betekent integratie voor je?

Resp 01

Dat je gelukkig bent. Dat je de taal goed beheerst en dat je wordt opgenomen in de maatschappij en dat voor jou ook de regels gewoon gelden en niet dat je na 7 jaar weer uitgeprocedeerd wordt. (line 54)

(Female, L)

Resp 02

Proberen te integreren. Niet buiten de boot vallen, gewoon net als iedereen proberen te zijn. (line 33)

(Female, L) Ja dat heb je op verschillede niveaus. Kijk, wat ik net ook al zei, ik vind niet dat mensen uit andere landen volledig Nederlander moeten worden. Maar op praktisch niveau moet je hier (Female, H) wel meedraaien. De taal heb ik al even genoemd, je mag nog wel opvallen als buitenlander, maar ik denk wel dat je de gewoontes moet kennen op zijn minst, van hoe het werkt in het land waar je komt wonen. En dat heeft ook wel met die interpretatie en ‘het snappen van bepaalde dingen’ te maken denk ik. Dus integratie hoeft van mij niet zover te gaan dat de mensen niet meer opvallen als buitenlanders, maar dat ze kunnen meedraaien in de samenleving dat vind ik wel belangrijk. (Line 42)

Resp 03

Resp 04

Dat je Nederlands leert en niet perse dat mensen zich moeten aanpassen aan de gebruiken hier, maar dat ze er wel van weten en dat ze ermee om kunnen gaan. (line 76)

(Female, H)

Resp 05 (Male, L)

Resp 06

Aanpassen, dat is het belangrijkste. Hun komen binnen, hun moeten zich aanpaasen, als hun een eigen bruiloft willen geven, een Turkse of Marokkaanse bruiloft, ok, tot op zeker hoogte. Geen probleem, maar niet dat andere mensen er last van hebben. (line 38, 40)

Dat je respect voor elkaar toont. En dat je je aanpast aan het stukje cultuur dat er heerst in het land zelf. Met behoud van je eigen cultuur. Dat mag. (line 58)

(Male, L)

Resp 07 (Male, H)

Resp 08 (Male, H)

Integratie is voor mij van een andere plek komen en naar een nieuwe plek gaan en je daar aanpassen aan de gebruiken zodat je mee kan doen in de maatschappij en jezelf kan redden en kan werken en de taal spreekt; het mee doen in de maatschappij. Het is een beetje een cliché uitspraak, maar het is wel zo. Jezelf kunnen redden; op eigen benen kunnen staan. (line 46)

Ik denk gewoon dat mensen samenleven zonder dat er problemen ontstaan. Zo ja. Ik denk dat als ze succesvol samenleven, zonder dat er problemen zijn, ik denk dan dat dat een succesvolle integratie is geweest. (line 66)

Half of the respondents interpret integration as adaptation when asked what integration means to them. Respondent 5 (Male, L) claims that adaptation (aanpassen) is the key word in the integration process. Also respondents 6 (Male, L) and 7 (Male, H) agree on this, but respondent 6 adds that it is adaptation without losing the own culture and respondent 7 adds that it is adaptation, but also being able to make it

61

in a new society, being independent. Also respondent 2 (Female, L) indicates adaptation with the words ‘net als iedereen’, which means behaving like larger society. Respondent 1 (Female, L) does not use the word adaptation, in her opinion learning the language and being included in society are components of integration. Respondent 8 (Male, H) sees integration as people living together without having problems. Opposing the answers of the above mentioned respondents, these responses show integration as a responsibility from both the minority and majority, as being included is perceived as a positive reaction of larger society and living together, being perceived as two different populations being involved. Respondent 4 (Female, H) denies the strategy of adaptation in her answer. As she states that one should learn the language and know the cultural practices, instead of adapting to the cultural practices of the majority. Respondent 3 (Female, H) agrees with her. She does not expect immigrants to become a Dutch person, but being able to participate in society is required in her opinion. By participation she means knowing the habits and understanding the Dutch cultural system. Although one general interpretation is not given by the respondents, the answers tell us that most respondents see integration as a responsibility of the minorities instead of a mutual responsibility of both minority and majority. This teaches us that they expect the minority to take responsibility of their own integration, while they forget to reflect on their own responsibility of being open and inclusive towards minority. Or as Berry indicated, a mutual accommodation from both the dominant groups as nondominant groups is required to obtain integration, in which the groups accept each other as culturally different (Berry and Kalin, 1995). This means that successful integration cannot be pursued unless larger society is participating in this process as well. And as the answers indicate, they do not see it as their responsibility. This causes their expectations not to be met, which could lead to an unsatisfied feeling toward the minorities, which end up in a negative attitude towards those groups.

Relevance on intercultural contact The results obtained on the intercultural contact theme have shown that the concepts of allochtoon, intercultural encounters and integration are interpreted in multiple forms by the respondents and often not in line with the ideas of theorists. The perception is mostly based on personal frameworks and experiences which create the final opinion on how the world is seen by the respondent. Below, a short summary of the main results on this theme are discussed, which show that personal experiences are important strains in attitudinal research. Personal reference In this section it became clear that the matter of personal background and interpretation is even more important than shown in section one. The respondents use their personal background or personal

62

interpretations of socio-cultural matters in their answers. The personal framework of the respondent is an important aspect in distinguishing who is who and who belongs to whom. Also the expectations towards others are based on this. The results point out that cultural practices, physical characteristics, behavioral issues and familiarities weigh heavy in creating this distinction. This result is in line with the result of section one about personal themes, which keep occurring in the answers of the respondents. The personal theme is of influence on a person’s perception, which eventually represents the framework of concepts that people draw a vision of their surroundings on, which could be interpreted as the basics of an attitude. Education and gender Also in this section it is shown that the variables gender and educational level are of influence on attitudes. Although the differences are less distinguished as in section one, the high educated females still tend to show more empathy for minorities then the low educated males. However, this section revealed another distinction based on these socio-demographic factors. It seems that the low educated respondents have more intercultural contact with immigrants than the high educated. The examples given during the interviews and the language structures used by the respondents emphasize this result. The low educated respondents often used concrete examples of daily life during the interviews, which refer to actual intercultural encounters on the work floor, in the neighborhood, in shared relations and in friendships. The high educated respondents show the opposite, in their language use they do not refer much to examples of intercultural encounters, this could incline that they experience not that much intercultural contact in daily life, and the encounters they have are often in one particular context; or in the neighborhood or in shared relations or in friendships. The fact that they do not give that many examples of intercultural encounters made the respondents reflect on ideas and assumptions. In my opinion this is an interesting result about feelings of multiculturalism. As claimed by theorists, the more intercultural contact, the more multicultural a society. And as shown in section one, the high educated females are more positive about multiculturalism than the low educated males. Having said that, because of the positive attitude, one might think that the high educated females experience more intercultural contact then the low educated males. However, this section reveals that the low educated respondents experience more intercultural encounters. Positive discrimination The results of this section show that every immigrant (or allochtoon) is perceived as a stranger, and therefore perceived as the out-group. However, when the immigrant belongs to an in-group he is not perceived as a stranger, and therefore no longer perceived as an allochtoon. This means that in a multicultural society the commonly encountered in-groups include immigrants, whom are not perceived as immigrants. This means that positive encounters are not perceived as intercultural, while negative encounters are. This could incline that when the topic of multiculturalism is raised, it is mostly connected

63

to negativity. This result is well explained by the results of the group studies held by Turner and Tajfel (1986). These group studies showed that the single act in which individuals categorized themselves as group members was sufficient and led to in-group favoritism. After categorizing themselves as group members the individuals seek to achieve positive self-esteem by differentiating their in-group as positive and an out-group as negative. This process of positive distinction that the way people define themselves is based on terms of ‘we’ rather than ‘I’. In my opinion, the distinction between group thinking and individual thinking reveals what is underlying this result. A group with a different ethnic background is perceived as an out-group; the ‘ethnic’s’ are different. But when an individual, with a different ethnic background for example, is a friend, the ethnicity is no longer an issue. Shared similarities matter and if they match well, they will be perceived as in-group. Expectations The answers to the acculturation and integration matters tell us that most respondents see these processes as a responsibility of the minorities instead of a mutual responsibility of both minority and majority groups. This teaches us that they expect the minority to take responsibility of their own integration, while they forget to reflect on their own responsibility of being open and inclusive towards minorities. Or as Berry indicated, a mutual accommodation from both the dominant groups as nondominant groups is required to obtain integration, in which the groups accept each other as culturally different (Berry and Kalin, 1995). This means that successful integration cannot be pursued unless larger society is participating in this process as well. And except for the high educated females, most respondents do not see it as their responsibility. This causes their expectations not to be met, which could lead to an unsatisfied feeling toward the minorities. In my opinion, unsatisfied expectations together with negative personal perceptions lead to negative attitude towards minorities.

4.1.3

Anxiety

The Integrated Threat Theory claims that “there are four fundamental threats that lead to unfavorable attitudes toward immigrants: realistic threat, symbolic threat, negative stereotypes and intergroup anxiety” (Stephan, Ybarra, Martinez, Schwarzwald, & Tur-Kaspa, 1998, p. 672). So, this theory claims that negative attitudes are caused by four types of threats, which are visible in feelings of anxiety. In this respect, it is interesting to reflect on the accuracy of this claim whether the informants live up to this understanding of unfavourable threats. Therefore an answer to the following sub question would provide more insight regarding this hypothesis. SQ3

What is the influence of the presence of minorities on Dutch majority concerning feelings of threat?

64

In order to find an answer, the following questions have guided me personally during the analysis of the data: -

Do the respondents experience forms of realistic threats?

-

Do the respondents experience forms of symbolic threat?

By using these questions I made an attempt to derive some insight in the informants’ underlying attitudes toward feelings of threat and security. In the next section the third sub-question is dealt with. As shown only two out of the four types are explicitly mentioned during as guidelines in the process. Reason for this decision is that Stephan, Ybarra, Martinez, Schwarzwald, & Tur-Kaspa (1998) pointed out that negative stereotypes and intergroup anxiety are not conceptual threats. And since the other two sections showed relevant results concerning stereotypes and anxiety, to me, it had no added value in emphasizing those two threats in this section.

Realistic threat The first type of the fundamental threats in the Integrated Threat Theory are the realistic threats posed by out-groups. Realistic threats involve threats to the existence of the in-group, the political or economic position of the in-group and threats to the physical or material well-being of the in-group (Stephan and Stephan, 1985). Although the name inclines that the threat is real, the concept of threat is subjective and fictional, but might be perceived as a reality. The subjectivity of this concept is an interesting given for this study. It implies that it is not possible to measure with facts and figures and that makes it suited for qualitative research. Three respondents reacted positive to the question whether they experience a threat to their economical wellbeing and existence. Ond

Heb je het gevoel dat immigranten jouw economische situatie bedreigen?

Resp 05

Ja, je hebt hier natuurlijk al die polen. Ja, dat zijn ook immigranten he? Ze gooien de hele markt omver. Zwart werken enzo. En in deze crisis zie je het helemaal natuurlijk, en dat versterkt alleen maar. Maar pak op een gegeven moment ook diegenen maar aan die niet willen werken. Iedereen moet zijn eigen aanpassen, ook de Nederlander. En als je niet wil werken dan krijg je maar geen uitkering meer.(line 102)

(Male, L)

According to respondent 5, immigrants from Poland have a big influence on the market by delivering labour for low prices, lower than the Dutch would deliver work for. He also refers to those who do not work and make use of social securities, but he realizes that this counts for the Dutch majority as well. In his answer he distinguishes 3 groups, those who work, those who do not work and those who work for less than average prices. Those who do not work and those who work for lower prices are the ones that he

65

distinguishes as a threat, both minority and majority participate in this group. His reaction in this matter shows that he is afraid that the economical position of the Dutch is losing power, but the threat is not only perceived as posed by allochtonen, also autochtonen play a role in this matter. The perception of in-group is changing in his answer from his in-group of Dutch to his in-group of those who work. Respondent 6 shows anxiety related to economical matters as well: Ond

Heb je het gevoel dat immigranten jouw economische situatie bedreigen?

Resp 06

Ja, Wat je dan bij ons op het werk ziet, als er dan een verloop is, dan komt er vaak toch weer een allochtoon op af. (line 145)

(Male, L) In his experience, when there are jobs available, immigrants apply for them. Both respondents, 5 and 6, express feelings of posed threat by an out-group. Although they did not actually lose their jobs because of new minorities, they feel that it is possible and therefore they feel threatened. This shows a good example of the subjectivity of the realistic threat. It is not proved to be a threat, but it is felt as a threat. Respondent 7 also expresses a form of anxiety in the context of realistic threat. His anxiety is based on the trend of diversification on the work floor, which could lead to positive discrimination towards all kinds of minorities, e.g. immigrants, women and people with disabilities. Ond

Heb je het gevoel dat immigranten jouw economische situatie bedreigen?

Resp 07

Ja, wel in de zin van positieve discriminatie. Waar bij het werk niet zo zeer gekeken wordt naar de kwaliteiten van de persoon maar naar de verhouding allochtoon niet allochtoon in een bedrijf of in een instelling en dat vind ik vervelend. Ik heb dat wel eens meegemaakt bij een sollicitatieprocedure, maar ja ze moeten ook nog een vrouw aannemen. Maar dan denk ik, misschien is die man wel veel beter gekwalificeerd. En het gaat dan om een vrouw maar de situatie is schrijnend met allochtonen en dat vind ik vreemd. Dan denk ik, nee je moet gewoon beter studeren en je best doen. Ik vind wel in Nederland dat men wel heel erg stuurt op de middenmaat. Hoe meer je verdient, hoe succesvoller je bent, hoe meer je eigenlijk gestraft wordt met belasting en regeltjes. En hoe minder je verdient hoe meer subsidies en dat vind ik soms vreemd. Maar het is ook al weer een soort vangnet waar ze decennia naar gestreefd hebben en dat vind ik goed. Misschien heeft het ook met gedrevenheid zelf te maken dat ze ervoor gaan. (Line 111, 113)

(Male, H)

He is afraid that he will be discriminated because he is a healthy, well educated, Dutch male. In his answer he reflects a feeling in which he feels that people who are less suited for a job will be chosen instead of him. This anxiety is also reflected specific on immigrants of which he thinks that the they should go to school, study better and work harder to achieve what they want to achieve instead of applying while being under qualified. His answer is not reasoned with an actual experience, but he shares feelings of

66

being threatened. His answer is subjective, but in contradiction with the responses of the two low educated males, he speaks about a different reason underlying his anxiety. Respondent 1 points out the subtle differences in feelings of threat experienced by the low educated males. Ond

Heb je het gevoel dat immigranten jouw economische situatie bedreigen?

Resp 01

Iedereen. Wel als je meer naar de lage geschoolde mensen kijkt denk ik wel dat daar een reden voor angst is. Ze pakken ook de makkelijke baantjes; schoonmaken, vakken vullen, dat soort dingen. En daarin kan je je wel bedreigd gevoeld worden. Zelf heb ik dat niet ervaren. (line 145)

(Female, L)

Although respondent 1 thinks that everyone could feel threatened by immigrants, she has not experienced that herself yet. In her opinion immigrants take the easy jobs for which you do not need any education. As they practice jobs for which little or none education is needed, for instance in a factory or cleaning company, they are confronted with a divers working floor in which people tend to be eliminated more easily then for education-specific functions. Respondent 7 is less afraid for being eliminated on the work floor, since he has a well-educated background. However, he is afraid that because of ideologies about diversification, maintained by organizations, he might experience more rejection. Interesting is that the three respondents only spoke about feelings of threat toward reality issues when they were asked directly for it. In respect to the whole interview, no other answer of these persons inclined any feelings of realistic threat. When asked directly, respondents 2, 3, 4 and 8 express not to be afraid of threats toward their economic position. Respondent 2 (female, L) feels that if we expect the immigrants to integrate, they will also integrate on the work floor, which means that they will take the good jobs. In this sense, according to her it is not fair to expect adaptation and participation, while feelings of anxiety arise when they actually participate. As we have seen in the previous section, all respondents claim integration and assimilation in the form of adaptation to the Dutch culture, while they experience fear for their existence when they do participate. The answer of respondent 4 (female, H) is in contradiction with the answer of respondent 7. Ond

Heb je het gevoel dat immigranten jouw economische situatie bedreigen?

Nee, dat denk ik niet, ik denk juist dat immigranten nog steeds benadeeld worden wat banen betreft. Ik heb iets van de beste die moet gewoon die baan krijgen. Ik denk dat juist nog (Female, H) steeds de immigranten minder kansen hebben op een baan dan mensen die hier zijn geboren. (Line 151)

Resp 04

67

In her opinion, the new minorities still do not have the same possibilities in life compared to the majority. She feels that everyone should get the same changes, and minority and majority should have equal opportunities on the labour market. The real difference in the answers of her and respondent 7 is that respondent 7 claims to have experienced such inequality in favor of the immigrants, while she does not underlie her vision by an actual happening. This could mean that she holds on to an ideal which has not been confronted yet with reality. Respondent 8 expresses that he is not afraid of losing his economic position and in his answer he attributes his statement fully on his own context. Ond

Heb je het gevoel dat immigranten jouw economische situatie bedreigen?

Resp 08

Nee. Tot nu toe alles wat hier naar toe komt neemt de lagere banen in. Ik denk dat wij qua Nederlanders toch redelijk hoogopgeleid zijn en toch de hoog opgeleide banen zelf vervullen om het zo te zeggen. Dus nee.(Line 145)

(Male, H)

In his opinion, as being high educated he will not be affected by immigrants, as they are only able to fulfill jobs for low educated people. His answer shows a cultural ethnocentric perspective as he positions his own culture, or in-group, above other cultures, the out-groups. He emphasizes this perspective by claiming that the majority population is on average well-educated and able to fulfill all high educated jobs. In other words, the minorities are not high educated, which means that they could do the jobs that the majority is overqualified for. The results show that the respondents do not experience much realistic threats posed by immigrants. The answers given during the interviews do not show high levels of fear or feelings of anxiety towards immigrants. When they were asked directly for possible feelings of threat to their economic position posed by immigrants only three agreed that they have felt anxiety. One of the respondents added that it was not specifically caused by actions of immigrants, but also by Dutch people who do not intend to work for their money.

Symbolic threat Symbolic threat, the second type of threat acknowledged by Stephan, Ybarra, Martinez, Schwarzwald, & Tur-Kaspa (1998), involves perceived group differences in morals, values, standards, beliefs and attitudes from the perspective of the in-group. These threats are perceived as threats because the ingroup truly believes in the rightness of its system of values. The concept of symbolic threat is defined by Stephan and Stephan as central values of the system being attacked by an out-group. And they predict that the more values, customs, traditions are assaulted; the more negative the attitude of the in-group, or, in this context, the majority.

68

As we have seen in section 1 one almost all respondents show a perception of threat to their culture. Due to demographic changes and competing cultural practices, some respondents feel threatened for the rapid cultural change surrounding them. This causes more awareness about their own cultural norms and values and as a result they constantly compare and contrast their own values with the cultural practices of immigrants. Especially respondent 5 is using many examples in which his ethnic identity and cultural background are involved: Resp 05 (male, L)

Resp 05 (male, L)

Resp 05 (male, L)

Want onze eigen cultuur gaat er helemaal aan. Hun zouden wel hun eigen cultuur mogen houden en wij mogen zwarte piet niet meer zwart maken. (line 4)

Als jij geen varkensvlees eet, dan doe jij dat niet. Maar ik ben geen slecht mens omdat ik een tosti eet. Dat is niet netjes. (line 14)

Ik weet bijna beter hoe een Moslim in elkaar zit dan een Katholiek. Je wordt er al mee doodgegooid. (line 24)

His answers indicate anxiety to lose his culture, because of the other cultures living in the same country as he does. When asked directly for his fears the respondent answers as following: Ond

Heb je het gevoel dat immigranten jouw cultuur bedreigen?

Resp 05

Nou dat is eigenlijk al zo. Ja dat vind ik wel. De grootste Moskeeën gaan ze hier bouwen. Dat dat zo is vind ik niet zo’n grote ramp, maar je ziet het op elke hoek van de straat zo eigenlijk. Hier in de buurt is een kleuterschool ook een Moskee geworden. Kijk, ik vergelijk het maar met hun land. Kijk zo’n kerk. Het is eigenlijk als een bedreiging, de bedreiging is eigenlijk al geweest vind ik. De linkse partijen wakkeren dat aan. Die vinden dat prachtig. Dat vind ik zo erg, het zijn die partijen die de Nederlandse cultuur kapot maken. Dat vind ik de ergste bedreigingvoor Nederland. Dat zie je wel, links is veel gevaarlijker dan rechts. Rechts, die hebben een grote mond, maar die durven in principe nog niet heel veel. Links die hebben rare acties met Shell, de bom aanslagen, Greenpeace, allemaal links is dat. (Line 96, 98, 100)

(Male, L)

He agrees that the he feels anxious towards other cultural practices and beliefs, but in his answer he also directs his fear toward the Dutch politics, the left wing parties specifically, who, in his eyes, are the ones who expose the Dutch culture to other cultural influences. His answer shows that his feelings of anxiety are changing. The threat is accepted and is not longer seen as an individual intolerance, but has reached a higher level, in which it is time that the leaders of this country, in his eyes maybe the leaders of his culture, need to step up and protect his culture. According to him the left wing parties do not protect, but embrace the threat. And the right wing parties say to protect the culture, but do not take any action.

69

Throughout the interviews respondent 05 is the only respondent who is this obvious in his answers, but the fear he expresses is also shown, in a less obvious way, in the answers of the other respondents. Respondent 07 for example expresses his fear into a feeling of losing his culture: Resp 07 (male, H)

Ja en nee, ik vind dat iemand helemaal mag vasthouden aan zijn eigen cultuur en zijn eigen manieren, als het maar niet het geheel van een samenleving beïnvloedt of ten koste gaat van anderen. En ik vind dat dit nu wel aan de hand is. De achtergrond van mensen die het heel hard willen vasthouden, dat dat ten koste gaat van de anderen. (line 14)

When asked directly respondent 07 claims not to feel personally threatened but reflect on the question with a general view: Ond

Heb je het gevoel dat immigranten jouw cultuur bedreigen?

Resp 07

Praktisch wel een beetje. Niet zo zeer in de omgeving, Maar de voorbeelden van de zwembaden die op bepaalde tijden vol zijn. Dat is een soort verworvenheid van onze samenleving, dat iedereen toch een soort van vrijheid heeft om te doen en laten wat hij wilt zonder dat hij de ander daar mee belast, maar dat gebeurt nu wel. (Line 104)

(Male, H)

He attributes feelings of fear to losing his space, and in a broader sense, to not being free to do whatever he wants, which is to him a Dutch achievement which is put to a test by the influence of other cultures. Also respondent 1 state that she feels less comfortable when there are too many Mosques in one neighborhood. Ond

Heb je het gevoel dat immigranten jouw cultuur bedreigen?

Resp 01

Denk wel dat als het de overhand gaat nemen dat op een gegeven moment in een wijk 3 moskees staan, dan heb ik wel zoiets van dan wordt je wel bedrukt. En daarom denk ik ook niet dat het goed is als je echt wijken gaat creëren voor bepaalde groepen mensen want dan blijf je dat allemaal in stand houden. En integreren zij minder makkelijk en wij kijken ook niet naar ze om. Het is hun probleemwijk en that’s it. (line 137)

(Female, L)

Interesting is that she adds that in her opinion it is not good to create neighborhoods for specific cultural groups. According to her it will affect the integration of immigrants if they do not mingle with other ethnic groups and the Dutch will pay less attention to the ethnic groups in society. In her answer she claims to be afraid of different groups who are living separated from larger society and practicing their own culture. Although her answer is not explicitly defined, her answer reveals to be afraid of having less space in her surroundings to be herself, to be Dutch. In her case, feelings of symbolic threat are referred to loss of space in which she could practice her culture. This is underlined by an expression earlier in the interview:

70

Ond

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond en dit willen beoefenen het voor zichzelf moeten houden, dus bijvoorbeeld alleen in huis?

Resp 01

Nee, je hoeft het niet alleen in huis te houden. Je moet het zeker gewoon gebruiken in je leven. Het is interessant ook voor andere mensen om te zien wie je bent en wat jouw geschiedenis is. Maar het moet niet de boventoon gaan voeren, dat je heel dwingend gaat doen en geen ruimte overlaat voor de cultuur van iemand anders. (line 14)

(Female, L)

Respondent 06 reveals a different reason for his feelings of threat: Ond

Heb je het gevoel dat immigranten jouw cultuur bedreigen?

Resp 06

Wel in die zin dat ze eisen, ten minste eisen, dat het al bespreekbaar wordt gemaakt, dat er een nationale feestdag moet komen voor het Suikerfeest. Dat vind ik niet kunnen in een multiculturele samenleving. Ja, wel in een multiculturele samenleving, misschien ook wel, maar waar ligt de grens hé? Het is gewoon we leven in Nederland. Kijk als wij naar Iran of Irak gaan, dan moeten de vrouwen daar ook gewoon met een hoofddoekje over straat anders. Wij moeten ons eigen daar aanpassen en zij hier. (line 139)

(Male, L)

He explicitly reflects on the boundaries of multiculturalism. His first reaction to the question shows that he feels threatened in his culture when other ethnic groups claim cultural specific holidays. He states that that goes beyond multiculturalism. Then he becomes aware of his expression and feels that multiculturalism stands for different cultural practices being in balance with each other. Still, this is not in line with his vision on the Netherlands and he concludes that living in the Netherlands means living with the Dutch norms and values. His answer shows a personal opinion in which fear is seen, but also an ideal situation in which equality is a value of multiculturalism. However, his personal opinion is stronger, in which adaptation to the context is the norm. Throughout the interview the rehearsing theme in his answers is that the different cultural groups in the Netherlands mingle instead of grouping together. During the interview he keeps reflecting on the negative aspects of group formation of non Dutch groups and in the context of symbolic threat, the fear might be exposed in group formation. Respondents 02, 03, 04 and 08 say not to feel threatened in their cultural identity to the question whether they feel to be threatened by other cultures. However, the answers given in the rest of the interviews of respondent 02 and 08 show the opposite. As stated in section one, about multiculturalism, respondents 02 and 08 showed that they create a certain space in which the minorities can live. As long as the minorities live within the set boundaries then multiculturalism is no problem. When they go beyond the boundaries, group one and two feel that they have to react to that in order to bring them back in the ‘set space’. This inclines that they act preventive towards minorities in case they pose attacks towards their cultural identity. Respondent 03 and 04, both high educated females have shown to approach multiculturalism as being equal and open toward each other. Respondent 04 (female, H) for example is not afraid to lose her culture, because she thinks that “de Nederlandse maatschappij juist een

71

maatschappij is van vrijheid van meningsuiting en dat er juist zoveel verschillende mensen naast elkaar kunnen leven” (line 44). In all her answers, concerning the multicultural society, no fear for those with a different culture, is expressed. Although she shows a beautiful example of a multicultural person, this could be doubted, since section two showed that the high educated females do not show much intercultural contact, which could mean that less intercultural encounters lead to less feelings of threat.

Relevance The results obtained on the anxiety theme have shown that most respondents experience feelings of threat posed by out-groups. As the theories showed the feelings of threat are mostly based on personal perceptions and that is shown in this section as well, since the perception of threat is subjective; no respondent showed actual examples of attacks. Below, a short summary of the main results on this theme are discussed, which show that perceptions of threat are important strains in attitudinal research. Anxiety As shown in the previous sections, few respondents expressed feelings of anxiety on the multicultural and intercultural contact matters. This section made the feelings of threat explicitly and by that the understanding of this feeling is revealed. The results show that the respondents do not experience much realistic threats posed by immigrants. The answers given during the interviews do not show fear or feelings of anxiety towards immigrants. When they were asked directly for possible feelings of threat to their economic position posed by immigrants only three agreed that they felt anxious. One of the respondents added that it was not specifically caused by actions of immigrants, but also by Dutch people who do not intend to work for their money. In contradiction to the feelings of realistic threat the respondents do experience different forms of symbolic threat. Few respondents acknowledged to feel threatened and one respondent feels very threatened which is shown by his use of language and examples in which a defensive attitude is shown. They reacted positive to the questions asked directly about perceived threat to their cultural identity and also questions to non threat related issues revealed feelings of threat. The respondents showed that the feelings of realistic threat are less perceived compared to feelings of symbolic threat. The reason for this difference could be explained by the difference between realistic and symbolic threat. As stated before, realistic threats involve threats to the existence of the in-group, the political or economic position of the ingroup and threats to the physical or material well-being of the in-group. Although feelings of threat are subjective since they are based on the perceptions of a person, the influence or outcome of threat could be measured. Whether an economic or political position is decreasing or physical or material well-being is getting less it is not only noticeable, it is also measurable with facts. This means that if a person feels threatened he could prove his feelings by actual facts. This is in contrast with symbolic threat. As the name inclines, it is not visible, not measurable and therefore even more sensitive to perceptions then

72

forms of realistic threat. As Stephan and Stephan defined, symbolic threat is perceived if central values, customs and traditions are assaulted by the values, customs and traditions of out-groups. The perception of threat is based on the conviction that their own system of values, customs and traditions is the right one. Being convinced of having the right system creates an ethnocentric perspective towards cultural systems in general, which means that people truly believe that there is just one system working properly. In my opinion, contrasting a cultural system by another system might lead to a perception of threat since it confronts a system by its uniqueness. And that is what happens in a multicultural society. The presence of cultural minorities confronts the Dutch cultural system on its parameters and standards which cause self-evaluation, and this, in my opinion, will be perceived as a threat. In nowadays political and societal discussion the Dutch cultural system is heavily debated in all its forms. An example of this can be found in the Dutch language in which words such as ‘Negerzoen’, ‘Jodenkoek’, ‘Zwarte Piet’, in which ethnical aspects are exposed, are debated. Gender and educational level In line with section one and two, also this section showed that gender is of influence of the perception of threat. Whereas the males expressed more feelings of threat posed by immigrants compared to females, they expressed less feelings of threat posed by immigrants. The distinction between high and low educated was not that strong compared to section 2 and 3. Personal reference In line with the previous two sections, this section showed that personal reference is also relevant when it comes to feelings of threat. In defining their feelings most respondents draw a line in what is acceptable and what not. This distinction is based on their experiences and cultural system. For example the quote of respondent 07 (male, L ) about the swimming pool as a public place; he attributes feelings of fear to losing his physical space, and in a broader sense, to not being free to do whatever he want, which is a Dutch achievement which is put to a test by the influence of other cultures. Power In line with the personal relevance and anxiety domains, as a result of this study also this section shows that the respondents maintain a power hierarchy. Although they have not expressed this concretely in their answers, the examples given showed that the feelings of threat are related to power and inequality. As all respondents have drawn a line in what is right and what is wrong, they also draw a line in what is allowed and what not. They create a certain space in which the minorities can live and as long as the minorities live within the set boundaries then no issues arise, but when they go beyond the boundaries, the males and low educated females feel that they have to react to that in order to bring them back in the ‘set space’. And as the social Dominance Orientation (Pratto et all. (1994) predicts, a hierarchy is drawn because of fear for losing a high position in the hierarchy. This is also shown in this section; the

73

respondents with a hierarchy enhancing preference, the males and low educated females, are those who expressed fear of losing their own culture. 4.2

Relevance of results

In this chapter the results of the interviews were presented and analysed in order to find an answer to the research question What is the reaction of the majority toward the new minorities in the Netherlands and what reasons underlie this reaction? The eight interviews gave a lot of information about how the respondents felt about multiculturalism, intergroup relations, acculturation and feelings of threat. Highly relevant are the following insights: Influence personal variables on attitudes This study shows that when it comes to the attitude toward immigrants personal variables are of big influence. As the results showed that the variables gender and educational level are so important that it could give a prediction of one’s attitude. As it is shown that the males intend to be more negative then the females, and the low educated tend to be more negative then the high educated three groups could be generated: The first group are those who express a negative attitude in general, the second group are those who are both positive as negative and show both realistic as idealistic thoughts about immigrants and the the third group are those who are mostly positive about immigrants. Based on gender and educational level there is a strong division visible in which the low educated men find themselves in group one, low educated women and high educated men in group two and the high educated women in group three. Influence personal perception on attituces Besides the variables gender and education also the personal perspective on the world is of influence of an attitude. As shown in all three sections, the respondents use their personal background or personal interpretations of the socio-cultural matters in their answers. They use personally defined normative standards to measure what is wrong and right. Although all respondents base their answers on their experience and background, the standard differs per person. As the high educated females seem to maintain a wider acceptance of right and wrong, the low educated males maintain a smaller one. Another personal characteristic which is shown is the personal theme respondents maintain in giving answers. Especially the multiculturalism theme revealed that the respondents use a reversing theme. The theme is interesting in itself, but foremost interesting is the idea that this enhanced theme has a reversing character. This means that it this theme represents the framework of concepts, thoughts and opinions that people use in creating a vision on their surroundings, including their attitude towards minorities.

74

Influence inner conflict on attitudes The results show that many respondents are dealing with an inner conflict and are having troubles coming to terms with it. This might be caused by a conflict between ideal versus actual situation. They have an idea about a multicultural society and their role in it, which is an ideal and commonly accepted perspective. They see the Dutch, thus themselves, as flexible people with values as tolerance and openness towards others. However, in practice they have noticed that they are not that open, flexible and tolerant. They feel that they might be losing their culture if they would be open towards others. This inner discussion leaded to various answers which are vague and show contradictions These struggles are foremost shown in the answers of the low educated females and the high educated males. To me, these struggles represent a flaw in the quantitative design of attitudinal studies. Whereas this study showed that the mentioned males and females answer positive at first sight, while maintaining a less positive attitude in depth, causes a miss interpretation in the outcomes of quantitative oriented research. Influence feelings of dominance on attitudes Using the grouping based on gender and education, group-one and two address a power hierarchy in the relationship between majority and minorities. The respondents in group one and two feel that they have the power to tell the minorities what they are allowed to do. They create a certain space in which the minorities can live. As long as the minorities live within the set boundaries then multiculturalism is no problem. When they go beyond the boundaries, group one and two both feel that they have to react to that in order to bring them back in the ‘set space’. Difficult in this matter is that all respondents have their personal idea about what the boundaries are and what is acceptable and what not. This influences the attitude toward minorities since in hierarchy-thinking expectations towards the other are strongly present. In my opinion, in case of unsatisfied expectations, an attitude will be more negative compared to satisfied expectations. In this study it became clear that expectation are not always met, which causes a negative attitude. Influence of intercultural contact on attitudes It seems that the low educated respondents have more intercultural contact with immigrants than the high educated. The examples given during the interviews and the language structures used by the respondents emphasize this result. The low educated respondents often used concrete examples of daily life during the interviews, which refer to actual intercultural encounters on the work floor, in the neighborhood, in shared relations and in friendships. The high educated respondents show the opposite, in their language use the do not refer that much to examples of intercultural encounters, this could incline that they experience not that much intercultural contact in daily life, and the encounters they have are often in one particular context; or in the neighborhood or in shared relations or in friendships. The fact that they do not give that many examples of intercultural encounters made the respondents reflect on ideas and assumptions. In my opinion this is an interesting result in the context of attitudes toward

75

minorities. As claimed by theorists, the more intercultural contact, the more multicultural a society. However, as shown in section one, the high educated females are more positive about multiculturalism then the low educated males. Having said that, because of the positive attitude, one might think that the high educated females experience more intercultural contact then the low educated males. However, this section reveals that the low educated respondents experience more intercultural encounters. This contradiction could be explained by the Integrative Threat Theory, in which “four fundamental threats that lead to unfavorable attitudes toward immigrants: realistic threat, symbolic threat, negative stereotypes and intergroup anxiety” (Stephan, Ybarra, Martinez, Schwarzwald, & Tur-Kaspa, 1998, p. ). In the context of this study this could mean that the more contact is experienced the more vulnerability is perceived, which could lead to the feelings of threat that is referred to in the Integrative Threat Theory. And feelings of threat will lead to a negative attitude. Influence of expectations on attitudes The results of this section show that every immigrant (or allochtoon) is perceived as a stranger, and therefore perceived as out-group. However, when the immigrant belongs to an in-group he is not perceived as a stranger, and therefore no longer perceived as an immigrant. This means that in a multicultural society the commonly encountered in-groups include immigrants, whom are not perceived as immigrants. This means that positive encounters are not perceived as intercultural, while negative encounters are. This could incline that when the topic of multiculturalism is raised, it is mostly connected to negativity. This result is well explained by the results of the group studies held by Turner and Tajfel (1986). These group studies showed that the single act in which individuals categorized themselves as group members was sufficient and leaded to in-group favoritism. After categorizing themselves as group members the individuals seek to achieve positive self-esteem by differentiating their in-group as positive and an out-group as negative. This process of positive distinction that the way people define themselves is based on terms of ‘we’ rather than ‘I’. In my opinion, the distinction between group thinking and individual thinking reveals what is underlying this result. A group with a different ethnic background is perceived as an out-group; the ethnics are different. But when an individual, with a different ethnic background for example, is a friend, the ethnic matter is no longer an issue. Other group similarities matter and if they match well, this could be perceived as in-group. The answers to the acculturation and integration matters tell us that most respondents see these processes as a responsibility of the minorities instead of a mutual responsibility of both minority and majority groups. This teaches us that they expect the minority to take responsibility of their own integration, while they forget to reflect on their own responsibility of being open and inclusive towards minority. Or as Berry indicated, a mutual accommodation from both the dominant groups as non-dominant groups is required to obtain integration, in which the groups accept each other as culturally different (Berry and Kalin, 1995). This means that successful integration cannot be pursued unless larger society is participating in this process as well. And as the answers indicate, they do not see it as their responsibility. This causes their expectations not to be

76

met, which could lead to an unsatisfied feeling toward the minorities. In my opinion, unsatisfied expectations together with negative personal perceptions lead to negative attitude towards minorities. Influence of anxiety on attitudes The respondents showed that the feelings of realistic threat are less perceived then feelings of symbolic threat. The reason for this difference could be explained by the difference between realistic and symbolic threat. As stated before realistic threats involve threats to the existence of the in-group, the political or economic position of the in-group and threats to the physical or material well-being of the in-group. Although feelings of threat are subjective since they are based on the perceptions of a person, the influence or outcome of threat could be measured. Whether an economic or political position is decreasing or physical or material well-being is getting less it is not only noticeable, it is also measurable with facts. This means that if a person falls notices a feeling of he could prove his feelings by actual facts. This is in contrast with symbolic threat. As the name inclines, it is not visible, not measurable and therefore even more sensitive to perceptions then forms of realistic threat. As Stephan and Stephan () defined, symbolic threat is perceived if central values, customs and traditions are assaulted by the values, customs and traditions of out-groups. Since the perception of threat is based on the conviction that their own system of values, customs and traditions is the right one causes a conviction of having the right system, which creates an ethnocentric perspective towards such systems in general, which means that people truly believe that there is just one system working properly. Contrasting such a system by another system might already lead to perception of threat since it confronts a system by its one of kindness. And that is what happens in a multicultural society. The presence of cultural minorities confronts the Dutch cultural system on its parameters and standards which cause self-evaluation, and this, in my opinion, will be perceived as a threat. The results show that an attitude is a complex concept with different components with different influences, namely the influence of personal variables, the influence of personal perception, the influence of inner conflicts, the influence of feelings of dominance, the influence of intercultural contact, the influence of expectations and the influence of anxiety. We have seen that an attitude differed per person and in my opinion, the gender and educational level are of influence on the general attitude held by the majority as well as on the components individually, that are indicated as the basics of their attitude. In addition, I do not believe that the components weigh the same in one’s attitude, as the personal variables gender and educational level are components that have their impact on the general attitudes and the individual components of an attitude. Also the component personal perception has a special role in it, as this is influenced by gender and educational level and on the other side it influences the other components. The components itself have an influence on each other as well, but in my interpretation not as strong as the personal variables and personal perception. Eventually all components result in the general attitude. Therefore I believe, that all components are connected as shown in figure 6:

77

Fig. 6: The complexity of Attitudes toward Migrants.

78

Conclusion and discussion Dutch society has changed considerably over the last 60 years. The segments where people lived in fell apart, collectivism made place for individualism, people from other cultures immigrated and became living in the same area, and the government kept changing political strategies. These changes are still of influence on today's society looking at the heavily debated immigration and integration issues. Looking back in the past and finding out what caused it, might not shed light into these issues. More interesting is to look at what causes these discussions, which have lead to many studies into the attitudes of both majority and minority. So far, researchers have employed studies to measure attitudes of both majority and minorities and they have found their answer on the current state of the attitudes. However, the underlying reason of the attitude kept unrevealed and therefore this study went beyond the attitude, in order to reveal what is underneath. In this respect this study tried to find an answer to the research question ‘What is the reaction of the majority toward the new minorities in the Netherlands and what reasons underlie this reaction?’. In order to find an answer to this question, 8 respondents participated in this study by means of semi structured interviews. The interviews were transcribed and analyzed by the main studies and theories on intergroup relations and acculturation strategies, and interpreted by the researcher. In order to create a structure in the analysis, 3 themes, namely multiculturalism, intercultural contact and anxiety, represented the focus, based on the Integrative Model of Attitudes towards Migrants (derived from Ward & Masgoret, 2006). The respondents were all of Dutch nationality and grew up and still live in the city Breda, in the South of the Netherlands. All information retrieved by the interviews did not give a general view on the underlying aspects of the attitude of the majority, as it revealed the complexity of an attitude and its various aspects. Of course, the analyses of the 8 interviews do not give a good view on the underlying reasons of an attitude. The results are thus not general for the whole majority population, but it gives a view on the complexity of such issues together with the main thoughts. Another limitation of this research is the particular context all respondents were born and raised in. Although the Netherlands is a small country, the differences of the socio-economical contexts vary per region. Also urban and rural areas do not expose the same conditions, so in this perspective it can be said that the focus on one city does not give the attitude of all majority members in the Netherlands. Also the subjective research methodology of qualitative-interpretative analysis of the grounded theory appeared to be a limitation. In the end, the interpretation of the researcher is of high influence and therefore the details of the outcome could be considered fluid. Also the subjectivity of the answers of the respondents could raise similar issues. While the respondents did not know the researcher beforehand they might have been triggered to give socially desired answers, in order to maintain their ‘face’. In order to maintain the authenticity of the interviews, the researcher was unknown to the respondents and at that moment without opinions and prejudices. In

79

order to maintain the validity of the interpretation all results were checked and analyzed by means of the major studies and theories on the topic. Important in analyzing the result is to know the subjective nature of the main concepts in this study. The meaning of the concepts of ‘allochtoon’, ‘intercultural’ and ‘integration’ varied per person, since the definition was created around the personal perception of the respondents. This means that no standard definition was held by the respondents with the consequence that every expression needs to be confronted within and by its own context. In line with the results of the main studies it became clear that the personal variables are of influence on the attitudes. In addition, this study showed that gender and educational level show a strong variation between the four subgroups, in which the low educated men express a negative attitude in general, the low educated women and high educated men are both positive as negative and show both realistic as idealistic thoughts about immigrants and multiculturalism and the high educated women in group three are mostly positive about immigrants. The gender and educational level are of influence on the general attitude held by the majority as they are of influence on the components that are indicated as the basics of their attitude. We have seen that the gender and educational level are of influence on the inner conflicts of the respondents, on the level of feelings of dominancy, on the intensity and experience of intercultural contact, on the expectations towards minorities and on the feelings of anxiety. What is not measured in the main studies, or mentioned in the theories is that besides the variables gender and education also the personal perspective on the world and the use of personal themes are of influence on attitudes. The respondents use their personal background or personal interpretations of the socio-cultural matters in their answers. They use personally defined normative standards to evaluate what is wrong and right. Although all respondents base their answers on their experiences and backgrounds, the standard differs per person. As the high educated females seem to maintain a wider acceptance of right and wrong, the low educated males maintain a narrower one. Also the use of a reversing personal theme is of importance in the opinions. This theme represents the framework of concepts, thoughts and opinions that people use in creating their attitude. Another result that has not been discussed earlier in main studies or theories is the inner conflict that half of the majority is dealing with. As they suffer from a conflict between ideal and actual situation, half of the respondents are not able to be consequent in their attitudes. This discussion brought up various answers which were vague and showed contradictions. These struggles are foremost shown in the answers of the low educated females and the high educated males. This result sheds another perspective on the outcomes of qualitative research, as this methodology would not reveal such struggles. The struggles were shown in the answers, as they were positive at first (based on ideal situation) but turned out to be negative (based on actual situation). Knowing this, in my opinion the method of quantitative research only measures the first thoughts, which is based on the ideal situation, and does not reveal the actual opinion,

80

and therefore the attitudes measured by main studies could be more negative than currently measured. Like said, these struggles are shown with half of the majority as this study also revealed that the low educated men and high educated females are not confronted with such struggles, as seemed convinced of their opinion, and therefore, attitude. The Social Dominance Orientation of Pratto and colleagues (1994) predicts a person’s acceptance or rejection to other groups, or in this matter, cultures. As they distinguish that people have preferences for hierarchy enhancing ideologies and policies or hierarchy attenuating ideologies and policies, this distinction, between hierarchy enhancing (HE) and hierarchy attenuating (HA) ideology, is also shown in this study. The low educated males and females, and the high educated males show an attitude of enhancing hierarchy whereas the high educated females express an attitude of attenuating hierarchy. This theory predicts that a hierarchy is drawn because of fear for losing the dominant position in a society. In a way, this is shown in this study as well. As all males and low educated females prefer a hierarchy enhancing orientation, they also express feelings of anxiety towards minorities. Not specifically based on fear of losing position, the results show that they are most anxious towards losing their culture as they feel that central values, customs and traditions are challenged by the values, customs and traditions of out-groups. As the results showed the low educated males of the majority group are those who experience minority groups most negative, the low educated females and high educated males are negative to neutral and the high educated female members are most positive. According to the Contact Hypothesis of Allport (1954) only knowledge about others will not cause people to lose their prejudice and stereotypes about others. Real contact and getting to know the other may be able to break the stereotype one could have. This means that the high educated females, as they are mostly positive, have more contact with minority groups than the males and low educated females. This study however shows the opposite. The low educated majority members experience more intercultural contact than the high educated. As they use personal references and themes they will also reflect on actual experiences and this study has shown that that is not always positive. As they experience more negative contact, their attitude will be more negative. For the high educated members counts, they have not much to reflect on and as shown, there is a conflict between ideal and actual situation. If the high educated females reflect on ideal situations, which are based on positive values as tolerance and openness towards strangers, their attitude will be more positive. In the context of the contact hypothesis, this study has shown, that contact will not lead to less prejudices and stereotypes, and as the more contact is experienced the more vulnerability is perceived, which could lead to the feelings of threat that is referred to in the Integrative Threat Theory. And feelings of threat will lead to a negative attitude. Every immigrant (or allochtoon) is perceived as a stranger, and therefore perceived as out-group. However, when the immigrant belongs to an in-group he is not perceived as a stranger, and therefore no longer perceived as an immigrant. This means that in a multicultural society the commonly encountered in-groups include immigrants, whom are not perceived as

81

immigrants. This means that positive encounters are not perceived as intercultural, while negative encounters are. This could incline that when the topic of multiculturalism is raised, it is mostly connected to negativity. This result could be explained by the results of the group studies held by Turner and Tajfel (1986). These group studies shown that the single act in which individuals categorized themselves as group members was sufficient and led to in-group favoritism. After categorizing themselves as group members, the individuals seek to achieve positive self-esteem by differentiating their in-group as positive and an out-group as negative. This process of positive distinction that the way people define themselves is based on the terms as ‘we’ rather than ‘I’. In my opinion, the distinction between group thinking and individual thinking reveals what is underlying this result. A group with a different ethnic background is perceived as an out-group; the ethnics are different. But when an individual, with a different ethnic background for example, is a friend, the ethnic matter is no longer an issue. Other group similarities matter and if they match well, this could be perceived as in-group. The answers to the acculturation and integration matters tell us that most of the majority see these processes as a responsibility of the minorities instead of a mutual responsibility of both minority and majority groups. This teaches us that they expect the minority to take responsibility of their own integration, while they forget to reflect on their own responsibility of being open and inclusive towards minorities. Or as Berry and Kalin indicated, a mutual accommodation from both the dominant groups as non-dominant groups is required to obtain integration, in which the groups accept each other as culturally different (Berry and Kalin, 1995). This means that successful integration cannot be pursued unless larger society is participating in this process as well. And as the answers indicate, they do not see it as their responsibility. This causes their expectations not to be met, which could lead to an displeased feeling toward the minorities. In my opinion, unsatisfied expectations together with negative personal perceptions lead to a negative attitude towards minorities. Initially, this study was created based on current societal issues in which integration remains main topic on the Dutch political agenda. In this context, this study has revealed new issues which shed new perspectives on this issue and implies further research. In my opinion it turned out to be really interesting that the majority sees integration as a responsibility of the minority groups, while main studies and theories claim that integration is a responsibility of both the majority and minority groups. As long as the majority do not see it as their task to create space in which minorities should integrate, negativity between both groups will remain as a result of not understanding each other’s needs. However, in order to conclude on this thought, further research is necessary. Another result of this study that needs deeper insight is the relation between contact and attitude. As this study revealed that the intensity of intercultural contact has its influence on the majority’s attitude, it is interesting to measure the real impact on the attitude and the underlying reasons. Is it true that the more contact leads to more feelings of vulnerability and anxiety of losing a culture? And the results about the difference in perception on intercultural encounters in which positive encounters are not perceived as

82

intercultural, while negative encounters are. This inclines that when the topic of multiculturalism is raised, it is mostly connected to negativity. This could incline that the actual attitude could be more positive then currently measured by means of the quantitative methodology. Concerning the theoretical issues I could recommend further research on the complexity of attitudes in multicultural contexts. The integrative model of Ward and Masgoret (2006) showed that an attitude is based on multicultural ideology, intercultural contact, intergroup anxiety and perceived threat. However, in my opinion, it does not reflect the influence of personal variables. As this study showed that they have an influence on the perception of a person, and as they influences the multicultural ideology and intercultural contact, they should be mentioned individually. However, as this study contained 8 interviews, centered in one city, the respondents are not representative enough to declare that personal variables are connected to their attitude. Further research needs to be conducted, in which different cities in the Netherlands are used and in which more respondents participate. Only then the real connection between personal variables and attitudes will be exposed. Having said that, in my opinion, this study also presented a view on the current state of multiculturalism. As we have seen that three groups could be distinguished based on their attitude in combination with gender and educational level. It appears to me that all information given on the components result in a trend in which I conclude that multiculturalism has mostly affected the low educated males and started to affect the low educated females and high educated males. It has not has its impact yet on the high educated females in Breda. Main studies have shown that the state of multiculturalism is different per region and expected is that the concept of multiculturalism is more widespread in big cities then in small cities or rural areas. This means that multiculturalism has not spread equally in Dutch society. In that respect, I expect that the attitudes of group 2 will more likely to become like the attitudes in group 1. And the attitude of group 3 will be more likely to be closer to the attitudea of group 2, including the inner conflicts. I could imagine that this is already the case in bigger cities like Rotterdam, Amsterdam and Utrecht. With this I assume that a shift of multiculturalism is visible in the Netherlands.Of course, this is an assumption based on the interpretation of the results of the researcher and therefore this needs to be further researched. All in all, it is shown that a lot has been revealed already by main studies with a quantitative methodology and this study tried to go beyond these results. As this and other studies showed, an attitude is a complex concept with integrated and related components which are not possible to capture within one study.

83

References Allport, G. (1954). The nature of prejudice. Reading, MA: Addison-Wesley. Amir, Y. (1969). Contact hypothesis in ethnic relations. Psychological Bulletin, 71(5), 319-342. Amir, Y. (1976). The role of intergroup contact in change of prejudice and ethnic relations. In P. A. Katz (Ed.), Towards the Elimination of Racism (pp. 73-123). New York: Plenum Press. Arends-Tóth, J. & Van de Vijver, F.J.R. (2003). Multiculturalism and acculturation: Views of Dutch and Turkish-Dutch. European Journal of Social Psychology, 33, 249-266 Bat-Chava, Y., & Steen, E. M. (1997). Ethnic identity and self-esteem: A meta-analytic review. New York: New York State University. Becker, H. A. (1992). Generaties en hun kansen. Amsterdam: Meulenhoff. Berry, J.W., Kalin, R., &Taylor, D. (1977). Multiculturalism and Ethnic Attitudes in Canada. Ottawa:Ministry of Supply and Services. Berry, J. W. (1980). Acculturation as varieties of adaptation. In A. Padilla (Ed.), Acculturation: Theory, models and some new findings (pp. 9–25). Boulder, CO: Westview. Berry, J.W. (1984). Multicultural policy in Canada: a social psychological analysis. Canadian Journal of Behavioural Science, 16, 353-370. Berry, J.W. (1997). Immigration, acculturation and adaptation. Applied Psychology: An International Review, 46, 5-68 Berry, J.W., & Kalin, R. (1995). Multicultural and ethnic attitudes in Canada: An overview of the 1991 national survey. Canadian Journal of Behavioural Science, 27, 301-320. Boeije, H. (2005). Analyseren in kwalitatief onderzoek. Denken en doen. Den Haag: Boom Uitgevers. Boski, P. (2008). Five meanings of integration in acculturation research. International Journal of Intercultural Relations, 32, 142-153. Branscombe, N.R., Ellemers, N., Spears, R., & Doosje, B.(1999) The context and content of social identity threat. In N. Ellemers, R. Spears, & B. Doosje (Eds.), Social identity: Context, Commitment, Content. Oxford: Blackwell. Breugelmans S.M., & Van de Vijver, F.J.R. (2004). Antecendents and components of majority attitudes toward multiculturalism in the Netherlands. Applied Psychology: An international Review, 53, 400422.

84

Breugelmans S.M., Van de Vijver, F.J.R., & Schalk-Soekar, S.G.S (2009). Stability of majority attitudes toward Multiculturalism in the Netherlands between 1999 and 2007. Applied Psychology: An international Review, 58(4), 653-671. Bullon, S. (ed.). (2003). Longman Dictionary of Contemporary English. Essex: Pearson Education Limited. Carle, R. (2006). The demise of Dutch multiculturalism. Society, 43, 68-74.CBS, 2010. Centraal Bureau voor de Staistiek. (2010). Bevolking; kerncijfers [Data file]. Retrieved 05-07-10 from http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=37296ned&D1=a&D2=0,10,20,30, 40,50,(l-1)-l&HD=100705-1453&HDR=G1&STB=T. Creswell, J. W. (1998). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five traditions. Thousand Oaks, CA: Sage. Denzin, N.K. (1970). The research act: A theoretical introduction to sociological methods. Chicago: Aldine. Dijkstal, H. (2009). Het manifest. Retrieved at 09-05-2010 at http://www.eenlandeensamenleving.nl/ read/4103 Doomernik, J.M.J. (2005). The state of multiculturalism in the Netherlands. Diversité Canadienne / Canadian Diversity, 4(1), 32-35. Duyvendak, J.W. ( 2006). De staat en de straat: Beleid, wetenschap en de multiculturele samenleving, Amsterdam: Boom Emans, B. (2002). Interviewen. Therie, techniek en training. Groningen: Noordhoff Uitgevers B.V. Esses, V. M., Dovidio, J. F., Semenya, A. H., & Jackson, L. M. (2005). Attitudes toward immigrants and immigration: The role of national and international identities. In D. Abrams, J.M. Marques, & M.A. Hogg (Eds.), The social psychology of inclusion and exclusion (pp. 317-337). Philadelphia: Psychology Press. Furnham, A. & Bochner, S. (1986). Culture shock: Psychological reactions to unfamiliar environments. London: Methuen Glaser, B.G. & Strauss, A. (1967). Discovery of Grounded Theory. Strategies for Qualitative Research. Chicago, Aldine Publishing Company.

85

Hagendoorn, L. & Nekuee, S. (1999). Education and Racism. A cross national inventory of positive effects of education on ethnic tolerance (Research in Migration and Ethnic Relations Series). Aldershot: Ashgate. Hart, P. (2002). Politiek-Ambtelijke Verhoudingen in Beweging (Political- Bureaucratic Relations in Dutch Central Government), Amsterdam: Boom Hart, H. ‘t., Boeije, H., & Hox, J. (2005). Onderzoeksmethoden. Amsterdam: Boom Onderwijs. Hewitt, G. (2010). The rise of Geert Wilders. Retrieved at 19-07-2010 at http://www.bbc.co.uk/blogs/thereporters/gavinhewitt/2010/06/the_rise_of_geert_wilders.html 26-08 Hewstone, M. & Brown, R. (1986). Contact is not enough: An intergroup perspective on the “contact hypothesis”. In M. Hewstone, & R. Brown (Eds.), Contact and conflict in intergroup encounters (pp.14). Oxford: Blackwell. Hofstede, G. & Hofstede, G.J. (2005). Allemaal andersdenkenden: Omgaan met cultuurverschillen. (Geheel vernieuwde editie). Amsterdam/Antwerpen: Contact Hogg, M.A. & Vaughan, G.M. (2002). Social Psychology. (3rd ed. ). London: Prentice Hall. Huang, L.L. & Liu, J.H. (2002). Social Dominance Theory in Taiwan: For Stable Hierarchies Only? Tamkang University: Taiwan. Ireland, P.R. (2004). Becoming Europe: Immigration, integration and the welfare state. Pittsburgh: University of Pittsburgh press.; Jacobs, D. (2004). Review Joppke & Morawska (eds.) Toward Assimilation and Citizenship. Immigrants in Liberal Nation-States. Journal of Ethnic and Migration Studies, vol 30 (2), 415-416. Japin, A. (1997). De zwarte met het witte hart. Amsterdam: De arbeidspers. Joppke, C., & Morawksa, E. (Eds) (2003). Toward assimilation and citizenship: immigrants in liberal nation-states. Basingstoke: Palgrave Macmillan. Knippenberg, H. (1998), Secularization in the Netherlands in its historical and geographical dimensions. GeoJournal, 45, pp. 209-220 Koopmans, R. (2002). Zachte heelmeesters... Een vergelijking van de resultaten van het Nederlandse en Duitse integratiebeleid en wat de WRR daaruit niet concludeert. In: Migrantenstudies, 18(2), pp 8792.

86

Koopmans, R. & Statham, P. (2000) ‘Migration and ethnic relations as a field of political contention: An opportunity structure approach’. In: Koopmans, R. & Statham, P. (eds) Challenging immigration and ethnic relations politics: Comparative European perspectives. Oxford/New York: Oxford University Press, 1356. Koopmans, R., Statham, P., Giugni, M., & Passy, F. (2005). Contested citizenship: Political contention over migration and ethnic relations in Western Europe. Minneapolis: University of Minnesota Press. Krouwel, A. (2004). Netherlands: Dutch Immigration (Part 1) -- The Death Of Multiculturalism. Retrieved at 06-06-2010 at http://www.rferl.org/content/article/1056019.html Lambert, W. E. & Taylor, D. M., (1990). Coping with Cultural and Racial Diversity in Urban America. NY.: Praeger Publishers. Maso, I. (1987). Kwalitatief onderzoek. Meppel/Amsterdam: Boom McCracken, G. (1988). The long interview. California: Sage Publications Nijhof Rabelista, M. (2004). Multiculturalism: The case of the Netherlands, the struggle of immigrants in the face of Islam Radicalism. Retrieved at 04-06-2010 at http://www.diplomaticmonitor.org/papers/ multiculturalism.pdf NIPO (1999). Jongerenenquete van het Millenium [Millenium Survey] A5825. De Volkskrant, 31-12-1999, p.3 and 11. Amsterdam: NIPO. Oppenhuisen, J.D.K.I.A. (2000) Een schaap in de bus? Een onderzoek naar waarden van de Nederlander. Amsterdam: SWOCC. Ornauer, H., Wiberg, H., Sicinski, A., &. Gailung. J (Eds.). (1976). Images of the world in the year 2000: A comparative ten-nation study. The Hague: Mouton. Penninx, R. (2005). Bridges between research and policy? The case of post-war immigration and integration policies in the Netherlands. International Journal on Multicultural Societies, 7, 33-48. Pettigrew, T. F. (1998). Reactions towards the new minorities in Western Europe. Annual Review of Sociology, 24, 77-103. Pettigrew, T. F. & Tropp, L. R. (2000). Does intergroup contact reduce prejudice: Recent meta-analytic findings. In S. Oskamp (Ed), Reducing prejudice and discrimination: Social psychological perspectives (pp. 93-114). Mahwah, NJ: Erlbaum. Phinney, J.S. (1990). Ethnic identity in adolescents and adults: Review of research. Psychological Bulletin, 108, 499-514.

87

Poland, B. D. (1995). Transcription quality as an aspect of rigor in qualitative research. Qualitative Inquiry, 1, 290–310. Pratto, F., Liu, J.H., Levin, S., Sidanius, J., Shih, M., Bachrach, H., & Hegarty, P. (2000). Social dominance and the legitimization of inequality across cultures. Journal of Cross-Cultural Psychology, 31(3), 369-409. Pratto, F., Sidanius, J., Stallworth, L.M., & Malle, B.F. (1994). Social Dominance Orientation: A personality variable predicting social and political attitudes. Journal of Personality and Social Psychology, 67(4), 741-763. Pratto, F., Stallworth, L., & Sidanius, J. (1997). The Gender Gap: Differences in Political Attitudes and Social Dominance Orientation. British Journal of Social Psychology, 1997, 36, 49-68. PVV. (2010). PVV Visie. Retrieved10-10-2010 at http://www.pvv.nl/index.php?option=com_content& view=article&id=2651&Itemid=204 Redfield, R., Linton, R. & Herskovits, M. (1936). Memorandum for the study of acculturation. American Anthropologists, XXXVIII, 149-150. Reif, K., & Melich, A. (1991). Euro-barometer 30: Immigrants and outgroups in. Western Europe, October–November 1988. (ICPSR 9321). Ann Arbor, MI: Interuniversity Consortium for Political and Social Research. Roodenburg, H., Euwals, R. & Rele ter, H. (2003). Immigration and the Dutch Economy. CPB Special Publication,.47, 2003, Den Haag: SDU. Rosenberg, P. (2006). Social Dominance Orientation And Conservative Identity Politics (Pt4 in the Series). Retrieved at 08-07-2010 at http://patternsthatconnect.blogspot.com/2006/03/socialdominance-orientation-and.html. Schalk-Soekar, S. R. G., Van de Vijver, F. J. R., & Hoogsteder, M. (2004). Migrants’ and majority members’ orientations toward multiculturalism in the Netherlands. International Journal of Intercultural Relations, 28, 533–550. Schalk-Soekar, S.G.S (2007). Multiculturalism: A stable concept with many ideological and political aspects. Unpublished doctoral dissertation. Schalk-Soekar, S.G.S, & Van de Vijver, F.J.R. (in press). The concept of Multiculturalism: A study among Dutch majority Group members. Journal of Applied Social Psychology. Scheffer, P. (2000). Het multiculturele drama [The multicultural drama]. Retrieved 12-11-2009 from http://www.nrc.nl/W2/Lab/Multicultureel/scheffer.html.

88

Sidanius, J. (1993). The psychology of group conflict and the dynamics of oppression: A social dominance perspective. In S.Iyengar & W.McGuire (Eds.), Explorations in Political Psychology. Duke University Press. Sidanius, J., Levin, S., Liu, J.H., & Pratto, F. (2000). Social dominance orientation, anti-egalitarianism and the political psychology of gender: An extension and cross-cultural replication. European Journal of Social Psychology, 30, 41-67. Sidanius, J., Liu, J.H., Shaw, J., & Pratto, F. (1994). Social dominance orientation, hierarchy-attenuators and hierarchy-enhancers: Social dominance theory and the criminal justice system. Journal of Applied Social Psychology, 24, 338-366. Sidanius, J., Pratto, F., & Brief, D. (1995). Group dominance and the political psychology of gender: A cross-cultural comparison. Political Psychology, 16(2), 381-396. Sidanius, J., Pratto, F., & Rabinowitz, J.L. (1994). Gender, ethnic status, and ideological asymmetry. Journal of Cross-Cultural Psychology, 25(2), 194-216.Sidanius, 1993. Sidanius, J. & Pratto, F. (2001). Social Dominance: An Intergroup Theory of Social Hierarchy and Oppression. Cambridge: Cambridge University Press. Stephan, W.G., Diaz-Loving, R. & Duran, A. ( 2000). Integrated threat theory and intercultural attitudes: Mexico and the United States. Journal of Cross-cultural Psychology, 31, 240-249. Stephan W.G. & Stephan, C.W. (1985). Intergroup anciety. Journal of Social Issues, 41, 157-175. Stephan, W.G., Ybarra, O., Martinez, C., Schwarzwald, J., & Tur-Kaspa, (1998). Prejudice towards immigrants to Spain and Israel: An integrated threat theory analysis. Journal of Cross-Cultural Psychology, 29, 559-576. Stephan, W.G., Bonieki, K.A., Ybarra, O. Bettencourt, A., Ervin, K.S. & Jackson, L.A. (2002). The role of threats in the racial attitudes of blacks and whites. Personality and Social Psychology Bulletin, 28(9), 1242-1254. Strauss, W., & Howe, N. (1991). Generations: The history of America’s future, 1584-2069. New York: William Morrow and Co. Strauss, W. & Howe, N. (1998). The Fourth Turning: An American Prophecy. New York, New York: Broadway Books. Stuurman, S. (2009). De uitvinding van de mensheid. Korte wereldgeschiedenis van het denken over gelijkheid en cultuurverschil. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker.

89

Tajfel, H. & Turner, J. C. (1986). The social identity theory of inter-group behavior. In S. Worchel and L. W. Austin (eds.), Psychology of Intergroup Relations. Chigago: Nelson-Hall. Tajfel, H. & Turner, J. (1979). An integrative theory of intergroup conflict. In W.G. Austin & S. Worchel, The Social Psychology of Intergroup Relations (pp 33-47). Monterey, California: Brooks/Cole Publishing Company. Turner, J. C., Hogg, M. A., Oakes, P. J., Reicher, S. D. & Wetherell, M. S. (1987). Rediscovering the social group. Oxford, England: Basil Blackwell. Van Amersfoort, H. & Penninx R. (1994). ‘Regulating Migration in Europe: The Dutch Experience, 196092’, The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 534: 133-146. Van der Veer, C.G. (2003). The future of western societies: multicultural identity or extreme nationalism? Futures, 35(2), 169-187. Van de Vijver, F.J.R., Schalk-Soekar, S., Arends-Tóth, J.V., & Breugelmans, S.M. (2006). Cracks in the wall of multiculturalism? A review of attitudinal studies in the Netherlands. IJMS: International Journal on Multiculturalism Societies, 8, 104-120. Van Kersbergen, K., & Krouwel, A. (2003). De buitenlanderskwestie in de politiek in Europa. In Pellikaan, H. and Trappenburg, M. (edts) Politiek in de multiculturele samenleving, Boom, Meppel, pp. 188-218. Van Oudenhoven, J.P., Prins, K.S. & Buunk, B.P. (1998). Attitudes of minority and majority members towards adaptation of immigrants. European Journal of Social Psychology,28, 995-1013. Van Selm, J. (2005). The Netherlands: Death of a Filmmaker Shakes a Nation. Retrieved 07-05-2010 at http://www.migrationinformation.org/Profiles/display.cfm?ID=341. Vasta, E. (2007). Accommodating diversity: Why current critiques of multiculturalism miss the point. (Working Paper, WP-07-53). Centre of Migration, Policy and Society. University of Oxford. Verkuyten, M., & Thijs, J. (1999). Multiculturalism among minority and majority adolescents in the Netherlands. International Journal of Intercultural Relations, 26, 91–108. Ward, C., & Masgoret, A.M. (2006). An integrated model of attitudes toward immigrants. International Journal of Intercultural Relations, 30, 671-682. Williams, K. D. (2007). Ostracism. Annual Review of Psychology, 58, 425– 452.

90

Appendices Appendix 1:

Interview Guide

Appendix 2:

Informed Consent Form

Appendix 3:

Letter of recruitment respondents

Appendix 4:

Transcript 1

Appendix 5:

Transcript 2

Appendix 6:

Transcript 3

Appendix 7:

Transcript 4

Appendix 8:

Transcript 5

Appendix 9:

Transcript 6

Appendix 10:

Transcript 7

Appendix 11:

Transcript 8

91

Appendix 1: Interview Guide Interview guide majority attitudes What is the reaction of the majority toward the new minorities in the Netherlands and what reason underlie these attitudes? Opening •

• • •

Uitleg interview situatie. (Dit onderzoek duurt ongeveer 1,5 uur. De vragen gaan over jouw houding en reactie op de multiculturele samenleving en nieuwe minderheden. Ik ben geïnteresseerd in jouw visie hierop, omdat dit onder andere begrip geeft op hoe mensen reageren op nieuwe landbewoners, wat bij kan dragen aan een betere samenleving. Ik doe dit als onderdeel van mijn studie Interculturele Communicatie die ik volg aan de Universiteit van Tilburg. Alles wat je me verteld is vertrouwelijk en anoniem. Je medewerking aan dit onderzoek wordt zeer op prijs gesteld.) Attenderen op opname apparatuur Invullen formulier ‘informed consent’ Voorstellen geïnterviewde - Leeftijd - Genoten onderwijs - Werk - Etc.

Topic 1: Multiculturaliteit • • • • • • • • • •

Denkt u dat Nederlanders moeten erkennen dat de Nederlandse maatschappij bestaat uit mensen met verschillende achtergronden? Denkt u dat mensen met een andere culturele achtergrond geholpen moeten worden om hun cultuur te kunnen behouden. Denkt u dat het goed is voor Nederland wanneer iedereen zijn culturele achtergrond vergeet? Denkt u dat een maatschappij met veel verschillende culturen nieuwe problemen gemakkelijk op kan lossen? Denkt u dat de eenheid in Nederland minder is geworden doordat mensen uit andere culturen teveel aan hun eigen cultuur of eigen tradities vasthouden? Denkt u dat mensen met een andere culturele achtergrond en dit willen beoefenen dit voor zichzelf moeten houden? Denkt u dat een maatschappij met een diversiteit aan culturele groepen grote moeite heeft om een nationale eenheid te creëren dan een maatschappij met een of twee culturen. Denkt u dat Nederlanders meer moeite kunnen doen om de gebruiken en tradities van andere culturen in Nederland te leren? Denkt u dat mensen met een andere culturele achtergrond hun kinderen moeten aanmoedigen de cultuur en tradities van het thuisland te behouden? Denkt u dat mensen die in Nederland komen wonen zich aan moeten passen aan de Nederlanders? Probeer uit te vinden hoe de respondent denkt over multiculturaliteit in Nederland.

Topic 2: Integratie • •

Wie is voor u een allochtoon? Wat is voor u integratie?

92

• • • • • • • •

Probeer uit te vinden hoe de respondent integratie definieert. Wat is voor u een succesvolle integratie? Wat is voor u een niet succesvolle integratie? Wat vindt u van de integratie van allochtonen in Nederland? Wat vindt u van de integratie van Marokkanen? Wat vindt u van de integratie van Surinamers? Wat vindt u van de integratie van Turken? Wat vindt u van de intergatie van Antillianen? Wat vindt u van de integratie van Chinezen? Probeer uit te vinden wat de perceptie van de respondent op integratie is.

• •

Vindt u dat er een verschil is tussen Westerse en niet-Westerse immigranten is? Vindt u dat er een verschil is tussen Moslims en niet-Moslims?

Topic 3: Contact met immigranten • • • • •

Heeft u allochtone vrienden? Hoe goed kent u deze vrienden? Gaat u wel eens op bezoek bij ze? Als u hulp nodig heeft voor een persoonlijk probleem, wie zou u daarvoor contacten? (familie, vrienden, allochtone vriend?) Wat vindt u ervan als een van uw naasten met een Turk(se) of Marokkaan(se) wilt trouwen? Zou u een immigrant als buurman of vrouw willen? Waarom wel of waarom niet? Heeft u een andere vorm van contact met allochtonen? o Indien ja, hoe ziet dit contact eruit?  Hoe ervaart u dit contact? o Indien nee, waarom niet?  Zou u contact willen?

Topic 4: Gevoel van veiligheid en bedreiging • •

Heeft u het gevoel dat immigranten uw cultuur bedreigen? o Indien ja, kunt u aangeven waar dit gevoel vandaan komt? Heeft u het gevoel dat immigranten uw economische positie bedreigen? o Indien ja, kunt u aangeven waar dit gevoel vandaan komt? Probeer te achterhalen wat de functie van o.a. taal, tradities,geloof, uiterlijke kenmerken is in de mening van de respondent.

Topic 5: Acculturatie •

Op welke manier denkt u dat immigranten het beste in de Nederlandse maatschappij kunnen integreren? Probeer uit te vinden of de respondent voorkeur heeft voor integratie, assimilatie, separatie of marginalisatie. Vraag door op dagelijkse dingen waaruit dit blijkt of eventueel tegenspreekt. Probeer het idee en de praktijk uit te vinden en verbanden met eerdere antwoorden te maken.

•

Wat vindt u van de volgende stellingen? o De reden dat allochtonen niet goed meedoen in deze maatschappij is vanwege de religie. o Aanpassing is de beste strategie voor immigranten in Nederland. Immigranten moeten zoals ons zijn. o Noem 3 immigrantgroepen die je het meest mag. o Noem 3 immigrantgroepen die je het minst mag.

93

Topic • • •

6: Toekomst Hoe ziet u de toekomst van de Nederlandse multiculturele samenleving? Denkt u dat er een etnisch conflict kan ontstaan? Wat ziet u als eventuele mogelijke oplossingen?

Sluiting • •

Heeft de deelnemer nog vragen/ opmerkingen/ aanvullingen t.a.v. het interview? Wil de geïnterviewde op de hoogte gehouden worden van de resultaten van het onderzoek?

94

Appendix 2: Informed Consent Form Bevestiging deelname respondent Dit formulier is een check waarin wordt gevraagd of u vooraf voldoende geïnformeerd bent; zoals over het onderzoek, uw rechten als respondent en een bevestiging van vrijwillige deelname aan het onderzoek.. Kruis aan wat van toepassing is

Ja

1.

Heeft u de informatie die u vooraf ontvangen heeft goed gelezen?

2.

Heeft u het idee dat u alle vragen heeft kunnen stellen die u had?

3.

Heeft u genoeg informatie ontvangen, over het onderzoek, om mee te doen?

4.

Heeft u begrepen dat u geen antwoord hoeft te geven indien u dat niet wilt?

5.

Heeft u begrepen dat u ten allen tijde het interview mag onderbreken?

6.

Heeft u begrepen dat de onderzoekers vertrouwelijk met de gegeven informatie omgaan? Heeft u toestemming gegeven om deel te nemen aan dit onderzoek?

7.

Handtekening

Nee

Date: …………………………………….

………………………………………. Naam (in blokletters) ……………………………………….

Hierbij bevestig ik, dat wat gezegd is tijdens het interview, gebruikt mag worden in het uiteindelijke onderzoeksrapport en andere rapportages. Ik begrijp dat deze gebruikt worden op basis van anonimiteit. Handtekening

Datum: …………………………………….

……………………………………….

Naam (in blokletters) ……………………………………….

95

Appendix 3: Letter of recruitment respondents

Hallo allemaal, Zoals de meesten van jullie weten ben ik op dit moment voor mijn Master aan het afstuderen. Dit afstuderen staat in het teken van een onderzoek, waarvoor ik op zoek ben naar mensen waarbij ik een interview af mag nemen. Voor een onafhankelijk onderzoek is het niet wenselijk om respondenten uit eigen omgeving te werven en daarom wil ik graag een beroep doen op jouw vrienden- en/ of kennissenkring. Ik ben op zoek naar mannen en vrouwen met een Nederlandse nationaliteit in de leeftijd van 25 en 40 jaar, die in Breda zijn opgegroeid. Met opgroeien bedoel ik diegenen die minimaal in de leeftijd van 5 tot 20 jaar in de gemeente Breda hebben gewoond. Het gaat om een interview van 1 á 1,5 uur en kan zowel overdag als ’s avonds gehouden worden. Ook locatie kan door de respondent zelf worden bepaald. Het interview bestaat uit een aantal vragen over de multiculturele samenleving en de visie van de respondent hierop. De visie zelf is echter niet van belang, ik ben op zoek naar de reden achter de visie. Mocht je iemand kennen die mij kan helpen met mijn onderzoek, dan kun je me mailen [email protected]. Wanneer je mailt wil ik je vragen alvast de volgende gegevens mee te sturen. Naam: Geslacht: Leeftijd: Opleidingsniveau: Telefoonnummer:

Alvast heel erg bedankt,

Groetjes, Sanne Jacobs

96

Appendix 4: Transcript 1 Transcript respondent 1 Datum van het gesprek: 19-04-2010 Interviewer: Sanne Jacobs. Geanonimiseerde aanduiding van de geïnterviewde: Resp.(Respondent). Geanonimiseerde aanduiding van de interviewer: Ond. (Onderzoeker). Context: Onderzoek naar de reactie van Nederlanders op nieuwe minderheden. Achtergrond De respondent is een vrouw van 28 jaar oud en geboren en getogen in Breda. Zij heeft haar MAVO afgerond en heeft enkele jaren een Mbo opleiding gevolgd, en een diploma hiervoor behaald. Opnieuw is zij een nieuwe Mbo opleiding begonnen welke zij dit academisch jaar afrond. Topic 1: Multiculturaliteit 1

Ond

Denk je dat de Nederlanders moeten erkennen dat de Nederlandse maatschappij bestaat uit mensen met verschillende achtergronden? Denk je dat wij Nederlanders moeten erkennen dat er anderen zijn, anderen culturen?

2

Resp

Ik vind wel dat je het moet erkennen, maar niet dat je het extreem moet doorvoeren dat er hele dingen worden veranderd. Het is Nederland en je kunt je wel aanpassen op een andere cultuur maar het blijft wel gewoon hoe Nederland is.

3

Ond

Dus erkennen ja, maar inspelen of stimuleren, nee. Denk je dat Nederlanders mensen met een andere cultuur moeten helpen of stimuleren om hun eigen cultuur te behouden?

4

Resp

Ik vind het wel goed en interessant dat je van andere culturen kan leren omdat niet iedereen het geld heeft om naar een ander land te gaan en dan ben je op vakantie dus je leert niet veel van wat de cultuur van iemand is. En ik vind zeker wel dat je dat moet stimuleren, maar je hoeft het niet helemaal uit te dragen als je het dan over die hoofddoekjes hebt of dat soort dingen. Zo ver hoeft het dan weer niet te gaan.

5

Ond

En stimuleren in het onderwijs, wat vind je daarvan?

6

Resp

Ik vind het in principe goed, maar het moet niet ten koste gaan van onze eigen cultuur. Want dan krijg je dat alles door elkaar gaat vloeien en uiteindelijk hebben wij zelf geen cultuur of achtergrond meer. Zoals Sinterklaas, als we ons daar aan moeten aanpassen, dan hebben we 120.000 feestdagen in Nederland en Sinterklaas valt daar dan bij in het niet. Dan is dat niet meer specifiek Nederlands.

7

Ond

Denk je dat het goed is voor Nederland als iedereen zijn culturele achtergrond vergeet?

8

Resp

Nee, want het vormt wel wie je bent en hoe je omgaat met mensen en hoe je in het leven staat. Ik denk niet dat je dat moet vergeten.

9

Ond

Er wordt weleens gezegd dat vanuit diversiteit problemen makkelijker opgelost kunnen worden. Wat vind je daarvan?

10

Resp

Dat weet ik niet. Het is heel breed natuurlijk. Ik denk dat het meer afhangt van hoe mensen denken en hoe ze zijn en in wat voor omgeving ze leven, hoe ze daar in

97

opgegroeid zijn. Of dat met cultuur te maken heeft weet ik niet. Heeft meer te maken met het open staan en denken van mensen. 11

Ond

Denk je dat de eenheid in Nederland minder is geworden omdat mensen van andere culturen teveel aan hun eigen culturen blijven hangen?

12

Resp

Ja misschien wel. Alles gaat door elkaar heen, alle culturen en mensen. En ook denkwijzen en rituelen en dat soort dingen worden ook allemaal opgenomen en dat heeft uiteindelijk ook wel invloed op jezelf en op je eenheid in Nederland.

13

Ond

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond en dit willen beoefenen het voor zichzelf moeten houden, dus bijvoorbeeld alleen in huis?

14

Resp

Nee, je hoeft het niet alleen in huis te houden. Je moet het zeker gewoon gebruiken in je leven. Het is interessant ook voor andere mensen om te zien wie je bent en wat jouw geschiedenis is. Maar het moet niet de boventoon gaan voeren, dat je heel dwingend gaat doen en geen ruimte meer open laat voor de cultuur van iemand anders.

15

Ond

Als we op straat kijken en het hebben over kleding, eten of muziek? Dat zijn best wel aanwezige factoren of uitingen. Zou je dan nog steeds hetzelfde zeggen: dat het niet binnenshuis moet maar dat dat overal mag plaatsvinden zolang het maar niet dominant wordt?

16

Resp

Wat je zegt, het moet niet dominant worden. De Nederlandse cultuur moet daar wel de overhand in hebben. Natuurlijk is het niet erg als er een moskee wordt gebouwd, maar het is niet de bedoeling, vind ik, dat er meer moskees zijn dan kerken.

17

Ond

Denk je dat een maatschappij met diversiteiten en verschillende culturen moeite heeft om een eenheid te creëren

18

Resp

Wel als je er verschillend over denkt.

19

Ond

En wat is voor jou verschillend?

20

Resp

Als je iemand met een andere cultuur hebt en die blijft heel erg bij zijn eigen cultuur kun je er nooit een Nederlandse eenheid mee vormen, omdat hij zich niet wilt aanpassen in onze levensstijl. En dan is het heel moeilijk om daar die eenheid mee te vormen. Dat is ook moeilijk om te vragen aan iemand om even te vragen vergeet even wie je bent en wordt gewoon Nederlands. Dat kan ook gewoon niet, dus je blijft ook gewoon bij je eigen cultuur horen. Het is wel dubbel, want Nederland is natuurlijk groot en mijn buitenlandse vrienden zijn ook beperkt dus daar heb ik ook niet zoveel ervaring mee. Het is ook wel tegenstrijdig wat ik zeg, ik wil geen overdreven moskees, maar ondertussen wil ik wel dat zij zich aanpassen dus dat is wel lastig. Ik wil niet dat ze overhand krijgen tussen haakjes en aan de andere kant verwacht je ook dat zij zich aanpassen hier, maar dat kun je in principe eigenlijk niet verlangen want dan vergeten ze wie ze zijn.

21

Ond

Dat is eigenlijk wel een idealistische kijk. Iedereen moet zichzelf kunnen zijn, moet zijn eigen cultuur kunnen uiten en behouden, zowel thuis als op straat. Maar als je daar stellig een antwoord op mag gegeven. Vind je dan dat iedereen zichzelf mag zijn of vind je dat het voor een maatschappij belangrijker is dat mensen zichzelf zijn, maar ook een dergelijke mate van aanpassing vertonen, waardoor het evenwicht niet verstoord wordt?

98

22

Resp

Ik denk het laatste. Ik denk dat iedereen wat moet inleveren.

23

Ond

Ook de Nederlanders?

24

Resp

Ja, natuurlijk. Wij moeten er ook voor openstaan en niet alleen maar heel erg Nederlands gaan denken. Ja, toezeggingen om een moskee te bouwen, we hebben ze zelf natuurlijk hier naar toe gehaald. Dus daar moeten we ze ook een stukje voor terug geven.

25

Ond

Denk je dat Nederlanders meer moeite kunnen doen om gebruiken en tradities van andere culturen te waarderen of in te verdiepen?

26

Resp

Ze kunnen wel meer moeite doen maar ik weet niet of dat zin heeft. Je moet er natuurlijk wel geïnteresseerd in zijn en ik denk niet dat veel mensen dat zijn. Ik denk dat heel veel Nederlanders, en vooral de oude generatie, dat die er niet echt voor openstaan. En de jeugd is nu veel meer gemengd dus die zullen er meer voor openstaan, maar dan hou je niet meer echt die Hollandse traditie echt in stand. Als je heel veel gaat leren, dan ga je het uiteindelijk ook gebruiken. Uiteindelijk doen we dat toch wel omdat je in de supermarkt toch al buitenlandse gerechten kunt bestellen en maken.

27

Ond

Vind je dat een positief gegeven?

28

Resp

Ik denk dat je op die manier wel kennis kan maken met een land. Zolang het wel door die mensen uit het land wordt gerund. Kijk, Chinezen in een snackbar dat is niet raar ofzo, maar dan heb ik liever dat ze echt traditioneel chinees gaan maken, zodat je ook dat eten kan proeven en kan doen.

29

Ond

Je had het net al over een stukje verantwoordelijkheid die de samenleving heeft naar bepaalde groepen. Is er voor jou een verschil in groepen voor degene die we hier naartoe gehaald hebben en degene natuurlijk die zelf gekomen zijn?

30

Resp

Dat vind ik wel moeilijk. Bij de Marokkanen zie je ook dat er moskees zijn gebouwd, maar nu er heel veel polen komen, ik weet eigenlijk niet hoe de Nederlandse maatschappij daarop reageert omdat het niet wordt geaccepteerd, maar ondertussen maken we wel gebruik van hun dienst om ze zo goedkoop mogelijk het huis te laten verven en dat soort dingen. Dat is dan niet zo netjes, omdat we wel heel erg afgeven, maar we maken wel gebruik van hun diensten, dan heb ik wel zoiets van; wees dan niet zo negatief of maak er geen gebruik van.

31

Ond

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond hun kinderen moeten stimuleren om de cultuur en de tradities van het thuisland te behouden?

32

Resp

Ik denk wel dat het ze kan helpen in de toekomst als ze naar hun eigen land gaan van hoe en wat. En je brengt ook weer een stukje over op je vrienden en vriendinnen. Ik vind het zelf altijd leuk als iemand zijn geboortetaal of de taal van hun oude land nog kunnen spreken en tradities kunnen overbrengen.

33

Ond

Je zegt net dat het handig is als ze terug zouden gaan, denk je ook dat het handig is in de Nederlandse samenleving?

34

Resp

Misschien dat ze de nieuwe groep mensen wel kunnen stimuleren met het helpen met Nederlands. Veel mensen die hier komen spreken de Nederlandse taal niet en als ze hun eigen taal dan ook al niet meer spreken dan is de communicatie op een gegeven moment zo moeilijk. En ik denk dat als je de taal spreekt van het land waar je

99

vandaan komt en er komen mensen uit dat land, ik denk dat je dan sowieso al een stukje van vertrouwen hebt en een band. Ik denk dat je daar wel meer door bereikt ook bij die mensen van kijk eens aan van goed ontvangen en dit en dat en je leert wel sneller Nederlands en je hebt toch al, niet dat je gelijk vrienden bent, maar wel dat je op iemand aan kan en dat je al een klein stukje sneller inburgert. 35

Ond

Dus het stukje behoud van eigen cultuur vanuit de ouders is voor jou belangrijk, dat zie je wel als waardevol?

36

Resp

Ja. Als je dat allemaal niet meer doet dan houd je op een gegeven moment niks meer over van vroeger.

37

Ond

Denk je dat mensen die in Nederland komen wonen zich moeten aanpassen aan de Nederlanders? De allochtonen, moeten zij zich aanpassen aan de Nederlanders?

38

Resp

Wel aan onze gebruiken die we hebben, maar ze hoeven zichzelf niet helemaal om te gooien, maar probeer je wel gewoon aan te passen aan regels en normen en waarden.

39

Ond

En gebruiken? Hoe zie je dat? Wat voor gebruik vind jij belangrijk dat nieuwe Nederlanders beheersen?

40

Resp

De taal.

41

Ond

En gedragsregels?

42

Resp

Gedragsregels is natuurlijk een groot woord maar wij zijn veel meer individueel, maar de meeste buitenlanders, als je ze allemaal bij elkaar zet dan krijg je ook zo’n groepsvorming. Ze gaan op straat hangen en dan wordt het weer heel moeilijk om contact met ons te maken, maar bij ons wordt het moeilijk om bij hun cultuur aan te sluiten, aan de omgeving je hebt, niet echt een omgangs- of sociale regelgeving hier maar dat je echt specifiek kan vastzetten nou wij zeggen ja meneer, nee meneer dat is niet echt zo. Dat is gewoon een feeling bij wat je voelt. Iedereen is zo verschillend met culturen dus daar kan je niet echt één specifiek definitief antwoord op geven want bij hun, die groep is dat weer heel sociaal en bij die dat weer. Zolang het maar niet uit de hand loopt. Topic 2: Integratie

43

Ond

Wat is voor jou een allochtoon?

44

Resp

Iemand die uit het buitenland komt en daar geboren is en die hier komt.

45

Ond

Getinte mensen die hier wel geboren zijn, zijn dat voor jou allochtonen?

46

Resp

Nee niet zo zeer. Je bent officieel een Nederlander op paspoort.

47

Ond

Zie jij dat ook als een volwaardige Nederlander?

48

Resp

Ja, maar ik vind het dan moeilijk om te zien als iemand dan echt helemaal in een hoofddoek over straat gaat en met al zijn Turkse gebruiken en dan bijna geen vloeiend Nederlands praat, dan vind ik het moeilijker om die te accepteren als een Nederlander.

49

Ond

Heb je dat weleens meegemaakt? Is het een herkenbaar gevoel dat je op straat loopt

100

en denkt nou die zou hier dus geboren kunnen zijn, maar dat je toch zoiets hebt van nee jij bent voor mij geen Nederlander. 50

Resp

Ik heb wel een meisje in mijn klas en die praat heel gebrekkig Nederlands en die is hier wel gewoon geboren en heeft dan echt de gebruiken; hoofddoek, lange rokken dat soort dingen. Ik ben er me niet bewust van. Ik accepteer haar gewoon zoals ze is maar om nou echt te zeggen van; ik vind jou Nederlander. Nee, want je houd ook nog een stukje eigen cultuur aan.

51

Ond

Is het voor jou dan belangrijk dat de eigen cultuur op een geven moment dan losgelaten wordt om volledig Nederlander te zijn?

52

Resp

Qua uiterlijk vind ik dat wel. Ik begrijp wel dat het in hun cultuur noodzakelijk is om een hoofddoek te dragen bijvoorbeeld en een baard laten staan en dat soort dingen. En dat begrijp ik ook heel erg goed maar dit is wel Nederland. Door ons wordt het gewoon geaccepteerd dat je geen hoofddoek draagt en ik vind het ook niet nodig omdat hier te doen. Als wij op vakantie gaan naar Turkije dan dragen wij ook een hoofddoek en heel veel mensen in Turkije dragen zelf ook geen hoofddoek. Terwijl ze hier in Nederland wel allemaal verplicht worden. Als ze daar ook geen hoofddoek dragen en een hele grote groep van de bevolking doet dat ook niet waarom moet het dan hier wel.

53

Ond

Wat is integratie voor jou?

54

Resp

Dat je gelukkig bent. Dat je de taal goed beheerst en dat je wordt opgenomen in de maatschappij en dat voor jou ook de regels gewoon gelden en niet dat je na 7 jaar weer uitgeprocedeerd wordt.

55

Ond

Uitprocederen wordt vaak door de overheid bepaald en toch zijn er mensen die hier heel goed meedoen, maar toch uitgeprocedeerd worden omdat het land veilig is.

56

Resp

Dat heeft meerdere opzichten omdat je natuurlijk zoiets hebt van het land is veilig maar aan de andere kant hebben ze ook hier heel veel opgebouwd en als je van de overheid bekijkt is het ook zo dat je op een gegeven moment ook een grens moet trekken want Nederland raakt in die zin ook vol. En dan kan je niet meer mensen hebben die echt problemen hebben. Maar als je naar het individu zelf kijkt is het natuurlijk wel heel moeilijk. Want als je hier 10 jaar hebt gewoond en je spreekt de taal en verdient geld en in ene keer ben je niet meer welkom. Dat is niet fair.

57

Ond

Maar die persoon is wel geïntegreerd voor jouw gevoel?

58

Resp

Uiteindelijk niet omdat hij er niet bij hoort volgens de overheid.

59

Ond

En als een persoon met een verblijfsvergunning precies dezelfde integratie heeft meegemaakt als die persoon die na 10 jaar uitgeprocedeerd kan worden, is die persoon dan wel succesvol geïntegreerd?

60

Resp

Het is nog geen volledige Nederlander vind ik. Qua papierwerk enzo. Dan vind ik dat het echt succesvol is als je je geen zorgen meer hoeft te maken of je het land uit moet. Dat je je hier gewoon helemaal gesetteld hebt.

61

Ond

Wat vind je van de integratie van Marokkanen?

62

Resp

Van hoe ze zelf zijn of het officiële?

101

63

Ond

Van wat jij zelf ziet.

64

Resp

Dat hangt er maar net vanaf in welke wijk je kijkt. Want er zijn in Utrecht als je bij de bombel kijkt, daar hangen ze op straat en zijn sommige jongeren wel bezig met een opleiding. Het is meer een beetje hangjeugd en snackbarwerk en dat soort dingen. Maar ik geloof ook wel dat er hele succesvolle Marokkanen zijn die zich wel hebben aangepast en wel gewoon een goede functie of een goede opleiding hebben waarbij je niet hoort dat ze hier niet vandaag komen. Dat is maar net in welke omgeving je woont.

65

Ond

Als je het gewoon over de groep mag zeggen, wat is jouw idee daarbij? Buiten wat er gebeurt in sommige wijken.

66

Resp

Dan vind ik het een oppervlakkig antwoord. Ik heb natuurlijk zelf buiten in Utrecht gewoond en hier in de Haagse Beemden, daar voel ik me niet echt prettig of veilig. Dus dan ga je automatisch een negatief antwoord geven dat ze zich niet hebben aangepast omdat ik ze zelf niet ken.

67

Ond

Wat vind je van de integratie van Surinamers?

68

Resp

Die ken ik helemaal niet.

69

Ond

Heb je er een beeld bij of een vooroordeel over? Dat mag je ook uiten.

70

Resp

Nee ik heb er helemaal geen beeld bij omdat ze in mijn omgeving niet aanwezig zijn.

71

Ond

Wat vind je van de integratie van Turken?

72

Resp

Eigenlijk een beetje hetzelfde als van de Marokkanen. Een beetje hetzelfde. Ik ken eigenlijk helemaal geen Turken of Marokkanen die in mijn directe omgeving zitten. En niet omdat ik niet wil maar gewoon omdat ik ze gewoon niet ken en omdat ik nooit in die buurten specifiek te lang heb gewoon om daar aansluiting mee te vinden. Want in Utrecht waar ik dan wel tussen ze heb gewoond, daar kreeg ik geen aansluiting. Daar was het zelf al heel hecht.

73

Ond

Vond je dat jammer?

74

Resp

Soms wel. Maar dan heb ik zoiets van ja ik woon daar. Dat is Nederland, Utrecht is Nederland, maar er werd er om de zoveel tijd per dag werd er in het Hebreeuws of, weet ik veel, Arabisch omgeroepen om naar de moskee te komen. En ik vind het heel interessant omdat mee te maken en ik had echt het gevoel dat ik op vakantie was, maar ik had niet het gevoel dat ik in Nederland was.

75

Ond

Wat deed dat gevoel met je?

76

Resp

Ik vind dat heel erg jammer want wij passen ons daarop aan. Wij geven ze een moskee, maar uiteindelijk heb ik het gevoel dat ik in mijn land op vakantie ben. En als wij ze heel veel toezeggingen geven dan wordt het voor hen ook makkelijker om zich niet aan te hoeven passen hier.

77

Ond

Dat vakantiegevoel dat hoeft voor jou niet? Je wilt wel het gevoel hebben dat je in Nederland bent, in je eigen land.

78

Resp

Ja, bij ons wordt er ook niemand opgeroepen om hier naar de kerk te gaan. Ja, en wij bidden wel niet zoveel per dag maar dan nog daarin zijn wij vrij neutraal. Ik heb zoiets

102

van als je per se je geloof wilt volgen doe dat dan, maar dan hoef je niet opgeroepen te worden. Dat is je eigen verantwoordelijkheid. Net zoals het onze verantwoordelijkheid is om elke zondag naar de kerk te gaan. 79

Ond

Wat vind je van de integratie van Antilianen?

80

Resp

Ik denk dat die wel een stuk moeilijker verloopt. Omdat je daar wel heel veel berichtgeving over hoort dat ze het verkeerde pad op gaan, terwijl ze eigenlijk wel gewoon de taal spreken en doen. Maar dat ze vrijwel het verkeerde pad op gaan. Ik denk dat de begeleiding daarin veel beter moet zijn.

81

Ond

Je zei net moeizamer. Moeizamer dan welke groep?

82

Resp

In mijn ogen nu pas, de Antilianen die heel negatief in het nieuws komen.

83

Ond

Negatiever dan de Marokkanen, Turken en Surinamers?

84

Resp

Ja, omdat het al zolang is valt het niet meer echt op vind ik. Maar nu komen er opvanghuizen voor Antilianen, die zijn er nu veel meer. Om ze echt in gareel te krijgen. En dat valt me nu echt op dat het wel een stukje moeilijker gaat.

85

Ond

Je noemt net dat het al langer is. Wat is langer? Dat de Antilianen hier zijn of dat er langer problemen zijn?

86

Resp

Ik bedoel dat de Turken en de Marokkanen hier langer zijn, daar ben ik meer zo mee op gegroeid. Dat het op een geven moment niet meer spectaculair is, dan is het meer normaal. En met de antilianen of misschien omdat ik nu bezig met een stage zoeken dat het me heel erg opvalt dat er heel veel of meer dat er specifiek instellingen zijn voor antilianen. En in mijn ogen dat het probleem wel serieus is, anders ga je geen instellingen voor antilianen maken of Marokkanen, of dat soort dingen.

87

Ond

Wat vind je van de integratie van chinezen?

88

Resp

Ook die ken ik niet zo heel erg goed. Ik vind ze wel wat eigenaardiger. Degene die ik ken dat zijn allemaal de ouderen dus die hebben zich echt helemaal niet aangepast hierin. Terwijl hun kinderen zich wel weer aanpassen. Die kunnen gewoon geen Nederlands praten. Dat zijn twee verschillende groepen, de jongeren en de ouderen.

89

Ond

Kun je wat specifieker zijn op het verschil tussen die twee groepen?

90

Resp

De oudere groep is nog heel erg met tradities en hun eigen taal en hebben eigenlijk niks in Nederland. Het eigen eten en meestal wel een beetje het traditionele kleding gebeuren. Maar van Chinezen hoor je ook niet zo vaak dat ze negatief in het nieuws staan. Ik denk wel dat zij zich beter hebben aangepast.

91

Ond

Je noemde net al de Chinezen in de friettent. Is dat voor jou een vorm van goede integratie. Is dat een voorbeeld voor jou van goede integratie?

92

Resp

Ja, ze passen zich daar wel op aan. Chinees huis, eten lukt niet goed en ze willen er wel echt iets van maken. Dat zie je wel heel veel nou; chinezen in een friettent.

93

Ond

Zijn dat voor jou de jongeren dan waar je het net over had?

94

Resp

Nee, dat is meer de middenmoot. De jongeren is meer iets rond de 20.

103

95

Ond

Vind je eigenlijk dat er een verschil is tussen westerse en niet westerse migranten?

96

Resp

Ik zit te denken of ik drastisch ergens een verschil in mee heb gemaakt. Misschien dat het westerse meer ontwikkeld is en meer openstaat.

97

Ond

Openstaat naar de persoon toe?

98

Resp

Naar heel de samenleving zelf. Gewoon ook naar andere ideeën, idealen, dat soort dingen. Ik denk dat niet-westerse landen wat meer op hun zelf zijn en bij zich zelf houden.

99

Ond

Dus voor jou is er wel een verschil tussen westerse en niet westerse migranten of allochtonen?

100

Resp

Ja, want dan kom je ook heel anders binnen.

101

Ond

Gedragen ze zich ook anders? Bijvoorbeeld de Amerikaan die hier naar toe verhuisd is en de Marokkaan die hier naar toe verhuisd is?

102

Resp

Ja, Amerika is vanuit zichzelf al heel ontwikkeld en niet dat Marokko niet ontwikkeld is maar Marokko is nog heel erg vind ik, Marokkaans weet je. Amerika heeft al heel veel verschillende mensen en cultuurgroepen dus dan pas je daar veel makkelijker aan en de taalbarrière is al een stuk minder dan als je uit Marokko komt.

103

Ond

Dus omdat Marokko wat meer homogeen is, wat meer dezelfde groepen kent denk je dat er een verschil is?

104

Resp

Ja, als je naar Amerika kijkt daar heb je al zoveel groepen dus je bent al met zoveel groepen in aanraking gekomen dat je daar niet vreemd van bent.

105

Ond

En daarom dus makkelijker integreert?

105

Resp

Dat denk ik wel.

106

Ond

Is er voor jou een verschil tussen Moslims en niet-Moslims?

107

Resp

Moslims houden zich natuurlijk heel erg vast aan hun geloof en niet-Moslims hoeven daar niet naar om te kijken en dan heb je al niet meer zo dat grootte verschil.

108

Ond

Dus je bedoelt dat bijvoorbeeld christenen of joden of Hindoestanen op een andere manier hun geloof beleven of uiten dan Moslims?

109

Resp

Ja, bij Moslims is het zo met het bidden met het eten en andere voedsel dan ben je al heel beperkt in Nederland dan. En dan kom je daar wel heel anders in over. Als je vijf keer per dag ofzo moet bidden dan ben je daar al heel beperkt in en dat je andere mensen mee lastig valt is zo, erbij betrekt zal maar zeggen. Als je dan uit eten gaat of wat dan ook of met vrienden een weekend weg, dan wordt je wel beperkt daarin want je moet bidden en je moet geen varkensvlees eten en dat soort dingen en dan sta je daar wel heel anders in.

110

Ond

Heb jij het idee dat Moslims allemaal op dezelfde manier geloof beleven dus allemaal 5 keer per dag bidden.

111

Resp

Nee, tuurlijk niet, daar heb je ook verschillende gradaties in. Hoe streng je geloof is en hoe belangrijk het voor je is.

104

112

Ond

Maar over het algemeen zit daar wel een verschil in voor jou tussen Moslims en niet Moslims?

113

Resp

Ja. Topic 3: Contact met immigranten

114

Ond

Je had het net al over je contact met immigranten. Heb je allochtonen vrienden? Nu of ooit gehad?

115

Resp

Nee eigenlijk niet. Wel gehad, dat wel. Maar ik ben gewoon hier opgegroeid en bij mij in de klas zaten geen buitenlandse kinderen, dat was allemaal puur Nederlands. Pas toen ik naar de middelbare school ging, daar liep wat meer gemengd rond of zo. Maar zelf in mijn klas denk ik volgens mij ook niet echt.

116

Ond

Zou je meer contact willen?

117

Resp

Het gaat er niet specifiek om of iemand een allochtoon is of niet dat heeft er voor mij niks mee te maken eigenlijk. Het gaat meer om de persoon zelf dus of het nou een Nederlander is of een Marokkaan of een turk ik bedoel dat maakt mij niet uit. Maar het is wel leuk natuurlijk als je ook een stukje van hun mee krijgt. Hun gewoontes en dat soort dingen. Uiteindelijk in Utrecht heb ik dan wel een vriendinnetje. Zij was Vietnamees en ik vond het wel heel interessant dat ze geen wit op haar hoofd mocht dragen. Dat gebeurde alleen als iemand dood was geloof ik, dat ze witte hoofddeksels mocht dragen. Dat zijn dingen die ik dan heel interessant vind. Dat je dan wilt en is dat dan echt zo. Meer dat echt traditionele dat vind ik dan echt heel leuk. En dat mis je natuurlijk als je alleen maar Nederlandse vrienden hebt. Dan houd je het bij boeken.

118

Ond

Wat vind je er van als een van je naasten met een turk of Turkse of Marokkaanse zou trouwen? Wil trouwen?

119

Resp

Ik zou het niet erg vinden. Maar dat hangt er maar net van af hoe streng gelovig iemand is. Want stel je voor dat mijn zus met een turk of Marokkaan gaat trouwen en die wordt ook echt op die ouderwetse manier behandeld dan zou ik dat niet leuk vinden.

120

Ond

Wat zou je dan doen?

121

Resp

Ik zou het wel gewoon eerlijk zeggen dat ze wel zichzelf moet blijven en dat ik het heel leuk vind dat ze een buitenlandse man of vriend heeft en dat ik ook absoluut wil dat ze daar gelukkig mee wordt, maar niet dat zij zichzelf daar helemaal voor weg moet cijferen.

122

Ond

Maar op de normen en waarden die jij belangrijk vind als het op die manier gaat dan heb je er geen problemen mee?

123

Resp

Nee zeker niet.

124

Ond

Zou je een immigrant als buurman of buurvrouw willen?

125

Resp

Die hebben we al he.

126

Ond

Stel dat ik een immigrant was.

127

Resp

Daar zou ik geen problemen mee hebben. Ik heb ook met een Engelsman

105

samengewoond, in huis gewoond dus ja dat is gewoon ook leuk gewoon gezellig. 128

Ond

Stel, je woont in een gemengde wijk en je hebt kinderen. Je bent een school aan het kiezen voor jouw kinderen. Zou jij jouw kind liever naar die gemengde school in de gemengde wijk sturen of zou je kijken of er in een andere wijk misschien een witte school is, waar je kind ook naartoe zou kunnen?

129

Resp

Ik vind het wel belangrijk dat mijn kind verschillende culturen leert kennen. Dat vind ik zeker heel belangrijk, maar ik heb ook wel zoiets van, ik wil ook niet dat ik mijn kind het verkeerde pad op stuur omdat ze op zo een leeftijd zijn. Kijk als die school me gewoon bevalt. Ik zou niet willen dat mijn kind daar in de minderheid zou zijn als blank zijnde. Ik zou dan wel willen dat er van alles wat zou zijn. Dan zou ik daar geen problemen mee hebben. Uiteindelijk komen ze daar toch wel mee in aanraking. Met andere culturen.

130

Ond

Waarom zou het voor jou moeilijker zijn om jouw kind naar een gemende school te sturen als blanken in de minderheid zijn? Wat is er voor jou een prikkelpunt?

131

Resp

Op dit moment vind ik dat heel veel Turken en Marokkanen en dat soort, ja die groep nog dat heel veel vrouwen nog geen Nederlands praten en daarin nog niet ontwikkeld zijn. Dan is het wel zo dat je kind uiteindelijk zelf meer gebrekkig gaat praten. Tuurlijk is het goed dat ze dingen van elkaar leren, maar ik vind het wel belangrijk dat ze gewoon de taal goed leren en je neemt toch dingen van een ander over en bepaalde gebruiken en dat soort dingen. Kijk als er gewoon Nederlands wordt gesproken op die school dan is het ook gewoon goed.

132

Ond

Dus dat heeft ook een stukje met kwaliteit te maken?

133

Resp

Ja absoluut.

134

Ond

En als de kwaliteit gewoon hetzelfde is als de Nederlandse, de witte scholen?

135

Resp

Dan zou ik daar geen problemen mee hebben. Topic 4: Gevoel van veiligheid en bedreiging

136

Ond

Heb je weleens het gevoel dat immigranten je cultuur bedreigen?

137

Resp

Denk wel dat als het de overhand gaat nemen dat op geven moment in een wijk 3 moskees staan, dan heb ik wel zoiets van dan wordt je wel bedrukt. En daarom denk ik ook niet dat het goed is als je echt wijken gaat creëren voor bepaalde groepen mensen want dan blijf je dat allemaal in stand houden. En integreren zij minder makkelijk en wij kijken ook niet naar ze om. Het is hun probleemwijk en that’s it.

138

Ond

Dan krijg je een grote scheiding. Heb je dat gevoel ervaren in Utrecht waar je het net over had?

139

Resp

Ja, dat was echt wat op straat en in de winkels leefde, dat was echt puur buitenlands. En voor de rest woonden er alleen studenten, maar het was wel in het begin dat ik me niet veilig voelde.

140

Ond

Bedoel je met veilig je fysieke veiligheid dat zij je iets aan kunnen doen? Of ook aantasting van jouw Nederlander zijn?

141

Resp

Nee, meer het fysieke, omdat ze natuurlijk in grote groepen op straat staan en jij bent

106

een meisje en als je dan in het donker of terug komt van stappen of uit de stad komt en ze staan daar met zo een grote groep, dan voel je daar toch wel een beetje bedreigd daarin. En als ze je op een geven moment kennen dan doen ze ook wat dingen voor je en staan ze echt wel open voor je. En laten ze je ook meer met rust. Dan gaan ze ook geen opmerkingen maken of zo, dan hebben ze zoiets van die woont hier. 142

Ond

Dus ook even terug op dat contact. Als je contact hebt met wat je net zei, je Vietnamese vriendinnetje van vroeger dan accepteer je die persoon anders, maar voor jouw gevoel is dat ook andersom?

143

Resp

Maar ik denk niet dat het zozeer met Nederlands of buitenlands te maken heeft maar dat iedereen een nieuweling niet echt makkelijk accepteert.

144

Ond

Heb je weleens het gevoel dat immigranten je economische positie bedreigt?

145

Resp

Iedereen. Wel als je meer naar de lag geschoolde mensen kijkt denk ik wel dat daar een reden voor angst is. Ze pakken ook de makkelijke baantjes; schoonmaken, vakken vullen, dat soort dingen. En daarin kan je je wel bedreigd gevoeld worden.

146

Ond

Heb je zelf al dat gevoel ervaren?

147

Resp

Nee. Topic 5: Acculturatie

148

Ond

Op welke manier denk je dat immigranten het beste in de Nederlandse maatschappij kunnen integreren?

149

Resp

Door mee te doen in onze maatschappij. Dus integratie, inburgeringcursus is hartstikke leuk, maar ik denk ook wel van ga bij een voetbalteam, ga bij ook echt activiteiten en cursussen doen waarbij je echt met Nederlanders omgaat. Dan leer je dat veel sneller.

150

Ond

Dus meedoen in de zin van; de taal beheersen, activiteiten ondernemen, op gaan in de samenleving. Wat vind je van de volgende stellingen? De reden dat allochtonen of immigranten niet goed meedoen in deze maatschappij is vanwege de religie.

151

Resp

Ik denk dan taalgebrek en weinig begrip naar elkaar naar de situaties. Wij weten niet de situaties waarom mensen hier naartoe komen en het grootste deel denkt hier makkelijk geld te verdienen is en dan plaats je ze automatisch in een negatief daglicht. Terwijl de echte vluchtelingen dat zijn ook immigranten maar daar wordt eigenlijk niet naar gekeken in die zin, dat het noodzakelijk is.

152

Ond

Hoe bedoel je dat het noodzakelijk is?

153

Resp

Dat ze hier komen en als je dan al geen taal spreekt en de begeleiding daarin is slecht met communiceren dan krijg je al heel veel misverstanden.

154

Ond

Je hebt het al een paar keer gehad over begeleiding. Wat voor begeleiding zie je daarin?

155

Resp

Nou ik vind dat als iemand hier naar toe komt om wat voor reden dan ook, ik denk dat daar wel een stukje van begeleiding in moet zijn van Nederland. Van wat is Nederland, wat houdt Nederland in, de taal dat daar ook een stukje extra begeleiding

107

in is, zodat het ook makkelijker is voor vrouwen en mannen en voor kinderen om aan deel te nemen. Want als je dat alles niet hebt dan blijf je ook heel erg aan je eigen huis gekluisterd omdat ze vaak toch niet weten op een vraag een antwoord te geven of boodschappen of dat soort dingen. Ik denk als dat stukje al wat soepeler verloopt dan gaan de contacten ook gemakkelijker. 156

Ond

Dus er ligt ook een rol voor de Nederlanders?

157

Resp

Ja, ik denk het wel. Het is sowieso fijn als je gezien en gehoord wordt en als je dan als vluchteling binnenkomt en je voelt je al zo verharden door je eigen land en niet veilig en hier wordt je ook maar aan je lot overgelaten.

158

Ond

En voor de vluchtelingen?

159

Resp

Per persoon moet daar gewoon naar gekeken worden. En dat ze niet iedereen over 1 kam scheren. Want dat gebeurt wel makkelijk.

160

Ond

Denk je dat aanpassing de beste strategie voor immigranten is? Immigranten moeten zoals ons zijn.

161

Resp

Ik denk dat het ze wel makkelijker maakt om hier deel uit te maken. Je moet eerst je balans daarin zien te vinden. Van wat jezelf wilt, waar je achter staat en waar je niet achter staat. En als je je aanpast, had ik het net ook over, dan gaat het allemaal wel wat makkelijker, dan laat je ook zien dat je zelf bereid bent.

162

Ond

Maar ze hoeven niet volledig Nederlands te worden zoals het voorbeeld van de Lassie reclame? Dan zie je een kleurling mee doen met Frans Bauwer, aardappels met vlees koken.

163

Resp

Nee, dat hoeft ook helemaal niet vind ik.

164

Ond

Kun je 3 immigrantgroepen noemen die je het meeste mag?

165

Resp

Er zijn geen specifieke groepen die ik meer mag dan andere groepen eigenlijk.

166

Ond

Je noemde net al even dat als je in Utrecht op straat liep dat je je soms bedreigd kan voelen vanwege Marokkaanse groepen.

167

Resp

Ja, omdat dat in groten getale is, zal maar zeggen. En niet specifiek om een Marokkaanse of Turkse groep of Antilliaanse groep. Het is hetzelfde als met Russen zal maar zeggen. De taal is al een stuk agressiever en als je ze hoort praten in ieder geval dus dan als je dan bij 5 russen staat komt het al heel agressief over omdat je niet weet waar ze het over hebben en die taal gewoon als agressief over komt dus daar heeft het allemaal mee te maken. Dus niet specifiek de Marokkanen of de Turken, maar het is meer dat je dan omdat de Turken en de Marokkanen hier het meest aanwezig zijn.

168

Ond

Dus je hebt eigenlijk geen voorkeur voor wat voor groepen dan ook?

169

Resp

Nee.

170

Ond

Meer op de vorm van aanpassing?

171

Resp

Ja.

108

172

Ond

Zijn er groepen die je het minst mag, als je wat zou mogen noemen?

173

Resp

Dan is het ook weer zo stom om gelijk de Turken en de Marokkanen te zeggen.

174

Ond

Dat mag in dit onderzoek.

175

Resp

Dat is omdat ik daar zelf de meeste negatieve ervaring mee heb in die zin van het naroepen en het achterna lopen, maar dat is in mijn beleving geweest omdat ik in die buurten heb gewoond. Daarom zou ik die aankaarten.

176

Ond

Nou zei je net over de Antillianen in het kader van integratie dat ze voor jou gevoel wat minder geïntegreerd zijn. Heb je dan ook het gevoel dat je Antilianen minder snel mag?

178

Resp

Nee.

Topic 6: Toekomst 179

Ond

Hoe denk je dat de toekomst van de Nederlandse multiculturele samenleving eruit ziet? Is dat harmonieus? Zullen er conflicten ontstaan?

180

Resp

Ja dat is wel een hele openstelling. Omdat, kijk nu hebben we het over de Turken en de Marokkanen maar nu komen de Polen weer in opkomst en die zie je nu ook steeds meer. Dus ja dat is heel groot. Ik durf niet te zeggen hoe de toekomst daarin gaat. Het is gewoon belangrijk dat je blijft open staan ervoor vind ik en dat ze het ook niet misbruiken.

181

Ond

Denk je dat er mogelijk een etnisch conflict kan ontstaan? Tussen Nederlanders en anderen of andere onderling?

182

Resp

Tuurlijk maar ik denk dat er altijd wel conflicten zullen zijn. Over iets.

183

Ond

Wat zie je als eventuele oplossingen?

184

Resp

Om de samenleving beter te maken?

185

Ond

Als er een conflict ontstaat?

186

Resp

Ik denk gewoon dat het bij het begin begint. Gewoon de begeleiding hierin. Echt meteen vanaf het begin dat je binnenkomt zodat zij ook positiever denken over ons. Zij zullen meer begrip hebben en wij zullen ook meer begrip voor hen hebben. En als je dat aan zult pakken, ik denk dat je dan ook al wat problemen oplost, want er zijn ook veel Turken, Marokkanen, Antilianen die ook nog negatief over Nederlanders praten. Omdat ze ons niet begrijpen of onze denkwijze niet helemaal weten of onze regelvorming.

187

Ond

Oké, dat was het. Heb je nog vragen, opmerkingen, aanvullingen?

188

Resp

Nee, het is soms wel heel lastig omdat ik niet echt in die groepen ben opgegroeid dan vind ik het ook heel moeilijk om daar een verschil in aan te geven en daardoor lijkt het meteen heel negatief, snap je. En dat vind ik dan jammer dat de Turken en Marokkanen hier wat negatiever in uit komen omdat ik niet die ervaring heb gehad dat het zo is. En dat is gewoon heel jammer maar ik denk wel dat dat wel uiteindelijk goed komt. Omdat er ook steeds meer basisscholen zijn en kinderdagverblijven waar je al

109

heel vroeg wordt gemengd met die andere culturen. En in mijn opvoeding was dat absoluut niet zo. Daar stond nog best wel een kloof tussen.

110

Appendix 5: Transcript 2 Transcript respondent 02 Datum van het gesprek: 27-04-2010 Interviewer: Sanne Jacobs. Geanonimiseerde aanduiding van de geïnterviewde: Resp.(Respondent). Geanonimiseerde aanduiding van de interviewer: Ond. (Onderzoeker). Context: Onderzoek naar de reactie van Nederlanders op nieuwe minderheden. Achtergrond De respondent is een vrouw van 40 jaar oud en geboren en getogen in Breda. Zij heeft een secretaresse opleiding afgerond. Topic 1: Multiculturaliteit 1

Ond

Denk je dat Nederlanders moeten erkennen dat de Nederlandse maatschappij bestaat uit mensen met een diverse culturele achtergrond?

2

Resp

Ja. Omdat het eenmaal zo is.

3

Ond

Daar kun je niet onderuit?

4

Resp

Nee.

5

Ond

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond geholpen moeten worden om hun cultuur te behouden?

6

Resp

Nee. Daar hebben ze hun eigen familie voor. Dat kunnen ze prima zelf.

7

Ond

Denk je dat het goed is voor Nederland wanneer iedereen zijn culturele achtergrond vergeet?

8

Resp

Nee.

9

Ond

Zijn er wel bepaalde aspecten die achterwege mogen worden gelaten of juist wel moeten worden behouden?

10

Resp

Hoofddoekjes mogen achterwege worden gehouden. Je dient je Westers te kleden. Andersom is dat ook zo. Als wij daar gaan wonen moeten we ook een hoofddoekje om. Je dient je aan te passen.

11

Ond

Denk je dat een maatschappij met veel verschillende culturen gemakkelijker problemen op kan lossen?

12

Resp

Het kan, maar het kan andersom ook zo zijn dat het met allemaal verschillende mensen juist niet lukt. Als ik een eenduidig antwoord zou moeten geven dan is het ‘nee’. Want met hoe meer mensen je bent, des te moeilijker het is om tot een oplossing te komen.

13

Ond

Denk je dat de eenheid in Nederland minder is geworden doordat mensen met andere culturen teveel aan hun eigen tradities en cultuur vasthouden?

14

Resp

Nederlanders trekken dan meer naar elkaar toe om te schelden over de anderen. De eenheid is wel minder geworden. Je begrijpt elkaar niet. En de mensen nemen de

111

moeite niet om elkaar te begrijpen. 15

Ond

En wat is voor jou ‘begrijpen’?

16

Resp

Taal, geloof.

17

Ond

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond dit voor zichzelf moeten houden?

18

Resp

Ja. Dat doen wij ook. Ik ken ook gelovige mensen en die gaan ook niet op straat bidden. Je weet niet welk geloof ze hebben, behalve als je het ze vraagt.

19

Ond

En als we het hebben over bijvoorbeeld ‘klederdracht’ of ‘eten’?

20

Resp

Dat is juist leuk.

21

Ond

Denk je dat een maatschappij met een diversiteit aan culturele groepen grote moeite heeft om nationale eenheid te creëren in vergelijking met een maatschappij waar maar één of twee culturen wonen?

22

Resp

Dat ligt eraan. Als je Marokkanen en Turken bij elkaar zet wordt er het niet gezelliger op. Maar het wordt wel moeilijker. Je moet dan nog meer rekening met elkaar houden, je hebt dan nog meer geloven naast elkaar; waar oorlogen vaak om gaan. Maar ook als er alleen Nederlanders zouden wonen zou het ook niet mogelijk zijn om eenheid te creëren. Er blijven namelijk te veel verschillen onderling.

23

Ond

Denk je dat Nederlanders meer moeite kunnen doen om gebruiken en tradities van andere culturen in Nederland te leren?

24

Resp

Het zou kunnen, het moet echter niet verplicht zijn. Het moet vanuit de mensen zelf komen. Je zou bijvoorbeeld niet naar een Marokkaanse school moeten gaan om daar hun achtergronden te leren. Als je iemand kent dan ga je jezelf ook in die persoon verdiepen. Maar als je op voorhand mensen al niet ziet zitten zou je niet jezelf daar verplicht in moeten verdiepen.

25

Ond

Je hebt het over verplichting enerzijds en eigen interesse anderzijds. Waar moet voor jou de balans liggen tussen deze twee? Bijvoorbeeld als je het hebt over school.

26

Resp

Op school is het niet heel verkeerd om ‘verplicht’ wat mee te krijgen van andere culturen, zolang er niet te diep op in gegaan wordt. Op deze manier kan de eigen interesse gewekt worden. Want op straat moet het al snel vanuit jezelf komen.

27

Ond

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond hun kinderen moeten aanmoedigen om de thuiscultuur te behouden?

28

Resp

Ja, tot op zekere hoogte wel. Ze hebben hun eigen normen en waarden, ze moeten weten hoe het er bij hun eigen cultuur aan toe gaat. Maar ze moeten ook een beetje vernederlandsen, en niet alleen daarin blijven hangen. Andersom hetzelfde, als ik in Marokko ga wonen, laat ik wel een pot pindakaas overkomen.

29

Ond

Denk je dat allochtone mensen die in Nederland wonen zich aan moeten aanpassen aan de Nederlanders?

30

Resp

Ja. Dat ze de taal leren spreken en hun best doen om in de Nederlandse maatschappij mee te draaien.

112

Topic 2: Integratie 31

Ond

Wat is voor jou een allochtoon?

32

Resp

Die van buitenaf naar Nederland komt. De buitenlander.

33

Ond

Wat is voor jou integratie?

34

Resp

Proberen te integreren. Niet buiten de boot vallen, gewoon net als iedereen proberen te zijn.

35

Ond

Wat vind je van de integratie van allochtonen in Nederland?

36

Resp

Nou, ik ben daar niet zo in thuis. Maar ik neem aan dat het wel goed is, want er gaan miljoenen in zitten.

37

Ond

Maar wat merk je op persoonlijk vlak van goede, dan wel slechte integratie?

38

Resp

Mensen moeten zelf willen integreren. Het moet geen verplicht nummer zijn om hier te mogen blijven om vervolgens in je oude patroon voor te leven terwijl je hier verblijft. En dat gebeurt wel. Maar in het algemeen gaat het wel steeds beter.

39

Ond

Beter dan 30 jaar geleden met de gastarbeiders?

40

Resp

Ik denk dat het toen ook wel goed ging, maar tussen toen en nu niet. Want die mensen voeden hun kinderen met hun eigen normen en waarden op. Die probeerden alleen hun eigen tradities en gebruiken over te brengen. Die hadden we toen meer moeten motiveren om zich aan te passen in Nederland. Daar ligt dus zeker een verantwoordelijkheid van de ouders.

41

Ond

Wat vind je van de integratie van Marokkanen?

42

Resp

Dat zou hetzelfde moeten zijn als bij de Turken, maar de Marokkanen willen zelf niet zo. Ik denk dat het te makkelijk is gegaan om naar Nederland te komen. In het begin werden die hier naartoe gehaald om te werken en die nemen hun hele familie mee. Dat gaat heel makkelijk, op een gegeven moment moeten ze getrouwd zijn. En de vraag is of dat uit liefde is. Maar die mensen willen niet in Nederland wonen, willen graag bij hun eigen familie zijn, dus dan is er al geen basis om te integreren.

43

Ond

Zit er voor jou een onderscheid in Turken of Marokkanen?

44

Resp

Hoe ze op mij overkomen wel. Dus dat zal wel met hun eigen cultuur te maken hebben. Daarin vind ik dat Marokkanen minder zijn geïntegreerd, die mogen zich wel meer aanpassen. Maar ik denk dat het ook met de opvoeding van de verschillende culturen te maken heeft. Turkse jongens worden best streng opgevoed en met respect voor ouders. Marokkaanse jongens worden helemaal vrij gelaten en zijn de baas in huis.

45

Ond

Wat vind je dan van de integratie van Turken?

46

Resp

Ik denk dat zij zich beter aan kunnen passen.

47

Ond

Wat vind je van de integratie van Surinamers?

48

Resp

Daar horen we hier weinig van dus ik neem aan dat dat goed is. Die zijn goed

113

aangepast. Niet allemaal natuurlijk, maar dat hou je altijd. Ook met Nederlanders zelf. 49

Ond

Wat vind je van de integratie van Antillianen?

50

Resp

Ik denk ook wel weer goed, hoewel je daar ook wel weer groepen van hebt die zich niet aanpassen. Maar dat heb je bij alle culturen.

51

Ond

Bevinden de groepen die zich volgens jou niet aanpassen zich in een bepaalde generatie?

52

Resp

Ja. Oudere mensen ging je geen Nederlands leren, want dat was toen helemaal niet de bedoeling. Die zijn hier naartoe gehaald. Dat kan je hen dus niet kwalijk nemen. Maar die kregen kinderen en toen was het wel de plicht van die ouders om ze in Nederland te laten integreren. Maar dat is mislukt denk ik. En dat is de generatie van nu.

53

Ond

Is er voor jou een verschil tussen een westerse en een niet-westerse immigrant?

54

Resp

Het geloof. Westerse mensen zijn over het algemeen katholiek en daarmee niet zo extreem, alhoewel je daar ook wel weer groepen van hebt. Maar niet westerse mensen zijn vaak wel heel extreem in hun geloof. Die leven helemaal naar de regels hoe ze die zelf invullen, en sommigen doen dit heel extreem. Het hoeft niet natuurlijk. Want je hebt ook mensen waar je niks van merkt, die leven gewoon hun leven, werken en die doen het ook gewoon goed.

55

Ond

Zit er dan voor jou een verschil tussen een Moslim en niet-Moslim?

56

Resp

Nee, het is puur het aanpassen denk ik. Wel moeilijk zeg, ik word echt met de neus op de feiten gedrukt. Ik moet daar echt over nadenken. De meeste oorlogen gaan natuurlijk wel over geloof. Maar niet iedereen is zo extreem in het uitten van zijn geloof. Dat hoef je ook niet allemaal over één kam te scheren.

57

Ond

Kunnen we zeggen dat het niet zozeer ligt aan westers of niet-westers, Moslim of nietMoslim, maar aan het aanpassingsvermogen en eventueel de extremiteit die iemand in zichzelf opzoekt? En dat het niet altijd per se binnen een bepaald geloof ligt, maar dat elk geloof en dus cultuur zijn extremen kent?

58

Resp

Ja. Maar de meeste oorlogen zijn wel over geloof.

59

Ond

Door die paar extremen misschien?

60

Resp

Ja. Maar dat ligt natuurlijk ook aan hoe je bent opgevoegd. De huidige generatie kinderen kunnen er vaak niks aan doen. Die weten niet beter als het hun hele leven erin gestampt wordt. En hoe meer ze in groepen zijn hoe extremer het wordt, want dan gaan ze zich uitten.

61

Ond

Dus het gaat niet om afkomst, het gaat niet om geloof, maar het gaat om een aantal waarden, die als extreem worden beleefd en die worden versterkt?

62

Resp

Ja, kijk maar naar hooligans. Als je iemand tegen komt waarvan je denkt ‘dat is een aardige jongen’, kan hij in een groep heel anders zijn. Dan gaan ze vechten om niks. Dan gaat het al nergens over, kun je nagaan als het over geloof gaat, wat die mensen in het diepst van hun hart raken. Voor hun gaat het dan ergens over.

114

Topic 3: Contact met immigranten 63

Ond

Heb je een immigrant in jouw vriendengroep?

64

Resp

Ja, een collega; Achmed. Die komt uit Afghanistan of Pakistan, dat haal ik altijd door elkaar. Maar daar heb ik diep respect voor. Dat is qua integratie een voorbeeld voor iedereen vind ik.

65

Ond

Kun je wat concreter zijn?

66

Resp

Die heeft zoveel ellende meegemaakt en dan er zo bovenop komen, en dan zo hard werken, goed Nederlands praten, z’n huur betalen, z’n kinderen opvoeden, beter kan dat volgens mij niet.

67

Ond

Is hij vernederlandst? Heb je het idee dat hij een goede balans heeft gevonden tussen zijn eigen thuiscultuur en de nieuwe cultuur waarin hij terecht is gekomen?

68

Resp

Ik denk het wel. Alhoewel hij er soms heus nog wel moeite mee zal hebben, omdat hij natuurlijk ook niet vrijwillig naar Nederland is gekomen. Daarom heb ik juist nog meer respect omdat hij dat zo heeft aangepakt. Maar als je bij hem thuis op bezoek gaat, dan loopt hij in een jurk en eten we op de grond. Dat is dan zijn ding. Dat is raar als je er voor de eerste keer komt, maar dat is dus zijn geloof en valt ie ons verder niet mee lastig.

69

Ond

Hij is dus een typisch voorbeeld van iemand die zijn cultuuruiting binnenshuis houdt?

70

Resp

Ja. En dat bedoel ik. Het is prima dat iedereen zijn eigen geloof heeft, maar hou het gewoon thuis. Wij doen dat met ons geloof ook.

71

Ond

Zou je anders naar hem kijken als hij in die jurk naar buiten gaat?

72

Resp

Ja. Want dan denk ik meteen: hij moet zich aanpassen.

73

Ond

Hoe was het voor jou om bij hem thuis te komen?

74

Resp

Heel leuk!

75

Ond

Had je het idee dat jij je moest aanpassing in zijn huis?

76

Resp

Nee. Ik vond het erg leuk om te zien hoe dat daar gaat. Ze zijn heel gastvrij, kregen heel veel eten, allemaal hapjes ect. We waren met de collega’s uitgenodigd toen hij een kindje had gekregen.

77

Ond

Als je hulp nodig hebt voor een bepaald persoonlijk probleem, zou jij naar Achmed (of een andere immigranten bekende) gaan?

78

Resp

Hij staat niet dicht genoeg bij me, maar ik zou dat wel doen. Omdat hij zo vernederlandst is weet hij hoe het er hier aan toe gaat en ik zou daarom zeker met hem daarover kunnen praten.

79

Ond

Wat zou je ervan vinden als een van jouw naasten, familie of vrienden, met een Turkse of Marokkaanse zou willen trouwen?

80

Resp

Dat ligt er aan hoe hij is aangepast hier.

115

81

Ond

Dus als hij bijv. op onze manier met zijn vrouw omgaat, zou je hier geen probleem mee hebben?

82

Resp

Nee.

83

Ond

Zou je het erg vinden als je een immigrant als buurman of buurvouw zou krijgen?

84

Resp

Dat ligt er ook weer aan hoe ze ingeburgerd zijn. En dat ze dus geen schapen slachten achter in de tuin.

85

Ond

Maar wat is jouw eerste gedachte als je een verhuisbusje met Arabische tekens voor ziet rijden?

86

Resp

Verdorie! Dan liever een Nederlands gezin.

87

Ond

Waar komt die verdorie vandaan?

88

Resp

Omdat je wel bang bent dat ze nog niet goed geïntegreerd zijn. En omdat je zelf natuurlijk ook kinderen hebt.

Topic 4: Gevoel van veiligheid en bedreiging 89

Ond

Heb je het gevoel dat immigranten jouw cultuur bedreigen?

90

Resp

Nee. Hier niet. Misschien dat als je in Rotterdam of Amsterdam woont wel. Ik heb familie wonen in Amsterdam; althans een klein deel, want de meesten zijn vertrokken omdat ze zichzelf niet meer thuis voelden in hun eigen stad.

91

Ond

Heb je het gevoel dat immigranten jouw economische positie kunnen bedreigen?

92

Resp

Nee, want we lopen zelf te zeuren dat ze moeten integreren dus lopen we ook de kans dat ze de goede banen weghalen. Topic 5: Acculturatie

93

Ond

Op welke manier denk je dat immigranten het beste in de Nederlandse maatschappij kunnen integreren?

94

Resp

Niet in je eigen familie of volk blijven hangen. Net als Hendrik bijvoorbeeld. Dat is een Surinamer, maar heeft geen Surinaamse vrienden. Die houdt van Frans Bouwer.

95

Ond

Verwachtte je dat?

96

Resp

Nee! Dat hoeft ook niet. Dat is wel weer een beetje de andere kant op, ik bedoel…. Frans Bouwer!

97

Ond

Klopte dat beeld voor jou?

98

Resp

Dat was wel raar.

99

Ond

Heeft hij vaker dat soort uitingen?

100

Resp

Ik ken hem niet zo goed, maar dan had ik het natuurlijk ook van tevoren geweten.

116

101

Ond

En is jouw verbazing gebaseerd op zijn uiterlijke kenmerken of ook omdat je weet dat hij Surinaams is van oorsprong?

102

Resp

Ik weet niet of hij van oorsprong Surinaams is, maar hij is zwart. Dus ja, dan ga je er niet vanuit dat hij van Frans Bouwer houdt. Dat is de eerste indruk, daar heb je en beeld bij. Misschien is hij wel hier geboren, maar het is toch de eerst indruk bij iemand met een kleurtje.

103

Ond

Heb je eerder het idee bij iemand met een kleurtje dat het een allochtoon is, ondanks dat hij misschien hier geboren is?

104

Resp

Nee, dat wordt steeds minder. Toen ik klein was wel. Dat merk ik nu bij mijn dochter. Als er een donker kindje in de klas zit, dan denkt ze dat ie uit Afrika komt. Verder denkt ze nog niet. Dus dan zeg ik dat die ook hier geboren kan zijn. Misschien heeft zijn vader een Nederlandse moeder getrouwd.

105

Ond

Ik heb twee stellingen en je mag gewoon zeggen wat je wilt. De reden dat allochtonen niet goed meedoen in deze maatschappij is vanwege het geloof.

105

Resp

Het kan, hoeft niet. Het ligt eraan aan wat mensen er zelf mee doen.

106

Ond

Aanpassing is de beste strategie voor immigranten in Nederland. Immigranten moeten zijn zoals wij zijn.

107

Resp

Moeilijk. Wat is dat nou voor onzin dat ze moeten zijn zoals wij zijn. Ze hebben natuurlijk ook hun eigen ding. Maar je moet wel gewoon je best doen om mee te draaien in deze maatschappij.

108

Ond

Maar wat als iedereen dus net als Hendrik, of als de man uit de Unox reclame, zover gaan dat ze Frans Bouwer gaan luisteren en dergelijke?

109

Resp

Dat is wel leuk natuurlijk, maar je weet heus wel dat ze ook hun eigen ding blijven houden. En dat moet ook.

110

Ond

Net zei je dat het bijna raar is als je deze mensen zo ziet.

111

Resp

Ja, je verwacht het niet.

112

Ond

Dus je bent het niet eens met de stelling?

113

Resp

Het is wel leuk, maar het hoeft niet.

114

Ond

Kun je drie immigrantengroepen noemen die je het meeste mag?

115

Resp

Belgen. Toch wel groepen uit het westen… Duitsers, Fransen. Die leven hun leven zoals wij dat ook doen en dan heb je weinig problemen.

116

Ond

Zit er een verschil tussen Westerse en niet-westerse immigranten?

117

Resp

Ja, het geloof. Dat zei ik eerder en daarom kom ik er nou weer op terug.

118

Ond

Kun je drie immigranten groepen noemen die je het minst mag?

119

Resp

Marokkanen, die verzieken het meest. Antillianen. En dan het met name om de media waar je dingen van hoort. Met de Marokkanen heb je zelf in de stad veel last. En dan

117

een derde. Geen idee! 120

Ond

Wat vind je van Chinezen?

121

Resp

Daar hoor of zie je niks van. Maar ze passen zich ook niet aan. Ze blijven hun eigen taal spreken. Maar ze bezorgen verder ook geen overlast, maar er komen er wel steeds meer. Ze zijn wel heel beleefd en zijn niet asociaal.

122

Ond

Is dat voor jou integratie?

123

Resp

Nee, want je moet sowieso de taal kennen. Dat is ook als je ergens anders gaat wonen, dan wil je als eerste de taal spreken om mee te kunnen doen. Dat is het belangrijkste.

124

Ond

Als we kijken naar Marokkanen en Chinezen als we het hebben over integratie. Heb je het idee dat dan Marokkanen meer geïntegreerd zijn ondanks de eventuele problemen, dan Chinezen?

125

Resp

Ja, maar ze zijn wel het (…) kwijt. Maar dat heeft meer met de thuissituaties te maken denk ik. Want kijk naar Chinezen. Die hebben overal een Chinatown. Dat is hun eigen wereld in een ander land. Die zijn niet geïntegreerd. Alhoewel de Chinezen in onze friettent staan, die zijn dan weer wel geïntegreerd. Die spreken de taal. Maar over het algemeen zijn ze niet geïntegreerd. Topic 6: Toekomst

126

Ond

Hoe zie jij de toekomst van de Nederlandse multiculturele samenleving?

127

Resp

Op dit punt niet zo goed. Omdat het integratiebeleid dan toch niet zou kloppen.

128

Ond

Groepen integreren niet goed genoeg?

129

Resp

Nee! Maar ja, het zijn juist groepen, en dat is juist de fout. Dan kun je beter ergens een buurman hebben en niet een hele wijk met Marokkanen of niet een wijk met alleen Antillianen. Want hebben ze hun eigen wereldje. Maar in Australië hebben Nederlanders ook hun eigen wijk, dus Nederlanders doen het ook.

130

Ond

Denk je dat het slechter gaat? Denk je bijvoorbeeld dat we richting een etnisch conflict gaan?

131

Resp

Weet ik niet maar het is best eng. Vooral dan toch i.v.m. het geloof en de extremen daarin. Die zijn, wat je zoal hoort, de hele wereld aan het veroveren; overal zitten ze. En als ze willen kunnen ze een hoop kwaad doen.

132

Ond

En ben je ook bang dat dit Nederland gaat raken?

133

Resp

Ja.

134

Ond

Geloof je in een multiculturele samenleving? Heb je het idee dat verschillende mensen naast elkaar op een vredige manier kunnen leven?

135

Resp

Het zou moeten kunnen, maar mensen willen niet graag genoeg; zowel de Nederlanders als de buitenlanders.

136

Ond

Dus beiden zouden zich moeten aanpassen?

118

137

Resp

Nee, de Nederlanders hoeven zich niet aan te passen, maar zouden er wel voor moeten openstaan.

138

Ond

Als ik een oplossing zou vragen voor een betere samenleving, dan zou dit het zijn?

139

Resp

Ja, Nederlanders moeten meer openstaan en buitenlanders zich meer aanpassen. Niet allemaal, maar diegene die zich nog niet genoeg aanpassen.

140

Ond

Kun je een grens aangeven? Wat is nou eigenlijk goed aangepast?

141

Resp

Dat wat wij moeten, zullen hun ook moeten. Niet buiten de boot vallen. Niet uithuwelijken, geen vrouwen slaan. Want wij hadden hier een man bij de shoarmatent. Die vond het heel normaal om z’n vrouw te slaan en die snapte niet dat wij ons daar zo druk over maakte. Hij vond dat ze dit had verdiend. Je moet gewoon respect hebben voor elkaar.

142

Ond

Dus je bedoelt dat stukje bewustzijn dat dit niet hoort in deze samenleving?

143

Resp

Ja, maar daar moeten ze zelf ook in gaan geloven. Ze weten dat wij dat niet normaal vinden, maar ze moeten het zelf ook als ‘niet normaal’ gaan zien.

144

Ond

Denk je dat dit mogelijk is?

145

Resp

Moeilijk, maar misschien over 100 jaar.

119

Appendix 6: Transcript 3 Transcript respondent 03 Datum van het gesprek: 22-04-2010 Interviewer: Sanne Jacobs. Geanonimiseerde aanduiding van de geïnterviewde: Resp.(Respondent). Geanonimiseerde aanduiding van de interviewer: Ond. (Onderzoeker). Context: Onderzoek naar de reactie van Nederlanders op nieuwe minderheden. Achtergrond De respondent is een vrouw van 39 jaar oud en geboren en getogen in Breda. Zij heeft haar HAVO en een Hbo opleiding afgerond. Topic 1: Multiculturaliteit 1

Ond

Denk je dat Nederlanders moeten erkennen dat de Nederlandse maatschappij bestaat uit verschillende mensen met verschillende culturen?

2

Resp

Ja

3

Ond

Wat is voor jou een reden om ja te zeggen?

4

Resp

Nou het is een feit. En daar kun je wel tegen blijven vechten of het niet accepteren, maar ik denk dat we het met z’n allen leuk moeten maken. En dan kan je maar beter accepteren dat het zo is.

5

Ond

Je hebt het over en stukje acceptatie en ‘het is een feit’, ben je daarbij ook van mening dat de maatschappij, de Nederlandse samenleving, daar een handje in kan helpen voor de mensen om hun cultuur ook te kunnen behouden in deze diversiteit?

6

Resp

Dus je bedoelt de Nederlandse cultuur hoeft niet verloren te gaan, maar mensen moeten er eigenlijk ook wel aan werken om hem te behouden?

7

Ond

Ja, en dan voornamelijk dat de meerderheid, de Nederlanders, ook de minderheid steunen daarin, of helpen in het behoud van hun eigen cultuur.

8

Resp

Ok, ja tot op zeker hoogte wel. Ik vind het prima dat er bijvoorbeeld moskees zijn, dat vind ik alleen maar leuk en ben ook nieuwsgierig naar wat daar achter gebeurd. Ik ben ook wel eens binnen geweest. Dus dat soort dingen wel, ik wel altijd moeite met de taal. En dat mensen daar te makkelijk is zijn, maar dat heeft weinig met de cultuur te maken. He, binnenshuis denk ik van oké, prima, doe je ding. Maar ik vind wel dat er bepaalde manieren moeten zijn waardoor je je best doet als minderheid om in ieder geval te communiceren met anderen. Maar dat geldt ook voor culturen onderling natuurlijk, niet alleen maar tussen Nederlanders en buitenlanders om het zo te zeggen.

9

Ond

Maar als we dan naar de actieve rol kijken vanuit bijvoorbeeld Nederlandse bevolking, je zegt aan de ene kant ‘ik vind het leuk dat er moskeeën gebouw worden’, of dat er binnen het onderwijs bepaalde aspecten worden besteed aan andere culturen, maar kan ik dan concluderen dat je wel van mening bent dat er vanuit de Nederlanders wel geholpen mag worden in het behouden van hun eigen cultuur?

10

Resp

Ja dat kun je wel concluderen. Nou ja, stimuleren en accepteren zijn twee dingen he? Het een is gedogen en van ‘prima doe je ding’. Maar stimuleren vind ik een ander

120

verhaal. Maar ja, van mij mag dat zeker. Maar dan blijft wel staan wat ik eerder zei: we moeten het samen leuk hebben. En dus openheid naar elkaar toe vind ik dus wel van belang. 11

Ond

Denk je dat het goed is voor Nederland als iedereen zijn culturele achtergrond vergeet?

12

Resp

Jeetje, dat is wel heel hypothetisch, want dat lijkt me bijna onmogelijk om je eigen cultuur te vergeten. Maar goed, als je dat zou kunnen bewerkstelligen, van oke, we beginnen hier, nu opnieuw en iedereen is Nederlander of utopiër, en vergeet wat je hebt gedaan; ja! Ik denk wel dat de stimulans om het met elkaar te doen groter is omdat je allemaal eenzelfde soort achtergrond hebt of gaat maken. Dus dat zou heel positief kunnen werken. Geen oud zeer of geen barrières of dat soort dingen meer.

13

Ond

Dus als ik een vergelijking mag maken; dus dat iedereen zijn kleren uit doet, zijn bagage afdoet, en daarin weer als mens in pure vorm met elkaar in een samenleving kunnen.

14

Resp

Ja, maar goed dan heb je natuurlijk nog wat er tussen de oren zit, of je dat zomaar kan wissen. Maar goed, als metafoor zou dat wel positief bijdragen denk ik.

15

Ond

Denk je dat de maatschappij met veel verschillende culturen makkelijker problemen kan oplossen?

16

Resp

Ja, je hebt natuurlijk heel veel verschillende perspectieven en verschillende ervaringen. Je kan problemen op veel meer verschillende manieren benaderen, ook op veel meer verschillende manieren zien. Dus ik denk dat dat ook meerdere oplossingen genereert. Dus alleen maar positief als het gaat om problemen. Aan de andere kant kan natuurlijk ook bijvoorbeeld een cultuur ervoor gaan staan of voor gaan liggen om het probleem op te lossen omdat het niet bij een cultuur past. Het zal niet alleen maar positief zijn, dat is denk ik een te rooskleurig beeld. Maar goed, op school, mijn werk, merk ik al wel dat juist met verschillende nationaliteiten wel verschillende visies zijn op bepaalde zaken. Soms is dat lastig, maar soms is dat ook wel een echte meerwaarde.

17

Ond

Denk je dat de eenheid in Nederland minder is geworden doordat mensen teveel vasthouden aan hun tradities en hun culturele tradities?

18

Resp

Ja dat zou wel eens kunnen ja. Ik moet wel heel eerlijk zeggen dat ik in een redelijk veilig coconnetje zit, dus uit persoonlijke ervaring kan ik daar niet uit spreken. Maar wat ik lees in kranten of het nieuws of dat soort dingen denk ik dat het soms wel zo is. En zeker mensen die verhuizen, dat weet je ook van mensen die naar Australië zijn gegaan, die hebben nog steeds hun bonten kleedjes op tafel liggen, want die houden vast aan hun cultuur. Dus als je verhuist naar een ander land denk ik dat je daar heel erg bij gebaat bent, de vastigheid. En dat kan ook wel belemmerend werken als je het hebt over integratie bijvoorbeeld, of om open te staan voor andere ideeën en culturen.

19

Ond

Net gaf je al het voorbeeld als mensen verhuizen dat ze vaak heel veel meenemen en ook daar in blijven hangen, dus dat ze eigenlijk niet meegaan in de vernieuwing, ook binnen hun eigen cultuur. Ben jij van mening dat de nieuwe immigranten in Nederland hierheen komen en hun cultuur willen beoefenen, dat zij dit voornamelijk voor zichzelf moeten houden, binnen het huisdomein, of mag het ook naar buiten gebracht worden, de straat op?

20

Resp

Van mij mag dat wel daarbuiten ook. Ik denk dat je daarvoor open moet staan, voor

121

andere meningen. En als ik dan bijvoorbeeld denk aan braderieën waar allerlei eten uit verschillende culturen of landen zijn, dat spreekt mensen over het algemeen toch ook wel aan. Dus ik denk dat is wel een manier om je eigen cultuur en eetcultuur dan in dit geval te behouden en uit te oefenen. Ik denk dat dat zeker mag. Ik denk dat mensen vanuit verschillende cultuur elkaar ook wel opzoeken en dat niet alleen maar dingen in de huiskamers gebeurt maar ook wel enigszins daarbuiten. Ik zie het over het algemeen als een meerwaarde. 21

Ond

Net ging je al een beetje in op het stukje taal. Van ‘nou ik vind eigenlijk dat er heel veel kan’, als ik het goed heb begrepen, ‘maar ik vind het wel belangrijk dat de taal verandert naar het Nederlands en dan zeker in het publieke domein. Taal is natuurlijk ook een culturele uiting. Als jij iets op straat hoort wat niet jouw eigen taal is, heb jij dan zoiets van ‘ik zou het leuk vinden als het wel in het Nederlands gebeurt’, want dan weten we allemaal waar iedereen het over heeft, of heb je zoiets van ‘nee dat vind ik ook prima’?

22

Resp

Dat vind ik ook wel prima. Het gaat er meer om dat bijvoorbeeld gebeurt in een kinderdagverblijf of in een winkel, dat zijn belangrijke dingen. Als ouders wil je graag weten hoe het met je kind is gegaan die dag. Of op school, ik kan me voorstellen dat het voor een leerkracht ook heel belangrijk is om de juiste informatie over je kind te delen. Meer dat soort dingen. Kijk, als mensen op straat allemaal hun eigen taal spreken vind ik prima, maar dat vind ik eigenlijk bijna nog steeds wel een beetje privédomein. Maar als je naar een restaurant gaat, of in een winkel bent, of op school, huistarts, dat soort dingen, dan denk ik van ja, het zou wel heel veel makkelijker zijn als je de taal spreekt van het land waar je woont. Of een gemeenschappelijke taal vind waar je beiden goed in thuis bent. Dat vind ik wel belangrijk.

23

Ond

Denk je dat de maatschappij met een diversiteit aan culturele groepen grote moeite heeft om een nationale eenheid te creëren? Een grotere moeite dan wanneer een maatschappij één of twee culturen kent.

24

Resp

Ja, dat het wel enigszins kan belemmeren. Dan moet je zoeken naar de gemeenschappelijke dingen die je in die culturen hebt bijvoorbeeld, zodat iedereen zich wel vertegenwoordigd voelt rond een bepaalde cultuur. Ja ik denk dat dat wel lastiger is.

25

Ond

Denk je dat Nederlanders meer moeite kunnen doen om de gebruiken en tradities van andere culturen in Nederland te leren?

26

Resp

Ja, dat zou wel kunnen. In ieder geval om gedrag te kunnen interpreteren denk ik dat het wel handig is, of bepaalde uitingen of problemen te snappen. Dat zou zeker kunnen.

27

Ond

Wat is voor jou het belang van het snappen van problemen, of bijvoorbeeld bepaalde contexten beter te kunnen begrijpen? Wat speelt daarachter voor jou?

28

Resp

Nou dat je wat meer tolerant bent denk ik. Dat je snap wat er gebeurt. Dan hoef je het er nog niet altijd mee eens te zijn, maar in ieder geval kun je snappen waarom dat is. Als ik het even over de Duitsers heb, heel veel Nederlanders hebben daar een broertje aan dood, maar die zijn zo streverig. Maar goed, inmiddels weet ik waar dat vandaan komt. Cijfers zijn heel belangrijk in hun maatschappij. Zij hebben natuurlijk hun leven redelijk opgegeven, dus ik snap dat, waarom zij zo hard weken. En ik zou eigenlijk liever willen dat iedereen dat deed natuurlijk. Dus ja, dat maakt het misschien makkelijker om dat te accepteren.

122

29

Ond

Denk je dat mensen met een andere achtergrond hun kinderen moeten aanmoedigen om cultuur en tradities van het thuisland te leren of te behouden?

30

Resp

Ik denk dat dat bijna automatisch gebeurt. Ik denk dat dat wel leuk is. Er zullen altijd nog ooms en tantes en opa’s en oma’s misschien ergens wonen of er zal altijd nog familie zijn. Ik zou als ik ouder was en ik zou verhuizen naar een ander land, zou ik altijd ook nog de Nederlandse taal belangrijk vinden, vanwege als je weer eens terug gaat, je in ieder geval nog daar een klein beetje Nederlands kan praten. En ja, tradities zijn ook wel leuk. Alleen ik denk wel dat je daarnaast niet Sinterklaas moet verbannen bijvoorbeeld. Want ja, het kind krijgt dat ook mee op school. En daar moet je wel voor open staan denk ik.

31

Ond

Dus voor de immigranten hier niet teveel vasthouden aan eigen tradities? En alles wat daar niet bij hoort een beetje uitsluiten? Maar daarin een balans creëren?

32

Resp

Ja, het beste van twee werelden zien te behouden denk ik.

33

Ond

Denk je dat mensen die in Nederland komen wonen zich moeten aanpassen aan de Nederlanders?

34

Resp

Nou niet volledig. Wat ik net al zei, op school hebben wij een bepaald systeem. Dus het zou voor de kinderen vooral heel makkelijk zijn als ze in ieder geval daar de ruimte in krijgen om zich daaraan aan te passen. En niet dat er situaties zijn van’ je moet m’n kind slaan als het z’n best niet doet’. Ik denk dat dat gewoon niet past bij onze cultuur. Ik denk dat dat wel van belang is. Maar volledig aanpassen niet.

35

Ond

Dus ze hoeven niet te worden zoals wij zijn.

36

Resp

Nee Topic 2: Integratie

37

Ond

Wat is voor jou een allochtoon.

38

Resp

Een allochtoon is iemand die vanuit het buitenland in Nederland is komen wonen en werken en leven en alles doen wat wij doen.

39

Ond

Dus iemand die niet binnen de landsgrenzen van Nederland is geboren?

40

Resp

Ja

41

Ond

Wat is voor jou integratie?

42

Resp

Ja dat heb je op verschillede niveaus. Kijk, wat ik net ook al zei, ik vind niet dat mensen uit andere landen volledig Nederlander moeten worden. Maar op praktisch niveau moet je hier wel meedraaien. De taal heb ik al even genoemd, je mag nog wel opvallen als buitenlander, maar ik denk wel dat je de gewoontes moet kennen op zijn minst, va hoe het werkt in het land waar je komt wonen. En dat heeft ook wel met die interpretatie en ‘het snappen van bepaalde dingen’ te maken denk ik. Dus integratie hoeft van mij niet zover te gaan dat de mensen niet meer opvallen als buitenlanders, maar dat ze kunnen meedraaien in de samenleving dat vind ik wel belangrijk.

43

Ond

Dus dat ze weten hoe het werkt, maar ook dat zij in bepaalde situaties datgene wat zij geleerd hebben ook aan de kant kunnen toepassen?

123

44

Resp

Ja.

45

Ond

Wat vind je van de integratie van de allochtonen in Nederland?

46

Resp

Ja, ik zei net al, ik weet gewoon niet heel veel uit eigen ervaring en we hebben op school natuurlijk wel een aantal collega’s die uit het buitenland komen. En dan heb je het wel over HBO/WO niveau. Ik denk dat daar wel gewoon een verschil in zit. Die mensen zijn volledig opgenomen in de maatschappij. Maar die hebben vaak ook een Nederlandse partner, dat scheelt denk ik ook wel. En verder heb ik gewoon niet zo heel veel ervaring daarmee, dus ik kan daar ook moeilijk (..). Wat ik in de kranten lees, ja ik lees zo veel, maar goed het zegt me niet altijd alles. Wat ik merk op de school van Sara, daar komen ook kindjes die wel in Nederland geboren zijn, maar de ouders niet uit Nederland komen. Ja dat zijn gewoon hele Nederlandse kinderen geworden, dus ik denk dat hoe minder aandacht je eraan besteed, lijkt wel, hoe makkelijker het gaat. Een Turkse moeder die niet heel goed Nederlands spreekt maar wel overblijfmoeder is, ja dat vind ik geweldig. Dan denk ik van nou ja, het werkt dus wel. Maar het zal niet altijd op alle niveaus werken. En dat komt vooral denk ik naar voren in de pers, en dat is jammer.

47

Ond

Heb je het idee dat de pers een verkeerd beeld schetst van de werkelijkheid.

48

Resp

De pers is over het algemeen naar mijn idee vrij negatief over alles, dus ook over dat. En het belicht vooral de problemen. En dat gaat denk ik tussen de oren van de mensen zitten en niet de positieve dingen. Waarom zou je melden dat er een geslaagd buurtfeest is geweest waar meer culturen waren? Voor plaatselijke nieuws is dat leuk, maar dat haalt natuurlijk niet het journaal. Wel als er tien relschoppers weet ik veel wat, tien bushokjes in elkaar hebben getrapt. En komt ook voor natuurlijk. Maar dat is volgens mij geen cultuurprobleem, maar gewoon, ik noem altijd een soort opleidingsprobleem of een fatsoensprobleem. Ik bedoel, ik vind NAC supporters ook niet altijd van die lieverdjes. En dat zijn heel veel Nederlandse kinderen of jongens, of meiden. Dus ik zie dat nooit zo in cultuur, maar meer in misschien wel opleidingsniveau of opvoedingsniveau of dat soort dingen, fatsoensniveau.

49

Ond

Wat vind je van de integratie van Marokkanen?

50

Resp

Daar heb ik al helemaal geen idee over. Althans niet uit eigen ervaring.

51

Ond

Heb je daar een gevoel bij?

52

Resp

Nou dat is dus wat altijd negatief in het nieuws komt, maar ik durf bijna te beweren of te zweren dat dat niet de situatie is. Dat dat een deel van de situatie is. Ga er maar aanstaan, uit je land geplukt worden en in een hele andere cultuur terechtkomen. En dat zal best wel wat problemen veroorzaken, en die problemen worden volgens mij enorm uitgelicht. Het beeld is negatief, ik vraag me alleen af of dat klopt.

53

Ond

Wat vind je van de integratie van Surinamers?

54

Resp

Volgens mij ongeveer hetzelfde, iets minder negatief denk ik. Dat is volgens mij ook al langer, ik weet het niet, dat die in Nederland zijn. Het heeft natuurlijk een hele sterke relatie met Nederland sowieso. Ja ik weet het niet, ze hebben ook niet een al te positief imago, maar ook daar geldt weer van ja, ik ken ook wel Surinamers die keihard werken en volledig ervoor gaan om het leuk te maken in plaats van rotzooi te trappen. Ook dat imago is niet altijd (…) Nou, Surinamers trouwens dat valt nog wel

124

mee, het zijn meer de Antillianen die altijd een heel negatief in het licht worden gebracht. Uit eigen ervaring kan ik daar ook weer niets of nauwelijks over oordelen. 55

Ond

Je bracht net al de Antillianen aan het licht, dat is de volgende groep.

56

Resp

Ik associeer het altijd meteen met de Bijlmer bijvoorbeeld. Ook daarvoor denk ik dat het geldt dat degene die het op de Antillen allemaal leuk hebben die blijven daar. En dat geldt voor meerdere mensen. Waarom ga je verhuizen? Omdat je het ergens niet goed hebt, of je het ergens beter wilt krijgen. Ik denk dat in veel gevallen misschien wel de jongeren die het daar moeilijk hebben hier komen. Maar die lopen misschien hier wel tegen minstens zoveel problemen aan. En dat is wel een beetje het beeld dat wordt geschetst, maar ik kan me niet voorstellen dat elke Antilliaan een crimineel is ofzo. Maar ik vind wel dat het zo naar voren komt. En als je geen andere eigen ervaringen hebt, dan is het moeilijker om je oordeel bij te stellen. Ik ga ervan uit dat wat in de krant staat niet altijd waar is, maar zolang je zelf niet hebt ervaren van ‘goh dit is allemaal fantastisch’, is dat wel een beetje het beeld wat blijft hangen. En dat is denk ik wel zonde.

57

Ond

De bevolkingsgroep Turken?

58

Resp

Die is volgens mij wat onopvallender dan de Marokkaanse jongeren, want Turken die zijn misschien wel wat meer aangepast of wat meer in huis. Ik weet niet wat het is, maar die zijn wat minder vaak, naar mijn idee, negatief in het nieuws. En ik weet niet waar dat aan ligt. Saar heeft dus een Turks vriendinnetje met twee Turkse ouders, dus die komen echt van toen, jaren 60/70 naar Nederland gekomen en hier gesetteld. Volgens mij draaien die volledig mee in de maatschappij en zijn geen problemen mee. Maar goed, dat is één gezin. Hoor ik niet zo heel veel over eigenlijk.

59

Ond

En de integratie van Chinezen?

60

Resp

Ja dat is zo’n groep die volgens mij uhm, Chinezen en Indonesiërs hè, want die zijn er natuurlijk ook heel erg veel. Ik denk ook wel dat hun bescheiden cultuur is zichzelf onopvallend maken. Hoewel als je dan nagaat in Den Haag zie je toch een grote Chineze wei, en daar woont mijn schoonzusje. En die heeft altijd wel leuke verhalen van de Chineze supermarkt waarachter een bordeel schuilt en weet ik het allemaal en dat die dan opgerold worden of drugsbendes zijn. Ik denk dat er best wel wat criminaliteit is, maar het wordt wat minder naar buiten gebracht lijkt wel. Maar als personen denk ik dat ze volledig onopvallend opereren in het land. Ook een taalprobleem natuurlijk, een groter taalprobleem dan misschien wel welke taal dan ook. Maar ja, wat ik altijd zie is een hele ijverige en hun beste doende mensen.

61

Ond

We hebben net vijf groepen besproken en daarvoor hebben we de definitie van integratie voor jou besproken; dus het kennen van wat er gebeurt maar ook het meedoen in de maatschappij. Als we naar die vijf groepen kijken. Zit daar een verschil in voor jou. Is het zo dat misschien door wat jij zegt “de Chinezen doen misschien wel heel veel, maar daar krijgen we eigenlijk niks van mee”. Kunnen we ons dan afvragen: Gebeurt dat eigen wel in onze maatschappij, of blijft dat heel erg in hun eigen commune? Is dat dan integratie? Of is dan toch de Marokkaan die veel meer aanwezig is en daardoor dan ook meer in het nieuws is, meer geïntegreerd?

62

Resp

Ja, dat vind ik lastig te zeggen. Wat ik weet en ervaren heb is dat Chinezen mega goeie netwerkers. En dat die het volgens mij redelijk in hun eigen kringetje houden en af en toe aansluiting zoeken met waar ze kunnen. En of die echt geïntrigeerd zijn dat weet ik niet. Het zijn wel altijd uhm, bijvoorbeeld een Chinees restaurant is wel echt zo’n familiebedrijf. Ik weet niet of Chinese mensen in gewone bedrijven werken

125

eigenlijk, geen idee van. Of dat die echt hun eigen familiebedrijven hebben en houden en supermarkten, om hun eigen groep te voorzien. Je hebt natuurlijk wel echt Chinatowns in zowel Amsterdam als Den Haag wat ik weet en dat zal vast in andere grote steden ook zijn, maar je hebt geen Marrokkentowns of Turkisch towns, dus wat ik van meekrijg zijn Chinezen wel zo’n groep die nog wel heel erg met elkaar hun eigen cultuur behouden en daarmee worden gedoogd in de Nederlandse samenleving. Zo lijkt het wel. Dus het kan zijn dat de Turken en de Marokkanen en de Antillianen meer hun best doen om te integreren en daar af en toe hun neus stoten en dat dan naar voren wordt gebracht. Nooit zo over nagedacht maar dit zou best wel eens met elkaar te maken kunnen hebben ja. 63

Ond

Is er voor jou een verschil tussen westerse en een niet-westerse immigrant?

64

Resp

Nee, ik denk dat misschien een westerse immigrant minder aanpassingsproblemen heeft en wat sneller zich thuis voelt. Er zal niet snel sprake zijn van een cultuurshock. Terwijl dat voor niet westerse immigranten natuurlijk (…). Ik kan me voorstellen dat het veel heftiger is om in een westers land te gaan wonen. Maar voor mij maakt dat niet echt een verschil denk ik nee.

65

Ond

Zit er voor jou een verschil tussen Moslims en niet-Moslims?

66

Resp

Nou enigszins wel. In die zin omdat je natuurlijk al echt met uiterlijk daarmee te maken krijgt. En ik heb wel moeite met mensen die een Burka dragen bijvoorbeeld. Ik heb begrepen dat daar geloofsovertuiging achter zit, maar ik vind communicatie altijd heel belangrijk dus dat staat wel communicatie voor mijn idee in de weg. Verder heb ik natuurlijk geen, of ja natuurlijk, maar heb ik geen problemen met mensen die hun geloof beleiden. Misschien is de kloof wat groter om dat te snappen, dat dan weer wel. Ik denk dat je misschien wel meer je beste moet doen om elkaar te begrijpen.

67

Ond

Dus in die zin staat de geloofsovertuiging van de Islam vrij ver van niet zozeer de christelijke kant, maar meer de westerse wereld.

68

Resp

Ja, voor mijn gevoel wel ja. Dat boekje van Joris Luijendijk over zijn tijd in Egypte bijvoorbeeld. Ja als je dat leest dan kun je eigenlijk best snappen dat die werelden eigenlijk niet of nauwelijks te verenigen zijn, omdat het aan de basis zo’n andere visie heeft en anders is ingericht. Elkaar respecteren is een ding maar elkaar begrijpen is denk ik bijna niet voor elkaar te krijgen. Tenzij je onze utopie, als iedereen opnieuw begint, dat zou helpen.

69

Ond

Zie jij een manier waarin die mensen tot elkaar kunnen komen. Dus zowel nietMoslims als Moslims. Want je zegt respecteren is een, maar elkaar begrijpen is misschien toch zo (…) daar staat nog zo’n grote berg tussen. Is er een manier om die berg over te komen of elkaar op de top te ontmoeten?

70

Resp

Nou misschien het accepteren van de verschillen. Ik denk dat heel veel mensen teveel hun eigen gelijk willen krijgen. Zeg maar zoals wij het doen is het goed. Zoals wij het doen klopt het. En dat slaat nergens op. Zoals iedereen het doet is het goed, alleen is het niet altijd verenigbaar. Dus ik denk dat vooral het respect hebben voor elkaars verschil dat dat misschien de berg wat kleiner zou maken. En ja gewoon respecteren dat vrouwen een hoofddoek dragen en zich niet opmaken. En respecteren dat wij wel korte rokjes in de zomer dragen. Ik denk dat daar de key zit zeg maar. Topic 3: Contact met immigranten

126

71

Ond

Heb je allochtone vrienden?

72

Resp

Nou ik heb wel allochtone collega’s gelukkig. Heb ik allochtone vrienden? Ik heb Brabantse vrienden, ehh sorry, westerse vrienden haha. Mar heb ik allochtone vrienden? Nee niet echt. Is niet bewust. Ik had vroeger op de lagere school wel veel… een Italiaans jongetje in de klas, een Surinaams jongetje in de klas. En het grappige is dat ik dat allemaal niet zag als, nou allochtoon is dan misschien al helemaal uhm, want dat is al zoveel jaar geleden. Maar echt allochtone vrienden heb ik niet, we allochtone collega’s. En die vallen niet op eigenlijk, misschien wel omdat ze Nederlandse partners hebben. Maar alleen door de taal merk je van oh ja, die zijn niet hier opgegroeid, maar verder qua werk of iets dergelijks passen die zich kennelijk heel makkelijk aan.

73

Ond

Zie jij ze als allochtoon?

74

Resp

Nee, gewoon als collega’s.

75

Ond

Zie jij verschil in de benadering? Heb je het idee dat je bepaalde dingen wel zegt als ze er zijn, of bepaalde dingen juist niet?

76

Resp

Nou ja, ik heb een Britse collega, die is erg tegen vloeken. Dus dan hou ik daar altijd wel rekening mee. En ik vloek van nature al niet echt heel veel, maar ik kan wel eens een scheldwoord eruit gooien. Maar ja, daar probeer ik wel een beetje rekening mee te houden. Maar over het algemeen nee, het zijn voor mij gewoon collega’s waarmee je in een andere taal communiceert.

77

Ond

En buiten de werkvloer?

78

Resp

Nee, bijna niet.

79

Ond

Weinig contacten?

80

Resp

Ja, wat ik zeg het is niet een keuze. Het is denk ik gewoon waar je opgroeit, waar je woont wat voor opleidingen je hebt. Ik merk dat je altijd wel als je vriendengrepen hebt dat je allemaal ongeveer dezelfde achtergrond hebt. Maar het is niet zo dat we dat perse buiten het kringetje houden of iets dergelijks, nee. Ik vind het eigenlijk zelfs wel jammer, maar het is niet anders.

81

Ond

Je kunt niet de straat op en ze gaan verzamelen.

82

Resp

Nee, haha.

83

Ond

Als je hulp nodig hebt voor een bepaald persoonlijk probleem, maakt het voor jou uit wie je daarin benaderd? Heb je daar een bepaalde voorkeur voor?

84

Resp

Ja, daar heb ik wel een voorkeur voor. Ja, voor iemand waarvan ik weet dat die persoon goed kan luisteren. Ik ken ook heel veel mensen die dan zeggen van ‘oh ja, dat heb ik ook wel eens gehad’. Ja naar zulke mensen daar ga ik niet toe. Ik wil wel serieus genomen worden in m’n verhaal, even echt ruggespraak houden. Maar goed, dat is heel vaak of thuis of met naasten in ieder geval.

85

Ond

Wat zou je ervan vinden als een van je naasten een Turke of Marokkaanse wil trouwen?

86

Resp

Spannend. Om verschillende redenen. Leuk en interessant misschien zelfs wel. Maar

127

ook wel gewoon de achtergrond die dan heel anders is. Of dat matcht. Of het op de lange termijn nog steeds zo leuk is als in het begin en dat moet je met iedereen afwachten natuurlijk. Maar de kansen dat dat moeizamer is, of dat dat niet altijd over een leie dakje gaat, zijn misschien iets groter. Het ligt er ook denk ik aan hoeveelste generatie iemand is. Nou ik heb trouwens wel Surinaamse kennissen, ver weg. Maar ja, van een vriendin die ik van vroeger ken. Ja dat gaat allemaal prima, dat is alleen maar leuk zeg maar. En de twee werelden komen dan ook wel echt samen, die hebben Surinaamse feesten en een Hollandse bruiloft en met Surinaamse feestjes erbij. Ik weet het niet, het is misschien net zoiets als dat ik denk van als mijn dochter thuiskomt en verteld ‘ik heb een vriendin’ in plaats van een vriend ofzo. Voor haar maakt me dat niet uit, maar ja er wordt niet altijd positief over gedacht door de omgeving. Dat is misschien meer waar ik me dan zorgen over zou maken. Ja, je zal niet altijd positieve reacties krijgen. En dat is misschien met een gemengde relatie hetzelfde. 87

Ond

Maar stel dat je dochter thuis zou komen met een Turk of Marokkaan?

88

Resp

Ik vind voor elk iemand met wie mij dochter thuis zou komen dat ik heel graag die persoon zou willen leren kennen. Gewoon om te snappen… ja te snappen… weet niet hoe dat is. Vind het nu moeilijk voor te stellen. Als er vriendinnetjes over de vloer komen dan ga ik altijd wel in gesprek. En dan vind ik altijd leuk om te horen hoe het bij hun thuis is. Mag je thuis ook een koekje bij je thee als je uit school komt of hoe laat mag je naar bed. Weet je, dat soort dingen. En ik denk dat zich dat vermengt als je kind thuiskomt met een echte… of ja een echte… maar in ieder geval degene waar ze verliefd op is. Die interesse zal blijven. En misschien is die wel groter wanneer het een Turkse of Marokkaanse man of vrouw is.

89

Ond

Maar de eerste reactie is interesse en benieuwd naar wat erachter.

90

Resp

Ja Topic 4: Gevoel van veiligheid en bedreiging

91

Ond

Heb je wel eens het gevoel dat immigranten jouw cultuur bedreigen?

92

Resp

Nee, dat heb ik niet. En dat komt misschien ook wel omdat het niet in je eigen kringetje is. Nee, dat gevoel heb ik eigenlijk niet.

93

Ond

Heb je wel eens het gevoel dat immigranten jouw economische positie kunnen bedreigen?

94

Resp

Nee, niet specifiek immigrante. Nee. Ik denk dat ieder de kans heeft om te laten zien wat ie kan. Nee, dat ken ik ook niet zo. Topic 5: Acculturatie

95

Ond

Op welke manier denk je dat immigranten het beste in de Nederlandse maatschappij kunnen integreren?

96

Resp

Ja komt dan weer neer op wat ik eerder al heb gezegd; de taal is gewoon denk ik stap één. Ook wel een beetje het leren van de cultuur. Je hoeft de cultuur niet aan te namen maar het is wel belangrijk om te snappen waarom dingen gaan zoals ze gaan denk ik. En bepaalde aanpassingen die ik eerder al aangaf; aanpassen hoe het op scholen gaat en ik denk ook in dat soort instituten moet je niet je eigen wereld doordraven. Ik denk dat dat… natuurlijk kun je op…. wij hebben altijd een themadag

128

en dan is het leuk als je bijvoorbeeld iets over je eigen cultuur zou kunnen vertellen. Dat soort dingen, ik denk dat dat hartstikke leuk is. Maar ja integreren… taal, accepteren van de verschillen en respect hebben voor de verschillen. Ik denk dat dat een positieve bijdrage levert aan jouw eigen integratieproces. 97

Ond

Dus als ik jou mag samenvatten is het belangrijk dat een persoon vooral zichzelf kan behouden maar ook wel die vorm van aanpassing kan doorvoeren waar nodig. Dat ie in bepaalde instituten of in publieke… waarin dus de interactie met Nederlanders op een wat formeler niveau gebeurt.

98

Resp

Ja, ik denk dat je die… daar moet je niet tegen vechten. Dat moet je gewoon accepteren dat dat zo is.

99

Ond

Ik heb twee stellingen. Daar mag je op reageren. “De reden dat allochtonen niet goed meedoen in deze maatschappij is vanwege de religie”.

100

Resp

Ik geloof niet dat elke allochtoon religieus is en volgens een religie leeft. Dus ik denk niet dat dat het is. Nee, daar geloof ik niks van.

101

Ond

“Aanpassing is de beste strategie voor immigranten in Nederland. Immigranten moeten zijn zoals wij zijn”.

102

Resp

Nee, vind ik ook niet. Maar nogmaals ze moeten wel realiseren dat het anders is en ook respecteren dat het anders is.

103

Ond

Kun je drie immigrantengroepen noemen die je het meeste mag?

104

Resp

Die je het meeste mag? Jeetje… Nee, want mij beeld komt voornamelijk uit de pers. En dan kan ik alleen maar spreken over mijn collega’s. En dan kan ik ook niet over een groep spreken. Ik heb een Britse collega die ik erg graag mag. Ik heb een Turkse collega die ik erg leuk vind. En ik hen een Belgische collega die ik niet zo leuk vind. Maar goed, weet je dat zijn de personen. Dus nee, daar kan ik niks op zeggen. Eigenlijk niet.

105

Ond

Kun je drie immigrantengroepen noemen die je het minste mag?

105

Resp

Ook niet. Nee. Ik denk sowieso niet zo in ‘mogen’ en ‘ niet mogen’. Nou ja trouwens, soms natuurlijk wel. Maar dat heeft denk ik weinig met de kleur of met de achtergrond van iemand te maken, meer met de persoon. Dat vind ik soms sowieso moeilijk. We hebben een Brits sprekende Italiaanse collega, is dat de persoon of is dat de cultuur? Omdat ik er maar één ken kan ik dat niet inschatten. En als je er duizend kent waarschijnlijk ook niet, het zijn toch nog steeds duizend personen. Ik probeer niet in groepen te denken, hoewel ik het straks wel over ‘de Duitsers’ had. Maar goed, diegenen die bij ons studeren die zijn over het algemeen redelijk gemotiveerd, gestructureerd, die plannen behoorlijk. Dus de Duitse studenten die durf ik inmiddels wel als groep te zien. Maar dan nog is de ene leuk en de ander minder leuk. Nee, dus daar kan ik niet zoveel mee. Topic 6: Toekomst

106

Ond

Hoe zie jij de toekomst van de Nederlandse multiculturele samenleving?

107

Resp

Kleurrijk. En ik hoop echt dat we elkaar kunnen versterken. In het begin vroeg je al naar de problemen en die verschillende perspectieven. Ja ik vind dat heel leuk om te lezen en te horen. Maar echt waarheid is het in mij eigen kringetje nog niet. Maar

129

goed, dat zal natuurlijk ongetwijfeld gaan veranderen. Ja ik sta daar redelijk open voor. Laat ik het zo zeggen. Maar goed ja, ik ben wel heel erg…. Laat ik het zo zeggen ik denk niet in culturen maar meer in, wat ik al eerder aangaf, fatsoensnormen. Ik heb altijd discussies met mijn schoonvader die altijd Turken en Marokkanen… he dat is allemaal…. die hadden hier niet moeten komen en noem maar op. En dan probeer ik altijd aan te geven dat supporters ook geen lieverdjes zijn maar dat die hier toch wel echt vaak geboren en getogen zijn. Dus ik zie dat toch een beetje in fatsoen en ja ik denk dat opleiding en opvoeding daarbij wel heel belangrijk zijn. 108

Ond

Dus er zijn meer factoren die eraan bijdragen of dat iemand integreert, niet alleen op culturele achtergrond of kleur.

109

Resp

Denk je dat er een etnisch conflict kan ontstaan? Of ben jij bang voor een etnisch conflict?

110

Ond

Nou ja, ik denk dat zo’n ontwikkeling als de PVV dat dat mensen wel scherper tegenover elkaar kan zetten. En het risico is dat er niet meer geluisterd wordt naar elkaar maar dat er eigenlijk elkaar overschreeuwd wordt. En dat je moet uitkijken dat je niet verliest waar het eigenlijk om gaat. En dat is naar mijn idee nog steeds dat je met zijn allen binnen bepaalde grenzen een land draait of leuk moet hebben. En dat gaat niet als alles zo scherp tegenover elkaar wordt gezet. Er wordt zo ingegaan op de verschillen, en niet om waar je elkaar zou kunnen ontmoeten. Natuurlijk zijn er problemen. Maar nu wordt gedaan alsof de allochtoon het probleem is in de maatschappij. En ik denk niet dat dat waar is. Als ik dan denk aan jaren geleden de familie Tokkie in Utrecht. Ik denk nou dat zijn ook geen lieverdjes. Die zorgen ook voor problemen. Maar ja, het wordt nu wel heel erg gespeeld op kleur en op achtergrond en ik denk niet dat dat terecht is.

111

Resp

Wat je net zei, die fatsoensnorm is daarin misschien bepalender dan uiteindelijk afkomst.

112

Ond

Ja, dat denk ik wel.

113

Resp

Wat zou jij als eventuele mogelijke oplossingen zien? Je zegt net als van ‘de verschillen worden veel te veel benadrukt op afkomst of culturele uiting’. Maar wat zou mogelijk zijn?

114

Ond

Volgens mij is het heel erg het geval dat onbekend maakt onbemind. En wat je niet kent dat vind je eng of dat is… En ik denk hoe meer je van elkaar weet en hoe meer mensen je kent, dat werkt gewoon anders. De gemeente subsidieert niet voor niets de buurtbarbecues, want dat verhoogt de sociale controle, cohesie en noem maar op. En ik denk dat, ja in zo’n buurtje als dit zitten niet echt veel verschillende culturen, maar wel veel verschillende mensen natuurlijk. Maar ja dat werk altijd leuk. En ik denk dat daar een oplossing zit. Hoe meer mensen je kent, hoe meer je van ze weet, hoe meer je ze snapt, hoe meer je ze ook verstaat, hoe meer je voor elkaar opkomt zelfs denk ik. En niet zozeer tegenover elkaar maar samen proberen dingen te doen.

115

Resp

Dat was het.

130

Appendix 7: Transcript 4 Transcript respondent 04 Datum van het gesprek: 13-04-2010 Interviewer: Sanne Jacobs. Geanonimiseerde aanduiding van de geïnterviewde: Resp.(Respondent). Geanonimiseerde aanduiding van de interviewer: Ond. (Onderzoeker). Context: Onderzoek naar de reactie van Nederlanders op nieuwe minderheden. Achtergrond De respondent is een vrouw van 25 jaar oud en geboren en getogen in Breda. Zij heeft haar HAVO en Hbo opleiding afgerond en is nu met een tweede Hbo opleiding bezig. Topic 1: Multiculturaliteit 1

Ond

Denk je dat Nederlanders moeten erkennen dat de Nederlandse maatschappij bestaat uit mensen met een verschillende culture achtergrond?

2

Resp

Ja, je kunt er niet omheen lijkt mij.

3

Ond

Als je dat niet zou erkennen, is dat mogelijk denk je?

4

Resp

Nou ja, je kunt misschien spreken voor je eigen dorp, waar dan geen buitenlanders wonen dat je zegt van nou ja dit is de Nederlandse cultuur. Maar ja, als je kijkt naar Nederland in zijn geheel, wonen er gewoon heel veel. Ja, geen blanke mensen en heel veel mensen uit andere landen die hierheen komen. Het is gewoon een multiculturele samenleving.

5

Ond

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond geholpen moeten worden om hun cultuur te behouden. Dus dat we ze bijvoorbeeld stimuleren om hun cultuur te behouden?

6

Resp

Ja, op een bepaalde manier wel denk ik. Ik vind dat hun culturele dingen wel behouden moeten blijven, maar dat ze wel gewoon goed blijven functioneren in de Nederlandse maatschappij zeg maar.

7

Ond

Je zegt een bepaalde manier, kun je daar wat voorbeelden van geven? Wat kan een Nederlander doen om te helpen bijvoorbeeld?

8

Resp

Voor degene die hier in Nederland zijn opgegroeid zou je denk ik niet kunnen helpen met het behouden van hun cultuur, maar je kunt ze wel helpen hoe ze hier kunnen functioneren. Maar ja het behouden van hun cultuur dat is wel iets heel erg complex denk ik. Ja, gewoon ook toestaan dat er ook synagoges en moskeen worden gebouwd.

9

Ond

Dus open staan voor andere uitingen dan wij bijvoorbeeld gewend zijn?

10

Resp

Ja.

11

Ond

Denk je dat het goed is voor Nederland wanneer iedereen zijn culturele achtergrond vergeet?

12

Resp

Ik weet niet, ik denk niet dat dat gaat eigenlijk.

131

13

Ond

Maar denk je dat het goed is?

14

Resp

Volgens mij maakt het niets uit. Ik denk, ik zit even te denken, je hebt nu wel een hoop haat en nijd tegenover etnische verschillen maar ja mensen zoeken altijd wel een excuus.

15

Ond

Denk je dat het bijvoorbeeld verschuift naar de godsdiensten?

16

Resp

Ja, bijvoorbeeld mensen zoeken altijd wel een excuus om ergens op te zeiken. Maar ik denk niet dat er veel zal veranderen. Een beetje die zeikcultuur die in Nederland heerst die zal altijd blijven.

17

Ond

Het wij-zij denken?

18

Resp

Ja, als mensen hun culturele achtergrond vergeten, ja ik weet niet, ik zou het heel saai vinden als dat zou gebeuren. Sommige mensen zouden daar heel blij mee zijn maar ik denk dat het uiteindelijk niets uitmaakt. Mensen zoeken altijd wel een excuus om ergens ruzie om te maken.

19

Ond

Denk je dat een maatschappij met veel verschillende culturen nieuwe problemen gemakkelijker op kan lossen?

20

Resp

Ja, even denken hoor.

21

Ond

Misschien als je het probeert te vertalen naar de werkvloer omdat daar wat eerder veel verschillende mensen samenwerken. Denk je dat een organisatie met veel culturele diversiteit makkelijker om kan gaan met problemen?

22

Resp

Ik weet niet. Ik denk niet dat dat per se iets doet nee. Ik denk dat als ik inderdaad kijk naar een organisatie en dan op de werkvloer, dan ligt het gewoon aan wat voor persoon je in je organisatie hebt zitten. Het maakt volgens mij qua culturele achtergrond niet zo gek veel uit.

23

Ond

Denk je dat dat voor de maatschappij ook geldt?

24

Resp

Kijk, het gaat om de instelling van de regering eigenlijk, hoe die in elkaar steekt.

25

Ond

En stel dat ze heel erg open zijn en we hebben nu bijvoorbeeld de crisis, denk je dat Nederland ook als multiculturele samenleving makkelijker in staat is om die crisis te boven te komen?

26

Resp

Nee, ik denk dat dat niets uitmaakt. Ik denk het niet nee.

27

Ond

Denk je dat de eenheid in Nederland minder is geworden doordat mensen uit andere culturen vasthouden aan hun eigen tradities?

28

Resp

Nee, ik vind het wel meevallen. Kijk je hebt natuurlijk wel dat mensen elkaar opzoeken van dezelfde cultuur, maar ik denk dat als je als Nederlander in het buitenland bent , dan doe je dat ook. Je zoekt gewoon iets bekends op. Ik heb daar zelf geen probleem mee.

29

Ond

Denk je dat er een eenheid is in Nederland?

30

Resp

Een eenheid? Nee, nee sowieso politiek gezien niet en het is gewoon van alles wat en tot nu toe kan dat redelijk goed naast elkaar leven. Soms door elkaar.

132

31

Ond

Je zegt ik denk het niet. Zie je daar de rol van culturele diversiteit in? Of komt dat doordat er verschillende culturen zijn?

32

Resp

Dat Nederland geen eenheid is? Nee, nou ja ik denk dan vooral ook aan politieke voorkeuren, die zijn namelijk heel erg variërend in Nederland. Het gaat van extreem rechts naar extreem links en we wonen allemaal bij elkaar in het kleine landje, dus nee niet iedereen denkt hetzelfde.

33

Ond

En het komt niet door culturen specifiek?

34

Resp

Nee absoluut niet!

35

Ond

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond, dat wanneer zij dat willen beoefenen zij dat binnenshuis moeten doen, dus voor zich zelf houden of mag het ook op straat?

36

Resp

Nou ligt eraan wat ze willen doen.

37

Ond

Denk bijv aan klederdracht.

38

Resp

Ik vind zelf dat dat gewoon allemaal redelijk moet kunnen. Ik vind het wel lastig stel dat ik iemand aanspreek en ik kan inderdaad zijn of haar gezicht niet zien dan vind ik dat wel vervelend, want je wil van iemand kunnen zien hoe dat hij zicht voelt ofzo. Zeg maar als je met iemand praat en dan voor de rest wel een hoofddoek op, weet ik veel wat er allemaal nog meer is, dat maakt niet uit. En sowieso ik ben vegetariër, ik ben sowieso tegen dierenleed. Bijvoorbeeld, een Halal slagerij, aan de ene kant heb ik wel zoiets van ja als dat hoort bij hun cultuur of bij hun geloof, ok, maar vanuit mijn eigen principes ben ik daar gewoon tegen. Dat heeft op zich niets met hun cultuur te maken maar gewoon met het feit dat ik tegen dierenleed ben.

39

Ond

En bijv. andere uitingen? Zoals een Hindoestaans festival, heb je dan zoiets van ik vind dat oké?

40

Resp

Ik zou dat wel leuk vinden. Kijk, als het van twee kanten komt, hoe zeg je dat, als die mensen die op dat festival zijn, ook open staan voor niet-Hindoestanen, dan is het juist wel leuk om daarheen te gaan, het is weer eens wat anders.

41

Ond

Denk je dat een maatschappij met een diversiteit aan culturele groepen grotere moeite heeft om een nationale eenheid te creëren, dan bijvoorbeeld een maatschappij met 1 of 2 culturen?

42

Resp

Een eenheid?

43

Ond

Of is het wat je net zei: een eenheid is volgens mij in Nederland niet mogelijk, niet zozeer vanwege de culturele diversiteit maar eigenlijk doordat er zoveel verschillende mensen zijn.

44

Resp

Ja, ik denk dat de Nederlandse maatschappij juist een maatschappij is van vrijheid van meninguiting en dat er juist zoveel verschillende mensen naast elkaar kunnen leven. En ja ik weet niet of er echt een Nederlands soort persoon is. Hoe zeg je dat? Een typische Nederlandse maatschappij, behalve dat je gewoon wel heel erg vrij kan zijn in je doen en laten.

45

Ond

Maar stel dat je de Nederlandse maatschappij hebt, met vele culturen naast elkaar, en stel bij een fictief land wat daarnaast ligt met maar een soort cultuur. Denk je dat het

133

makkelijker is om in het land met een cultuur een eenheid te creëren, in vergelijking met Nederland? Of denk je dat het eigenlijk niet uitmaakt hoeveel culturen er in een land wonen? 46

Resp

Nou ja, eenheid als je bedoelt met van iedereen denkt hetzelfde en is hetzelfde dan is het natuurlijk wel zo, omdat je juist hier heel veel verschillende soorten mensen hebt wonen en als er in een bepaald land maar 1 cultuur heerst, ja daar denkt iedereen hetzelfde. Je krijgt dan daar ook al snel clichés als land opgespeld, denk ik. Ja, dat krijg je dan ook weer sneller.

47

Ond

Denk je dat Nederlanders meer moeite kunnen doen om gebruiken en tradities van andere culturen te leren?

48

Resp

Nou, ik denk dat er al een heleboel Nederlanders echt voor open staan en gewoon graag nieuwe dingen willen leren en andere mensen leren kennen.

49

Ond

Dus eigenlijk zijn Nederlanders al actief?

50

Resp

Ja, nou ja, kijk ik bedoel bijna iedereen is wel een keer bij de chinees geweest dus als je het vanuit dat oogpunt bekijkt dan zijn de meeste Nederlanders wel al nieuwsgierig naar andere culturen, al is het alleen maar op het gebied van eten.

51

Ond

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond hun kinderen moeten aanmoedigen om de cultuur en tradities van het eigen land, de eigen cultuur te behouden?

52

Resp

Ligt er een beetje aan wat die tradities zijn natuurlijk. Ik bedoel uithuwelijken daar ben ik niet zo’n voorstander van. Maar ja, bepaalde gebruiken die daar bij de godsdienst horen dat is gewoon prima, om dat door te geven zodat kinderen dat onthouden

53

Ond

Dus dat ze wel weten wie ze eigenlijk zijn?

54

Resp

Ja, of waar ze vandaan komen of waar hun ouders of voorouders vandaan komen.

55

Ond

Denk je dat het voor die kinderen dan lastiger zou kunnen zijn om te integreren in een andere cultuur, dus als zij heel veel meekrijgen uit hun thuis cultuur en dan moeten aansluiten in een nieuwe cultuur?

56

Resp

Nee, dat valt wel mee, tenminste als ik kijk naar een paar mensen waarbij ik op school heb gezeten die vallen reuze mee, vooral als ze nog jong zijn, dan passen ze zich heel makkelijk aan aan de schoolsituatie, dat gaat heel gemakkelijk en die spreken vaak twee talen.

57

Ond

Je hebt niet het idee dat er problemen kunnen ontstaan?

58

Resp

Die kinderen kunnen binnen twee culturen functioneren en ze zullen misschien thuis iets meer problemen hebben omdat ze misschien te vrij zijn geworden, en andersom dat ze misschien minder aansluiting vinden omdat ze misschien te, hoe zeg je dat, te streng zijn voor zichzelf. Ik denk dat het functioneren gewoon anders is.

59

Ond

Denk je dat mensen die in Nederland komen wonen zich aan moeten passen aan de Nederlanders

60

Resp

Even denken, Nederlands spreken vind ik wel een soort van verplichting, ook voor die mensen zelf. Je hebt er niks aan als je in een land bent en je kan met niemand

134

communiceren. En gewoon aanpassen, als je een Moslim bent mag je van mij gewoon een hoofddoekje dragen wat je wilt maar ik vind het gewoon wel heel erg fijn als je Nederlands tegen mij kan praten. 61

Ond

Dus taal is belangrijk voor jou?

62

Resp

Ja, ik denk dat ik gewoon taal belangrijk vind. En kijk, Nederlandse cultuur, het is lastig met werk. Ik denk dat het qua werk juist andersom is, dat Nederlanders zich aan anderen moeten aanpassen, dat ze ook gewoon evenveel kans moeten krijgen op een baan.

63

Ond

Dus op de werkvloer?

64

Resp

Ja, tenminste de mensen, de buitenlanders moeten werken, ze moeten zich aanpassen aan onze maatschappij ze moeten gewoon werken voor hun geld, maar dan vind ik ook dat ze wel die kansen moeten krijgen. En volgens mij is dat ook nog steeds niet. Althans die kansen zijn niet gelijk. Het enige wat ik vind is dat ze Nederlands moeten kunnen spreken en voor de rest maakt het niet zo heel veel uit. Topic 2: Integratie

65

Ond

Wat is voor jou een allochtoon?

66

Resp

Een allochtoon? Ja, dat is lastig. Iemand met een buitenlands paspoort misschien? Iemand met een buitenlands paspoort. Ja, die hier voor langere tijd verblijft, anders is het een toerist volgens mij.

67

Ond

En stel, hij is hier geboren en zijn ouders zijn hier geboren, heb je dan nog zoiets van jij bent een allochtoon?

68

Resp

Hij loopt niet met zijn paspoort rond.

69

Ond

Maak je daar onderscheid in dan?

70

Resp

Ik weet niet, als ik kijk naar mijn eigen familie, want mijn oma is Indonesisch, die heeft ook al heel lang een Nederlands paspoort en mijn moeder dus ook en ik ook. Maar wat was de vraag ook al weer?

71

Ond

Wat voor jou een allochtoon is?

72

Resp

Even denken. Het is iemand met een kleurtje, je ziet het dan makkelijker of je zou het makkelijker kunnen denken, maarja wat is een allochtoon?

73

Ond

Het eerste dat in je opkomt?

74

Resp

Ja jeetje. Buitenlander, iemand die niet uit Nederland komt.

75

Ond

Wat is voor jou integratie?

76

Resp

Dat je Nederlands leert en niet perse dat mensen zich moeten aanpassen aan de gebruiken hier, maar dat ze er wel van weten en dat ze ermee om kunnen gaan.

77

Ond

Dus niet die aanpassing waar we het net even over hadden maar.

135

78

Resp

Het is niet dat, het is meer dat ze wat meer kennis hebben van de Nederlandse cultuur, voor zover dat kan, en inderdaad Nederlandse dingen.

79

Ond

Wat vind je van de integratie van allochtonen in Nederland?

80

Resp

Ik denk dat de jongere allochtonen, tenminste jongere mensen met allochtone ouders. Dat gaat allemaal heel goed, ik denk dat oudere mensen gewoon nog steeds wat meer hulp nodig hebben.

81

Ond

Ken je een voorbeeld?

82

Resp

Vorige wijk, waar wij woonden, in Gampel, daar belde ik aan bij een huis, want ik was met een project bezig. Misschien bij de buren. Er deed een mevrouw open en ik denk dat het inderdaad dat ze Moslims was want ze had een hoofddoekje om en die sprak geen Nederlands. Ik kon echt geen wijs uit wat ze zei. En die was inderdaad al wat ouder en dat vond ik wel sneu eigenlijk.

83

Ond

Ze kan eigenlijk niet meedoen in de Nederlandse maatschappij?

84

Resp

Ja, en dan kan je ook niet veel als je geen Nederlands spreekt hier. Engels zou dan nog wel kunnen maar dat moeten ze dan ook nieuw leren. Ik denk dat oudere allochtone mensen wat meer hulp zouden moeten krijgen met de integratie.

85

Ond

Denk je er een verandering plaatsvindt, want de huidige jongeren worden natuurlijk ook ouder en de huidige oudjes zijn er op een gegeven moment niet meer. Denk je dus dat de integratie van allochtonen gaat verbeteren in de toekomst?

86

Resp

Ik denk dat er in de toekomst niet echt veel allochtone mensen meer zullen zijn, er komen natuurlijk altijd wel mensen bij maar de mensen, waarvan de ouders hier zijn geboren, die kennen natuurlijk de Nederlandse cultuur en die krijgen dan zelf ook kinderen en die zijn dan nog meer vernederlandst en die generatie, die mensen die jong zijn die hier zijn geboren met allochtone ouders, dat is geen probleem. Er komen waarschijnlijk altijd weer mensen bij die ook weer, ja die opnieuw moeten integreren zeg maar.

87

Ond

Wat vind je van de integratie van Marokkanen?

88

Resp

Of dat dat moet?

89

Ond

Wat vind je dat er gebeurt? Vind je dat ze goed zijn geïntegreerd of minder goed?

90

Resp

Ik weet het niet echt?

91

Ond

Gaan we even uit van de standaard Marokkaan.

92

Resp

Marokkaanse mensen ken ik niet. Even denken.

93

Ond

Heb je een idee, misschien dat je via de media denkt van: nou ja die zijn niet geïntegreerd of dat je denkt van nou ik vind juist wel dat ze geïntegreerd zijn.

94

Resp

Ik vind dat de jongere generatie zeker wel geïntegreerd is, al is er nog wel een iets andere verhouding tussen jongens en meisjes, dan bij Nederlandse jongeren. Jongens zijn iets meer macho en meisjes zijn iets meer ja, nee, niet onderdanig dat wil ik niet zeggen, maar wat meer terughoudender.

136

95

Ond

Bedoel je dan ook dat jongens meer geïntegreerd zijn?

96

Resp

Nee, allebei gewoon redelijk geïntegreerd qua taal en gebruiken en dat soort dingen, maar inderdaad die verhouding tussen jongens en meisjes. Daarbij heb ik het idee dat het bij Marokkaanse jongeren anders is dan bij Nederlandse jongeren. Ik heb het idee dat Nederlandse jongens en meisjes wat gewoon gelijkwaardiger wil ik niet zeggen maar misschien wat losser. Dat ze wat vrijer met elkaar omgaan.

97

Ond

Dus eigenlijk als ik jou mag samenvatten zijn ze redelijk geïntegreerd alleen lijkt de man/ vrouw verhouding wat achter te blijven als je het vergelijkt met Nederlandse?

98

Resp

Ik denk dat de oudere Marokkaanse mensen beter geïntegreerd of geïnformeerd zouden moeten worden. Ik heb ook het idee dat er ook veel langs hun heen gaat

99

Ond

Wat vind je van de integratie van Surinamers?

100

Resp

Die zijn geïntegreerd. Je hebt ook wel ook weer, tenminste wat ik bij ons in de wijk heb gezien, dat de mannen wel iets meer macho zijn dan de meeste Nederlandse mannen die ik ken en dat heb je hier ook wel, maar net iets minder, die grens er zitten denk ik niet zo heel veel verschillen tussen.

101

Ond

Is voor jou het aanpassen van macho gedrag naar de Nederlandse normen en waarden ook een vorm van integratie?

102

Resp

Nou ja, je hebt ook gewoon Nederlandse mannen die ontzettend macho zijn. Maar ik heb het idee dat ik heb nog nooit een verlegen Surinaamse jongen tegen gekomen, laat ik het zo zeggen. En die zullen er vast wel zijn maar ik heb het idee dat het daar meer macho is en dat het daar ook word gestimuleerd ofzo Ja ik weet niet, ik weet niet of dat verminderd moet worden? Ik hou sowieso niet van macho gedrag maakt niet uit of dat dat een Surinamer of Marokkaan is of een Nederlander of weet ik veel wie dan ook. Dat is mijn persoonlijke voorkeur.

103

Ond

Dus ze zijn ook goed geïntegreerd?

104

Resp

Ja, naar mijn idee wel.

105

Ond

En wat vind je van de integratie van de Turken?

105

Resp

Ik zit even te denken, ik heb wel eens bij een Turks meisje in de klas gezeten. Ja die zijn volgens mij van alle allochtonen wel het langste hier zeg maar, dus volgens mij, dat gaat wel goed dan.

106

Ond

Dus je vind je ze goed geïntegreerd?

107

Resp

Ja ik heb nog niet meegemaakt dat het anders is zeg maar.

108

Ond

Dat ze de taal niet beheersen of iets anders.

109

Resp

Ja, of ik ben nog nooit Turkse mensen tegengekomen die niet goed geïntegreerd waren of, weet ik veel, in de media hoor ik er ook eigenlijk helemaal niks over.

110

Ond

Wat vind je van de integratie van de Antilianen?

111

Resp

Op zich wel prima. Ik had in Belgie een Antiliaans gezin tegenover ons wonen, ja op zich in die wijk waren ze gewoon goed geïntegreerd. Het was wel een beetje een

137

volksbuurtje zeg maar. Op zich, ik had verder nooit last van ze ofzo nou ja last nee. Gewoon het ging gewoon altijd met goedemorgen enzo. Het enige dat ze af en toe hadden was dat ze tot laat op straat waren, maar als dat het enige is, ik weet niet of dat voor alle antilianen geldt. 112

Ond

Vind je dat bij de integratie horen? Dat gedrag op straat wordt aangepast?

113

Resp

Ligt er inderdaad aan. Of waren wel vaak echt hard aan het schreeuwen weet je wel, als ze ruzie hadden dan gingen ze dat op straat uit praten en ik kon daar meestal wel de humor van inzien, maar ik denk dat op een gegeven moment, als je altijd schreeuwende mensen bij je in de straat hebt, dan wordt je daar op een gegeven moment wel een beetje gek van.

114

Ond

Wat je van de integratie van de Chinezen?

115

Resp

Ik durf dat eigenlijk niet te zeggen. Je hebt onwijs veel Chinese restaurants en Chinese friettententen en dat doen ze allemaal heel goed. Ik denk dat ze heel goed zijn qua handel zeg maar, dat doen ze echt heel goed in Nederland. Maar ik vind wel, tot nu toe, dat de chinezen die ik ben tegengekomen, die kunnen bijna geen van alle goed Nederlands.

116

Ond

Heb je het gevoel dat ze meedoen in de maatschappij? Ondanks de Chinees om de hoek, waarin zij hun eigen culturele uiting van de keuken verkopen.

117

Resp

Dat denk ik wel ja. Ik zou ik vind het zelf vervelend dat als je de jongere sowieso dat gaat gewoon allemaal helemaal goed. Maar de Chinese mensen die hier niet zijn geboren maar hier wel wonen, daarvan heb ik echt het idee dat ze veel beter Nederlands kunnen, dus beter dan die ik tot nu toe ben tegengekomen die ja dat heb je dat kan echt veel beter. Het gaat goed zolang, ik bedoel, ze leven alleen uit restaurants en friettenten en als je eten bestelt dan gaat het misschien wel, maar je kan geen echt gesprek met ze voeren.

118

Ond

Is er voor jou een verschil tussen westerse en niet westerse immigranten?

119

Resp

Dat zeker wel. Ik bedoel, er is natuurlijk wel een verschil tussen de westerse wereld en de oosterse/zuidelijke wereld. Europese immigranten zullen makkelijker zich kunnen aanpassen aan deze de Nederlandse cultuur mensen die echt van heel ver komen het is gewoon een kleiner verschil.

120

Ond

Is er voor jou verschil tussen integratie van Moslims en niet-Moslims?

121

Resp

Nee, ligt eraan wat ze zijn, als ze niet Moslims zijn of ze dan niet geloven?

122

Ond

Dat ze geen Moslims zijn. Het is echt de groep die de islam aanhangen en eigenlijk de atheïsten mensen en degene die andere geloven aanhangen. Zit daar voor jou een verschil in?

123

Resp

Nee dat denk ik niet. Ik denk dat sowieso als je (...) ik denk dat bijvoorbeeld wel een Moslim uit Turkije minder moeite zou hebben omdat dat dichterbij Europa is, dus die kan vaker niet-Moslim mensen tegenkomen dan mensen uit noem eens een land Iran, weet ik veel. Die echt gewoon midden in die super Moslim cultuur zitten

124

Ond

Is dat dan volgens jou ook het onderscheid tussen westers en niet westers?

125

Resp

Ja, als ik kijk naar hoe dicht het bij Nederland zit ligt eraan hoe makkelijk je je kan

138

aanpassen want dan weet je er vaak ook meer van. Als voordat je hier komt wonen. 126

Ond

En Amerika bijvoorbeeld?

127

Resp

Het is wel westers alleen ik denk dat als een typische Amerikaan hier komt wonen dat hij ook gewoon moeite zou hebben met zich aanpassen.

128

Ond

Dus de fysieke afstand, hoe dichterbij Nederland hoe makkelijker.

129

Resp

Ja dat denk ik wel.

130

Ond

Heb je het gevoel dat de Amerikaanse cultuur dichterbij Nederland ligt dan bijv de Iraanse cultuur? Dus ook een abstracte manier van afstand?

131

Resp

Ik weet niet. Hier in Nederland weten we wel meer van Amerika dan van Iran. Ik denk dat allebei die landen wel ook dezelfde vooroordelen hebben over Nederland. Dus dat het niet zo gek veel uit maakt. Topic 3: Contact met immigranten

132

Ond

Heb je een allochtone vrienden?

133

Resp

Niet heel erg veel. Ik heb een vriendinnetje en die is geadopteerd.

134

Ond

Zie je hier als allochtoon?

135

Resp

Zij is Nederlands opgevoed en heeft wel een kleurtje, Indiaas. Mijn Oma is ste Indonesisch maar die is Nederlands talig opgevoed en die woont sinds haar 30 hier in Nederland dus dat is die is ook heel erg vernederlandst en zij gelukkig ook. Volgens mij heb ik er verder geen (…) nauwelijks.

136

Ond

Maak je ook onderscheid in vriendenclubs mocht je een keer een leuk Iraans meisje tegenkomen dan maakt me dat ook niet uit?

137

Resp

Nee als ik daar een interessant gesprek mee kan hebben. Ik heb trouwens wel een Poolse vriendin althans haar moeder is pools. Maar dat geloof ik wel vrienden die ik heb zijn wel allemaal in Nederland geboren maar sommigen hebben bijvoorbeeld inderdaad Poolse ouders en Servische ouders en dat wel, maar niemand die ergens anders geboren is geloof ik.

138

Ond

Wat vind je ervan als een van jouw naaste bijvoorbeeld vrienden of vriendinnen met een Turkse of Marokkaanse zou willen trouwen?

139

Resp

Als dat een sympathiek persoon is dan vind ik dat alleen maar leuk.

140

Ond

Wat bedoel je met sympathiek?

141

Resp

Dat ik er goed mee overweg kan, dat ik daar leuk mee kan praten dat hij gewoon gezellig is.

142

Ond

Maar het feit dat hij een andere cultuur of dat hij Moslim is maakt voor jou niet uit?

143

Resp

Nee ligt er ook een beetje aan hoe dat hij zich tegenover haar zou of tegenover mij zou gedragen als hij gewoon aardig doet dan vind ik dat wel helemaal prima.

139

144

Ond

Zou je er moeite mee hebben als je een immigrant als buurman of buurvrouw zou hebben?

145

Resp

Nee ik heb ik heb in de Gampel gewoond dus nee op zich heb ik daar niets tegen.

146

Ond

Je zegt net ben er wel eens bij aan de deur geweest wel wat contact gehad. Wat vond je van het contact?

147

Resp

Nou ja de eerste keer dat we contact met haar hadden hadden we ruzie met de buurvrouw en ik weet niet het enige echte verschil dat ik merkte was dat er daar inderdaad veel meer wordt geschreeuwd en harder wordt gepraat en dat is sowieso als daar onderling ook en tegen andere mensen als ze daar ruzie mee hadden of dat dat merkte ik wel ik weet ook niet of dat bij die cultuur hoort maar dat vond ik niet zo fijn. Voor de rest was het alleen maar goedemorgen, goedemiddag. Topic 4: Gevoel van veiligheid en bedreiging

148

Ond

Heb je het gevoel dat immigranten jouw cultuur bedreigen? Jouw Nederlands zijn?

149

Resp

Nee totaal niet totaal niet. Ik kan gewoon doen en laten wat ik wil dus daar is geen sprake van.

150

Ond

Heb je het gevoel dat immigranten je economische positie bedreigen of benadelen? Bijv qua werk

151

Resp

Nee dat denk ik niet ik denk juist dat immigranten nog steeds benadeelt worden wat banen betreft. Ik heb iets van de beste die moet gewoon die baan krijgen. Ik denk dat juist nog steeds de immigranten minder kansen hebben op een baan dan mensen die hier zijn geboren Topic 5: Acculturatie

152

Ond

Op welke manier denk je dat immigranten het beste in de Nederlandse maatschappij kunnen integreren?

153

Resp

Door met Nederlanders om te gaan gewoon als je bijv Nederlandse buren heb dat je daar gewoon weleens op de koffie gaat of ze uitnodigt bij jou thuis. Dat je gewoon van elkaar leert

154

Ond

Denk aan onderwijs bijv. Jij hebt zelf een opleiding docent gedaan. Zie je daar nog kansen bijv.

155

Resp

De manier van lesgeven?

156

Ond

Nou bijv in schoolkeuzes?

157

Resp

Ik zit even te denken, ik snap nu wel dat er inderdaad bijv Moslim scholen zijn maar je hebt ook gewoon Katholieke scholen en Protestantse scholen dus daar maken we geen probleem van.

158

Ond

Denk je dat verstandig is om voor een Moslim ouder om zijn kind naar die Moslim school te laten gaan om hem naar de Moskee te laten gaan en echt een soort apartheid creëert of denk je dat het beter is wat je net al zei om te mixen?

140

159

Resp

Ik denk dat mixen juist wel handig zou zijn voor beide. Je leert gewoon meer van elkaar Als je je kinderen naar een Moslim school stuurt dat zou op zich geen probleem opleveren weet ik niet. Ik denk wel dat op alle scholen wat meer aandacht moet worden gegeven aan alle culturen en niet alleen maar aan de Islam of alleen Turken of alleen aan Christenen, en je hebt op veel scholen godsdienstles of levensbeschouwing of dat soort dingen en je leert daar op zich redelijk veel van maar bijv op alle scholen wordt wel gewoon kerstmis gevierd en pasen en geen andere feestdagen daar wordt geen aandacht aan geschonken. Ik denk dat dat misschien ook wel ik weet het niet je kunt niet alles vieren natuurlijk en kerstvakantie dat hoort dan bij kerstmis en anders schop je heel het systeem dat je dan hebt. Ik denk dat er evenveel aandacht aan moet worden gegeven oke we gaan het Suikerfeest vieren

160

Ond

Een wat gelijkere verspreiding over allemaal verschillende gebruiken

161

Resp

Ja

162

Ond

Denk je dat het ook bijdraagt aan een wat vredigere multiculturele samenleving

163

Resp

Nou ik weet wel dat als je elkaar beter leert kennen als je meer weet van de ander dat je dan. Dat er dan minder vooroordelen zijn en minder vijandig zijn tegen elkaar

164

Ond

Wat misschien wel zou kunnen werken in de huidige maatschappij

165

Resp

Ja

166

Ond

Ik heb twee stellingen geef maar aan wat je daarvan vind: De reden dat allochtonen niet goed meedoen in deze maatschappij is vanwege de religie.

167

Resp

Gedeeltelijk. Ik denk dat bij veel culturen daar zit de godsdienst zo in verweven dat kun je niet los van elkaar zien. Heel veel gebruiken en gewoontes zitten vast aan de godsdienst en andersom. Ik denk dat dat soms soms bij sommige dingen zou dat wel kunnen gelden.

168

Ond

Door die ineenstrengeling van culturen met godsdienst eigenlijk

169

Resp

Ja bij sommige culturen kun je die kun je gewoon niet loszien van godsdienst.

170

Ond

Dus eigenlijk het feit dat iemand een andere cultuur heeft waarin misschien de godsdienst nog meer verweven is kan net zoveel moeite hebben als iemand met dezelfde met een andere cultuur waarin de godsdienst net wat verder weg staat.

171

Resp

Ja als je dat los van elkaar kan zien dan kun je denk ik makkelijker switchen van regels. Hoe zeg je dat, omgangsregels.

172

Ond

Dus dat je bijv makkelijker aan bijvoorbeeld waarden ofzo aanpast niet aan jouw godsdienst hangt maar aan jou?

173

Resp

Ik weet niet precies.

174

Ond

Aanpassing is de beste strategie voor immigranten in Nederland immigranten zo zijn zoals wij zijn.

175

Resp

Ja, sowieso wij Nederlanders vind ik niet dat je daarover kan spreken. Ja, zich aanpassen ik weet niet in hoeverre of welke mate ik denk dat aanpassen moet maar ik denk dat, voor mij hoeft het niet. Ze moeten wel kunnen functioneren Nederlands

141

spreken en gewoon normaal kunnen werken zeg maar qua gebruiken. 176

Ond

Ken je de KNOR reclame waarin je op een gegeven moment een getinte man ik denk Surinaams aan het koken is op de muziek van Frans Bauer en aardappels groente en vlees staat te prakken en dan komt zijn familie op bezoek en die krijgen roti. Wat vind je daarvan als je dat ziet? Het is volledige aanpassing eigenlijk.

178

Resp

Ja dat zijn echt super clichés allemaal natuurlijk.

179

Ond

Vind je dat passen?

180

Resp

Ik denk dat iedereen gewoon, van beide moet dat iedereen van beide, hoe zeg je dat. Dat ze inderdaad Nederlands eten maar dat ze ook bijv roti eten ook gaan schaatsen als ze dat leuk vinden maar dat ze ook naar (…) feestjes gaan als ze dat leuk vinden

181

Ond

Ze mogen eigen cultuur behouden en nieuwe cultuur?

182

Resp

Ja gewoon een beetje mixen daar ben ik wel een voorstander van.

183

Ond

Kun je drie immigranten benoemen die je het meeste mag?

184

Resp

Indonesiers natuurlijk maarja das familie, ik denk ik weet niet of dat indiers zijn maar Hindoestanen die vind ik altijd wel wat sympathieker. En ehhh ik ken dan wel een Pools meisje maar dat is niet echt een typisch pools meisje en voor de rest weet ik het niet

185

Ond

Kun je drie groepen noemen die je het minste mag?

186

Resp

Nou ja van de immigranten niet ik ben altijd erg bang geweest voor extreem rechtse mensen. Das eigenlijk het enige voor de rest niet eigenlijk.

187

Ond

Hoe zie jij de toekomst van de Nederlandse Multiculturele samenleving?

188

Resp

Ik vind dat heel lastig, hij zal alleen maar meer multicultureel gaan worden maar ik merk wel dat de vooroordelen daarmee niet automatisch weg gaan. Ik hoop dat de vooroordelen minder gaan worden maar ik denk niet dat dat gaat gebeuren.

189

Ond

Als de vooroordelen weggenomen zouden worden wat is voor jou het positieve daaraan?

190

Resp

Dat het een gezellig boel wordt hier.

191

Ond

Denk je dat er ooit een etnisch conflict kan ontstaan?

192

Resp

In Nederland ja ik denk dat er sowieso wel al etnische conflicten zijn geweest en nog zullen komen. En nu bezig zijn, maar echt een oorlog uitbreken ofzo zal hier niet gebeuren denk ik je hebt natuurlijk altijd wel ruzies over en weer en demonstranten dat zal wel altijd zijn denk ik. Er zal geen burgeroorlog uitbreken ofzo.

193

Ond

We hebben het net al even gehad over hoe wij naar een hele vredige samenleving kunnen gaan en dan met het afnemen van vooroordelen kun je nog wat andere puntjes noemen waarvan je denk nou als we het op die manier aanpakken of als dat gebeurt dan gaan we ook naar een vredigere samenleving.

194

Resp

Heel lang denken.

142

195

Ond

Is er eigenlijk wel een oplossing?

196

Resp

Ikzelf, als je geïnformeerd bent , als je meer kennis hebt over een bepaald onderwerp, of bepaalde mensen, ook gewoon mensen persoonlijk kent dan zul je geen vooroordelen meer hebben en ga je mensen ook niet meer beoordelen

197

Ond

Dus eigenlijk ook het stukje kennis waar je het net over had wat bij het onderwijs heel goed geïnitieerd kan worden.

198

Resp

Ja

143

Appendix 8: Transcript 5 Transcript Respondent 05 Datum van het gesprek: 21-04-2010 Interviewer: Sanne Jacobs. Geanonimiseerde aanduiding van de geïnterviewde: Resp.(Respondent). Geanonimiseerde aanduiding van de interviewer: Ond. (Onderzoeker). Context: Onderzoek naar de reactie van Nederlanders op nieuwe minderheden. Achtergrond De respondent is een man van 31 jaar oud en geboren en getogen in Breda. Hij heeft een VBO school afgerond. Topic 1: Multiculturaliteit 1

Ond

Denk je dat Nederlanders moeten erkennen dat de maatschappij bestaat uit mensen met verschillende achtergronden en culturen?

2

Resp

Het is ja en nee. Alhoewel, ja we moeten erkennen dat ze er zijn, je kunt er niet onderuit, het is gewoon zo.

3

Ond

En als die mensen hier heen komen, ben je dan van mening dat Nederlanders de mensen met een andere culturele achtergrond geholpen moeten worden om de cultuur te behouden?

4

Resp

Nee, absoluut niet. Want onze eigen cultuur gaat er helemaal aan. Hun zouden wel hun eigen cultuur mogen houden en wij mogen zwarte piet niet meer zwart maken. Dus nee.

5

Ond

Denk je dat het goed is voor Nederland wanneer iedereen zijn culturele achtergrond vergeet?

6

Resp

Nee, wij als Nederlanders willen ook onze cultuur bewaren. Koninginnedag bijvoorbeeld dat is ook heel belangrijk wat dat betreft.

7

Ond

Ben je van mening dat een diversiteit aan mensen leidt tot verschillende goede inzichten waardoor problemen in een maatschappij makkelijker kunnen worden opgelost?

8

Resp

Hangt ervan af welke groepen de problemen veroorzaken. Als er buitenlanders bij betrokken zijn, dan is het makkelijk als de buitenlanders het ook oplossen. Als het een probleem is veroorzaakt door Marokkanen, dan is het ook makkelijker als zij het oplossen. Zij begrijpen de cultuur van Marokkanen beter dan Nederlanders.

9

Ond

Dus als het gaat om multiculturele problemen ben je van mening dat […]

10

Resp

Ja, je moet Marokkanen niet de problemen van Nederlanders oplossen. Maar dat betekent niet dat ze zich niet moeten aanpassen. Dat is een ding wat zeker is.

11

Ond

Denk je dat in Nederland de eenheid minder is geworden doordat mensen met verschillende culturen in Nederland wonen?

12

Resp

Ik denk van niet. Ik denk dat juist de culturen juist hechter met elkaar zijn juist tegen een andere cultuur. Marokkaanse jongeren die met elkaar klieken, Nederlanders die samen het WK kijken.

144

13

Ond

Maar als we de gehele bevolking als eenheid bekijken, wat vind je dan?

14

Resp

Dan niet nee. Ook als we te maken hebben met een cultuur. Dan kan er maar weinig. Het is onze cultuur in principe. Maar hun gaan altijd weer als het iets slechter is, van ja maar onze cultuur, maar. Het is altijd de lusten en niet de lasten. Dat valt me op bij andere culturen. Ik moet zeggen dat het soms wel mee valt bij bepaalde groepen. Het ergste is bij Marokkanen, die hebben allemaal d’r eigen dingen. Bij Turken valt het op zich wel mee, die passen zich wel aan, de Chinezen hoor je ook nooit wat van. Bijvoorbeeld dat soort volk. Het zijn de ja, de Antilleanen, die zijn ook wel een beetje. Maar ja die spreken de taal he. Dat valt wel mee. En het geloof is natuurlijk ook bij Marokkanen anders. Ik heb er geen moeite mee, maar het idiote geloof wat erbij hoort. Als jij geen varkensvlees eet, dan doe jij dat niet. Maar ik ben geen slecht mense omdat ik een tosti eet. Dat is niet netjes.

15

Ond

Je noemde net de lusten en niet de lusten, kun je daar wat meer over vertellen?

16

Resp

Ze willen wel d’r eigen wetgeving in principe. Maar ze willen wel laten en doen wat ze willen. Als hun vrouw een kind van een ander krijgt, dan slaan ze d’r helemaal lens. En dat is de Islam. Maar die gebruiken ze ook helemaal verkeerd, ze weten nog niet eens niet wat het is. Ze zijn hier geboren in principe, maar ze willen hier de regels van Nederland. Als ze bijvoorbeeld een tasje jatten dan krijgen ze hier relatief weinig, als ze dat in eigen land doen wordt de hand afgehakt. Dus dat willen ze dan ook weer niet. Maar het is wel zo dat als ze een keer een vrouw hebben geslagen dan is het zij beledigd mij en het is eerwraak. Dat bedoel ik met wel de lusten en niet de lasten. Ze willen wel alle feesten meemaken bijvoorbeeld.

17

Ond

Denk je dat mensen die een andere cultuur willen beoefenen dit binnenshuis dienen te doen?

18

Resp

Je bent in principe op bezoek in een land, de meesten zijn daar geboren, dan zeg ik dan moet je je eigen wel aanpassen aan de regels in een land. Probeer jij maar eens een kerk in Iran of Irak te krijgen, dan weet je dat dat niet gebeurt. Je weet, we zijn heel makkelijk in dit land en dat vind ik niet, want we zijn toch met zijn allen. Maar het is wel tot op zeker hoogte. Dat vind ik ervan. Ik mag niet met een bivakmuts op straat lopen, dus waarom dan iemand wel in een burka. Ik moet herkenbaar in beeld blijven, al heb ik een wollen muts op. Dat vind ik er wel van. Dat vind ik dan allemaal.

19

Ond

Ik merk een beetje dat je het gevoel hebt dat anderen inconsequent zijn. De ene keer doen ze dit, de andere keer doen ze dat. En ze kunnen het voor zichzelf goed praten,

20

Resp

Ja, het lijkt het geloof wel. Het misbruiken van het geloof. Kijk maar eens op straat. Je weet precies wat ik bedoel. In de Koran staat niet dat je een vrouw die iets te uitdagend gekleed is mag betasten of uit mag schelden voor hoer. Ook dat staat niet in de Koran. Maar omdat ze op vrijdagmiddag de Koran hebben, mag het wel. Alles is weer goed. Alle buitenlanders lopen de hele dag met die kralen dingen. Je mag niet stelen, niet roken, niet oplichten. En toch zit heel de koepel er vol mee en zitten ze met hun kralendingetje je weet wel. Ze praten in hun eigen straatje.

21

Ond

Past dit in Nederland?

22

Resp

Nee, ze horen terug te vallen op hun achtergrond. Dat hoort, dat is Nederland. Het is niet ik ben Christen of ik ben dit of ik ben dat. Nee, gewoon dit is ons, tussen haakjes, zoals het hoort. En het is allemaal zo goed en geweldig daar, maar terug gaat er geen ene. Ja, als ze tegen het demente aanzitten. Dan gaan ze terug. Niet eerder, ondanks dat het zo geweldig is.

145

23

Ond

Denk je dat Nederlanders meer moeite kunnen doen om zich te verdiepen in andere culturen?

24

Resp

Luister, waarom zou ik ze leren? Dat is niet negatief. En worden ze ons al niet opgedrongen? Ik weet bijna beter hoe een Moslim in elkaar zit dan een Katholiek. Je wordt er al mee doodgegooid. Dus waarom zou ik dat willen. Mensen die dat willen, die zoeken het wel op. Maar luister, ik vind dat niet nodig. De meesten komen hier naartoe, die moeten d’r eigen hier aanpassen. Turken in Turkije die schelden op de Turken die hier zitten. Ze zeggen dat is gewoon boeren volk, daar loopt niemand meer met een hoofddoek. Hun zijn net zo modern als wij hier, en ze schelden op de Turken hier, want die verpesten het voor de Turken daar zeggen ze altijd. En het is niet alleen daar. Die Joegoslaaf, die Serviër, die hier naartoe komen, die moeten gewoon betalen om hier naartoe te komen. Dat is allemaal onderling geregeld. En met dat skinnen. Dat zijn ook allemaal criminelen. En dat heeft dan niks met geloof te maken. Dat heeft niet alleen met Moslims te maken wat dat betreft. Kijk, een Turk is ook een Moslim, maar daar heb je toch minder last van. Die zijn veel Westerser dan anderen. Kijk de andere landen zijn niet echt westers meer, ja als ze willen alleen.

25

Ond

Ik kom zo terug op de specifieke groepen en het verschil tussen westers en nietwesters. Voor nu, denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond hun kinderen moeten aanmoedigen de tradities van het thuisland te behouden?

26

Resp

Ja, omdat zij ook dat recht hebben, snap je. Alleen als het niet ten nadele gaat van onze cultuur. Onze cultuur blijft onze cultuur en je kan niet zeggen dat de anderen, Islam bijvoorbeeld, d’r bij horen, want dat is niet. Want daar worden vrouwen onderdrukt en die hebben niks te vertellen wat dat betreft. En dat vind ik dan wel, kijk maar naar de groepen, de jonge marokkaantjes hebben totaal geen respect voor vrouwen, helemaal niks. Weet je, veel mag, als de andere bevolkingen er geen last van hebben en dat vind ik dat dat wel vaak is. Hoe vaak hoor je wel niet dat er weer een vrouw van het balkon afgeknikkerd wordt of een kind om weet ik veel wat. Van de week in Haarlem weer, dat ligt allemaal daar aan. Dat is gewoon triest.

27

Ond

Dat gaat te ver?

28

Resp

Ja, dat is gewoon triest. Op zich, Christenen die zijn ook erg, daar komen veel oorlogen uit. En weet je wat het is, wij hebben hier geen eerwraak. Weet je als we hetzelfde doen als Marokkaan, en hij zegt dat hij het uit eerwraaak doet en wij omdat dat me niet aanstaat, dan krijgen wij tien jaar meer.

29

Ond

Is Nederland daar te gemakkelijk in?

30

Resp

Ja ja, zeker.

31

Ond

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond die in Nederland komen wonen zich aan moeten passen aan de Nederlanders?

32

Resp

Ja, 100 procent zeker.

33

Ond

Kun je dat uitleggen?

34

Resp

Nederland is een warm land, wij praten hier alle talen. Als een Fransmand hier komt praten wij Frans, als een Duitser komt praten wij Duits. Maar als we naar Frankrijk gaan, praten ze daar Nederlands? Nou dat probeer ik al niet. En een Engelsman al helemaal niet. Ik vind dit al een vrij tolerant land, maar ik zeg als je hier naartoe komt 100% aanpassen. Maar ik zeg dat als je hier naar toekomt 100% aanpassen. En

146

anders volgens dezelfde regels straffen zoals in hun land geld. Dat vind ik nog veel beter. Dan zitten de gevangenissen voor de helft minder vol. Dat is een ding wat zeker is. Topic 2: Integratie 35

Ond

Wat is voor jou een allochtoon?

36

Resp

Een buitenlander die zijn eigen niet aan wil passen.

37

Ond

Wat is voor jou integratie?

38

Resp

Aanpassen, dat is het belangrijkste

39

Ond

Wat is aanpassen voor jou?

40

Resp

Hun komen binnen, hun moeten zich aanpassen, als hun een eigen bruiloft willen geven, een Turkse of Marokkaanse bruiloft, ok, tot op zeker hoogte. Geen probleem, maar niet dat andere mensen er last van hebben.

41

Ond

Dat last hebben, gaat het dan om het persoonlijke last hebben of een maatschappij die ergens last van heeft.

42

Resp

Maatschappij. Ik heb nergens en niemand last van wat dat betreft, niemand valt ons lastig. Wij kennen ook veel, eeeeeeh, allochtonen niet misschien [gelach], maar wij kennen wel heel veel buitenlanders gewoon en wij hebben we weinig last van. Maar als je een ouder mensje bent, want dat is ook nog zo. Het zijn jonge meisjes die lastig worden gevallen of oude mensen met tasjesroof en dat soort dingen. Of ze gaan met een groep jongeren in elkaar slaan. En als je er al een of twee kent, dan heb je er weinig last van. En als jouw kind thuis komt en die praat meer Marokkaans dan Nederlands, dan vind ik dat ook een last. En wat ik ook zo raar vindt, onze generatie vallen nog wel mee, die passen d’r eigen aan. Dus je zou ook denken dat ze hun kinderen opvoeden waarin ze zich leren aanpassen, maar dat gebeurt dus niet. Dat vind ik eigenlijk wel raar. Die 12/ 13 jarigen die zijn een beetje losgeslagen. Nou ja en iedereen stikt er natuurlijk genoeg van, en de regering natuurlijk ook, en die Wilders die zegt het op een verkeerde manier natuurlijk, maar die durft het dan nog wel te zeggen en dan krijg je meteen: racisten. Nou en dan wordt er eentje kapot geschoten door een linkse dan, die Fortuyn die ik bedoel. We hebben geen racistische ideeën voor de duidelijkheid, maar als er niks gebeurt he, dan misschien dat onze kleinkinderen in oorlog leven. Misschien dat het wel eerder gebeurt. Uiteindelijk, roei het zijn eigen uit. Dat blijf ik zeggen. Ze proberen de Islamitische wet te volgen. Dat is het vaak. Dan is het vaak dat die rare, die anderen daar heb je niet zoveel last van, de Islam proberen door te drukken, maar de vrouwen die hoeven niet meer onderdrukt te worden. Andere mannen zijn dat al getrotseerd, dus dat bedoel ik, uiteindelijk roei het zijn eigen uit. Dat zal wel heel lang duren, dat zullen we niet meer meemaken. Dat is het wel, daar ben ik van overtuigd. Iedereen wil iets meer. Die wil iets losser kunnen leven. Niemand wil een Taliban, een schrikbewind. Dus uiteindelijk lost het zijn eigen wel op. Ze kijken steeds meer tv, steeds meer nieuws van buiten. En dat is het gewoon. En breng wat meer Westerse ideeën naar voren en dat wordt dan weel anders. Want dan krijg je een bevolkingsgroep, in je eigen bevolkingsgroep tegen je. Dat bedoel ik te zeggen, in andere landen worden ze steeds iets meer moderner, maar juist hier proberen ze het. En de Taliban probeert het ook, want die zijn gewoon bang. Bangheid dat iemand daar doorkomt, ja dan is het gewoon klaar. Net als Mc Donalds, ik noem maar iets geks, ik zeg niet dat dat goed is, het is net zo slecht,

147

43

Ond

Ik snap je punt. Je zei net ik heb best veel buitenlanders in mijn vriendengroep, maar niet zoveel allochtonen. Kun je daar wat meer over vertellen?

44

Resp

Ja, echt vrienden zijn het niet, het zijn allemaal wel goede kennissen, maar echt de vriendenkring zeg maar, als wij een feestje hebben met honderd mensen is er eigenlijk geen eentje. Dat moet ik dan ook weer zeggen. En ik heb wel een Molukse vriend, hij heeft een kleur zegtie, maar eigenlijk is hij ook weer geen Marokkaan. Die hebben ruzie met iedereen. Molukkers niet. We hebben we goede kennissen, vrienden zijn het niet echt, maar wel goede kennisen, die hebben we wel, waar je gewoon mee om kan gaan. Van mijn werk ook, dan kun je zeggen kutturk hoe is het en dan zegt hij vuile vieze kaaskop, dat is leuk. En dan kun je gewoon discussiëren over dingen en dat hoort er dan gewoon bij. Maar hun kunnen dat ook hebben. En hij is inderdaad ook zo’n frikandellenturk en zijn vrouw hoeft geen hoofddoek. Ze mag het zelf weten zegt hij en van mij hoeft het niet. Die hebben d’r eigen aangepast.

45

Ond

Die persoon is dat dan een allochtoon als hij zich aanpast?

46

Resp

Nee, als jij je aanpast dan ben jij geen allochtoon. Als jij je eigen maar aanpast.

47

Ond

Wat vind je van de integratie van Marokkanen?

48

Resp

Niet, want ze zitten hier al zo lang. Ze hoeven niet meer te integreren. Dat doe je namelijk wanneer je aankomt. Van integreren is dus geen sprake meer van. Het is wel bijvoorbeeld, zoals op mijn werk, daar komen heel veel oude Marokkaanse mannen met hun zoon van een jaar of 22 en die mannen praten allemaal geen Nederlands. Dan denk ik van ja, die zijn dus nooit van zijn leven geïntegreerd.

49

Ond

Maar kunnen ze dan nog integreren?

50

Resp

Ja, dat vind ik wel. Iedereen is nooit te oud om te leren. Ik vind 100% dat dat het eerste is wat je moet leren is de Nederlandse taal. Het is gewoon zwaar onbeschoft als je zeg maar met een paar man staat en er komen Marokkanen bij en dat ze Marokkaans tegen mekaar beginnen te lullen. Dat is echt zwaar onbeschoft. Dat vind ik triest. En ze zullen het misschien bedoelen, het gebeurt wel.

51

Ond

Wat vind je van de integratie van Surinamers?

52

Resp

Dat is geen echte integratie, ze zijn een beetje hetzelfde. Het is eigenlijk een kolonie van Nederland geweest, ze praten half Nederlands, ze hebben volgens mij nog de gulden gehad. Dus dat is niet echt….

53

Ond

Moeten zij integreren denk je?

54

Resp

Ik denk dat zij bijna alles al hebben waarvoor je moet integreren. Buiten het criminele gedrag misschien dan, dat is misschien anders.

55

Ond

En aanpassen?

56

Resp

Ja, die zijn eigenlijk al een beetje Nederlands vind ik dan. Dat is dan weer een apart volk Antillianen, Surinamers. Ze zijn allemaal Nederlands, misschien dat het gerecht misschien wat anders, dat soort dingen en als het wat kouder wordt ze eerder met een dikke muts lopen omdat ze er niet tegen kunnen. Kijk ik denk dat die bevolkingsgroep wel meevallen. Hier in Breda is het misschien ook anders. Hier heb je meer straten met Marokkaanse of Turkse dan Negers en Surinamers. Ik vind ook dat Surinamers wat bijdragen ofzo. Als je het vergelijkt met Marokkanen, die dat niet

148

echt doen. Surinamers zijn een gastvrij, open volk maar als je daar langskomt, dan zeggen ze kom binnen en dit en dat en bij Marokkanen is dat een veel meer gesloten kringetje, de eigen kliek. 57

Ond

Wat vind je van de integratie van Turken?

58

Resp

Die vind ik over het algemeen een stuk beter dan Marokkanen, die zijn meer vernederlandst eigenlijk. Die zijn netter. Dat is een westers land ook eigenlijk. En ik denk dat dat in Marokko minder is. Maar ja dan moet je ook niet zeuren over de Westerse cultuur als je die mee wilt maken. En anders dan moet je lekker daar blijven, dat is heel simpel. Wij passen ons ook teveel aan, wij zijn bang voor discriminatie. Het is niet alleen meer discriminatie vind ik. Dat is echt de Kukluxclan, dat zijn echte discriminanten, echte racisten. Je moet je eigen aanpassen. En als ze iets dan, dan wordt er niks tegengegaan. Als wij het doen dan verzieken wij het voor iedereen. Bij hun is het temperamentvol en het hoort erbij en wij zijn tuig. En als je er iets van zegt, dan wordt je de mond gesnoerd, of je wordt doodgeschoten. Dat soort dingen, maar je ziet, een Rita Verdonk die staat daar en die wordt met eieren bekogelt. En ze sprinten allemaal hard weg en ze durven niet. En ze kunnen ook niet normaal communiceren. Eieren gooien oke, maar dan moet je ook zeggen waarom je met eieren gooit. En Verdonk is geen racist, en eigenlijk Wilders is ook geen racist. Alleen die zeggen waar het op staat, en dat mag niet.

59

Ond

Ik heb een aantal dingen gehoord, ik wil ze even herhalen of ik het goed begrepen heb: grote verschillen zijn er tussen westers en niet westers als het gaat om integratie en de religie. En dan eigenlijk met een toespitsing op de Islam.

60

Resp

Juist, weet je wat het is. De Christenen daar hoor je toch eigenlijk nooit wat van. Eigenlijk is er in Nederland weinig verschil in relatie, je hebt er twee, nee eigenlijk maar een. Ik ben bijvoorbeeld katholiek, maar ik ben nog nooit in een kerk geweest. Dus wij hebben al eigenlijk geen geloof en dat wat er is, is weinig. Wij zijn de Christenen eigenlijk. En wij doen daar echt helemaal niet aan. Maar het enige waar je mee in aanraking komt is de Moslim en die proberen dat alleen maar op te dringen en dat is ook normaal dat ze dat doen, maar dat vind ik niet zo.

61

Ond

Er is dus een groot verschil tussen Moslim en niet-Moslim?

62

Resp

Ja, zo kun je het het beste zeggen, niet Christen ofzo, dat heeft er niks mee te maken maar Moslim en niet-Moslim. En ik denk dat het probleem is eigenlijk dat wij te westers zijn geworden, dan geloof je ook in mindere dingen, dan geloof je meer in materiële dingen. En uiteindelijk gaat de Islam er ook in gaat geloven en dat wordt ook steeds minder maar het is denkik heel anders gegaan als 90% gewoon naar de kerk was gegaan. Dan was de Islam hier niet geweest.

63

Ond

Wat vind je van de integratie van Antillianen?

64

Resp

Ja, hetzelfde als de Surinamers, alleen de Antillianen heeft wel een heel groot criminaliteitsgehalte. Criminaliteit hoort bij elke samenleving, dat hoort, waarom weet ik niet, maar dat idee heb ik wel. Dat bevordert misschien zelfs wel de economie. Dat is wel zo natuurijk, iedere handel die men doet, of het nu legaal of illegaal is en anders, je krijgt natuurlijk ook al een parkeerbon voor het schuin oversteken van de straat, dus laat iemand een keer, een Antilliaan, ik noem maar iets, dat hoor er wel bij. Ja, de verharding is dat misschien het grootste probleem. Net als oude mensen beroven enzo dat vind ik ja. Als mijn zoon ooit later een kindje aanraakt, of een oud mensje berooft of een meisje verkracht, dan sla ik hem morsdood. Echt waar dan hoef

149

je bij mij niet meer binnen te komen. Dat vind ik gewoon te gek. Gewoon respect voor ander mensen en zo worden zij dus opgevoed, daar is geen respect voor. 65

Ond

Is dat alleen bij Antillianen?

66

Resp

Antillianen daar zit het ook wel een beetje, maar minder als de Marokkanen. Die hebben ook wel een grote criminelengroep, net als tasjesroven enzo en oude mensen beroven, maar ik denk niet dat dat met integratie te maken heeft.

67

Ond

En buiten criminaliteit zijn ze goed geïntegreerd?

68

Resp

Ja, dat denk ik wel ja. En ze praten gewoon Nederlands, en het is gewoon belangrijk dat we ze verstaan. Vandaag kwam iemand bij mij en die was al bij de receptie geweest, maar die stuurden hem naar ons toe. Hij moest een voorruit hebben, dus ik zeg nou ja dan kan ik je niet helpen. Dus ik aan iemand anders vragen en hij bleef maar zeggen ‘ruit’, ‘ruit’ en wijzen. Toen bleek dat hij een ruitenwisser moest hebben. Dus dan komt die van d receptie weer van ja ik kon hem niet verstaan. Ik zeg nee, ik ook niet, iedereen dacht dat hij een voorruit moest hebben. Maar dat bedoel ik te zeggen. Ja, dat vind ik dus niet ok. Topic: Contact met immigranten

69

Ond

Volgende vraag, je had het net al over je vrienden en kennissen groep. Ga je wel eens bij migranten op bezoek?

70

Resp

Nee, eigenlijk niet. Mijn vriendin dan wel eigenlijk die kent er ook. Trouwens, die komt dan wel bij ons op de verjaardag. Een Antilliaanse enzo.

71

Ond

We hadden het net al over allochtonen en wat dat betekent. Is een Amerikaan bijvoorbeeld voor jou een allochtoon.

72

Resp

Dat kan wel in principe een allochtoon zijn. Dat kan wel.

73

Ond

Waar hangt dat dan vanaf?

74

Resp

Ja, je kunt zeggen op de kleur, maar dat is niet alles natuurlijk. Polen zie ik ook als allochtonen, die zijn bijvoorbeeld ook een groot probleem, niet alleen hier maar ook in heel Europa wat dat betreft. Maar een Amerikaan kan ook een allochtoon zijn.

75

Ond

Stel, je hebt hulp nodig voor een persoonlijk probleem gaan zou je naar een allochtone vriend gaan?

76

Resp

Nee!

77

Ond

Wat zou je ervan vinden als een van jouw naasten met een Turkse of Marokkaanse zou trouwen?

78

Resp

Ja, dat is natuurlijk zijn goed recht natuurlijk. Dat wel ja. Alleen ik zou wel zeggen dat als het zou gebeuren, ik heb nog nooit een man gezien die met een Turkse of Marokkaanse zou trouwen die in een keer met een Moslim zou worden. Wel blanke vrouwen die dan Moslim worden, maar die zijn gewoon bang voor hun vent. Maar andersom heb ik het eigenlijk nog nooit gezien. En als hij zijn eigen nooit meer laat zien, dan zou ik er wel wat van zeggen.

79

Ond

Als het gevolgen heeft, dan ben je het er niet meer eens?

150

80

Resp

Nou ja, dan moet hij het nog steeds zelf weten, maar dan zeg ik er wel mijn mening over. Kijk, hij mag zelf weten wat hij er mee doet, maar ik mag wel mijn mening geven, het is een vrij land en dat zou ik dan ook gewoon doen. Praktijktechnisch komt dat veel minder voor. Andersom komt het veel meer voor.

81

Ond

Je doelt denk ik op mannelijke vrienden en je zoon? Je hebt ook een dochter bijvoorbeeld hoe zou je dan reageren.

82

Resp

Nee maar, een Nederlandse man gaat niet snel met een Turkse man bijvoorbeeld en vrouwen zijn veel gevoeliger voor. Ik denk dat als wij met zijn allen in NL op Turkse of Marokkaanse vrouwen zouden vallen, dan zou het een ander NL zijn, maar dat gebeurt gewoon niet veel. En andersom is dat veel meer. Een vriend of vriendin of een kennis is natuurlijk heel anders dan een dochter of zoon he. Dat is natuurlijk je ergste nachtmerrie.

83

Ond

Als jouw zoon of dochter nu thuiskomt met een migrant?

84

Resp

Ja, tegenhouden zou moeilijk zijn, maar als ze zeggen ik wordt Moslim, dat accepteer ik niet nee.

85

Ond

En als ze zich niet willen bekeren maar wel willen trouwen wat dan?

86

Resp

Ik zeg niet dat ik het er mee eens bent, maar dan vind ik het wel een ander verhaal. Kijk als hij een Hollandse cultuur heeft of achtergrond, dan heb ik er niet zo’n probleem mee. Maar als ze bij mij thuiskomt met en Burka op, dan zeg ik wegwezen.

87

Ond

Heb jij wel eens een migrant als buurman of buurvrouw gehad?

88

Resp

Ik heb er wel eentje gehad, een Joegoslaaf en een Marokkaan. Het was een Joegoslaaf van 68 en die had een vrouw van 28, die kinderen die kregen best wel wat slaag en dat vond ik niet echt interessant.

89

Ond

Toen ze naast je komen wonen wat dacht je?

90

Resp

Ja, dan is het maar weer leven en laten leven. Het is niet dat ik ze weg zou pesten. Ik had er geen last van. Dat vrouwtje zei nog wel eens wat als hij er niet was, maar als hij er wel was dan zie ze ook niks. Kijk ik woon gewoon liever naast een Nederlander dan een allochtoon. Maar ja als het een allochtoon is, kijk net als een Chinees is ook niet lastig. Die vallen d’r eigen alleen lastig. Chinezen en Japanners, dat is allemaal mensenhandel of gokken, maar altijd in d’r eigen.

91

Ond

Zijn Chinezen geïntegreerd?

92

Resp

Daar heb je geen last van. Je merkt ze ook bijna niet. Kijk wij weten dat toevallig van hun acties dat het zo is. En de meeste mensen weten dat niet. Dat is een asociaal volk hor. Als ze op de bus staan te wachten en die komt eraan en ze moeten erin, dan is het gewoon boem boem duwen en dan zeg ik fufuuu [fluit] wegwezen. Ze zijn hard, echt asociaal volk en vies volk. Niet echt schoon, proper. Maar we hebben er geen last van, ze doen het bij hun eigen volk.

93

Ond

Zijn ze geïntegreerd dan eigenlijk?

94

Resp

Nee, je merkt het niet zo. Maar daar heeft ook eigenlijk geloof mee te maken. Ze hebben dezelfde ideeën, westerse ideeën, dus daar hebben we geen last van. Ze hebben bijna geen eerwraak en dat soort rare fratsen. Misschien in China zelf

151

misschien. Topic 4: Gevoel van veiligheid en bedreiging 95

Ond.

Heb je wel eens het gevoel dat migranten jouw cultuur kunnen bedreigen?

96

Resp

Nou, dat is eigenlijk al zo. Ja dat vind ik wel.

97

Ond

Kun je daar wat meer over vertellen?

98

Resp

De grootste Moskeeën gaan ze hier bouwen. Dat dat zo is vind ik niet zo’n grote ramp, maar je ziet het op elke hoek van de straat zo eigenlijk. Hier in de buurt is een kleuterschool ook een Moskee geworden, dat vind ik dan weer een beetje. Kijk, ik vergelijk het maar met hun land. Kijk zo’n kerk […]. Het is eigenlijk als een bedreiging, de bedreiging is eigenlijk al geweest vind ik.

99

Ond

De Nederlandse cultuur wordt bedreigd eigenlijk?

100

Resp

Ja, de linkse partijen wakkeren dat aan. Die vinden dat prachtig. Dat vind ik zo erg, het zijn die partijen die de Nederlandse cultuur kapot maken. Dat vind ik de ergste bedreiging voor NL. Dat zie je wel, links is veel gevaarlijker dan rechts. Rechts, die hebben een grote mond, maar die durven in principe nog niet heel veel. Links die hebben rare acties met de Shell, de bom aanslagen, Greenpeace, allemaal links is dat.

101

Ond

Heb je het gevoel dat je economische positie wordt bedreigd door migranten?

102

Resp

Ja, je hebt hier natuurlijk al die polen. Ja, dat zijn ook immigranten he? Ze gooien de hele markt omver. Zwart werken enzo. En in deze crisis zie je het helemaal natuurlijk, en dat versterkt alleen maar. Maar pak op een gegeven moment ook diegenen maar aan die niet willen werken. Iedereen moet zijn eigen aanpassen, ook de Nederlander. En als je niet wil werken dan krijg je maar geen uitkering meer.

103

Ond

Dus we hebben eigenlijk al genoeg problemen in onze eigen samenleving?

104

Resp

Ja, als jij je eigen problemen niet op kan lossen, dan kun jij die van een ander natuurlijk ook niet oplossen. Topic 5: Acculturatie

105

Ond

Op welke manier denk je dat immigranten het beste in de Nederlandse maatschappij kunnen integreren?

106

Resp

Nederlandse taal, dat blijf belangrijk en ook de cultuur kunne begrijpen. Je moet je ook kunnen mengen. Je mag ook best in een oranje shirtje gezien worden.

107

Ond

Dat mengen, geldt dat ook voor scholen bijvoorbeeld?

108

Resp

Ja, scholing ook, maar ja als er meer geschoold zouden worden, dan zouden er automatisch meer integreren. Maar ja, het interesseert ze niet.

109

Ond

Dat betekent ook dat jouw kinderen bij migrant kinderen in de klas komen.

110

Resp

Ja, maar ik heb gekozen voor een grotendeels blanke school. Dat is heel simpel. Ik wil niet dat mijn kind de cultuur van een ander wil. Of de cultuur van papa en mama niet

152

ste

meer wil. Het is natuurlijk zo dat je tot je 20 op school zit en als hij thuiskomt en hij zegt pap we gaan volgende week naar Moskee, nou dan zal ik niet blij zijn. Nederlandse cultuur is onze cultuur en als jij hier komt, dan moet je je maar aanpassen. Als ik zou emigreren naar Marokko, of Irak, en ik neem mijn vrouw mee, en als iedereen Burka draagt, dan hoort zij ook een Burka te dragen. Heel simpel. En er zitten wel wat andere kinderen op, zo’n 20/ 30%, maar ik kon kiezen tussen dat of een school waar 70/ 80% anders. Tja, dan heb ik de keuze snel gemaakt. 111

Ond

En als het 50% de verdeling is?

112

Resp

Nee, ik kies er niet voor, dan rij ik liever een kilometer verder wat dat betreft. Het is onze cultuur en jij komt hier, dus jij past je maar aan. En je voedt je kind zelf wel op, maar een groot deel leren ze ook op school.

113

Ond

Ik heb twee stellingen, daar kun je op reageren: de reden dat migranten niet goed mee kunnen is vanwege de religie?

114

Resp

Ja, grotendeels wel. Met een groot verschil tussen Moslim en niet Moslim. Nou zeg ik niet dat niet Moslims zijn eigen niet aanpast, maar ik denk ook dat het grotendeels gemakzucht is. Degene die hier naartoe komen denken van zo NL, geld, klaar. En zo denken ze.

115

Ond

Aanpassen is de beste strategie voor migranten in NL. Ze moeten zijn zoals wij zijn.

116

Resp

Niet helemaal. Ze mogen wel hun eigen cultuur behouden, zolang ze anderen maar niet lastig vallen, En dat gebeurt wel.

117

Ond

Kun je drie immigrant groepen noemen die je het meeste mag?

118

Resp

Surinamers toch wel, ik vind dat gezellig volk. Even kijken, ik vind de Turken ook wel gezellig. Ik ken een Turkse jongen en dat is toch altijd wel lachen. Lekker gastvrijvolk ook.

119

Ond

En dat kunnen ook Moslims zijn.

120

Resp

Ja, maar de meeste Turken dat zijn Westerse Moslims. Die hebben geen eerwraak enzo. Dat valt eigenlijk wel mee. Maar als je dan toch moet kiezen dan valt het toch wel mee. Die hebben meer respect voor mensen. En, even kijken, wat nog meer. Molukkers, die ken ik ook een paar, dat is ook een gastvrij volk. Maar wat ik zeg, die hebben zich aangepast. Gewoon lekker een hapje eten, gewoon gastvrij.

121

Ond

En welke groepen vind je het minst leuk?

122

Resp

Zowiezo, de Marokkanen dat is het ergste van allemaal. Ja, de rest, dat is lastig. Algerijnen enzo, dat is allemaal wel hetzelfde volk. Topic 6: Toekomst

123

Ond

Hoe zie jij de toekomst van Nederland?

124

Resp

Ik denk dat als je 16 miljoen in NL hebt, en als die klaar zijn met alle Marokkanen dan zullen ze hier niet lang meer zijn. Ik denk dat de westerse bevolking tegen Marokkanen gaat worden, en ook de Surinamers en de Antilianen en de Molukkers, dat die ook tegen worden.

153

125

Ond

Zijn antiliianen voor jouw ook Westersen?

126

Resp

Ja, dat zijn zeker Westersen.

127

Ond

Denk je dat er een etnisch conflict kan ontstaan?

128

Resp

Nee, dat denk ik niet. Ik denk dat het zijn eigen uitroeit. Je moet het wel in toom zien te houden. Maar uiteindelijk roei het zijn eigen niet uit. Multicultureel, helemaal geen last mee maar ik zeg al, het is eigenlijk maar een grote bevolkingsgroep waar ik last van heb en dat zijn de Marokkanen. Kijk maar in de gevangenis, hoeveel % ermee vol zit. Dan vind ik het schandalig als iemand in de regering durft te zeggen je discrimineert. Dat is niet waar, ga maar kijken, tel ze maar. Je kan niet kijken of het zit er helemaal vol van. En dat is realiteit, maar die mensen durven niks te zeggen. En wat dat betreft is NL gewoon een schijtland. Het is gewoon een watjesland.

129

Ond

Stel dat het zichzelf niet uitroeit, wat zie jij als een andere oplossing?

130

Resp

Dan moeten westerse wat harder worden. Kijk, wij accepteren alles maar en we geven ze nog een kans en we laten ze nog een keer integreren. Dan moet je gewoon een punt erachter zetten. Dubbele paspoort kan gewoon niet. Vind ik echt niet kunnen.

131

Ond

Ok, dat was het dankjewel. Heb je nog vragen opmerkingen of iets dergelijks?

154

Appendix 9: Transcript 6 Transcript respondent 06 Datum van het gesprek: 22-04-2010 Interviewer: Sanne Jacobs. Geanonimiseerde aanduiding van de geïnterviewde: Resp.(Respondent). Geanonimiseerde aanduiding van de interviewer: Ond. (Onderzoeker). Context: Onderzoek naar de reactie van Nederlanders op nieuwe minderheden. Achtergrond De respondent is een man van 38 jaar oud en geboren en getogen in Breda. Hij is op zijn vijftiende van school gegaan. Hij heeft in de bouw gewerkt en werkt nu 20 jaar bij hetzelfde bedrijf in de voedsel industrie. Topic 1: Multiculturaliteit 1

Ond

Denk je dat Nederlanders moeten erkennen dat de Nederlandse maatschappij bestaat uit verschillende mensen met verschillende culturen?

2

Resp

Ja dat is wel een feit hè. Je hebt veel verschillende culturen hier en nationaliteiten dus ja het is wel een feit dat in ieder geval dat de mensen in ieder geval anders zijn. Dat ze iedereen moeten accepteren denk ik.

3

Ond

Vind je dat Nederlanders immigranten daarin ook kunnen helpen hun cultuur te behouden?

4

Resp

Mooie dingen van Nederland laten zien.

5

Ond

Maar de eigen cultuur? Dus de Marokkanen en de Marokkaanse cultuur, Antilianen en Antilliaanse cultuur, dus dat de Nederlanders daarin stimuleren dus middels projecten?

6

Resp

Dat hun hun cultuur kunnen behouden? Ja, binnenshuis.

7

Ond

Denk je dat het goed is voor Nederland als iedereen zijn culturele achtergrond vergeet?

8

Resp

Nee dat moet iedereen behouden vind ik. Is toch een stukje wat je meegekregen hebt van vroeger.

9

Ond

Denk je dat de maatschappij met veel verschillende culturen, dus diverse mensen, gemakkelijker problemen kan oplossen?

10

Resp

Ja je zal het toch samen moeten doen. Je leeft samen op een klein stukje land met 16 miljoen mensen, dan zal je het toch samen moeten doen. Maar ik denk wel dat er een harde aanpak vereist is.

11

Ond

Maar denk je dat problemen makkelijker opgelost kunnen worden doordat er zoveel verschillen zijn?

12

Resp

Dat denk ik niet want iedereen heeft toch zijn eigen cultuur en eigen grenzen. Als je naar een allochtoon kijkt, die spreken toch meer met hun hart en passie en trekken toch minder terug van hun eigen cultuur. Wij laten dat eerder los denk ik zelf. Ik denk dat wij daar wat makkelijker in zijn om daar mee om te gaan dan de allochtonen.

155

13

Ond

Dus uiteindelijk, stel; we hebben een probleem, we hebben een kredietcrisis en het feit dat wij met heel veel verschillende mensen op een heel klein stukje land wonen betekent niet dat daar door meer problemen ontstaan of sneller opgelost kunnen worden?

14

Resp

Nee ik denk het niet.

15

Ond

Denk je dat de eenheid in Nederland minder is geworden doordat er zoveel verschillende mensen wonen?

16

Resp

Ja, het gevoel van één zijn is veel minder.

17

Ond

Hoe denk je over eenheid in Nederland?

18

Resp

Het is andere koek hè. Vroeger kon je nog lekker op straat spelen. tegenwoordig mag je blij zijn als je goed met de buren overweg kan, want anders heb je er ook gewoon geen zin meer in.

19

Ond

Dus eigenlijk maakt niet meer zo heel veel uit wat voor mensen er wonen?

20

Resp

Nee het moet wel gescheiden blijven. Bijvoorbeeld in Breda noord zie je dat er een grote groep allochtonen wonen dat vind ik wel fout. Er zou veel meer gemixt moeten worden.

21

Ond

Je zei net al dat het prima is dat mensen van andere culturen komen dat ze dit ook met zich meedragen, dat ze dit behouden maar wel dat ze dit het liefst of beter binnenhuis kunnen houden. Wat is voor jou een reden om te zeggen dat het binnenshuis geuit moet worden en niet op straat bijvoorbeeld?

22

Resp

Ik denk dat het een stukje opvoeding is, dat is mijn mening weer. Als je dat zo ziet: kleintjes op straat, dan zie je allochtonen gewoon meer buitenhuis leven dan als wij hebben. Wij hebben toch een stukje regelmaat. Ten minste dat zie ik bij mezelf dan en dat vind ik wel heel belangrijk.

23

Ond

Voor jou is dat ook reden omdat Nederlanders veel binnenshuis houden uiten eigenlijk en niet zo zeer op straat dat het fijn is als andere dat eigenlijk ook doen?

24

Resp

Ja

25

Ond

En bijvoorbeeld de keuken, het eten er zijn ontzettend veel invloeden in Nederland inmiddels. Of klederdracht? Hoe sta je daar tegenover?

26

Resp

Als je het gezicht nog ziet.

27

Ond

Geen Boerka’s?

28

Resp

Nee.

29

Ond

Denk je dat Nederlanders meer moeite kunnen doen om de gebruiken en tradities van andere culturen in Nederland te leren?

30

Resp

Waarom moeten ze dat doen? Dat is maar net wat hun interessegebied is. Sommige Nederlanders vinden dat misschien wel fijn, maar ik heb niet de interesse om me in een andere cultuur te verdiepen. Ik vind dat heel veel problemen in de wereld veroorzaakt worden door geloof. Kijk maar om je heen.

156

31

Ond

Stel dat ze op de basisschool van jullie kinderen ééns per week andere culturen gaan bespreken bijvoorbeeld?

32

Resp

Dat vind ik goed. Dat vind ik niet erg. Het is natuurlijk de samenleving waar de toekomst ligt.

33

Ond

Dat kinderen bewust worden, de Nederlandse bevolking bewust wordt, van de verschillende culturen dat kan geen kwaad, maar wat je eigenlijk ook wel zegt is dat Nederlanders niet actief mee doen. Denk dat mensen met een andere culturele achtergrond hun kinderen moeten stimuleren om ook de thuiscultuur te behouden?

34

Resp

Ja dat vind ik wel.

35

Ond

Heeft dat ook te maken met wat je in het begin zei; het is een stukje van jezelf dus het is goed dat dat wel behouden wordt?

36

Resp

Ja.

37

Ond

Je hebt niet het idee dat dit eventueel de integratie kan benadelen?

38

Resp

Nee zolang dat maar wederzijds is dan maakt het niet uit.

39

Ond

Zolang de kinderen maar weten; wat is mijn huiscultuur en wat is eigenlijk de publieke cultuur? De cultuur waar je in leeft.

40

Resp

Ja.

41

Ond

Denk je dat mensen die in Nederland wonen zich aan moeten passen aan de Nederlanders?

42

Resp

In bepaalde gevallen wel ja. Bijvoorbeeld als ik aan het werk ben er zitten 5 Marokkanen of allochtonen, ik zal het bij allochtonen houden, en die zitten aan de koffie en ik kom daar binnen dan vraag ik wel of ze Nederlands praten. Nederlands is de voertaal en ze kunnen ook heel goed Nederlands, daar geef ik ze een compliment voor; “Je spreekt goed Nederlands dus waarom doe je dat niet?” Ik krijg daar altijd een beetje afschuw van dat mensen elkaar niet meer durven aan te spreken en dat vind ik jammer dat dat stukje er niet meer is.

43

Ond

Ja, dus de aanpassing?

44

Resp

Het moet van 2 kanten komen. Spreek elkaar daarop aan. Ik denk dat mensen een beetje bang zijn voor de tegenreactie. Terwijl ik wel ervaar dat dat best wel meevalt.

45

Ond

Is die angst terecht denk je?

46

Resp

Als je om je heen kijkt misschien wel. Ik kijk af en toe opsporing gezocht en dan zie je die overvallen. En overvallen en dat soort dingen worden het meest door allochtonen gedaan. Verkrachters en pedofielen dat zijn meestal de Nederlanders.

47

Ond

Ja?

48

Resp

Het is ook wel vaak in de cultuur als iemand van de familie iemand in elkaar slaat, dat is het beeld he wat de meeste hebben, dan komt gelijk de hele familie even polshoogte nemen bij hun thuis. Ik denk dat dat ook mee speelt.

157

49

Ond

Dus eigenlijk is de angst, de interactie die er is en waar ook een stukje angst mee gemoeid is, zorgt er eigenlijk voor dat mensen niet dichter bij komen, maar juist van elkaar.

50

Resp

Komt ook wel door de media denk ik.

51

Ond

Hebben jullie weleens het idee dat de media een negatiever beeld schetst?

52

Resp

Vaak klopt het wel ja. Topic 2: Integratie

53

Ond

Wat is voor jou een allochtoon?

54

Resp

Het wordt zelf zo vaak geassocieerd dat het iemand met een kleurtje is. Een allochtoon is een medelander. Dat kan een Pool zijn die zijn eigen niet aanpast, maar dat kan ook een Antiliaan zijn die zijn eigen niet aanpast.

55

Ond

Dus het heeft voor jou met de aanpassing te maken?

56

Resp

Ja. Dat Marokkaanse vrouwtje dat tussen de Nederlanders staat en niet bij de andere Marokkaanse vrouwtje achteraan.

57

Ond

Wat is voor jou integratie?

58

Resp

Dat je respect voor elkaar toont. En dat je je aanpast aan het stukje cultuur dat er heerst in het land zelf. Met behoud van je eigen cultuur. Dat mag.

59

Ond

Wat vind je van de integratie van allochtonen in Nederland?

60

Resp

Om dit moment?

61

Ond

Ja.

62

Resp

Het is een raar volk, ja toch? Maar ik werk nou veel met allochtonen en ik zie wel dat het vaak de oudere generatie is die achterblijft en de jongere generatie meekomt zeg maar.

63

Ond

Je hebt het over aanpassen. Gebeurt dat?

64

Resp

Ja, je moet alleen voorkomen dat je groepjesvorming krijgt en dat zie ik nog wel te veel waar ik werk dan. En dat vind ik jammer. Je krijgt dan vaak dat mensen gaan praten van ja daar zitten ze weer.

65

Ond

Is het merkbaar de groepjesvorming op de werkvloer?

66

Resp

Ja!

67

Ond

Dus gemengde scholen, gemengde werkplaatsen?

68

Resp

Ja, dat is Nederland, gemengd en niet alles apart. Geen islamitische school, want daar ben ik gewoon tegen. Dat moet je niet willen, dan krijg je die groepjesvorming weer natuurlijk. Ja want met de allochtonen dan en dan praat ik even over de Marokkaanse gemeenschap, de Moslims, die hebben altijd nog dat neerbuigende

158

gedrag terwijl dat in ons land niet voorkomt en dat zijn die cultuurverschillen. Van je mag de deur niet en je ziet wel dat dat nu aan het veranderen is. Met name de oude generatie die is minder geïntegreerd dan de nieuwe generaties. 69

Ond

Je zegt net even het verschil tussen mannen en vrouwen anders is bij de Marokkanen dan in de Nederlandse cultuur. Heb je ook het idee doordat ze misschien niet dat beeld aanpassen? Belemmerd dat ook de integratie? Dat ze die ongelijkheid nog hanteren.

70

Resp

Dat denk ik wel ja. Ik dat ze anders tegen vrouwen aankijken. Je merkt ook weleens als een vrouw als leidinggevende fungeert dat je daar meer problemen mee krijgt om allochtonen aan te sturen dan bij een man. De gezagvoering. Dat merk je wel.

71

Ond

Wat vind je van de integratie van Surinamers?

72

Resp

Wat ik dus vind is dat de groepen Marokkanen, de Moslims zeg maar te veel bij elkaar komen. Als je dan vraagt kunnen wij Nederlanders daar wat aan doen? Ja! Dat denk ik wel ja.

73

Ond

Maar wat bedoel je met te dicht bij elkaar komen?

74

Resp

Ze zoeken mekaar allemaal op.

75

Ond

Je zegt de hele tijd Moslims, bedoel je islam gelovige of Turken en Marokkanen?

76

Resp

De islam.

77

Ond

En daarin zie jij geen onderscheid tussen Turken of Marokkanen of Indonesiërs?

78

Resp

Maar wel in Ethiopiërs en Afrikanen. Maar wat ik zie in de Moslim gemeenschap is dat ze elkaar veel te veel op zoeken. En daar kunnen Nederlanders best wel wat aan doen ja. Als ik naar mijn werk kijk dan denk ik dat 70% allochtoon is.

79

Ond

Gaat dat goed zo? Eigenlijk ben je dan in de minderheid?

80

Resp

Tuurlijk helpen we mekaar als het mis gaat, maar we kunnen geen team vormen waarom niet?; omdat je te veel verschillend bent. Dat groepje gaat daar zitten in de koffiehoek, dat groepje gaat daar zitten in de koffiehoek. Ja het zit gewoon bij mekaar.

81

Ond

Dus eigenlijk is er van mengen geen sprake? Heb je dan ook het gevoel dat er een andere sfeer heerst? Dat het met het werk goed gaat, maar met het gemeenschappelijke delen van we moeten dit werken goed doen, samen. Maar zodra er pauze is, lunch of avondeten dat jullie in de koffiekamer zitten, dat er een andere sfeer heerst?

82

Resp

Ik was zelf leidinggevende en daar stelde ik de eis dat iedereen gewoon Nederlands moest praten, dezelfde taal, een stukje fatsoen. En dat niet iedereen koffie met mekaar gaat drinken. Ook de Nederlanders niet. Twee a twee en wissel dat af. En dat zie je nu helemaal niet en daar erger ik me weleens aan ja. En dan wordt er vaak geassocieerd; racist. Er is zelfs iemand naar me toegekomen van; “Ben jij racist ofzo?”

83

Ond

Mag ik vragen, was dat een Nederlander?

84

Resp

Een Marokkaan. Ik zei toen: “ten eerste wil ik niet dat je dat tegen mij zegt want dat

159

ben ik niet. Maar hij zegt ja jij hebt gezegd dat we gewoon Nederlanders moeten praten in het overleg”. Ik zeg; “Ja dat klopt dat vind ik gewoon normaal.” De voertaal is gewoon Nederlands en je kan heel goed Nederlands en dan loop je Marokkaans te lullen. En dat zeg ik dan niet op een nette manier en dat ie daarom dan denkt racist ofzo. Dat heb ik gelijk uit de wereld gehaald, een racist is heel wat anders. 85

Ond

Want je doelt denk ik ook indirect op de rol van een team? Teamleider?

86

Resp

Shift manager.

87

Ond

Die persoon is dus heel belangrijk in het bij elkaar brengen van of het juist uit elkaar laten vallen van.

88

Resp

Ja tuurlijk.

89

Ond

Heeft jou teamleider iets gedaan met die discussie met die Marokkaan?

90

Resp

Nee, maar dat vind ik ook jammer. Over zulke dingen moet je liever ook niet praten, dat heerst.

91

Ond

Om heel even terug te komen. Je doelde net op het verschil tussen Moslims en nietMoslims. Hoe zie jij dat verschil?

92

Resp

Toch nog wel een verdeeldheid.

93

Ond

Dus de religie in dat geval speelt toch nog wel gewoon mee.

94

Resp

De islam gaat over heel de wereld en dat is niet alleen met de islam, kijk maar naar de katholieken.

95

Ond

Maar bijvoorbeeld Turken en Marokkanen hebben over het algemeen hetzelfde geloof, maar een andere cultuur. Hoe zie je dat? Zie je daar een verschil tussen?

96

Resp

Ja, dat is persoonlijk.

97

Ond

Maar zie je een verschil als het gaat om integratie?

98

Resp

Denk dat de Marokkaanse gemeenschap toch meer naar elkaar trekt. Dat komt misschien ook wel doordat Marokkanen altijd in de media staan. Turken zie je niet vaak in de krant staan, het zijn altijd de Marokkanen.

99

Ond

En dat geeft ook het idee dat Turken beter integreren in de Nederlandse samenleving?

100

Resp

Ja.

101

Ond

Wat vind je van de integratie van Antilianen?

102

Resp

Ik ken wel wat Antilianen. Ik heb daar een goede ervaring mee. Sociaal volk.

103

Ond

Passen zij zich goed aan?

104

Resp

Ja dat vind ik wel ja. Dan krijg je dat weer. Als je in een grote groep zit. Stop ze niet allemaal bij elkaar, want dan krijg je dat.

160

105

Ond

Dus voor jou scheelt het ook heel erg dat ze in jouw omgeving niet in grote getale aanwezig zijn?

105

Resp

Ja.

106

Ond

Dus als de balans goed is, wat je net zei, geen enkele groep moet eigenlijk overheersen zowel de Nederlanders niet als de immigranten.

107

Resp

Ze moeten ook niet pleiten voor islamitische scholen, moskeeën daar moet je ook niet voor pleiten vind ik. Dan komen ze toch allemaal bij elkaar.

108

Ond

Is er een verschil voor jou tussen westerse en niet-westerse allochtonen?

109

Resp

Dat blijf ik zeggen als ze in grote groepen aanwezig zijn, kijk maar naar die Polen dan krijg je problemen. Hier aan de overkant wonen dan 7 Polen in één huis dan gaan ze gezellig lekker werken en dan komen ze ’s avonds lekker thuis dan bij elkaar zitten en ja dat hebben wij Nederlanders ook. Zet 4 Nederlandse mannen in één huis dan heb je dat ook.

110

Ond

Dus eigenlijk gaat het om afkomst, levensovertuiging, als ze maar niet te veel in groepen leven?

111

Resp

Nee. Ja dan krijg je die associatie weer van die Polen die zuipen of op die camping zitten Polen, nou daar moeten we maar niet naar toe gaan. Je moet ze niet bij elkaar zetten. Topic 3: Contact met immigranten

112

Ond

Je had het net al over de verdeling op de werkvloer. Je hebt aardig wat contacten als ik het zo hoor. Heb je immigranten in de vriendengroep?

113

Resp

Nou Hendrik. Wat je wel merkt als wij daar op een feestje zijn dan heb je natuurlijk ook de familie van Hendrik en die zitten dan echt weer bij elkaar daar. En de Nederlanders en Hendrik staan dan aan een tafeltje gezellig te doen. Maar die zegt ook van; “Die zwarte dit.” Zo praat hij ook.

114

Ond

Hij is dus best wel vernederlandst?

115

Resp

Ja. Ja maar dat merk je wel dat het anders is dan een Nederlands feestje. Qua eten enzo volop, dat is dan wel weer leuk, maar het is geen Hollands feestje.

116

Ond

Stel je hebt een persoonlijk probleem. Maakt het uit naar wie je gaat, of je naar Hendruk gaat of een Nederlandse vriend?

117

Resp

Het is maar net op dat moment hoe het uitkomt.

118

Ond

Stel een van jullie naasten uit je familie of iemand uit jullie vriendengroep wilt trouwen met een Turkse of Marokkaanse, hoe zouden jullie reageren?

119

Resp

Cultuurverschillen zijn gewoon te groot. Bij mijn dochters wil ik weten met wie ze omgaan ongeacht de afkomst. Wij zijn zelf ook van dat wij open staan in de opvoeding, dus alles is bespreekbaar, ook dát. Maar ik zal het niet afwijzen, maar wel duidelijk maken dat de cultuurverschillen dan groot zijn en dat stukje over vrouwen dat daar anders over gedacht wordt. Puntje bij paaltje kijk naar het hoofddoeken verhaal. Dat is dan een stukje geloof wat de islam oplegt.

161

120

Ond

Stel dat ze toch thuiskomen met een Turk of Marokkaan? Wat zou je eerste reactie zijn? Zou je kat uit de boom kijken of zou je denken meteen?

121

Resp

Kat uit de boom kijken. Het beste vriendinnetje van haar is een Marokkaans meisje. En dat is een hartstikke leuk meisje. En ik snap ook wel dat ze geen frikadel mag. Vorige keer ging ze daar soep eten. En dan zeg ik ook dat moet je proeven. Nou ze vond het niet lekker, maar ze proeft het wel en dat zijn de leuke dingen.

122

Ond

Je probeert het wel te stimuleren?

123

Resp

Ja.

124

Ond

Hoe was de eerste keer dat ze vroeg pap mag ik bij mijn vriendinnetje gaan spelen, bij haar thuis? Je kende de buren al en geen probleem?

125

Resp

Nee het was anders. Kijk als er op school activiteiten zijn dan staat zij er ook weleens.

126

Ond

Dat vertrouwen is er?

127

Resp

Ja.

128

Ond

Stel één van jullie buren gaat verhuizen en daar komt een immigranten gezin te wonen.

129

Resp

Dat is hier gebeurt aan de overkant. Dat huis is verkocht, die mensen gingen uit elkaar. Huis te koop met garage. Gekocht door een manneke van 23, 24 jaar. Een Marokkaans manneke heeft dat huis gekocht met een vriendin. Je probeert daar wel wat contact te leggen maar dat komt er niet uit. Gelijk wel het slechtste voorbeeld. Wij hadden al zoiets van volgens mij hebben ze daar een wietplantage staan daar en wat bleek? Een wietplantage ja.

130

Ond

Eigenlijk is het vooroordeel ook wel een beetje bevestigd dan.

131

Resp

Eigenlijk wel ja. Kijk ik heb altijd zoiets van leuk he.

132

Ond

Je had het niet verwacht dan?

133

Resp

Nee, want hij had een vriendin dan. Hij zocht geen contact. Wij kijken daar recht op. En nou ziet ie dan vast voor ontvoering en voor die wiet. Twee jaar heeft hij gekregen. Tot eind dit jaar, dan komt hij vrij. Hij had met een pistool te maken.

134

Ond

Toen hij er kwam wonen, ik merk niet dat jullie niet echt huiverig waren.

135

Resp

Nee. Dat is dan weer het slechte voorbeeld.

136

Ond

Nou ja het een voorbeeld uit de praktijk. Het is gebeurt. Stel er zou nou weer een ander huis te koop komen en daar komt ook een migrantengezin in, zou je dan denken, nu weet ik het niet zo goed meer?

137

Resp

Dat heb je ook met asociaal volk. Ik heb een goed voorbeeld als ik daar even op door mag gaan. Een buurmeisje van ons die is nu 21 die heeft sinds een jaar of 3 al Marokkaans vriendje, ze mag dan niet thuis komen van haar vader. Dat is iemand, ik ken hem toevallig persoonlijk ook, hij is gewoon oké. Die wilt dan ook gaan samen wonen met. En dan krijg je die grote verschillen denk ik dan weer. Die ouders wijken niet af en dan gaat zij daar juist

162

tegenin. Maar ik zou dat soort dingen wel bespreekbaar maken als mijn dochter thuiskomt met een allochtoon. Dan ga ik wel praten over de cultuurverschillen. Topic 4: Gevoel van veiligheid en bedreiging 138

Ond

Heb je weleens het gevoel dat immigranten je Nederlandse cultuur bedreigen? Jouw Nederlandse identiteit eigenlijk?

139

Resp

Wel in die zin dat ze eisen, ten minste eisen, dat het al bespreekbaar wordt gemaakt dat er een nationale feestdag moet komen voor dat Suikerfeest. Dat vind ik niet in een multiculturele samenleving, ja wel in een multiculturele samenleving,misschien ook wel, maar waar ligt die grens hè. Het is gewoon we leven in Nederland. Kijk als wij naar Iran of Irak gaan dan moeten de vrouwen daar ook gewoon met een hoofddoekje over straat anders. Wij moeten ons eigen daar aanpassen en zij hier.

140

Ond

Voorbeeld van vrijheid van meningsuiting. Dat is een belangrijk gegeven hier. Heb je het idee dat dat bedreigd wordt door?

141

Resp

Inderdaad ja. Soms heb je weleens van die discussies over homo’s en hoe ze dan homo’s wegzetten, daar hebben ze dan geen goed woord voor over. Terwijl mijn zusje ook van die kant is. Ik accepteer dat gewoon. Dat is acceptatie, dat is geen taboe meer hier in Nederland. Terwijl bij die islamieten, ze ook dat soort familie hebben maar als je ze daarmee confronteert dan wijzen ze dat af. Dan zeggen ze “Het zijn allemaal beesten en dergelijke”. En het is toch je cultuur wat wij wél hebben mee gekregen.

142

Ond

Zou het dan over 50 jaar makkelijker gaan? Die samenleving?

143

Resp

Ik denk dat Nederland daar een grote rol in kan spelen door niet die islamitische scholen te creëren en moskeeën uit de grond te stampen. Het heeft met die scholen te maken.

144

Ond

Heb je weleens het gevoel dat je economische positie bedreigd wordt door immigranten?

145

Resp

Wat je dan bij ons op het werk ziet, als er dan een verloop is, dan komt er vaak toch weer een allochtoon op af.

146

Ond

Mag ik vragen of ze goedkoper zijn?

147

Resp

Nee.

148

Ond

Dus de Nederlander heeft dat ook een beetje in de hand? De bedrijven met een lagere hiërarchie dat dat vermengt, maar ook verkleurd?

149

Resp

Ja. Topic 5: Acculturatie

150

Ond

Op welke manier denk je dat immigranten het beste in de Nederlandse samenleving kunnen integreren?

151

Resp

Een stukje duidelijkheid geven.

152

Ond

Duidelijkheid?

163

153

Resp

Regels stellen. Meedoen met de activiteiten. Gewoon keihard zijn.

154

Ond

Dus ook regelgeving is belangrijk?

155

Resp

Ja dat lijkt mij wel.

156

Ond

En vanuit de immigrant zelf? Wat kunnen zij het beste doen?

157

Resp

Het niet samenscholen. Gewoon je eigen mengen in het Nederlandse volk.

158

Ond

Ik heb 2 stellingen: de reden dat allochtonen niet goed kunnen meedoen in deze maatschappij is vanwege de religie.

159

Resp

Mee eens. Het heeft er wel mee te maken.

160

Ond

Heb je een voorbeeld misschien?

161

Resp

Als voorbeeld; dat ze mekaar toch opzoeken.

162

Ond

Om de religie te belijden?

163

Resp

Ja en op zich is dat niet verkeerd, maar het is niet zo dat we hier maar moskeeën moeten bouwen om.

164

Ond

En je hebt toch het idee dat religie in de weg zit om goed mee te kunnen doen?

165

Resp

Ja, vaak wordt die associatie toch gemaakt. De islam dit, de islam dat. Vaak als er een discussie is bij ons van ja in onze koran staat. Dan krijg je dat weer. En dan houdt de discussie eigenlijk al op. Want ze nemen niks aan en daar wijken ze niet van af.

166

Ond

Komt dat ook omdat Nederlanders minder praktiseren? Minder dan 50 jaar gelden.

167

Resp

Ja. Wat hebben wij nog met het geloof katholiek bijvoorbeeld? Ja helemaal niks. Laat ze straks zelf kiezen. Ja als zij straks thuiskomen en Moslim willen worden ja prima, als jij dat wil. Nee, maar snap je wat ik bedoel? Op een gegeven moment gaan ze zelf die interesses tonen. Maar ik zou het niet afwijzen als zij straks in een bepaald geloof gaan verdiepen, nee. Want anders had ik ze wel katholiek gemaakt. Het zijn die kleine dingetjes van je gooit je papiertje niet uit het raam dat zijn die dingetjes waar ik me druk om kan maken. Ook als ik een afspraak maak, dan wil ik dat mijn dochters die nakomen. Als ze die grens opzoeken, dan hangen daar consequenties aan.

168

Ond

Maar ze zijn vrij om zelf te kiezen?

169

Resp

Ja, absoluut.

170

Ond

Volgende stelling; aanpassing is de beste strategie voor immigranten, want immigranten moeten zijn zoals wij zijn.

171

Resp

In de samenleving wel, maar thuis moet iedereen doen wat ze zelf wil. Eigen regels en normen en waarden. Kijk ik heb weleens een feestje meegemaakt van een groepje Tamils, nou dat vond ik hartstikke interessant om mee te maken. Gewoon feesten Die doen dat op hun eigen manier en die hebben 3 dagen feest en hartstikke leuk, maar in deze samenleving, dat kan dan niet.

172

Ond

Er is dus een sterke scheiding tussen het huisdomein en het publieke domein?

164

173

Resp

Ja.

174

Ond

Kan je 3 immigrantgroepen noemen die je het meeste mag?

175

Resp

Nee ik heb niet een specifieke groep die ik het meeste of het minste mag. Ik denk dat dat allemaal persoonsafhankelijk is en van groepjesvorming.

176

Ond

Hoe zie je de toekomst van de Nederlandse multiculturele samenleving? Zou het beter gaan?

178

Resp

Kijk wat je vaak hoort in Breda- noord dat was dan 2 jaar gelden dat er geen bussen meer door de straat reden. Maar vaak wordt er dan vanuit hun kant gezegd van ja hier is niks te doen voor de jongeren en dan heb ik zo iets van je hebt een voetbalveld, zoals Johan Kruijf heeft gezegd; “je hebt van alles, maar je moet er zelf ook wat aan doen”. En dat is dat cultuurverschil. Wij hebben van thuis uit meegekregen je moet je eigen ook kunnen vermaken als kind zijnde maar ook gewoon thuis en niet tot 22.00 uur op straat hangen. En dat zie je daar en dat beeld heb ik dan zelf dat de last eigenlijk naar buiten wordt gedrukt van zoek het maar uit. Van de week een 8 jarig jongentje die zit dan bij mijn dochter op school, zwaar gewond. Maar ja mijn dochtertje van 8 komt daar niet bij die straat snap je, dan heb ik gelijk zoiets van dat doe je toch niet. Als je wilt weten waar die woont, die woont in de Broekenbuurt. Ja daar moet je niet komen als kind, dat accepteren wij ook niet. Topic 6: Toekomst

179

Ond

Hoe zie je de toekomst?

180

Resp

Ik denk dat de toekomst beter wordt, maar daar zal de regering wel wat aan moeten doen. En dat is duidelijkheid stellen.

181

Ond

Dus een eigenlijke oplossing zou zijn dat de regering veel aanweziger wordt in integratiebeleid en misschien zelfs in het stimuleren van Nederlanders om wat opener te zijn misschien? Een dialoog aan te gaan?

182

Resp

Maar ja, dat doen we eigenlijk dagelijks he. Ja proberen daar dagelijks op te gaan. Je ziet toch weer. En ik denk wel wat je zegt dat Nederland meer dingen bespreekbaar moet maken. Dat er een stukje interesse is.

183

Ond

Je mag er best zijn als je je maar een beetje aanpast?

184

Resp

Ja.

185

Ond

Ben je bang voor een etnisch conflict?

186

Resp

Zou ik nou nog niet kunnen zeggen, maar misschien over 20 jaar. Er is wel veel verdeeldheid en ik denk wel dat er iets moet gebeuren. Als je alleen al naar de politie kijkt daar is eigenlijk al geen gezag meer voor. Terwijl die dat wel uitstralen, maar dat is er eigenlijk al niet meer. Die krijgen gelijk een grote bek dus daarom denk ik dat je duidelijkheid moet stellen. Duidelijke regels, consequenties aan verbinden en niet alleen voor een bepaalde groep, maar gewoon voor iedereen.

187

Ond

Oke dat was het. Dank je wel!

165

Appendix 10: Transcript 7 Transcript respondent 07 Datum van het gesprek: 19-04-2010 Interviewer: Sanne Jacobs. Geanonimiseerde aanduiding van de geïnterviewde: Resp.(Respondent). Geanonimiseerde aanduiding van de interviewer: Ond. (Onderzoeker). Context: Onderzoek naar de reactie van Nederlanders op nieuwe minderheden. Achtergrond De respondent is een man van 33 jaar oud en geboren en getogen in Breda. Hij heeft zijn HAVO afgerond en heeft enkele jaren een Hbo opleiding gevolgd, en een diploma hiervoor behaald. Topic 1: Multiculturaliteit 1

Ond

Denk je dat Nederlanders moeten erkennen dat de Nederlandse maatschappij bestaat uit mensen met verschillende culturen?

2

Resp

Ja. Omdat het een gegeven is, vanuit het verleden, dat de ontwikkeling er is. Ook al zou je het willen, je kunt het niet terug draaien. Dus voor mij is het een gegeven dat het zo is en daar moet men mee om kunnen gaan.

3

Ond

Dus voor jou is er geen ander gegeven dan te erkennen?

4

Resp

Nee dat vind ik niet, ik vind dat je naar de toekomst toe misschien uit het verleden kan leren, maar dat de beslissingen uit het verleden dusdanige gevolgen heeft gehad dat er een dusdanige multiculturele samenleving is. Dat is gewoon zo. Je kunt niet van mensen verwachten dat je een selectie maakt op basis van cultuur of achtergrond. En daar problemen mee op wil lossen door mensen te verwijderen of terug te sturen of probleemgevallen te isoleren, dat kan niet. Vind ik.

5

Ond

Denk je dat Nederlanders mensen met een andere culturele achtergrond in Nederland kunnen stimuleren om de cultuur te behouden?

6

Resp

Ik vind dat mensen de ruimte moeten krijgen om hun eigen cultuur te behouden, maar ik vind niet dat daar een enorme stimulans vanuit moet gaan.

7

Ond

Wat is voor jou het verschil tussen een actieve houding en dus het stimuleren en een passieve houding?

8

Resp

Nou ik denk dat als je de mogelijkheid biedt aan mensen om die ruimte te nemen, denk ik niet dat je passief bezig bent, omdat je erkent dat er verschillen zijn en ieder heeft zijn eigen ding en achtergrond en mag dat uitoefenen. Wat ik soms wel lastig vind is dat er vanuit de overheid wel een erg stimulerende rol wordt genomen, om welke reden dan ook, en daar ben ik het niet altijd even mee eens.

9

Ond

Denk je dat het goed is voor Nederland wanneer zijn culturele achtergrond vergeet?

10

Resp

Nee, dat denk ik niet. Iedereen is opgevoed in een bepaalde cultuur of familie en haalt daar een stukje identiteit uit.

11

Ond

Denk je dat een maatschappij met veel verschillende culturen sneller of makkelijker verschillende problemen op kan lossen?

166

12

Resp

Nou, uit eigen ervaring moet ik zeggen dat bij mij op de werkvloer niet gelet wordt op de culturele achtergrond, terwijl er wel veel verschillende achtergronden zijn. Het gaat om het werk wat men doet en als er op die manier mee om gegaan wordt, dan levert dat geen problemen op. Maar als je teveel de nadruk legt op die achtergrond, met de culturele inslag, dat kan juist ook weer conflicten opleveren, omdat men toch andere inzichten heeft op wat dan ook. Ik zie een werkvloer bijvoorbeeld meer als een plek met verschillende mensen en niet zozeer verschillende achtergronden.

13

Ond

Denk je dat de eenheid in NL minder is geworden doordat mensen met een verschillende achtergrond teveel aan hun eigen cultuur vasthouden?

14

Resp

Ja en nee, ik vind dat iemand helemaal mag vasthouden aan zijn eigen cultuur en zijn eigen manieren, als het maar niet het geheel van een samenleving beïnvloedt of ten koste gaat van anderen. En ik vind dat dit nu wel aan de hand is. De achtergrond van mensen die het heel hard willen vasthouden, dat dat ten koste gaat van de anderen.

15

Ond

Je noemt het geheel van een samenleving, kun je daar wat voorbeelden van geven?

16

Resp

Ja, dat denk ik wel, even het gemakkelijke voorbeeld, de Bhurka. Die vanuit een geloofsovertuiging gedragen mag of moet worden, die wel van invloed is op de openheid en de manier waarop mensen met elkaar om zouden moeten gaan. Dat vind ik wel een voorbeeld van; ja dat is de individuele vrijheid van iemand die ten koste gaat van een hele hoop mensen in de omgeving. Dat vind ik geen goede ontwikkeling.

17

Ond

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond en dit willen beoefenen dit voor zichzelf moeten houden?

18

Resp

Nou, ik vind niet dat dat perse moet. Ik denk dat iedereen mag laten zien van dit is mijn achtergrond of overtuiging. Maar wat ik al zei, het mag niet ten kosten gaan van de algehele samenleving. Thuis mag sowieso iedereen doen wat hij wil.

19

Ond

Maar als het naar het publieke verplaatst wordt?

20

Resp

Ligt eraan in waar je het dan over hebt. Ik vind het heel moeilijk. Als iemand een hoofddoekje draagt, prima. Maar op het moment dat het een heel gewaad is, dan is het weer lastiger. Dat is een hele moeilijke scheidslijn vind ik.

21

Ond

Wat maakt het moeilijk voor jou?

22

Resp

Ik denk dat het moeilijker is omdat mensen van oudsher denk ik in NL altijd open hebben kunnen discussiëren in NL, en ik denk dat dat nu wat moeilijker is, omdat het nu onderwerpen zijn waar mensen gevoeliger voor zijn. Waardoor discussies in de kiem gesmoord worden, voor de manier waarop mensen reageren. Dus, dat vind ik lastig.

23

Ond

Zit er voor jou een verschil in de zichtbare uiting, zoals het dragen van kleding, en een onzichtbare uiting, zoals een waarde?

24

Resp

Ik vind niet dat je echt mag oordelen over iemands overtuiging, waarom iemand iets doet. Als ik graag een Bhruka zou dragen, dan hoef je mij niet te veroordelen op de reden, maar over de gevolgen mag je het wel hebben. Maar je mag niet zeggen: omdat je dat draagt is dat niet goed, omdat de gedachte erachter fout is. Dan heb je het over de overtuiging erachter en dat vind ik dat iedereen dat wel mag hebben. Maar goed je hebt natuurlijk normen en waarden over vrouwen en mannen die niet samen mogen zwemmen, en dan ga ik ook weer gelijk naar een praktisch voorbeeld.

167

Zwembaden die gescheiden zijn voor mannen en vrouwen. Dat vind ik prima, maar als dat betekent dat als ik die overtuiging niet heb, ik het zwembad niet in mag. Dat vind ik niet kloppen. 25

Ond

Denk je dat een maatschappij met meerder groepen meer moeite heeft om eenheid te creëren?

26

Resp

Ja, maar dat is meer een gevoel, maar het vasthouden aan die gebruiken, waar al die discussies over zijn, dat dat toch een soort weerslag heeft op hoe mensen tegen elkaar aankijken, dat daardoor toch die kloof, of die eenheid, gewoon steeds verder wegloopt.

27

Ond

Nou refereer je ook naar een huidige situatie waarin de discussie hoog is, stel dat je een vrij vreedzame samenleving hebt, waarin die discussies niet zijn, maar waar wel diversiteit aanwezig is. Zou eenheid dan wel gemakkelijk te bereiken zijn?

28

Resp

Dus dan zouden dezelfde zaken ter zake doen, maar is er geen discussies. Ja, dan heb je meer een situatie van leven en laten leven. Dat je elkaar daarin respecteert, en dat je dan ook geïnteresseerd bent in elkaar. Van: ‘ waarom doe je dat?’ of ‘O, dat is wel grappig’ . Nu is dat niet dat dat tegen elkaar opgezet wordt. Ja, ik weet niet of ik tegenop gezet kan gebruiken. Het zijn gewoon voorbeelden en praktische situaties van nu. Maar of het eenheid creëert, nee, denk het niet.

29

Ond

Denk je dat Nederlanders meer moeite kunnen doen om zich te verdiepen in andere culturen?

30

Resp

Ja, dat kan zeker, als iemand daar behoefte aan heeft, vind ik dat die persoon dat zeker moet doen. Maar ik denk niet dat dat iets is wat je mag verwachten, van dat moet je ook tot je nemen, of kennis van nemen. Tien jaar geleden was het heel anders dan nu, dus ja ik ben daar ook in opgegroeid. Het is niet zozeer dat ik een ontvangende partij ben, maar ik vind wel dat ik mag kiezen of ik heel erg geïnteresseerd ben in iets of dat ik daar iets van wil leren. Ik ga toch ook naar de Mexicaan om te eten of naar de Griek.

31

Ond

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond hun kinderen moeten stimuleren om de culturen en tradities van thuis te behouden, en dan bedoel ik dat van het thuisland van de ouders?

32

Resp

Ja, ik vind dat dat te maken heeft met je identiteit. Waar kom je vandaan, je familie, de gebruiken, maar niet alle gebruiken en normen en waarden uit een ander land kun je hier een op een overnemen, omdat je in een andere situatie zit, waarin ook een hoop andere mensen zitten.

33

Ond

Dus als ik jou mag samenvatten dan heb je het over het creëren van een goede balans tussen de thuiscultuur en een nieuwe cultuur?

34

Resp

Ja, ja. Dat zou ideaal zijn denk ik.

35

Ond

Vind je dat mensen die in Nederland komen zich moeten aanpassen aan de Nederlanders?

36

Resp

In de openbare ruimtes vind ik dat wel. En overal waar je met elkaar leeft en beweegt daar is een bepaalde traditie in Nederland en ik vind dat je daar aan moet passen.

37

Ond

En andersom? De Nederlanders aan de medelanders?

168

38

Resp

In Nederland?

39

Ond

Ja

40

Resp

Je mag mensen ruimte geven. Praktische voorbeelden, als daar in openbare ruimte last van is, dan hebben ze zich daar wel aan aan te passen. Topic 2: Integratie

41

Ond

Wat is voor jou een allochtoon?

42

Resp

Dat is een goede vraag. Dat is dan een kleurling die van het buitenland komt. Maar je hebt ook heel veel kleurlingen die gewoon Nederlands zijn en die al twee, drie generaties in Nederland wonen en voor mij is dat dan toch allochtoon. Het ligt ook aan hoe je er mee omgaat. Vrienden van mij, dat zijn gewoon Nederlanders, zijn donkere jongens, maar gewoon Nederlanders. Maar op het moment dat je twee donkere jongens ziet lopen zijn het allochtonen, dat is heel lastig.

43

Ond

Ben je je daar bewust van? Je maakt heel duidelijk onderscheid.

44

Resp

Zeker nu wel. Het besef is er wel. Je denkt soms toch te zwart wit, dat is zo.

45

Ond

Wat is voor jou integratie?

46

Resp

Integratie is voor mij van een andere plek komen en naar een nieuwe plek gaan en je daar aanpassen aan de gebruiken zodat je mee kan doen in de maatschappij en je zelf kan redden en kan werken en de taal spreekt; het mee doen in de maatschappij. Het is een beetje een cliché uitspraak, maar het is wel zo. Jezelf kunnen redden; op eigen benen kunnen staan.

47

Ond

Wat vind je in het algemeen van de integratie van allochtonen in Nederland?

48

Resp

Voor het grootste deel is dat oké, maar de problemen doen zich voor bij een kleine groep waar je altijd alles over hoort. En dat is jammer. En vanuit de politie gestuurd wordt het mee laten doen van die mensen ten kostte van bijna alles. Doordat ze eigenlijk te veel geholpen worden, juist bijna helemaal niet integreren, is mijn gevoel. En daarop wordt alles toegespitst. Ik dat er in Nederland 1 miljoen niet-Nederlanders wonen onder tussen, dus zo een kleine groep is het ook niet. Het zijn geen nieuwe mensen die problemen veroorzaken of het heel moeilijk hebben. Het percentage weet ik niet, maar het grootste deel kan goed alleen de minderheid die in de picture staan zijn.

49

Ond

Je noemt een aantal interessante dingen. Je hebt het over een kleine groep mensen die het eigenlijk voor een grote groep moeilijker maken, als ik dat even vrij mag vertalen. Bedoel je met die kleine groep een specifieke groep met een eigen etniciteit? Of een aantal mensen die naar voren stappen uit die groep en die zich op een bepaalde manier zich niet aanpassen, maar dan wel wijd verspreid over diverse groepen.

50

Resp

Dan heb je het bijvoorbeeld over criminelen, de Marokkanen, maar de kritiek is altijd groten deels op gekleurde mensen bij de uitkeringsinstanties. In de binnenstad zijn er allochtonen op leeftijd die ’s avond laat voor taxichauffeur aan t spelen zijn. Dat valt op, dat is niet altijd even geruststellend zal ik maar zeggen.

51

Ond

Je noemde net ook nog de participatie van de overheid, het soms te veel willen

169

betrekken van alle groepen. Kan je daar iets meer over vertellen? Jouw ideeën daarover? 52

Resp

Ook vanuit het nieuws op het moment, door mensen mee te laten integreren en mee te laten doen en één moskee en voor mannen en één voor vrouwen, dan ben je niet op de juiste manier met integratie bezig. Terwijl daar wel subsidie en geld voor vrijgemaakt wordt.

53

Ond

Je bedoelt dus eigenlijk een soort van over-aanpassing aan de groep waardoor ze nog niet bekent raken met de normen die hier gelden.

54

Resp

Precies.

55

Ond

Nu wat vragen over een specifieke doelgroep. Wat vind je van de integratie van Marokkanen?

56

Resp

Je generaliseert het een beetje. Ik vind wel dat degene die in aanraking komen met de autoriteiten dat dat toch vaak Marokkanen zijn. Dat het vaak de schuld is van de maatschappij; wij krijgen geen banen en school is niks, alsof ze geen besef hebben dat ze het zelf moeten doen en er zelf voor moeten knokken, ze moeten zelf studeren. En toch het verval in snel geld, mooie kleren en stoer doen en dat is idee dat bij mij heerst.

57

Ond

Heb je zelf dat soort ervaringen?

58

Resp

Ik ben drie keer met geweld in aanraking gekomen en dat waren drie keer donker gekleurde jongens. Dus dat speelt wel mee. Eén keer Albanese jongen, één keer Surinaamse jongen en één keer een Marokkaanse jongen. Dat heeft ook zijn weerslag op hoe je zelf beweegt met zelf op stap gaan, oplettendheid. Het is niet altijd even leuk.

59

Ond

Wat vind je van de integratie van Surinamers?

60

Resp

Die zijn niet zo in het nieuws. Daar heb geen echte ervaringen mee, slechte ervaringen of goede, ja één niet dan.

61

Ond

Wat vind je van de integratie van Turken?

62

Resp

Misschien cliché, maar dat zijn voor mij hard werkende mensen die al die bakkerijtjes hebben en die eigen bedrijfjes hebben en die hard werken. Die uit het verleden de echte werkers zijn die hier naartoe gehaald zijn als gastarbeiders. Die doen het volgens mij beter dan anderen groepen.

63

Ond

Dus zij kunnen goed mee doen in de maatschappij?

64

Resp

Voor mijn idee, beter dan de rest.

65

Ond

De zelfde vraag. Wat vind je van de integratie van Antillianen?

66

Resp

Het verschil tussen Surinamers en Antilianen ken ik niet zo.

67

Ond

En chinezen?

68

Resp

Hetzelfde verhaal als de Turkse mensen die zie je eigenlijk alleen maar in bedrijfjes en aan het werk en daar zie je weinig van op het nieuws. Dat is toch de bron van

170

informatie en mijn eigen omgeving. 69

Ond

Je ziet ze wel?

70

Resp

Ja, aan het werk.

71

Ond

Het kan ook zijn dat ze geïsoleerd zijn en dat je ze niet ziet en daar door ondervinden wij geen problemen. Vind je dat er een verschil is tussen westerse en niet-westerse immigranten?

72

Resp

Ik denk wel dat er een heel groot verschil is uit waar de personen vandaan komen. Hoe ontwikkelt en welvarend het gebied is waar zij vandaan komen. Voor mijn gevoel is het wel hoe minder welvarend hoe moeilijker ze het hebben hier. Waarom weet ik ook niet precies.

73

Ond

Ik vroeg net aan jou wat is een allochtoon. Heb je voor jezelf het idee dat daar ook onderscheiding maakt dat met een allochtoon al snel een kleurling noemt? Wat je net al zei, maar ook meer richting de niet westerse kant. Een Amerikaan bijvoorbeeld is dat voor jou een allochtoon?

74

Resp

Nee eigenlijk niet. En of dat dan puur met de huidskleur te maken heeft dat weet ik dan niet, of de manier waarop zij zich in de Nederlandse samenleving begeven. Ik ken een paar Amerikanen die in Nederland wonen. Dat is het beeld hè, die zitten gewoon op school en zijn hard aan het werken, die hebben hun eigen huis en dat is toch anders.

75

Ond

Is er voor jou een verschil tussen Moslim en een niet-Moslim?

76

Resp

Nee, dat is dan ook weer mijn eigen ervaring. Ik ken ook een paar Nederlandse jongens die zich toch Moslim hebben bekeerd. Helemaal prima, niks aan de hand. Je hebt ook Moslims die heel extreem zijn en niet accepteren als jij met een wijntje zit, maar dat zijn jongens die het voor zich zelf doen en dat vind ik mooi dat dat kan. Maar dat heeft niet zo zeer met het onderscheid te maken in het Moslim of niet Moslim. Iemand kan ook een heel ander geloof hebben voor zich zelf en dat is prima.

77

Ond

Voor jou zit er niet zo een zelfde lijn in als het verschil tussen westers en niet westers?

78

Resp

Nee.

79

Ond

Heb je het idee dat er verschillen zijn tussen een bekeerde Moslim en iemand die als Moslim geboren is?

80

Resp

Als je geboren Moslim bent krijg je het vanaf het begin anders mee. En als bekeerling kies je daar echt voor, je overweegt het echt. Topic 3: Contact met immigranten

81

Ond

Je noemde net al dat er wat diversiteit in je vrienden groep zit. Heb je immigranten als vrienden?

82

Resp

Ja, een Amerikaanse en een jongen die komt uit Zuid-Afrika ergens, die is daar geboren en opgetogen en die woont dan alweer jaren in Nederland, dat is ook een donkere jongen.

171

83

Ond

Als ik had gevraagd allochtonen zou je daar anders op reageren denk je?

84

Resp

Dan had ik waarschijnlijk nee gezegd.

85

Ond

Ik zag het aan je reactie ik vond het wel heel erg mooi. Er zit toch een hele andere klank achter een woord.

86

Resp

Ja dat doe je expres.

87

Ond

Ja natuurlijk! Maar je hebt dus contact met anderen, laat ik het even zo noemen?

88

Resp

Ja.

89

Ond

Ga je weleens bij ze op bezoek?

90

Resp

Ja.

91

Ond

Beleef je dat anders of hetzelfde, ben je je er bewust van?

92

Resp

Nee want dat zijn gewoon vrienden en die hebben dan inderdaad een andere achtergrond. Maar het is ook niet zo dat die de achter- en voordeur in een anderen wereld zitten.

93

Ond

Zit er voor jou een verschil in? Stel je hebt een persoonlijk probleem naar wie je toe gaat?

94

Resp

Nee, dat zou me niet uit maken.

95

Ond

Wat zou je er van vinden als één van je naasten, vrienden, familie met een Turkse of Marokkaanse zou willen trouwen?

96

Resp

Nou toevallig een neef van mij die is getrouwd met een Chinese.

97

Ond

En wat vind je daarvan?

98

Resp

Prima ja, geen probleem.

99

Ond

En als het een Turkse of een Marokkaanse zou zijn geweest? Zou je daar een probleem mee hebben?

100

Resp

Nee, dat ligt gewoon aan de persoon en niet zo zeer aan de achtergrond.

101

Ond

Zou je een immigrant of allochtoon als buurman of buurvrouw willen?

102

Resp

Die heb ik. Geen slechte ervaringen mee. Het gaat om de persoon. Topic 4: Gevoel van veiligheid en bedreiging

103

Ond

Heb je weleens het gevoel dat immigranten jouw cultuur bedreigen?

104

Resp

Praktisch wel een beetje. Niet zo zeer in de omgeving. Maar de voorbeelden van de zwembaden die bepaalde tijden vol zijn. Dat is een soort verworvenheid van onze samenleving, dat iedereen toch een soort van vrijheid heeft om te doen en laten wat hij wilt zonder dat hij de ander mee belast, maar dat gebeurt nu wel.

172

105

Ond

Je hebt af en toe wel gevoel dat je gehinderd wordt in jouw Nederlands zijn?

105

Resp

Ja.

106

Ond

Heb je het gevoel dat jouw waarden en normen worden bedreigd in jouw Nederlandse identiteit of cultuur?

107

Resp

Nee, ik word ook niet aangesproken op dingen die ik normaal vind.

108

Ond

Heb je wel eens het gevoel dat het raar wordt gevonden?

109

Resp

Nee, niet in mijn directe omgeving.

110

Ond

Heb je weleens het gevoel dat immigranten jouw economische positie kunnen bedreigen?

111

Resp

Ja, wel in de zin van positieve discriminatie. Waar bij het werk niet zo zeer gekeken wordt naar de kwaliteiten van de persoon maar naar de verhouding allochtoon niet allochtoon in een bedrijf of in een instelling en dat vind ik vervelend.

112

Ond

Heb je dat weleens meegemaakt?

113

Resp

Wel eens bij een sollicitatieprocedure, maar ja ze moeten ook nog een vrouw aannemen. Maar dan denk ik, misschien is die man wel veel beter gekwalificeerd. En het gaat dan om een vrouw maar de situatie is schrijnend met allochtonen en dat vind ik vreemd. Dan denk ik, nee je moet gewoon beter studeren en je best doen. Ik vind wel in Nederland dat men wel heel erg stuurt op de middenmaat. Hoe meer je verdient hoe succesvoller je bent hoe meer je eigenlijk gestraft wordt met belasting en regeltjes. En hoe minder je verdient hoe meer subsidies en dat vind ik soms vreemd. Maar het is ook al weer een soort vangnet waar ze decennia naar gestreefd heeft en dat vind ik goed. Misschien heeft het ook met gedrevenheid zelf te maken dat ze ervoor gaan. Topic 5: Acculturatie

114

Ond

Op welke manier denk je dat immigranten het beste in de Nederlandse samenleving kunnen integreren?

115

Resp

Het leren van de maatschappij zoals hij is in Nederland met alle vrijheden en verworvenheden. In je daarin aanpassen in de openbare ruimte. En daarnaast je eigen cultuur behouden is wel belangrijk, maar gewoon meedoen in de maatschappij met de vrijheden die er zijn dat is eigenlijk het belangrijkst. En natuurlijk de praktische dingen. De taal leren en de geschiedenis van een land.

116

Ond

Ik heb een paar stellingen en wil graag daar jouw reactie op. De reden dat allochtonen niet goed meedoen in deze maatschappij is vanwege de religie.

117

Resp

Nee. Wel de manier hoe ze het belijden en koste wat kost misschien vast willen houden. Dat is niet zo zeer religie op zich.

118

Ond

Aanpassing is de beste strategie voor immigranten in Nederland. Immigranten moeten zijn zoals wij zijn.

119

Resp

Nee dat vind ik niet, want dan heb je het over assimileren bijna, en dat hoeft niet. Ik kom dan toch weer terug op de openbare ruimte waarin iedereen zich beweegt dat

173

daar gewoon bepaalde regels zijn waar men rekening mee moeten houden. Daar moeten zij zich op aanpassen. 120

Ond

Kun je drie immigrantgroepen op noemen die je het meeste mag?

121

Resp

Amerikaans, Chinezen en Turken. Is gewoon puur ervaring.

122

Ond

Kun je ook drie immigrantengroepen noemen die het minste mag?

123

Resp

Dat is iets minder moeilijk. De Marokkanen, de Molukkers en oost Europese mensen.

124

Ond

We hebben het nog niet eerder gehad over oost-Europeanen van Molukkers, wil je daar nog iets over vertellen?

125

Resp

Het minst mogen door de eigen ervaring. De Molukkers worden al heel lang in Nederland opgevangen en nog steeds, in de veronderstelling, door de eigen staat natuurlijk.

126

Ond

En de oost Europeanen?

127

Resp

Ja dat zijn de harde werkers maar die ook veel overlast veroorzaken wat niet gewenst is. Topic 6: Toekomst

128

Ond

Hoe zie jij de toekomst van de Nederlandse multiculturele samenleving?

129

Resp

Om eerlijk te zijn een beetje somber. Omdat ik toch denk dat de politiek niet op de juiste manier ermee omgaat, niet met beide benen in de maatschappij staat. Politici doen soms uitspraken die ik raar vind. Maar ook dat mensen het steeds meer belangrijk vinden om hun eigen stukje te bewaken en daar ook steeds harder in worden. Je hebt geen respect en dat zie ik wel een beetje de verkeerde kant op gaan.

130

Ond

Wat zou je graag zien? Je noemt twee verschillende dingen: de overheid en de houding die wat harder wordt. Wat zou een goede situatie kunnen zijn?

131

Resp

Wat betreft die overheid op de een of andere manier een betere connectie met de burger en de werkvloer. Zoals managers het niet hebben over wat er op de werkvloer gebeurt dat is ook zo met de landelijke overheid. Qua houding; ik denk dat er toch door de verkeerde houding, die dan in uiting komt door criminaliteit of geweld, dat daar gewoon heel hard tegen opgetreden moet worden. Ongeacht of het multiculturele personen zijn of Nederlanders. Gedrag wat niet getolereerd wordt in de maatschappij moet gewoon hard bestraft worden.

132

Ond

Ben je bang voor een etnisch conflict?

133

Resp

Ik denk dat het eigenlijk al een beetje aan de hand is. Het zijn allemaal geen incidenten meer en dat vind ik heel gevaarlijk. Ik denk dat er harder opgetreden moet worden.

134

Ond

Helder, dank je wel. Ik heb al mijn vragen stellen. Heb jij nog vragen opmerkingen of aanvullingen ten aanzien van wat we net besproken hebben?

135

Resp

Nee.

174

Appendix 11: Transcript 8 Transcript Respondent 08 Datum van het gesprek: 13-04-2010 Interviewer: Sanne Jacobs. Geanonimiseerde aanduiding van de geïnterviewde: Resp.(Respondent). Geanonimiseerde aanduiding van de interviewer: Ond. (Onderzoeker). Context: Onderzoek naar de reactie van Nederlanders op nieuwe minderheden. Achtergrond De respondent is een man van 28 jaar oud en geboren en getogen in Breda. Hij heeft zijn HAVO afgerond en heeft enkele jaren een Hbo opleiding gevolgd, maar geen diploma hiervoor behaald. Topic 1: Multiculturaliteit 1

Ond.

Denk je dat Nederlanders moeten erkennen dat de maatschappij bestaat uit mensen met verschillende culturen?

2

Resp

Ja, daar ben ik het wel mee eens.

3

Ond.

Wat is voor jou een reden om ja te zeggen?

4

Resp

Nou ja, ik denk dat van de 16 miljoen mensen meer dan 1 miljoen buitenlands is. En een groot deel hebben we daar zelf van gehaald. Dus ik denk wel dat wij een multiculturele samenleving hebben met ja, kijk, die Surinamers hebben we zelf gehaald, de Molukkers hebben we zelf gehaald, de mensen uit Tunesië hebben we zelf gehaald. De Turken en Marokkanen hebben we zelf gehaald. Ja, ik denk niet dat we dat kunnen ontkennen.

5

Ond.

Dus een stukje verantwoording?

6

Resp

Ja, denk het wel.

7

Ond.

Je hebt het over een stukje verantwoording. Vind je dat wij Nederlanders allochtonen moeten helpen de cultuur te behouden, dus dat we een stukje verder gaan in die verantwoordelijkheid?

8

Resp

Ja en nee, ik denk dat cultuur wel eigen is bij een persoon, maar ik denk ook dat mensen zich aan moeten passen aan de Nederlandse cultuur. Dit is een dubbelwerking. Ik snap dat heel veel dingen daaraan moeilijk zijn. Dat is regelmatig in het nieuws. Dat dingen anders gaan dan in Turkije, maar daar zul je toch een gulden midden weg in moeten vinden. Ja, goed het moet wel passen bij de Nederlandse samenleving, en wetten ook.

9

Ond.

Mits het dus past, ben je van mening dat daarin eventueel in gestimuleerd kan worden?

10

Resp

Nou ja, het is je achtergrond, het is hetzelfde als wanneer je als Nederlander in Frankrijk gaat wonen. Dan ja, dan ben je er trots op dat je Nederlander bent. En ja ik denk dat het hetzelfde is voor een Marokkaan, ook al is hij hier geboren, hij heeft toch een Marokkaanse achtergrond. Nou moet hij daarin niet doordrammen, maar ja.

11

Ond.

Maar vindt je dat een Nederlander het initiatief kan nemen om te zeggen; Ik vind het

175

prima wat je doet, draag je eigen kleding, kook je eigen keuken, geloof je eigen geloof. Denk je dat daarin gestimuleerd kan worden, denk je dat een Nederlander daar een rol in heeft? 12

Resp

Nou ja, ze hebben er wel een rol in om het niet te doen. Maar om het zelf te doen, ja ik denk tot een bepaalde hoogte, het is iets toelaten niet stimuleren.

13

Ond.

Ok, dus vooral toelaten?

14

Resp

Ja, dat denk ik wel.

15

Ond.

Denk je dat het goed is voor Nederland wanneer iedereen zijn culturele achtergrond vergeet en de Nederlandse overneemt?

16

Resp

Nee, dat vind ik drie keer niks. Nee, dat wordt volgens mij een saaie bedoeling, buiten dat je hele geschiedenis bestaat uit buitenlandse invloeden, dus waarom zou je dat, nee, hoe moet ik dat uitleggen?

17

Ond.

Denk je bijvoorbeeld dat problemen gemakkelijker opgelost kunnen worden, wanneer we een diverse samenleving zullen hebben?

18

Resp

Ja en nee, Aan de ene kant, je hebt meer verschillende oogpunten, waar vanuit je het kunt bekijken, maar je hebt ook weer oogpunten natuurlijk, ook weer teveel keuzes om het op te lossen. Dus ja.

19

Ond.

Maar misschien is het ook weer interessant, je zegt op elke vraag kun je na en nee zeggen. Dus er zijn twee kanten. Hoe komt het dat je bezig bent met twee kanten. Kun je daar wat meer over zeggen?

20

Resp

Nou misschien toch ook wel het besef dat wij in ieder geval, zo zie ik het, dat wij in Nederland een multiculturele samenleving hebben. Misschien zit dat ook in mijn achtergrond, hoe ik opgevoed ben. Gewoon sociaal denkend en iedereen in zijn waarde latent.

21

Ond.

En hoe sterk is de verantwoordelijkheid waar je het net over had?

22

Resp

Vanuit mijzelf?

23

Ond.

Vanuit de geschiedenis, waar je het net over had, doordat wij heel veel mensen hier naartoe hebben gehaald?

24

Resp

Ik denk dat wij, moet je luisteren, het ergste is natuurlijk de slavernij. Suriname is van ons geweest, Indonesië, en dat is allemaal geschiedenis. Daar zijn dingen gebeurt die niet konden. En die mensen komen ook naar hier. Sommigen konden niet anders, bijvoorbeeld de Molukkers. Die hebben we ook gouden bergen beloofd, en nooit iets gegevens. Dus ja, ik denk gewoon dat Nederland, zeker met de koloniale geschiedenis, ja je moet wel multicultureel zijn. Ik denk niet dat je dat Nederlandse boerenkaas gebeuren, dat kun je niet opdringen aan allerlei mensen.

25

Ond.

Denk je dat in Nederland de eenheid bedreigd kan worden door de diversiteit?

26

Resp

Ja, dat kan. Hele radicale Moslims, of extreem rechtse mensen, of extreem links, dat is net zo fout als extreem rechts. Ja, dat werkt elkaar tegen en dat leidt tot aanslagen, ja ik denk wel dat er een gevaar in schuilt in diversiteit.

176

27

Ond.

En als we diversiteit expliciet op verschillende culturen toespitsen?

28

Resp

Kan ook nog. Kijk, bijvoorbeeld het uithuwelijken, dat is naar Nederlandse normen niet normaal. Dat is ook nog een gevaar, dat is niet zoals wij het zien zeg maar. Het is moeilijk uit te leggen.

29

Ond.

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond, hun cultuur voor zichzelf moeten houden?

30

Resp

Het hoeft niet per se, zolang het maar niet storend is. Je hebt het klassieke Nederlandse beeld. Het moet niet schokkerend zijn., het moet elkaar niet tegenwerken. Het moet toch wel passen binnen het Nederlandse beeld. Andere mensen moeten er niet direct afschuw van hebben.

31

Ond.

Bedoel je daarmee een last. Dus een praktische uitwerking?

32

Resp

Ja, last van hebben, het moet niet storend zijn voor andere mensen, dat ze zich er niet fijn bij voelen. Bijvoorbeeld het uithuwelijken. Je ziet aan heel veel Turkse en Marokkaanse mensen, die willen dat eigenlijk niet, maar die voelen zich dat toch opgedrongen. In Nederlandse gedachte is, ja dat kan niet, want iedereen is vrij. Vrijheid van meningsuiting is volgens mij grondwet nummer 1. Dat, ja dat botst gewoon, dat is te ver voor de meeste mensen. Ok de rest, een Moskee prima. Dat is gewoon je geloof, maar bepaalde dingen binnen het geloof kan botsen met de Nederlandse visie. De Nederlandse denkwijze.

33

Ond.

Zou je kunnen zeggen dat het fysieke voor jou niet zo heel erg hinderlijk is, maar dat het vooral met waarden en normen te maken heeft, waarin een uiting te ver kan gaan?

34

Resp

Ja, dat denk ik wel. Ik heb verder totaal geen problemen met buitenlanders. Alleen sommige dingen, dat kan gewoon niet, omdat we regels hebben en daar moet iedereen zich aan houden. Heel simpel.

35

Ond.

Denk je dat Nederlanders meer moeite kunnen doen om de gebruiken en tradities van andere culturen in Nederland te leren?

36

Resp

Ja, ze kunnen zeker meer moeite doen. Maar of het moet, of het nodig is, is natuurlijk een andere vraag. Maar ik denk dat men zich wel meer mag interesseren in Turkse of Marokkaanse cultuur. Of de Molukse, ik denk dat de helft van de mensen niet weet waarom de Molukkers in Nederland zitten.

37

Ond.

Denk je dat wanneer Nederlanders zich gaan verdiepen, in de gebruiken bijvoorbeeld, dat ze meer begrip krijgen?

38

Resp

Ja, dat denk ik wel, ik kan me niet voorstellen dat dat niet zo is.

39

Ond.

Denk je dat mensen met een andere culturele achtergrond hun kinderen moeten aanmoedigen om de cultuur en tradities van het thuisland te behouden?

40

Resp

Ja aan de ene kant wel, maar aan de andere kant, je leeft in Nederland. Dus je moet met de Nederlandse normen en waarden leren. Maar het kan geen kwaad dat je een kind laat zien waar je vandaan komt, waar je roots liggen.

41

Ond.

Dus een beetje van beide?

177

42

Resp

Ja, de gulden middenweg weer.

43

Ond.

Denk je dat het voor kinderen ook een betere manier is om te integreren, bijvoorbeeld in de Nederlandse samenleving?

44

Resp

Dat is een goede. Ja en nee. Ik denk dat je zowiezo nooit mag vergeten waar je vandaan komt, waar je roots liggen. Maar dat hoeft niet altijd goed te zijn voor de inburgering of hoe je meedoet. Ik denk dat ja, hetzelfde voorbeeld weer, dat uithuwelijken, als ze dat bijbrengen. Ja het zijn meer dingen, hhet kan een probleem zijn.

45

Ond.

Denk je dat mensen die in Nederland komen wonen zich moeten aanpassen aan Nederland?

46

Resp

Ja, je kiest ervoor om naar Nederland te komen, dus je moet je sowieso aan de normen en waarden, en aan de wet houden.

47

Ond.

Je hebt net een onderscheid gemaakt in de verantwoordelijkheid die Nederland draagt naar heel veel groepen, doordat ze heel veel mensen hiernaartoe hebben gehaald. Als je daarnaar kijkt, ervan uitgaande dat er een tweedeling is, dus de mensen die hier naartoe zijn gehaald en de mensen die hier naartoe zijn geëmigreerd. Zit hier een verschil in voor jou?

48

Resp

Ja, ik denk sowieso dat de mensen die we hier naartoe hebben gehaald, daar zijn wij verantwoordelijk voor. Die moet je respecteren. Die hebben we gehaald, omdat we het werk niet meer wilden doen. Maar je moet gewoon respect tonen dat zij het wel wilden doen, en dat ze dan hier blijven wonen, dat is er uiteindelijk uit voort gekomen. Ja, en dat is gewoon onze eigen verantwoordelijkheid geweest, dan hadden we het werk zelf maar moeten doen. En de mensen die hier zijn komen wonen, ja, je kiest ervoor om hier te komen wonen, dus dan vind ik wel dat je je enigszins aan moet passen. Tuurlijk, je hebt je eigen dingen nog wel. En dat respecteer ik ook, maar ik heb zoiets van misschien kunnen we er wel wat van leren. Maar het is niet zo dat wij ons aan moeten passen aan iemand, die hier vrij komt wonen, om het zo te zeggen.

49

Ond.

Denk je dat het mogelijk is om rekening te houden met de tweedeling, die we net vrij zwart wit gemaakt hebben?

50

Resp

Nou ja, volgens mij bestaat die tweedeling er al. Volgens mij is de regering op dit moment bezig om de excuses te maken aan bijvoorbeeld de Molukse bevolkingsgroep. Surinaamse, en ja ook excuses te maken over de slavenhandel en dat soort dingen.

51

Ond.

Maar dan hebben we ook nog te maken met een eerste generatie, tweede generatie en derde generatie. Waarin dan bijvoorbeeld ook weer vrouwen gehaald worden uit het land van herkomst.

52

Resp

Ja, dat is ook weer een moeilijk punt. Ja dat moet ook gewoon, ja, daar zou je meer regels voor op moeten stellen. Ja dat is moeilijk. Er is ook geen oplossing voor waarschijnlijk.

53

Ond.

Voel je zelf die verantwoording sterk? Wat je net zei, we hebben ze hier naar toe gehaald, dus laten we onze schouders eronder zetten en er wat van maken.

54

Resp

In die tijd bestond ik niet eens, maar het zijn dingen uit de geschiedenis en daar

178

moet je je van bewust zijn dat dat gebeurd is en dat het niet voor niets dat al die mensen hier wonen. Het is allemaal Nederland als land dat dat heeft gedaan en je bent Nederlander, dus je zult wel toe moeten geven dat het je eigen schuld is dat die mensen hier zijn. 55

Ond.

Merk je in je omgeving dat anderen dit met je delen?

56

Resp

In mijn vriendengroep wel. We zijn dezelfde vrienden, met dezelfde achtergrond, dezelfde politieke denkwijze. Topic 2: Integratie

57

Ond.

Wat is voor jou een allochtoon?

58

Resp

Ja, wat is voor mij een allochtoon? Ik weet dat die jongens hier geboren zijn en dat ze gewoon Nederlanders zijn. Maar als het woord wordt gezegd, dan denk ik aan een buitenlander, een Turk, een Marokkaan. Ik denk dat 60%/70% hier toch wel is geboren, dus dat zijn in principe gewoon allemaal Nederlanders.

59

Ond.

En bijvoorbeeld een Amerikaan?

60

Resp

Nee, maar dat je zie meer als westers. Dat is weer heel krom, want eigenlijk is het net zo’n allochtoon als de import die we zelf gehaald hebben, een Marokkaan. Maar je ziet het toch meer als de Westerse wereld. Dat is toch van jongs af aan de westerse wereld, het is allemaal blank.

61

Ond.

Is er voor jou een groot verschil, tussen Westerse en niet Westerse immigranten?

62

Resp

Ik denk wel dat de Westersen zich sneller aanpassen aan de Nederlandse cultuur. Ik denk dat de hele westerse wereld wel gelijk is qua normen en waarden en qua vrijheid van meningsuiting. En dat met niet-Westersen wel sneller kan botsen.

63

Ond.

Is er voor jou een verschil tussen een Moslim en een niet Moslim?

64

Resp

Nee niet specifiek, nee. Zolang het niet van die radicale Moslims zijn die allemaal dingen gaan roepen: ,,als je mag niet Mohammed tekenen”. Er is vrijheid van geloof.

65

Ond.

Wat is voor jou integratie? Of wat is voor jou succesvolle integratie?

66

Resp

In denk gewoon dat mensen samenleven zonder dat er problemen ontstaat. Zo ja. Ik denk dat als ze succesvol samenleven, zonder dat er problemen zijn, ik denk dan dat dat een succesvolle integratie is geweest.

67

Ond.

Ja?

68

Resp

Ja en dan maakt het niet uit wat hij gelooft.

69

Ond.

Of dat iemand goed mee kan doen?

70

Resp

Ja, als iemand mee kan doen en er zijn gewoon geen problemen tussen bepaalde bevolkingsgroepen of bepaalde geloven, dan denk ik dat er een succesvolle integratie is geweest.

71

Ond.

Wat vind je van de integratie van de allochtonen in Nederland?

179

72

Resp

Ja maar ja, als je het over niet-westerlingen hebt ja dan kan je het ook niet praten over tweede en derde generatie, dat zijn in principe allemaal Nederlanders. Die mensen hebben ze allemaal heel vrijgelaten, die hebben eigenlijk allemaal nog de eigen cultuur. Ik denk dat er meer een probleem geldt bij de tweede en derde generatie die, denk ik, alleen maar het goede pakken van hun eigen cultuur en het goede van de Nederlandse en daarmee zijn ze helemaal blij. Alleen dat kan niet omdat dat niet werkt.

73

Ond.

Wat vind je van de integratie van Marokkanen?

74

Resp

Ja dat zijn heel hardwerkende mensen eigenlijk. Mannen vooral, die toen hier naar toe zijn gehaald. Niks mis mee.

75

Ond.

Maar denk je dat ze geïntegreerd zijn?

76

Resp

Eerste generatie niet echt. Die hebben het wel geprobeerd. Ik denk ook dat er heel veel zijn die het wel is gelukt. Maar ik denk dat die kloof wel heel groot was. Van Marokko en Berbers, die uit de bergen komen zijn, die al veel strenger zijn opgevoed en heel anders denken dan de Arabieren. Marokkanen zijn toch om het zo te zeggen, Westerse Marokkanen, omdat die veel meer handelsgericht zijn. Ik denk dat die kloof, toen zijn hier naar Nederland kwamen, tussen hen en die Berbers, echte plattelandsvolk, in Nederland ook een heel groot verschil was.

77

Ond.

Uit je antwoord kan ik opmaken dat ze eigenlijk niet geïntegreerd zijn?

78

Resp

Nou ze zijn wel geïntegreerd. Alleen ze hebben heel veel van de eigen cultuur behouden. Ze zijn zeker geïntegreerd want anders was het bij de eerste generatie fout gegaan.

79

Ond.

Maar kan het zijn dat zij zich in een bepaalde eigen commune hebben opgehouden waardoor eigenlijk geen sprake was van integratie maar van apartheid maar dat daardoor geen conflict?

80

Resp

Ja, dat zou kunnen dat ze eigenlijk niet meededen. Dat weet ik niet.

81

Ond.

Wat vind je van de integratie van Turken?

82

Resp

Nee ik denk juist dat het Turkse volk wat hier naar toe is gekomen, ik weet eigenlijk niet waar die vandaan komen, maar ik weet bij Marokkanen dat de scheiding is, en dat veel Berbers zijn onder een volk. Ik denk dat Turken wel meer integreren dan de Marokkaanse cultuur. Maar volgens mij zijn er ook minder Turken in Nederland dan Marokkanen. Dus dan heb je volgens mij al eerdere aanpassing omdat je met minder bent. Maar misschien kan het ook zijn omdat er in Breda überhaupt veel minder Turken zijn of Marokkanen want ik heb weleens van mensen gehoord dat er in andere steden weer meer Turken wonen en dat ze daar dan weer overlast van hebben. Ik heb vroeger eigenlijk ook heel weinig Turken ontmoet, degene die ik ontmoet waren allemaal super aardig.

83

Ond.

Ze zijn naar jouw mening goed geïntegreerd?

84

Resp

Ja het gros wel.

85

Ond.

Oke eigenlijk dezelfde vraag: wat vind je van de integratie van Surinamers?

86

Resp

Zij zijn natuurlijk wel een deel van het koninkrijk is geweest. Dat zij van vroeger uit al

180

Nederlands hebben gehad en grotendeels katholiek zijn opgevoed. Dan heb je daar natuurlijk in Suriname een mengelmoes van Indiërs en weet ik veel wat nog allemaal. Maar volgens mij is dat gewoon onderdeel van het koninkrijk en ze spreken daar nog Nederlands. Dus ja, ik denk dat daar al, met de taal om, al een grote kloof wordt overbrugd. Om zo te zeggen. Ik denk ook dat taal echt een probleem is bij integratie. 87

Ond.

De Antillen zijn ook een onderdeel van ons koninkrijk geweest. Kunnen we zeggen dat voor de Antillianen hetzelfde geldt?

88

Resp

Dat is ook weer een moeilijke. Op de een of andere manier is de houding van Antillianen volgens mij, dat eilandje, tja het is een eilandje he. Texelnaren zijn ook een ander type volk als iemand die in Noord Holland woont. Het is waarschijnlijk toch het groepsgevoel van een kleiner eiland. Dus, ik denk dat daardoor de mentaliteit iets anders is. Ook een kleinere groep denk ik. Ik denk ook dat je meer hoort dat er meer Antillianen de fout in gaan, en minder Surinamers. Terwijl er toch meer Surinamers als Antillianen wonen in Nederland. Dus minder geïntegreerd.

89

Ond.

De laatste groep, wat vind je van Chinezen?

90

Resp

Handelaren hè, werken. Ze kunnen beter Nederlands spreken. Daar merk je bijna niks van.

91

Ond.

Zijn ze minder zichtbaar, bedoel je dat?

92

Resp

Ze bezorgen gewoon bijna geen overlast. Je merkt het eigenlijk niet. Ze zijn er wel, ze zijn overal in de wereld. Maar ze passen zich vrijwel aan. Niet qua taal misschien, maar gewoon, ik denk dat zij gewoon hun eigen wereldje hebben en gewoon ieder met rust laten en in hun eigen waarde. Je merkt eigenlijk bijna niet dat ze er zijn. Terwijl je wel gewoon die Chinees op de hoek hebt en tegenwoordig in bijna elke friettent zit een Chinees.

93

Ond.

Dan zou je je kunnen afvragen of ze wel geïntegreerd zijn?

94

Resp

Ze integreren waarschijnlijk wel want ze hebben allemaal een zaak waar alleen maar Nederlanders komen. Bij de Chinees komt echt geen Chinees. Die gaat echt niet bij een Chinees eten, die is helemaal aangepast aan de Westerse smaak. Hetzelfde met de friettent. Dus wat dat betreft integreren ze goed. Nou ja, misschien een ander punt. Chinezen hebben in principe weinig historische achtergrond met Nederlanders. Terwijl Marokkanen vanuit generaties al zeg maar, met de Nederlanders zitten. Surinamersl nog veel langer, en de Molukkers en de Indiërs, of Indonesie, ook allemaal. Ik denk dat het ook met geschiedenis te maken heeft dat er heel veel vanuit bijvoorbeeld Marokkanen, en Turken dan misschien minder, ook of zo vanuit vroeger, ik weet niet, ja, die hebben geschiedenis met Nederland. En Chinezen niet, die komen hier wonen om te werken.

95

Ond.

Dus is het per groep afhankelijk hoe ze integreren?

96

Resp

Dat denk ik wel. Topic 3: Contact met immigranten

97

Ond.

Heb je allochtone vrienden? Of contacten met allochtonen?

98

Resp

Best veel, Ik denk dat 40% van de NAC Street League allochtoon is. Ja, ik heb wel

181

contact met allochtone mensen. 99

Ond.

Kun je wat vertellen over dit contact. Is het puur zakelijk of heb je ook persoonlijke contacten?

100

Resp

Nou, ik heb ook contact met buitenlandse mensen in de vriendengroep, dus ja,. Maar het contact dat ik nu heb is ook vrij goed. Ook met de jongeren van de Street League, Het valt me zelfs op dat de allochtone kinderen, om het zo te zeggen, die wel gewoon in Nederland geboren zijn, mij eerder met meneer aanspreken. De autochtone kinderen beginnen gewoon met Geert, Geert, Geert. Ik denk dat dat misschien ook wel aangeeft hoe ze met anderen omgaan, in die zin, respect voor ouderen. Maar ze zijn wel brutaler. Dat is weer heel apart.

101

Ond.

Denk je dat dit ook terug te halen is op bepaalde waarden in de cultuur?

102

Resp

Nou respect voor ouderen, waarvan ik weet, ik had vroeger een Marokkaans vriendje, als hij iets verkeerd deed, dan kreeg hij wel een tik van zijn papa. Ik denk dat Marokkaanse jeugd veel meer wordt gehamerd op respect voor ouderen. En ik denk dat dit in de Nederlandse cultuur veel minder is.

103

Ond.

En dat merk je in je contact met immigranten?

104

Resp

Ja, qua aanspreken zeg maar, niet qua contact. Dus de allochtone kinderen spreken me met meneer aan, de autochtone kinderen noemen me bij mijn voornaam.

105

Ond.

Je zei net al dat er in jouw vriendengroep immigranten zijn. Kun je wat vertellen over dit contact?

105

Resp

Nou ja, goed, normaal. Dat gaat allemaal prima. Die jongens zijn ook ja, vernederlandst om het zo te zeggen. Die zijn gewoon helemaal Nederlands, als je het zo bekijkt. Qua omgang, qua normen en waarden en qua visie.

106

Ond.

Ga je wel eens bij ze op bezoek?

107

Resp

Ja, maar dat is gewoon Nederlands. Ook gewoon een Playstation 3, dat soort dingen.

108

Ond.

Als je een persoonlijk probleem hebt. Zou je bij ze terecht kunnen?

109

Resp

Het zijn niet mijn allerbeste vrienden, dus ik val eerder op anderen terug. Maar als ik ze nodig heb, dan kun je bij ze terecht.

110

Ond.

Maak je onderscheid?

111

Resp

Nee, nee absoluut niet.

112

Ond.

Wat vind je ervan als een van je naasten, denk aan vrienden of familie, met een Turkse of Marokkaanse willen trouwen?

113

Resp

Het is hun eigen wil. Heel simpel. Als ze dat willen, als ze zich daar fijn bij voelen, dan moeten ze dat doen.

114

Ond.

Zou je anders reageren als diezelfde persoon met een Nederlander gaat?

115

Resp

Nee, dat niet, maar ik zou wel anders reageren wanneer heel veel dingen

182

veranderen. Stel, als mijn zus gaat trouwen met een Marokkaanse man en ons contact verandert, dan is het wat anders. Maar in principe mag zij trouwen wie zij wil trouwen. Daar heb ik niks over te zeggen., Dat bepaald zij helemaal zelf. 116

Ond.

Zou je een immigrant als buurman of buurvrouw willen?

117

Resp

Ik heb een Ethiopische buurvrouw, en ik vind het helemaal prima.

118

Ond.

Wat voor contact heb je met haar?

119

Resp

Ze spreekt gebrekkig Nederlands, maar het is een schat van een mens. Ze heeft nu 3 of 4 kinderen bij haar in huis. Het is prima. De jongen speelt buiten met kinderen uit de buurt en voetbalt hele dagen. Zij is heel aardig, een super relaxed mens. Prima, ze wonen nog niet zo heel lang in Nederland, maar echt leuk.

120

Ond.

En voordat zij naast je kwam, woonde er toen ook een een immigranten familie of was dat een Nederlandse familie?

121

Resp

Dat was een oude Nederlandse vrouw.

122

Ond.

Een oude Nederlandse vrouw. Is er voor jouw gevoel wat verandert sinds jij een nieuwe buurvrouw hebt?

123

Resp

Ik heb van beide geen last. Ik heb eerder bij ons in de flat last van de Nederlanders.

124

Ond.

Kan je dat toelichten?

125

Resp

Toevallig woont er boven ons een Nederlandse vrouw en onder ons een Nederlandse vrouw en dan daar hebben we meer last van dan de buren eigenlijk. Ja ik weet niet. Dat is gewoon het aard van het beestje denk ik.

126

Ond.

Gaat dat verder dan de cultuur?

127

Resp

Ja je hebt gewoon mensen die vervelend zijn. Heel simpel. Volgens mij heeft dat niets met cultuur of achtergrond te maken. Topic 4: Gevoel van veiligheid en bedreiging

128

Ond.

Heb je het gevoel dat migranten je cultuur kunnen bedreigen? Of jouw ‘Nederlanderzijn’?

129

Resp

Nee niet echt.

130

Ond.

Heb je bijvoorbeeld het idee dat je niet meer op klompen kan lopen of dat je geen kaas meer kunt eten.

131

Resp

Ze kunnen me hooguit uitlachen maar als ik op klompen loop dan loop ik op klompen.

132

Ond.

Maar, geen gevoel van bedreiging?

133

Resp

Nee, nee absoluut niet.

134

Ond.

Heb je het gevoel dat ze juist misschien jouw ‘Nederlands-zijn’ juist benadrukken, doordat er verschillen ontstaan?

183

135

Resp

Ja, ik denk wel dat je een contrast gaat krijgen. Je ziet ook beter dat je Nederlander bent.

136

Ond.

Vind je dit vervelend?

137

Resp

Ik ben toch heel multicultureel. Ik vind het allemaal geen probleem eigenlijk. Pas als daar echt problemen door ontstaan dan wordt het een ander verhaal maar, zolang het allemaal keurig naast elkaar leeft en woont en elkaar niet voor de voeten gaat lopen en vervelen.

138

Ond.

Stel je wordt later papa en je woont in een gemengde buurt. In een buurt naast jou is een vrij witte buurt met een witte school. Zou jij je kind eerder naar een gemengde school in een gemengde buurt of naar de witte school in de witte buurt sturen?

139

Resp

Ik denk dat je tegenwoordig overal kunt zien welke school welke waardering krijgt. En als die zwarte school, om het zo te zeggen een goede waardering krijgt dan stuur ik hem wel naar die zwarte school, want die is dichterbij. Minder rompslomp. Zo lang hij er naartoe kan lopen is het prima. Maar dat ligt ook aan de achtergrond, want je hebt ook gewoon katholieke scholen.

140

Ond.

Ben je gevoelig voor een katholieke stroming?

141

Resp

Nee, totaal niet, voor mij hoeft dat allemaal niet. Laat ik het zo zeggen, ik zelf ben een soort van atheïst, ik heb niks met geloof.

142

Ond.

Je hebt toch aardig wat contact door je werk met verschillende achtergronden. Voornamelijk met kinderen. Stel, je hebt nog steeds dat zelfde kind en dat gaat naar school, denk je dat dat een positieve of negatieve uitwerking op hem kan hebben?

143

Resp

Ja, maar ik denk dat dat te maken heeft met de kwaliteit van de school. Als je een zwarte school hebt die gewoon goed is, ja dan heeft het een goede uitwerking op het kind, want dan voed het een kind heel multicultureel op, maar is het een zwarte school die niet goed is, maar hetzelfde geldt natuurlijk ook voor een blanke school. Ik denk eerder dat dat ligt aan de kwaliteit van het onderwijs en hoe de school in elkaar zit dan dat het aan de kinderen ligt.

144

Ond.

Heb je het gevoel dat immigranten jouw economische positie kunnen bedreigen?

145

Resp

Nee. Tot nu toe alles wat hier naar toe komt neemt de lagere banen in. Ik denk dat wij qua Nederlanders toch redelijk hoogopgeleid zijn en toch de hoog opgeleide banen zelf vervullen om het zo te zeggen. Dus nee.

146

Ond.

En mocht het zo zijn, want er is natuurlijk ook een trend dat er steeds meer vrouwen en allochtonen hoog opgeleid zijn, dat zij die hogere functies ook bekleden.

147

Resp

Vrouwen?

148

Ond.

Allochtonen, laat ik het zo noemen.

149

Resp

Ik denk dat dat alleen maar beter is.

150

Ond.

Geen gevoel van bedreiging?

151

Resp

Nee. Ik heb regelmatig vrouwen als bazin gehad, dus ja.

184

152

Ond.

Heb je ook wel eens een immigrant als baas gehad?

153

Resp

Nee volgens mij niet. Tot nu toe alleen maar Nederlanders. Als ik zo na denk. Nee.

154

Ond.

Denk je dat door diversiteit op de werkvloer, en dan bedoel ik culturele diversiteit, een meerwaarde met zich mee brengt?

155

Resp

Ja en nee. Ja zo lang het goed loopt, loopt het goed en zolang het mekaar niet in de weg zit. Ja jeetje. Ik denk dat het multicultureel in alle gevallen eigenlijk beter is, behalve als er problemen door ontstaan, dan is er iets niet goed. Dingen niet lopen en niet kloppen. Topic 5: Acculturatie

156

Ond.

Wat denk jij dat de beste manier is waarop immigranten het beste kunnen integreren in de Nederlandse samenleving?

157

Resp

Als je de Nederlandse taal beheerst. Ik denk dat je dan al heel ver bent.

158

Ond.

Wat je net eigenlijk ook al aan gaf dat het begint met taal.

159

Resp

Ja ik denk dat het begint met taal. Als je kan communiceren met een medemens dat je dan al heel ver bent, dat je dan problemen kan oplossen die kunnen ontstaan.

160

Ond.

Nou je hebt het net ook al even gehad over de waarde en normen die kunnen verschillen en waardes waar ook conflicten over kunnen ontstaan. Denk je dat ze daar iets in kunnen doen?

161

Resp

Ja maar ik denk toch dat je eerst de taal moet beheersen om te kunnen uit te leggen hoe onze normen en waarde zitten. Maar ik denk toch dat het allemaal met taal begint.

162

Ond.

Denk je dat uiteindelijk een immigrant het ‘Nederlander-zijn’ met de bijbehorende waarde en normen tot zich moet nemen?

163

Resp

Als je maar gewoon leeft zoals wij hier in Nederland gewend zijn te leven met normen en waarden. Volgens mij ben ik het al eerder gezegd; het moet geen probleem gaan opleveren. Mensen mogen best hun eigen ding hebben en misschien zelfs nog wel hun eigen normen en waarden hanteren, als het maar niet in de weg gaat lopen bij de Nederlandse normen en waarden. Dus als ze dat in hun eigen geloof, groepje, maar dan ook weer niet te extreem, dan heb ik daar totaal geen problemen mee.

164

Ond.

Dan heb ik nog een paar stellingen. De reden dat allochtonen niet goed meedraaien in deze maatschappij is vanwege de religie.

165

Resp

Heb je het dan over de tweede, derde vierde generatie?

166

Ond.

In principe over alle generaties. En eigenlijk ook over alle verschillende soorten culturen.

167

Resp

Ik denk, als je nu kijkt naar Marokkanen en Turken dat daar nu het probleem zit. Die op dit moment niet weten wat ze nu wel of niet zijn. Iedereen zit in een dubio. Moeten ze nu geheel Nederlands worden of geheel Marokkaans. Wat ze nu doen is van alles het goede pakken en dat weet ik niet. En dat het daarom heel moeilijk is

185

om zich aan te passen en dat daarom problemen zijn ontstaan. 168

Ond.

Dus geloof of religie is in eerste instantie niet het probleem?

169

Resp

Jawel, ze mogen dingen van hun geloof weer niet en van de Nederlandse normen en waarden weer wel. Ik denk dat als ze opgroeien met Nederlandse kinderen dat je toch in de problemen komt omdat je dingen niet mag van je geloof en iedereen doet het wel. Er zit zeker wel geloof achter zeg maar.

170

Ond.

Ik denk dat we nu ook doelen op het ‘Moslim-zijn’? Maar je hebt natuurlijk ook allochtonen met een christelijke achtergrond.

171

Resp

Ja, maar ik denk dat daar weinig problemen mee zijn. De Molukkers zijn meestal christelijk, maar ik denk dat daar juist het probleem ligt bij de geschiedenis. De vraag tegen Nederland is op het feit dat zij gewoon niet hun eigen, hoe zij behandelt zijn. Zij werden gewoon aan het werk gezet, ze kwamen hier en werden op het oude kamp Vught gezet, zo van ga daar maar zitten. Dat soort dingen, ze zijn voorgelogen. Dat gaat mee van generatie op generatie.

172

Ond.

Ben je van mening dat elke groep zijn specifieke integratietraject heeft?

173

Resp

Ik denk dat het met geschiedenis te maken heeft, of met geloof. Ja, het heeft allemaal de eigen problemen. Molukkers, ja op de Molukken zelf hebben ze ruzie met Moslims en Christenen. Maar hier in Nederland zijn zo goed als alle Molukkers Christen, dus daar botst het niet mee. Het botst alleen met het feit met de geschiedenis. Met de Marokkanen en Turken zit je met de geloofsachtergrond, waar het vaak botst met het geloof. Dus inderdaad denk ik wel dat je met elke groep een apart probleem hebt.

174

Ond.

Denk je dan ook dat een Christelijke Marokkaan makkelijker mee kunnen in de Nederlandse maatschappij?

175

Resp

Ja, ik denk dat een Christelijke Marokkaan zich gemakkelijker aan kan passen in Nederland ja, dat denk ik wel. Ik denk dat die veel minder tegen problemen aanlopen dan een Moslim Marokkaan. Om het zo te zeggen.

176

Ond.

Kan ik zeggen dat het komt doordat dat de Christelijke waarden doordrongen zijn in onze samenleving? En de Islam waarden niet.

178

Resp

Ja en ook niet, ik denk dat daar wel een probleem ligt. Of de oorzaak ligt. Ik denk dat je daar wel een punt heb. Dat Nederland van origine toch wel een Christelijke en Protestantse samenleving is, ook al hebben ze in de geschiedenis veel oorlogen gehad. Maar het komt toch enigszins overeen met elkaar en ik denk dat dat toch anders is met de Moslim cultuur.

179

Ond.

Wat vind je van de volgende stelling. Aanpassing is de beste strategie voor immigranten in Nederland. Immigranten moeten zijn zoals wij zijn.

180

Resp

Nee, dat vind ik niet. Je moet je aanpassen, daar komt ie weer. Nee, ik vind niet dat je je helemaal aan moet passen, je moet je zo aanpassen, dat je gewoon zo kunt leven, en dat niemand problemen met jou heeft. En dat zal nooit zijn dat je je helemaal aan moet passen, want dan moet je alles gaan doen wat de Nederlander doet en dat moet je ook niet hebben. Dit is moeilijk uit te leggen. Nee, je moet je niet helemaal aanpassen.

186

181

Ond.

Je zegt al een paar keer; eigenlijk moet heel veel kunnen in een multiculturele samenleving, zolang het maar niet botst. Zolang anderen daar geen last van hebben. Is dat niet te idealistisch? Denk je dat het mogelijk is?

182

Resp

Nou, nee, er zullen vast dingen zijn die altijd blijven botsten, dus daar zou je dan toch iets voor moeten zoeken. Die punten die botsten, die moeten dan die mensen die hier naartoe zijn gekomen of gehaald, die zullen zich toch enigszins moeten aanpassen. Ze wonen per slot van rekening toch in Nederland. Waar dan toch waarden en normen zijn, waarvan we willen dat het zo blijft.

183

Ond.

Maar in het begin zie je dat een Nederlander zich ook aan mag passen?

184

Resp

Ja tuurlijk, maar niet aan dingen, waar wij het totaal niet mee eens zijn.

185

Ond.

Ok, noem drie immigrant groepen die je het meeste mag.

186

Resp

Dan moet ik even gaan denken, Surinamers, vrolijke mensen, mijn Ethiopische buurvrouw is een topmens. Ik vind dit echt moeilijk.

187

Ond.

Welke drie immigrantgroepen mag je het minst?

188

Resp

Ik zelf heb het niet zo op Joden. Maar dat heeft te maken met het feit dat ik vaak in Hamburg kom. Voor een voetbaltoernooi, een vrij linkse voetbalclub, die ook een extreem linkse groep heeft, en dat vind ik allemaal prima. Het is altijd bere gezellig, want er komen mensen uit heel europa, uit heel de wereld zelfs. En het extreem linkse werkt ook niet mee. Want de grap over een negerin, die wij in NL gewoon kunnen maken, waar een neger bij staat, waarschijnlijk lacht die neger in Nederland het hardste. Die hoef ik daar niet te maken, want dan heb ik ruzie. Ik heb daar ook Joden leren kennen, aardige gasten, allemaal, helemaal links, helemaal geweldig. En dan zijn ze thuis, en dan zit je op MSN, en dan is het in een keer: ,,K*T Palestijnen, ze moeten allemaal dood”.

189

Ond.

Je verwijst naar de situatie in het midden oosten?

190

Resp

Ja, maar echt niet alle joden zijn zo. Maar zo heb ik nu mijn beeld van de Joden, en dat is heel slecht, Die jongens wonen echt in Israel. Dan heb ik zoiets van ,,hoe is het? Rot op!” Dan zeg ik nog, wij zijn buiten dat, het meest Joodse land qua berichtgeving in Europa, want de rest van Europa, bericht nog minder. Daar zijn de berichten gelijk over Palestijnen en Joden. Dan krijg je meer berichten van een raketaanval op Israel. Terwijl het waarschijnlijk gewoon vice versa heen en weer gaat. Maar wij zien het dan als een raketaanval op Israel. Terwijl dat eigenlijk gewoon over en weer schieten is tussen Palestijnen en Israëliërs. Bij ons is Israël vaker in een slachtoffer rol.

191

Ond.

Heb je dat ook met Palestijnen?

192

Resp

Maar van origine is de situatie in Israel in principe, het is natuurlijk ook zo te zeggen, de schuld van de Engelsen, dat Joden daar nu met zoveel man zitten. Is gewoon, na de oorlog hebben zij Palestina gekregen en de Engelsen hebben toen gezegd: ,,hier heb je het land”. Dat is de grootste fout geweest die ze konden doen. Gewoon een stuk land onteigenen van Palestijnen en hier komen de Joden te wonen en je hebt je maar aan te passen en klaar. En vervolgens gaan de Joden, de Israëliërs ook nog even uitbreiden. Ja dat is gewoon heel fout gegaan. Zo mijn beeld.

193

Ond.

Er zijn natuurlijk nog meer van dit soort conflicten.

187

194

Resp

Ja tuurlijk. Kijk met Irakezen heb ik totaal geen probleem, want ik ken heel veel Irakezen en dat zijn juist hele puike mensen, maar ja dat zijn ook alleen maar vluchtelingen. Zo toevallig, die Joden, maar dat komt puur door die gasten van dat toernooi.

195

Ond.

Je hebt het heel erg sterk over die conflicten in het Midden-Oosten. Nederland als kolonisator is natuurlijk ook geen lieverdje geweest. Kun je daar op dezelfde manier naar kijken?

196

Resp

Ja, nou wat ik al eerder aangaf. Ik denk wel dat bepaalde bevolkingsgroepen een wrok tegen Nederland hebben. Niet in de zin van Palestijen en Joden, ik denk dat dat veel dieper zit omdat dat nog speelt. Ik denk nu zeker dat de Molukkers die in Nederland wonen, die zich toch al zover hebben aangepast dat dat toch aan het wegebben is.

197

Ond.

Vijfde generatie al hè.

198

Resp

Molukse? Ja dat zou goed kunnen ja.

199

Ond.

Kun je andere groepen noemen? We hebben de Joden gehad die je het minst mag.

200

Resp

Ja, toch het stereotypebeeld Marokkanen hè, maar dat begint wel te veranderen. Maar toch dat de Marokkaanse jongeren gewoon de dienst uitmaken, ook in het elftal waar alleen de Marokkanen spelen. Ja, zo werkt het niet. Maar ik denk dat dat gewoon het stereotypebeeld van Nederland is.

201

Ond.

En heb je nog een derde groep?

202

Resp

Ja ik zit even te denken. Maar volgens mij heb ik niet echt een derde groep waarvan ik denk uhm.

203

Ond.

Als ik even naar jouw lijstje kijk. Dan refereer je voornamelijk aan mensen die jij kent. De Ethiopische buurvrouw, de Joodse voetbalvriend.

204

Resp

Ik heb niet echt een hekel aan een bepaalde bevolkingsgroep. Die Joden, dat komt gewoon omdat mij dat irriteerde, zo gruwelijk, dat ik zo iets had; tot kijk! Ik heb niks tegen Joden in principe, maar dat toevallig dan wel. En ook omdat ze via het MSN zo heel duidelijk hun Joodse standpunt lieten zien aan de Palestijen, daarom was ik daar gewoon klaar mee.

205

Ond.

Een aantal keer tijdens het interviewen heb je gezegd dat per immigrantengroep hele duidelijke verschillen zijn qua integratie, qua hoe zij meedoen. maar af en toe refereer je ook naar het ‘Moslim-zijn’ en het ‘niet-Moslim-zijn’. Kun je daar wat specifieker in zijn? Want Turken, vele Turken zijn ook Moslim. Is het meer het beeld Marokkaans in het verlengde van de Islam? Of andersom?

206

Resp

Waarschijnlijk hebben de Turken gewoon hetzelfde probleem, maar heb ik daar gewoon nog nooit last van gehad. Want er wonen gewoon, volgens mij in Breda, heel weinig Turken. Volgens mij zat er ooit een Turkse jongen bij mij in de klas waarop al vijf, zes Marokkanen in de klas zaten. Dus je hebt veel meer met die Marokkanen te maken binnen Breda. We hadden een oude Turkse overbuurman met zijn vrouw, een geweldig stel en die hadden drie kinderen, allemaal hoogopgeleid. Ik denk ook dat Turkse kinderen meer mogen qua opleiding en ook Turkse vrouwen en dat die ook verder komen in de opleiding in Nederland. Je ziet heel veel Turkse vrouwen die geen hoofddoekje hebben en ook gewoon

188

doorstuderen. En ik denk dat dat bij de Marokkaanse cultuur veel minder is. Ik denk dat er ook gewoon een verschil is tussen de Turkse en de Marokkaanse cultuur qua opleidingen en de rol van de vrouw. dus het kan zijn dat Turkse mensen meer uit een stedelijk gebied komen dan de Berberse. Ja, dat verschil kan ik moeilijk aan geven. 207

Ond.

Maar als we hebben over de islam bijvoorbeeld kan het zijn dat de Islam dan voor jou tot de Marokkaanse groep toebehoort?

208

Resp

Dat is wel het grootste deel in Nederland wat Moslim is. Maar dan hebben we het weer over die aantallen. En het is ook wel wat je ziet, degene die worden opgepakt en dat soort dingen en terroristische aanslagen dat zijn in Nederland alleen maar Marokkanen. Ja, maar er wonen in geloof ik 800 tot een miljoen Marokkanen in Nederland, zoiets 800.000.

209

Ond.

Maar wat ik me af vraag, kijk ik wil het niet synoniem maken aan elkaar, maar kan het zijn voor jou, dat we het over de dezelfde groep hebben? Wanneer ik vraag naar religie, het ‘Moslim-zijn’ of de islam, of dat dan voor jou gelijk kan staan aan een Marokkaanse?

210

Resp

Nee, bij het werk absoluut niet, want dan ben ik alleen met sport bezig en dus totaal niet met geloof en daar komt geloof nooit bij me op, van dat is weer een Moslim.Nee dat is gewoon een Marokkaans jongentje. Ik heb niet zoiets van er zijn zes Moslims en 2 christenen in het veld. Topic 6: Toekomst

211

Ond.

Dan nog wat vragen over de toekomst van de Nederlandse samenleving. Hoe denk je dat de toekomst van de multiculturele Nederlandse samenleving er uit ziet?

212

Resp

Nou ik hoop goed. Er wonen nou eenmaal veel buitenlanders in Nederland dus je zult er wel mee moeten samenleven. Ik denk dat het allemaal meer zal worden als je het zo bekijkt.

213

Ond.

Ervaar je dat als positief of als negatief?

214

Resp

Nou aan de ene kant als negatief, want je gaat natuurlijk wel steeds meer van je Nederlandse kernwaarde verliezen, omdat er procentueel dan minder Nederlanders in Nederland wonen. En aan de andere kant positief ik denk dat dat overal in de wereld gaat doortrekken. Ik denk niet dat Nederland de enige is. Kijk maar naar Engeland trouwens, daar hebben ze precies hetzelfde. Kijk nou zal het in de derde wereld niet zo snel gaan veranderen, maar ik denk dat iedere Westerse wereld dat wel heeft.

215

Ond.

Denk je dat er een etnisch conflict kan ontstaan?

216

Resp

In Nederland niet. Ik denk dan dat je meer bij een etnisch conflict een eigen stuk grond moet hebben. Je hebt nu ook botsingen tussen Marokkanen enzo, maar ik denk dat dat meer incidenten zijn, dan dat je echt een conflict hebt. Bij een conflict zit er ook weer meer geschiedenis in.

217

Ond.

Maar stel dat als Nederlanders van meerderheid naar minderheid gaan?

218

Resp

Wat ik al zeg, je raakt je kernwaarde kwijt en best kans dat er dan een conflict of een etnisch conflict ontstaat. Maar nu durf ik niet te zeggen. Maar dan heb je het wel

189

over onze grond waarop wij dan in de minderheid zijn en waarschijnlijk ook minder te zeggen hebben. En dan kan ik me voorstellen dat er een conflict ontstaat. Misschien zijn we dan inmiddels zulke grote vrienden met elkaar dat dat totaal niet gebeurt. 219

Ond.

Maar als je een uitspraak mogen doen. Denk je dat ze vrienden worden?

220

Resp

Een conflict zou je nooit denken en willen. Het kan gebeuren, maat ik durf er niks over te zeggen.

221

Ond.

Denk je dat het verrechtsen van een maatschappij wordt doorgezet in Nederland?

222

Resp

Ik denk dat dat hetzelfde is met pieken en dalen. Volgens mij hebben we toentertijd meneer Jan Maat gehad. Het is wel zo dat rechts meer mag zeggen. Want dingen die Jan Maat ooit een keer op tv zei, daar is hij op veroordeeld en er worden nu tig veel ergere dingen geroepen en er komt een onderzoekje.

223

Ond.

Zou zo’n ontwikkeling zich door kunnen drukken?

224

Resp

Nee ik denk dat het nu een piek is en dan zien mensen in dat het helemaal niets is. Dat ze roepen veel, maar ze doen niks. Ze roepen allemaal dingen die nooit haalbaar zijn, belastingverlaging, dat is gewoon klinkklare onzin. Dat is met alles hè ook met de economie, met pieken en dalen.

225

Ond.

Wat zie je als mogelijke oplossing, stel dat we richting conflict gaan? Je hebt het net over de integratie van de immigranten gehad, taal is heel belangrijk voor je.

226

Resp

Ik zou het echt niet weten.

227

Ond.

Dat was het. Heb je nog vragen of opmerkingen, aanvullingen?

228

Resp

Nee eigenlijk niet. Ik vind het wel een heel interessante onderwerp.

229

Ond.

Wil je op de hoogte gehouden worden van mijn onderzoek?

230

Resp

Ja ik vind het wel leuk om te weten wat er allemaal uitkomt

190