That s the fabulous one

}<(l(tp$=adbcb <

Een échte Haagse krant Actueel Baldewsingh (PvdA) onder vuur in eigen partij

7

Vrijdag 28 maart 2014

jaargang 8 nummer 359

€ 1,95

Economie Nieuw Leidsenhage nog lang niet zeker

Cultuur Jan Willem de Vriend nieuwe dirigent Residentie Orkest

9

14

‘That’s the fabulous one’ Benno Tempel, directeur van Gemeentemuseum:

“Obama liep meteen naar the Victory Boogie Woogie

en zei: ‘That’s the fabulous one’. Daarna keerde hij zich om naar het figuratieve werk en vroeg me: “Hé, wat is dat, is dat ook Mondriaan?”

Ingezonden mededeling

LA LAAT ATST STE E VO VOOORRST ELLL STE LIN EN INGG !! EN

SPECTACULAIR TOTAALTHEATER INCLUSIEF DINER ‘VISUEEL SPROOKJE’ ‘EÉN GROOT FEEST, WOORDEN SCHIETEN TE KORT’ ER WORDT GESPEELD OP, BOVEN EN IN HET WATER ONGEKEND SPEKTAKEL OVER GELUK, OPPORTUNISME, LEUGEN EN BEDROG regie Aus Greidanus sr. speelperiode t/m 31 mei 2014, Appeltheater Den Haag informatie/kaarten 070 3502200 of toneelgroepdeappel.nl

2>

Den Haag Centraal > Vrijdag 28 maart 2014

haagse plaatjes

Arm Den Haag / Wieteke van Dort (1975) Hoewel het nummer nooit in de Top 40 stond of zelfs maar in de tipparade, behoort ‘Arm Den Haag’ van Wieteke van Dort tot de canon van het Haagse liederengoed. Minstens zo opmerkelijk is het feit dat zowel componist Harry Bannink als tekstschrijver Willem Wilmink een geboren Enschedeër was die nooit en te nimmer in Den Haag woonde. Toch wist het duo de juiste snaar te raken in dit tot lijflied van iedere Indische Nederlander uitgegroeide werkje, met dat zo herkenbare refrein: ‘Ach kassian, het is voorbij, kassian, het is voorbij/ Den Haag, Den Haaaag, de weduwe van Indië ben jij’. In het lied vertolkt Van Dort, sinds 1957 wonend in de Hofstad, perfect het heimweegevoel naar die goede oude tijd – tempo doeloe – in Indonesië. Dat blijkt al uit de openingsregels... ‘Arm Den Haag, dat is toch erg, dat jij maar niet vergeten kan/ De klank van krontjong en van gamelan/ In het Indisch restaurant gonst het gesprek van alle kant/ Tempo doeloe, tempo doeloe in dat verre, verre land’. Het nummer ontstond toen zij in 1975 een solo-lp mocht opnemen. Op de plaat ‘Een fraai stuk burengerucht’ zingt zij dertien door Wilmink en Bannink geschreven en getoonzette liedjes, waaronder ‘Arm Den Haag’. Wilmink maakte deel uit van het schrijverscollectief van de geruchtmakende kindertelevisieserie ‘De Stratemakeropzeeshow’, waaraan ook Van Dort

zij in ‘Het lied van Den Haag’ (2006). “Daarna kwam hij met ‘Den Haag, de weduwe van Indië ben jij’. Ik was razend enthousiast en wilde er graag een paar parlando’s in. Harry en Willem zeiden: die moet je zelf schrijven. Dat heb ik gedaan”. Daar kwamen teksten uit als ‘Wij kunnen hier heus wel Indisch eten klaarmaken thuis/ Sambal goreng telor, sajoer lodeh, tahoe petis/ Alleen de buren hebben het niet zo graag’. Van Dort: “Willem Wilmink kon voortreffelijk in opdracht schrijven. Simpel, met weinig woorden”. Zelf schreef Wilmink over Bannink, op de lp-hoes: “Zijn vermogen om in alle denkbare stijlen te componeren demonstreert hij nog eens in ‘Arm Den Haag’, met een krontjongmelodie, zo heimweevol, dat hijzelf er bijna weer de bof van kreeg”. Wilmink loofde Van Dort om haar tragikomische belichting van haar verleden van Indische repatriant, in strofen als ‘En weet u, ik heb thuis zo’n groot schilderij hangen/ Dat verbeeldt natuurlijk Indië, ja adoe, beeldig/ Bééldig!’

meewerkte. Haar vaste rol daarin was die van de Deftige Dame. Toen zij in hetzelfde programma een keer een vrouwtje moest spelen dat het heel erg koud had, gaf zij haar een Indisch accent. Aan Wilmink vroeg zij voor haar

solo-lp een lied te schrijven over Den Haag voor deze voorloopster van de latere Tante Lien. “Hij heeft een aantal dagen rondgelopen op de Pasar Malam Besar, in de Houtrusthallen, en heeft daar met iedereen gesproken”, vertelde

Pas in het voorjaar van 1977 verscheen ‘Arm Den Haag’ ook op single. Met op de b-kant het vrolijke ‘Geef mij maar nasi goreng’ (‘met een gebakken ei, wat sambal en wat kroepoek en een goed glas bier erbij’), geschreven door Joop Stokkermans en Van Dort zelf. De hoesfoto is genomen in de oude dierentuin van Wassenaar, voor een bamboebos in een vogelkas. Hij is afkomstig

uit een fotosessie voor de lp ‘Ot en Sien in Indië’, die zij met Willem Nijholt maakte. “Als je goed kijkt, draag ik een vreemde, zwarte pruik met een pony. Tante Lien bestond nog niet in die tijd. Ik had de kleding geleend van de NOS. De kebaya-broche had ik dwars gespeld, die hoort in de lengte. Al die dingen wist ik toen nog niet”. ‘Arm Den Haag’ lijkt voor eeuwig verbonden met de actrice/zangeres. Van Dort, in 2006: “Ik zing het nog zeker drie keer per week. En als ik het een keer vergeet, zeggen ze na afloop: adoe, mevrouw, u heeft Arm Den Haag niet gezongen! Een keer kwam er een Hollandse mevrouw naar mij toe. Die vroeg naar ‘dat Chinese lied ‘Den Haag Vandaag’. Ik vroeg haar: waar komt u zelf vandaan? Uit Urk, zei ze. Leuk hè?” Jimmy Tigges

Jimmy Tigges (1953) is publicist en diskjockey. Hij geldt als een specialist op het gebied van sportliederen, maar heeft als geboren Hagenaar ook jarenlang onderzoek gedaan naar liedjes waarin Den Haag een rol speelt. In 2006 publiceerde hij samen met Paul Groenendijk het boek ' Het lied van Den Haag'.


NIEUW

THE RIVERDALE KITCHEN

INNOCENT! Rechtszaak tegen Napoleon Bonaparte met

acteur Jappe Claes als Napoleon

en

Ybo Buruma als openbaar aanklager

Zittingszaal Hoge Raad, Kazernestraat 52, Den Haag Zaterdag 29 maart 2014 om 11.00, 13.00 en 15.00 uur www.nationaletoneel.nl

Gratis. Reserveren is niet mogelijk, dus kom op tijd.

Zoetermeer | Wattstratt 12 -14 | Tel 079 - 33 00 900 Den Haag | Theresiastraat 168 - 178 | Tel 070 - 38 35 010 [email protected] | www.wimvanderham.nl

3

actueel<

Vrijdag 28 maart 2014 > Den Haag Centraal

commentaar

Russische vissers claimen schip

Over de top WAT ALS EEN DREIGEND onweer op ons afkwam is zonder onheil aan te richten de stad gepasseerd. De bliksem sloeg niet in, Den Haag brak niet, maar het boog op een sierlijke manier. Het gerommel op de achtergrond kwam van de helikopters, niet van morrende Hagenaars. En zo hoort het in een stad die zich altijd thuisvoelde bij diplomaten, op bals en soirees. Helaas danst het congres niet meer, zoals eens in Wenen, maar ondanks de zware deken van beveiligingsmaatregelen die over de stad lag, handelde Den Haag De Top met een voorname lichtheid af. NATUURLIJK HOUDEN Hagenaars er niet van als mannen met gele jackjes hen de weg versperren, maar als dan blijkt dat het staatshoofd van het oeroude China voorbijkomt begrijp je als burger dat de stad af en toe zijn adem moet inhouden, terwijl we stiekem denken dat dit in Amsterdam niet had gekund. Misschien mogen we dat na deze geslaagde parade van staatshoofden zo langzamerhand wel hardop zeggen: Den Haag heeft de allure gekregen van een internationale hoofdstad met de burgemeester die daarbij hoort. Was Den Haag pakweg twintig jaar geleden een stad die zuinig teerde op het verleden, nu is La Haye het Brussel van het noorden, inmiddels gekend als stad van Vrede en Recht. HET IS EEN STATUS die je moet verdienen, maar ons wonderwel past, want hoe het hoort en wat de regels zijn wist men al eeuwen nergens beter dan hier. Het is dus niet een inderhaast opgeplakt etiket. Het hoort bij Den Haag dat al eerder grote vredesconferenties in huis had, in 1899 en 1907, en vijf jaar geleden nog de Afghanistan-conferentie. De stad is ook al een eeuw lang gastheer van het Vredespaleis en bood en biedt daarnaast onderdak aan talloze verenigingen, stromingen en initiatieven die als gemeenschappelijke factor hebben dat ze volkeren in vrede willen laten leven. Stad van Vrede en Recht is dus niet een vals, door marketingmanagers bedacht predicaat: het zit in de genen van de stad. Met het wegsterven van het gesnurk van de laatste helikopters, is dat een mooie gedachte. CASPER POSTMAA

De krabbenvissers liggen al sinds 5 maart in de haven van Scheveningen.>Foto: DHC/Liza Letsch

Door Jasper Gramsma

Al weken liggen twee Russische krabbenvissers in de Scheveningse haven. Tegen de achtergrond van de nucleaire top herleeft de Koude Oorlog een beetje. Speculaties over spionage door de voormalige communistische vijand zoemen door het vissersdorp. Aan boord kunnen ze daar wel om lachen. Als een boer met kiespijn weliswaar, want de Russische reder weigert de vissermannen uit te betalen. Afgelopen dagen verschenen verontrustende berichten in de media. Zo veel

antennes op een boot had men in Scheveningen nog nooit gezien. Het moet wel om afluisterpraktijken gaan. “Onzin, de Scheveningse schepen hebben er minstens evenveel”, zegt Willem den Heijer. Hij brengt elke dag een bezoek aan de bemanning en neemt dan wijting voor ze mee, of iets anders te eten: “Hier voltrekt zich een menselijk drama. Sommige mannen zijn al een jaar van huis. Ze waren met de schepen onderweg naar Noorwegen voor onderhoud, toen ze pech kregen”. Eenmaal in veilige haven komen de mannen erachter dat de reder een loon-

tie door te kunnen varen. Toch is de sfeer op de schepen niet grimmig. Men werkt samen om de boel draaiende te houden door bijvoorbeeld onderhoud te plegen aan de motoren. Den Heijer probeert de bemanning met raad en daad bij te staan. Hij bemiddelde in het gesprek met de vertegenwoordiger van de internationale vissersvakbond, tot op heden zonder resultaat. De vissers hebben de Russische ambassade benaderd, maar of die druk kan uitoefenen is onzeker. De vissers houden in elk geval vol: “We gaan niet weg tot alles is betaald”, aldus Alexander.

Collegevorming Rijswijk lastig Het zal nog een hele klus worden om in Rijswijk een nieuw college te vormen. Tussen de partijen bestaan meer verschillen dan overeenkomsten. Door Klaas-Jan Droppert

Gemeentebelangen Rijswijk, de grootste partij, wil het liefst een informateur benoemen. Niet alleen omdat de lokalen voor het eerst de onderhandelingen leiden, maar ook vanwege de complexe situatie. Er zijn maar liefst vijf partijen nodig om een meerderheid in de Rijswijkse raad te vormen. Helemaal omdat Beter voor Rijswijk (BvR), dat met vijf zetels de raad binnenstormt, voor veel partijen niet salonfähig is. De partij van PVV-statenlid Ed Braam zou groepen in de samenleving uitsluiten. Iets wat Braam zelf ontkent. D66, goed voor vier zetels, gaat het verst in haar standpunt. Raadslid Mark Storms: “Al voor de verkiezingen hebben we ons

afgevraagd of we met BvR in een college willen zitten. Toen kwamen we tot de conclusie dat we onszelf niet meer recht in de spiegel zouden kunnen aankijken als we dat zouden doen”. Ook andere partijen, waaronder Gemeentebelangen en de beoogde coalitiepartner SP, hebben moeite met BvR. Zo wil SP-er Björn Lugthart dat Braam afstand neemt van de Marokkanen-uitspraken van Wilders, voordat er onderhandeld wordt. Braam, die zich niet uitspreekt over Wilders, vindt dat landelijke en lokale politiek niet met elkaar vermengd moeten worden. Pontje De ‘kwestie BvR’ is voor Gemeentebelangen een flinke streep door de rekening. De partij wilde graag een ‘frisse wind door Rijswijk laten waaien’, maar heeft nu minstens één voormalige collegepartij nodig. CDA, VVD, PvdA en Onafhankelijk Rijswijk staan echter niet te springen om met Ge-

Raad van State grijpt weer in, nu in het Hofkwartier Er lijkt maar geen einde te komen aan de gebrekkige bestemmingsplannen die de gemeente Den Haag in het afgelopen jaar heeft geproduceerd. Na enkele vernietigingen van bestemmingsplannen voor onder meer Valkenbos en Oostduin, schorste de Raad woensdag ook het bestemmingsplan voor het Hofkwartier. Het plangebied ligt globaal tussen de Mauritskade, Jan Hendrikstraat, Grote Marktstraat en de Parkstraat. De Raad betwijfelt sterk of de gemeente met dit bestemmingsplan wel goed aansluit op het beleid voor

betalingsachterstand heeft van tachtigduizend dollar. Om dat veilig te stellen, claimen ze nu het schip. Alexander – Sasha voor intimi – is één van de vissers. “Er is ons al een bedrag geboden en een ticket naar huis, maar daarmee gaan we niet akkoord. Zodra we de boot verlaten, kunnen we fluiten naar het geld. De twee kapiteins en een aantal vissers hebben er wel genoegen mee genomen en zijn vertrokken”, vertelt hij. Inmiddels is een Litouwse vissersploeg in personenbusjes gearriveerd. Volgens Den Heijer wil de reder de schepen omvlaggen om zonder verdere compensa-

de versterking van het wonen in de binnenstad. Dat was ook precies de reden voor de Bewonersvereniging Hofkwartier om te vragen om schorsing van het plan. Dit plan maakt het mogelijk om winkels uit te breiden naar de bovenliggende verdiepingen. Maar daarmee gaat ruimte verloren die de gemeente volgens het eigen beleid juist meer wil gebruiken voor wonen. Voor de bewonersvereniging geldt de Spuistraat als een voorbeeld van wat de gemeente nu toelaat. In die straat is geen woning te bekennen.

De gemeente vindt het economisch onwenselijk om winkels alleen op de begane grond toe te laten. De eigenaren kunnen nu zelf beslissen of ze een winkel uitbreiden op de bovenverdieping. Wonen heeft voor de gemeente wel de voorkeur, maar dat wordt met dit bestemmingsplan niet afgedwongen. De Raad heeft het plan nu geschorst, omdat de gemeente daarmee het eigen beleid in de weg zit. Op 27 mei komt er een vervolgzitting bij de Raad. Het plan wordt daarna vermoedelijk vernietigd.

meentebelangen samen te werken. Dat heeft alles met haar wrevel opwekkende manier van oppositievoeren te maken. Zo kon heel Nederland zien hoe fractievoorzitter Henny van der Horst bij het VARA-satire programma ‘Kanniewaarzijn’ het college sterk bekritiseerde over het verdwijnen van het pontje over de Vliet en het al jaren leegstaande Oude Stadhuis. ‘Not done’ en doorspekt met halve waarheden, vond het college. Bovendien zijn veel punten zoals het pontje en het behoud van pizzeria Casanova en volkstuinvereniging De Schoffel, de onderwerpen waarmee Gemeentebelangen de grootste is geworden, voor hen een gepasseerd station. Onafhankelijk Rijswijk, dat als groot-

ste partij van zes naar twee zetels duikelde, hoeft zeker niet op een plek in het college te rekenen. Van der Horst en lijsttrekker Dick Jense kunnen elkaars bloed wel drinken sinds de eerste jaren geleden uit Onafhankelijk Rijswijk stapte. Onder meer hun vertroebelde relatie was voor Jan Franssen, de toenmalige commissaris van de Koningin, aanleiding om na het vertrek van Ineke van der Wel een interim-burgemeester aan te stellen met als doel de verhoudingen in de raad te normaliseren. Gemeentebelangen krijgt een zware dobber om genoeg partijen te vinden die met hen willen samenwerken. Een informateur ligt in zo’n geval voor de hand.


Exclusieve brilmode

Hoogstraat 37 2513 AP Den Haag www.hofstede-optiek.nl

4>


stadsmens

Voorburgs Verteld Verleden legt verhalen oorlogsslachtoffers vast C. de Jong. Tot voor kort was het slechts een naam op het Herinneringsmonument in Park Sijtwende in Leidschendam-Voorburg. Nu, luisterend naar Nelleke Kok van de Historische Vereniging Voorburg, horen we de tragische geschiedenis van het 17-jarige meisje dat slachtoffer werd van de Tweede Wereldoorlog. Het verhaal verschijnt in 2015 in een boek over 70 jaar vrede en vrijheid in Voorburg. “Het gaat om zo’n menselijk drama. Dat mag zeker niet ontbreken”, zegt Nelleke Kok. Zij is bestuurslid van de vereniging en tevens voorzitter van werkgroep Voorburgs Verteld Verleden. De werkgroep is druk bezig nabestaanden op te sporen om geschiedenissen te kunnen bundelen. Onlangs bezocht Nelleke de zuster van Clazina de Jong, die als roepnaam Ina had. “Zij vertelde me dat Ina, die in Voorburg woonde, op 26 februari 1945 in de Spuistraat was om een voedseltocht naar Friesland voor te bereiden. Ze was binnen bij Ruteck, zeer waarschijnlijk om iets te drinken, toen een afgezwaaide bom het café-restaurant trof. Dat moet een misser van de geallieerden zijn geweest. Een paar dagen later, op 3 maart, werd Bezuidenhout ook door de geallieerden gebombardeerd.

Nelleke Kok bij het Herinneringsmonument in het Park Sijtwende. >Foto: Eveline van Egdom

De zuster van Ina, mevrouw Van Rijnde Jong, was tien toen het gebeurde. De twee zusjes zouden samen naar Friesland gaan”. En: “Voor Voorburgs Verteld Verleden is deze geschiedenis een heel menselijk aspect. Je moet dit drama een beetje los zien van de grote verzetsdaden en het spektakel oorlog”. Vanzelfsprekend krijgt het verzet ook aandacht in het boek. Zo wijdt Nelleke Kok een hoofdstuk aan Cornelis Leendert Barentsen. Hij was lid van de

verzetsgroep ‘Rattenkruid’ die in 1943 een aanslag pleegde op het Bevolkingsregister in Amsterdam. De groep werd verraden. Barentsen werd op 1 juli 1943 gefusilleerd in de Kennemer duinen. Zijn kleinzoon Jan Timmer vertelde het verhaal aan Nelleke Kok. Voorburgs Verteld Verleden bestaat sinds 2010. Twee jaar later verscheen het eerste boek, met als onderwerp de ‘Verdwenen Middenstand in Voorburg Noord’. “We hebben toen gemerkt hoe

de oorlogsherinneringen mensen nog bezighielden. Vooral het bombardement op Bezuidenhout leefde sterk. Daar wilden we iets mee doen en zo zijn we bij het Herinneringsmonument uitgekomen. In het boek willen we over een aantal slachtoffers het verhaal vertellen. Door gesprekken te voeren met nabestaanden en ooggetuigen kunnen wij deze mensen alsnog een gezicht geven”. Op het monument staan ruim 400 namen van oorlogsslachtoffers gegraveerd. Het gaat om Joodse inwoners van Leidschendam en Voorburg, burgers en militairen afkomstig uit deze plaatsen, bemanningsleden van de koopvaardij en leden van het verzet. Op het monument staan ook namen van militairen en burgers die niet afkomstig zijn uit Leidschendam en Voorburg maar daar wel zijn omgekomen en van militairen afkomstig uit deze plaatsen die tussen 1946 en 1950 het leven lieten in Nederlands-Indië/Indonesië. Deze twee groepen worden niet in het boek behandeld. De werkgroep geeft overigens ruimte aan een aantal ‘gastauteurs’. Nelleke: “Eén ervan is de zoon van een Joods echtpaar uit Amsterdam dat onderge-

doken heeft gezeten bij het echtpaar Van der Meulen op de Veldzichtkade 10 in Voorburg. De zoon is op zoek naar nazaten van deze familie om het echtpaar postuum de Yad Vashempenning (de Israëlische onderscheiding, red.) te laten toekennen. Als mensen informatie hebben over het echtpaar Van der Meulen of de oorlogstijd op de Veldzichtkade, wordt zijn verhaal compleet. Het zou mooi zijn als ook dat in het boek komt te staan”. Daarnaast worden in het kader van het historisch besef onder meer de rol van het gemeentebestuur en die van de burgerwacht onder de aandacht gebracht. Nelleke Kok: “Maar ook de rol van bijvoorbeeld de middenstand. Er waren hier ontzettend veel Duitsers ingekwartierd. Daar moest aan geleverd worden; er moest toch gegeten worden. Kon je dat weigeren? Hoe ging het er in het dagelijks leven aan toe? We proberen in het boek zaken te belichten die nooit eerder zo zijn beschreven”. Joke Korving Informatie: www.historischeverenigingvoorburg.nl. Schrijven kan ook: Postbus 49, 2270 AA Voorburg

‘Fantastisch visitekaartje afgeleverd’ zwelde het geklik van de camera’s aan. Bij een klein handgebaar stierf het geluid snel af. Maar als de arm een langere beweging doorzette, dan stortregende het sluiterklikken. Het was alsof Obama een orkest van fotografen dirigeerde.

Door Marc Konijn

Het hoogtepunt van de Nuclear Security Summit was zonder twijfel de laatste persconferentie van Mark Rutte en Barack Obama in het nieuwe atrium van het Haagse Gemeentemuseum. Slechts 400 journalisten mochten het evenement bijwonen, dus de opwinding was groot toen de lijst met namen om 13.00 uur bekend werd gemaakt. Om half drie zouden bij het beeld van Nelson Mandela nadere instructies volgen. Het werd al snel duidelijk waarom er anderhalf uur voor de persconferentie verzameld moest worden. De koninklijke marechaussee controleerde uitvoerig de namen en accreditatiepassen van de journalisten. Als het klopte, kreeg je een NSS-sticker op de borst geplakt. Daarna was het nog langer wachten, omdat de beveiligingsmensen van Obama niet alleen het atrium uitkamden, maar ook het complete museum. Om even na vieren klommen minister-president Mark Rutte en president Barack Obama op het podium. De loftrompet werd gestoken, de ‘hele mooie’ resultaten van de sumIngezonden mededeling

conflict? kies voor mediation coco den haag

praktijk voor mediation wendy hendriksen scholte

Burgemeester Van Aartsen: ‘Ik ben geen enkele mopperende winkelier en ondernemer tegengekomen’. > Foto: Jurriaan Brobbel

06 129 43 145 [email protected] www.cocodenhaag.nl

mit kwamen uitvoerig aan bod, de weg was hiermee geplaveid naar de slotconferentie in Washington, over

twee jaar, de twee leiders bedankten elkaar hartelijk. Obama stond er ontspannen bij, rechtervoet achter de

linkerhiel gehaakt, handen aan de katheder. Als hij zijn woorden kracht wilde bijzetten met een armgebaar,

Krim Na de statements mocht de pers nog vragen stellen. Van tevoren was al bekend wie. De organisatie had bepaald dat twee media uit Nederland en twee uit de Verenigde Staten dat mochten doen. De vragen moesten al eerder ingediend worden. Uitvoerig ging Obama in op actuele zaken als de crisis op de Krim, en de toestand rond de NSA die grote hoeveelheden telefoondata heeft vergaard, waarmee de privacy van burgers is aangetast. De Nuclear Securiy Summit kwam nauwelijks aan bod. Een beetje zuur voor de organisatie van de NSS. Maar burgemeester Jozias van Aartsen zei het naderhand wel te begrijpen. “Zo gaat dat nu eenmaal bij deze gelegenheden”. Van Aartsen was vooral in zijn nopjes over de manier waarop de top in zijn stad verlopen is. “Eigenlijk kan ik wel zeggen dat het perfect is gegaan. We hebben een fantastisch visitekaartje afgeleverd. Ik ben heel erg trots op alle Hagenaars, trots op de manier waarop zij met de overlast zijn omgegaan. Vandaag ben ik zelf de Frederik Hendriklaan opgegaan. Ik ben geen enkele mopperende winkelier en ondernemer tegengekomen’’. Op de vraag of hij opgelucht is dat de top is afgelopen, antwoordt de burgervader resoluut. “Nee, daar is geen sprake van. Ik zit er echt heel ontspannen in. Bovendien: de organisatie was zo goed neergezet, dat het eigenlijk ook hele ontspannende dagen zijn geweest. Ik kon afgelopen nacht om één uur al naar bed”.

5

actueel<


‘We hebben de opdracht gekregen zo min mogelijk te zeggen’ De wereld streek even in Den Haag neer. De stad had twee dagen lang iets weg van een filmset. Limousines reden af en aan, helicopters cirkelden door het luchtruim, zwaar bewapende militairen patrouilleerden door de stad. Het was toch wel een beetje leuk, dat bezoek van bijna zestig wereldleiders. Maar wat gebeurde er allemaal achter dat hekwerk? Den Haag Centraal nam een kijkje. Door Marc Konijn

Het is maandagmiddag, even over half zes. De avond nadert, de lange schaduw van het Bel Air valt over het Catshuis. Alleen de hoge populier bij het hek kleurt nog warmbruin van de zon. Een buizerd cirkelt boven de bomen van het landgoed. Bij de poort staan twee zwaarbewapende militairen van de Koninklijke Marechaussee. Onnederlands zien ze eruit. Angstaanjagend. In het zwart, met kunststof bescherming op de onderbenen, kogelvrij vest, mitrailleur in de armen. Een donkere helm ook, stoere zonnebril op het hoofd, het gezicht staat strak. Dit zijn mannen waar niet mee te spotten valt. Dan zwelt langzaam het takketakketakke van een helicopter aan. Het repeterende geluid krijgt bijval, een tweede heli is op komst. Twee nijlganzen vliegen gakkend op, vanuit de groene middenberm aan de Johan de Wittlaan. Een patrouillewagen komt aanrijden en rijdt het gras op, naast de ingang van het Catshuis. Fotografen komen aangerend. Iedereen voelt: hier staat wat te gebeuren. Een indrukwekkende verschijning – ruim twee meter, brede schouders, kale schedel – beent met grote passen naar de poort. Het is de persoonlijke beveiliger van Mark Rutte. De reus overlegt even. Iedereen moet hier weg, naar de overkant. Vijftien minuten later komen motoragenten op hoge snelheid aangescheurd, gevolgd door auto’s met zwaailampen. En dan is daar de ‘Beast’. Of eigenlijk moeten we zeggen, de Beasts, want het zijn er twee. De Beast is de presidentiële auto van Barack Obama, zo zwaar bepantserd dat hij nauwelijks kapot te krijgen is. De opwinding langs de weg is groot. Velen grijpen naar hun telefoon om het tafereel vast te leggen. De zware bolides keren soepel om de middenberm en draaien het weggetje op naar het Catshuis. Erachteraan kleven tientallen zwarte auto’s, waarin ook de tot de tanden toe gewapende lijfwacht van de machtigste man van de wereld. In de ambtswoning van Mark Rutte vindt straks de G7 plaats. Barack Obama wil harde sancties tegen Rusland, omdat het de Krim heeft afgesnoept van de Oekraïne, en omdat het dreigt ook land van andere staten in die regio op te eisen. Anderhalf uur overleggen de zeven vooraanstaande industrielanden in het Catshuis. Het is topdrukte in de perscentra, maar ook rond de opgebouwde podia voor de televisiezenders, in de berm van de Johan de Wittlaan, waar de televisieverslaggevers hun commentaar de ether in slingeren, met het World Forum op de achtergrond. “Ik denk dat Den Haag blij mag zijn met deze G7”, zegt Michael Mc Gregor van Al Jazeerah. “De stad krijgt nu ‘much more exposure’ in de wereld dan het zou

Rutte en Obama in het nieuwe atrium (de oude binnentuin) van het Gemeentemuseum. > Foto's: Jurriaan Brobbel

krijgen met de nucleaire top” Het speelt zich allemaal af op het hermetisch afgesloten gebied rond het World Forum. Het hekwerk is van het zwaarste kaliber, honderden camera’s staan te snorren en duizenden agenten en militairen houden de wacht. Een gewone sterveling komt er niet in. Iedereen die binnen de hekken rondloopt – personeel, journalisten, delegaties – is in de maanden ervoor uitvoerig gescreend door de geheime diensten. Wie eenmaal een pas heeft, moet door de kerk van de Heilige Martelaren van Gorcum aan de Stadhouderslaan. Het leegstaande gebouw is getransformeerd in een fraai douanekantoor, met een oranje loper en vijf detectiepoortjes, uitgerust met gezichtsherkenning. Het is een soort Disneyland, waar we instappen. Alles is tot in de puntjes verzorgd, overal staan glimlachende dames met oranje sjaal die de gasten van de summit hartelijk welkom heten. “Die kant op alstublieft”. Het blijken ambtenaren te zijn, die zich als vrijwilliger hebben aangemeld,

veelal van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Ook de 22 mensen van de Eerste Hulp en van de IT-ondersteuning zijn van dit ministerie. Maar erg veel willen ze niet kwijt over hun rol. Maar wie luistervinkje speelt, weet waarom. “Wij hebben de opdracht gekregen om zo min mogelijk te zeggen op vragen van de pers”, zegt één van de dames, net iets te hard tegen een andere. Bureaulampjes Er ligt geen propje papier op de grond, de fraaiste stellages zijn opgehaald om het terrein aan te kleden. Om de twintig meter staat een ijzeren mast met oranje verlichting. Voor ieder gebouw, voor iedere tent ligt een oranje loper en staat een bak met paraplu’s met het NSS-logo. Toch gaat niet alles volgens het boekje. Twee mannen steken de Johan de Wittlaan over, naar het Catshuis. De één heeft vier kleine, witte bureaulampen in zijn handen. De ander grijnst. “Het moet niet veel gekker worden, hè? Het zijn hele gewone bureaulampjes. Maar ze

hebben ze kennelijk toch nodig”. Drieduizend journalisten had de organisatie verwacht. Maar alleen de grote tent in de museumtuinen raakt vol. Uit alle windstreken zijn ze komen aanwaaien. Maar de bewegingsruimte is beperkt. Journalisten mogen niet in de buurt komen van de hoofdingang van het World Forum. Bij het OPCW staan strenge petten die fotografen en journalisten in toom houden. “Niet voorbij deze lijn”, benadrukt een marechaussee, als er een lege limousine voor het OPCW stopt. AUS, staat er op het speciale kentekenbord van de zwarte Audi. “Achteruit!’’, klinkt het nu bars. Twee minuten later komt de Australische minister van Buitenlandse Zaken Julie Bishop aangelopen. Het portier zwaait open, ze stapt in, en weg zoeft de zwarte bolide. Het is een komen en gaan van wereldleiders, twee dagen lang. Als het geluid van de helicopters sterker wordt, en als het aantal motoragenten groot is, dan weet je: daar komt een grote.

Het kost veel moeite om binnen het World Forum te geraken. Iedere journalist kan zich inschrijven voor persconferenties, statements van landen of paneldiscussies. Als er teveel inschrijvingen zijn, wordt er geloot. Grote media als de NOS en de BBC komen altijd binnen, maar kleinere moeten soms geluk hebben om binnen te komen. Maar dan is het toch zover. Amerika, Korea en Nederland – de drie gastheren van de nucleaire summits – geven een briefing. En verdomd, de naam Konijn staat erbij. We verzamelen in een speciale tent, en lopen over een oranje loper naar de zijkant van het World Forum. Soldaat Van Gelderen komt ogen te kort om onze naambordjes te controleren. Binnen is de inrichting fraai, met een beige vloerbedekking, en overal stemmige bloemstukken in grote vazen op passende pilaren. Maar de uitkomst van de briefing is teleurstellend. “Er is helaas geen tijd om vragen te stellen”, stelt de persattaché. “De ministers hebben het te druk”.

6>


terugblik

foto’s uit het haags gemeentearchief

Het monument voor Richard Hol “Wat zal Den Haag voor zijn oudstadsgenoot, voor den grooten Nederlander, doen? Zal de gemeenteraad, als er weer eens straten moeten worden gedoopt, ook eens denken aan een Richard Hol-plein of -laan?” Dit schreef een journalist onder het pseudoniem ‘Peripateticus’ in een dagbladartikel naar aanleiding van het overlijden van de componist en dirigent Richard Hol op 14 mei 1904. De publicatie is te vinden in het omvangrijke ‘Album van journalistieke artikelen van en over Richard Hol’ in het archief van de componist dat bij het Nederlands Muziek Instituut berust. Het was geen misplaatste hint aan het Haagse gemeentebestuur. Richard Hol, op 23 juli 1825 in Amsterdam geboren als Rijk Hol, was als componist, uitvoerend musicus en pedagoog niet alleen een van de leidende figuren in het nationale muziekleven geweest, maar had ook voor het Haagse muziekleven veel betekend als dirigent van de Koninklijke Liedertafel Caecilia (1878-1902) en als dirigent van de Diligentia-concerten (1887-1898). Hol was in Den Haag woonachtig aan de Nassau Odijkstraat. In Utrecht was hij organist van de Dom geweest en behoorde hij tot de leraren van de dirigent Willem Men-

gelberg. Het archief van Hol bevat naast zijn groot compositorisch œuvre onder andere correspondentie met Clara Schumann. De vier symfonieën die Richard Hol schreef zijn een aantal jaren geleden door het Residentie Orkest op cd uitgebracht. De stijl van Hol is duidelijk beïnvloed door die van Robert Schumann. Ook al deed de journalist zijn dringende beroep op het gemeentebestuur, in 1904 kwam er geen vernoeming van Richard Hol in een straatnaam in Den Haag, ook niet in de destijds nieuwe wijk Duinoord, waar de straten voor een groot deel naar Nederlandse componisten waren vernoemd, zoals Viotta, Lübeck, Nicolai, Schuyt, Obrecht en Sweelinck. Pas vele jaren later, in 1949, kwam er tussen de 2de Schuytstraat en de Conradkade een Richard Holstraat, maar deze straat verdween alweer in 1951. Wel kwam er in 1905 een indrukwekkend nationaal comité, dat voor de oprichting van een monument ter nagedachtenis van de overleden componist ging ijveren. Kennelijk hadden de initiatiefnemers hiertoe besloten nadat een eerdere poging om geld in te zamelen wegens gebrek aan belangstelling was gestaakt, zo blijkt

Monument voor Richard Hol aan de Stadhouderslaan in Den Haag bij de onthulling op 20 oktober 1906 >Foto: C.J. de Gilde

uit een aantal circulaires in het archief van Hol. In de beslissing Den Haag als standplaats te kiezen voor het beeld liet het comité zich door dezelfde argumenten leiden als bovengenoemde Peripateticus. Het gemeentebestuur werkte mee. Het werd een bronzen buste, vervaardigd door Bart van Hove, gedragen door een blok graniet, met aan de voorzijde een afbeelding van een gevleugelde muze. Boven de afbeelding staat in hoofdletters de naam Richard Hol. Het beeld werd geplaatst aan de Stad-

houderslaan, maar moest in 1942 het veld ruimen voor de aanleg van de Atlantikwall. Gelukkig is het monument na de oorlog teruggeplaatst, alleen niet op dezelfde locatie. Bij de herbouw van het Statenkwartier kreeg het gebied gedeeltelijk een andere structuur, waardoor de originele plek niet meer beschikbaar was. Het monument verhuisde naar het plantsoen aan de Groot Hertoginnelaan, waar het nu nog steeds staat. Zijn straatnaam kreeg Richard Hol uiteindelijk in 1960, toen een groot aantal

nieuwe straten in de wijk Waldeck naar componisten is vernoemd. Rik Hendriks www.gemeentearchiefdenhaag.nl www.nederlandsmuziekinstituut.nl

CORRECTIE De auteur van het verhaal ‘Londen-Christchurch Vliegrace’ in de rubriek Terugblik van 21 maart was Maarten Schenk.


Werft u een nieuwe jaarabonnee voor Den Haag Centraal? Dan ontvangt u beiden een

, 5 3 € n a v e u q e h c t n a r u a t s Re óf een Kunstbon van Kunstuitleen Heden t.w.v. € 100,Ga naar www.denhaagcentraal.net of bel onze abonneeservice: 0172 – 476085 *vermeld in het vakje opmerkingen de actiecode AWA

7

actueel<


Stadspartij breekt door in liberale VVD-gebieden

VVD’ers stemden massaal tegen het Spuiforum

in de raad verloren. GroenLinks en de SP hebben ieder twee zetels, genoeg om de oude coalitie aan een nipte meerderheid te helpen, maar zijn tegenstander van het Spuiforum. De HSP heeft ook voldoende zetels maar stapt niet in een college dat doorgaat met het Spuiforum. Richard de Mos van de gelijknamige driekoppige fractie trok vrijdag zijn aanbod om zijn verzet tegen het Spuiforum te staken deels in. “We zijn nog steeds hartstikke tegen, maar hebben minder zetels gehaald dan we hoopten. Maar we hebben van het Spuiforum nooit een breekpunt gemaakt”, aldus De Mos.

Door Jan van der Ven

VVD-stemmers in de traditionele liberale bolwerken als de Vogelwijk, Benoordenhout, de Archipel en het Willemspark hebben vorige week massaal tegen de bouw van het Spuiforum gestemd. Dit blijkt uit de stembuscijfers per wijk die vrijdag bekend werden, twee dagen na de verkiezingen. In genoemde wijken groeide de Haagse Stadspartij (HSP), die zich fel verzet tegen de komst van het Spuiforum, als kool. In het Benoordenhout behaalde de HSP 17 procent van de stemmen. In de Vogelwijk koos ruim twintig procent voor de HSP, in de Archipelbuurt vergaarde de partij van Joris Wijsmuller meer dan een kwart van alle uitgebrachte stemmen en in het Willemspark stemde een kwart op de HSP. De VVD verloor vorige week drie van de zeven raadszetels en bezit er nu vier. De VVD was daarmee één van de grootste verliezers van vorige week. Allergrootste verliezer was de PvdA die daalde van tien naar zes raadszetels. De HSP werd de grootste partij in de bomen- en bloemenbuurt, de vruchtenbuurt, het Valkenboskwartier, het Regentessekwartier, het Zeeheldenkwartier, de Archipel en het Willemspark. De Stadspartij voerde afgelopen weken bewust campagne in de VVDachtertuin, op zoek naar liberale tegenstanders van het omstreden Spuiforum. De HSP is in deze opzet geslaagd. In talloze wijken waar doorgaans veel op de VVD, D66 en ook PVV wordt gestemd, schoot de HSP fors omhoog in de kiezersgunst. In die wijken maakte D66 een bescheiden sprong voorwaarts, de PVV ging er achteruit. Afstraffing De zware afstraffing van de VVD heeft tot gevolg dat deze partij tijdens de komende vorming van een nieuw college een zwakke positie inneemt. Dat geldt in het bijzonder wanneer onderhandeld moet worden over het Spuiforum, een plan dat steun kreeg van de VVD. Tegenstanders ervan zullen de VVD herinneren aan de doorbraak van de HSP in liberale bolwerken. De omstreden bomenkap aan de Laan van Meerdervoort deed de VVD evenmin goed. In de aanpalende wij-

Ook in het Benoordenhout stemden veel VVD’ers op de Haagse Stadspartij. > Foto: DHC

ken zakte deze partij fors en steeg de HSP. De bouw van het Spuiforum kan op dit moment niet op een meerderheid in de Haagse gemeenteraad rekenen. Een meerderheid van de kersverse gemeenteraad zal zich deze week via een motie van GroenLinks uitspreken een pas op de plaats te maken, zo is de verwachting. De tegenstanders zijn echter verspreid over een reeks kleine partijen en zitten ook bij de PVV (zeven zetels). Omdat geen enkele partij met de PVV in zee wil gaan, zeker niet na de Marokkanenrel van vorige week, wordt de formatie van een nieuw gemeentebestuur een ingewikkeld proces, dat naar verwachting vele weken gaat duren. Pessimisten spreken zelfs over maanden. Burgemeester VVD-burgemeester Van Aartsen sprak vorige week tegenover Omroep West de hoop uit dat de formatie niet lang gaat duren. Van Aartsen:“Vanuit mijn gezichtspunt als burgemeester is het van belang dat Den Haag het liefst zo snel mogelijk een stabiel bestuur krijgt. In steden waar dat niet het geval is, zie je dat dat uitstraalt naar de stad en dat het slecht is voor de economie”, aldus de burgemeester.

partijvergelijking

V V D H S P

cijfers in procenten 2010 2014 2010 2014

Voortouw D66, de grootste partij na de verkiezingen, heeft het voortouw in handen. Lijsttrekker Ingrid van Engelshoven heeft de commissaris van de koningin in Zeeland, Han Polman, als verkenner naar voren geschoven. Polman was lid voor D66 van de Haagse gemeenteraad van 1994 tot 2001. D66 wil als grootste partij vasthouden aan het Spuiforum, maar heeft niet alleen te maken met een ernstig verzwakte VVD, ook de PvdA heeft als derde partij in de gemeenteraad veel minder in de melk te brokkelen. En binnen de PvdA groeit de tegenstand over het Spuiforum.

Belgisch Park 20,8 18,5 4,6 11,6 Westbroek Park, Duttendel 38,8 25,5 4,3 12,9 Benoordenhout 40,6 30,3 3,2 17,0 Patstelling Archipel 23,3 16,7 10,7 28,3 De werkgroep Dooievaar, tegenstanVan Stolkpark/Scheveningse Bosjes 30,6 26,5 2,5 15,0 der van het Spuiforum, heeft Van Engelshoven in een brief gevraagd de Geuzen- en Statenkwartier 19,6 13,5 4,2 15,7 blokkade rond het forum op te heffen. Zorgvliet 23,7 17,7 7,1 23,2 Ze wijzen er op dat D66 in Den Haag aanzienlijk minder zetels won dan in Duinoord 19,7 13,1 7,1 21,4 Amsterdam, Rotterdam en Utrecht Bohemen en Bloemenbuurt 16,7 9,2 8,5 21,4 en dat de winst hoofdzakelijk te danken is aan wat zij noemen ‘het PechVogelwijk 26,9 21,5 7,6 20,7 told-effect’. De winst in Amsterdam Bohemen Meer en Bos 21,6 12,9 4,7 14,6 bedroeg 100 procent, in Rotterdam 50 procent en in Utrecht 44 procent. Kijkduin/Ockenburg 28,6 18,7 5,7 14,1 In Den Haag won D66 ruim 33 proVruchtenbuurt 18,1 10,4 5,2 18,9 cent. “We roepen u dan ook op om de patstelling te doorbreken en niet te Regentessekwartier 10,2 5,8 7,1 20,7 proberen met ‘slimme’ acties het Zeeheldenkwartier 12,9 9,3 9,6 24,1 Spuiforum alsnog door te zetten”, schrijven ze. “De burgerij zal dat niet Willemspark 25,6 18,6 9,7 26,6 begrijpen en zit er zeker niet op te Bezuidenhout 19,2 13,1 3,8 12,6 wachten. Dat moet voor een democratische partij als D66 toch iets beteMariahoeve/Marlot 18,4 11,4 2,9 10,1 kenen. Zo’n omstreden plan met zo’n Zonder Spuiforum als blokkade zou de formatie aanzienlijk soepeler verlopen. De vier ‘oude’ coalitiepartijen

(PvdA, VVD, D66 en CDA) willen echter het liefst doorgaan met het Spuiforum, maar hebben hun meerderheid

minimale meerderheid toch doorzetten was al zwak, zeker omdat het gebaseerd was op verkondigde onwaarheden”, vervolgen ze.

PvdA’ers willen vertrek lijsttrekker Baldewsingh Door Jan van der Ven

Het verlies van vier raadszetels vorige week heeft tot onrust in de PvdA geleid. Op dinsdag 8 april zal tijdens een extra ledenvergadering bijna zeker een motie worden ingediend, waarin lijsttrekker Baldewsingh wordt opgeroepen op te stappen, zoals PvdA-lijsttrekkers in Amsterdam en Rotterdam eerder deden. De PvdA verloor daar eveneens enorm. Daarnaast wordt in een andere motie Jeltje van Nieuwenhoven, tot vorige week fractievoorzitter, aangewezen als veroorzaker van de chaos waarin de PvdA terechtgekomen is. Gedoeld wordt op de interne verdeeldheid over

het Spuiforum en de mislukte greep naar de macht van Van Nieuwenhoven vorig najaar. Zij wordt tevens verantwoordelijk gehouden voor het vertrek van Mustafa Okcuoglu uit de PvdAfractie als gevolg van de steun van de PvdA aan het Spuiforum. Inmiddels heeft de partij scheidend raadslid Jos de Jong aangewezen als medeonderhandelaar (met Baldewsingh) bij de vorming van een nieuw college. De Jong wil dat het Spuiforum wordt gebouwd. Met zes raadszetels is de PvdA de derde partij geworden in de Haagse gemeenteraad. Het zware verlies komt aan de orde tijdens de extra ledenvergadering. Die is afgedwongen door een groep van 35 verontruste PvdA-leden. Voorman

Baldewsingh wilde eerst niets van een extra ledenvergadering weten. Maar de 35 leden hielden vol en dwongen de extra ledenvergadering af. “Het verlies van vier zetels kan natuurlijk niet ongestraft blijven”, aldus een verontruste PvdA’er. PVV-fractie De commotie over de uitspraken van VVD-leider Geert Wilders vorige week over Marokkanen heeft direct effect gehad op de PVV-fractie in de Haagse gemeenteraad. De PVV zag de aanhang vorige week afkalven van acht naar zeven zetels. Het gekozen PVV-raadslid Chris van der Helm wil niet toetreden tot de PVV-fractie. Vanaf deze week

neemt hij als eenmansfractie zitting in de nieuwe gemeenteraad. De samenstelling van de PvdA-fractie is vorige week vrijdag drastisch overhoop gehaald. Vorig najaar bezwoer de voorzitter van de commissie die de kandidatenlijst had opgesteld de achterban nog dat de lijst met zeer grote zorg was samengesteld. De leden werden daarom met klem gevraagd geen veranderingen aan te brengen in de lijst. Enkele maanden later ligt dit werk aan gruzelementen. Drie PvdA’ers met een lage notering voerden een campagne die op de eigen achterban was gericht. De acties hadden tot gevolg dat drie PvdA’ers met voorkeurstemmen in de raadsfractie zijn gekozen. Het gaat om Rajesh

Ramnewash (Hindoestaan), Abderrahim Kajouane (Marokkaan) en Bülent Aydin (Turk). Het gevolg is dat Gerard Verspuij, de enige tegenstander van het Spuiforum in de voormalige PvdA-fractie, naar de wachtkamer is gestuurd. D66 Ook in de fractie van D66 hebben voorkeurstemmen voor een andere samenstelling gezorgd. Mehmet Eser, makelaar met een kantoor aan de Hoefkade, vergaarde zoveel stemmen dat hij met één sprong op de tweede plaats terecht kwam. Birgül Özmen, beleidsmedewerker op Binnenlandse Zaken, landde op de vierde plaats in de achtkoppige fractie.

: M F g a a H Den ! o i d a r s d a t s e s g a a jouw H

n stad. De hele u h n va n e d u o h e Hagenaars die ll a r o vo ultuur en sport. c p , e s ro w u m ie o n é t d e is m M ld Den Haag F uziek afgewisse anisaties, m rg o te e s rs g e a k a k H le n e d va s n e n dag hoor je bij o programma’s te zi jn zi V T g a a H n e naal D 60 seconden’. in g a a H n e ‘D a m Op ons televisieka en nieuwsprogram ig e s n o t e m ld vu aange erkiezingeranard veel v s d a ra te n e e te

Gem

Haag FM ui nden heeft Den aa m en. De n pe lo ge af De nteraadsverkiezing ee m ge de n aa d radio, aandacht bestee Haagse Ochtend in ee m n de er ente t uit, en op 19 lijsttrekkers pres visie live een deba le te op er ke ee we zonden tw e in het stadhuis. maart waren we liv

h c i r e b l a a t r a Kw NL Doet

CD Di-rect WeeDk april de nieuwe i-rect brengt 4

en Haag FM De Haagse band uit. Reden voor D t’ ou ck la B A In ‘Daydreams Di-rect Week. uit te roepen tot na leden er k ee w de om april zijn de band 9 g da ns oe w ’s. en gesigneerde CD Op maandag 7 op ns ka en ak m raar s te gast en luiste

t

e Fonds voor de seerde het Oranj ni ga or rt aa m ctie van ons Op 21 en 22 tste vrijwilligersa oo gr de t, oe D L p vrijdag tiende keer N jaar weer mee. O t di k oo ed de de land. Den Haag FM e uit vanuit het pand van PEP aan liv we neert. 21 maart zonden ad NL Doet coördi st ze on in t da , kt Riviervismar

Muziek op laTngVs met drie nieuwe korte muziekproo,-

Den Haag Vide Den Haag TV is on Naast 3VOOR12/ . en nn go be s a’ gse zender, zijn gramm op de 100% Haa en zi te is ar ja zien in De dat al een k live-opnamen te oo d on av ag ijd vr stone voortaan elke Sessions en Rock bb Zu r, uu ch ks ie uz Scheveningse M . Sessions

.

E-scooter

ooeen elektrische sc er ov rt ko s nd si schikt deden we Den Haag FM be bruiker. Daarom ge te as si ou th en ctie van ter en is een tapdagen & Inruila ps O r te oo sc eer. graag mee aan de in de Plaspoelpold 17 eg kw la Po de d op ze luisteraars E-motive, gevestig eek maakten on w tie ac le ia ec sp .499. Tijdens een ter waarde van €1 n ne in w te r te oo kans om een e-sc

lkshow ZorgzameasTa begin maart de ex

In het stadhuis w et Lijf e Mannen Op H am gz or ‘Z tie si po n de en. In het kader va Geschreven’ te zi een rt oensdag 5 maa expositie werd w or do men, die later talkshow opgeno . n op Den Haag TV ons is uitgezonde

ws . In Nieuwe sho a’s op Den Haag FM nieuwe programm ke

ie Haag el In april starten dr meiden van Den e st uk le de n le el . Op zaClub Fatale vert at hen bezighoudt w r uu 0 .0 14 t to 0 teren zondag van 12.0 en 12.00 uur luis 0 .0 10 en ss tu taan actuele gast. terdag kan je voor eek een andere w ke el et m , ht ic et Edward naar Nieuwsl art je voortaan m st nd ke ee w t he .00 uur). De ochtenden in dio (07.00 tot 10 rra ke ek w je op Moeliker

stival Haganum Fdiet jaar voor het eerst mediapartner van.

aart plaatsvond Den Haag FM was t op vrijdag 21 m da al iv st Fe um met deelnehet Hagan iews uitgezonden rv te in n de er w n klaarEen week lang erlingen die werde le ol ho sc de ok O angen mende schrijvers. stival werden ontv fe t he n va r to ta en gestoomd als pres . ep door de omro

stival Bevrijdingst fmeaandag 5 mei live uit vanaf het Ma-al

nd ngsfestiv Den Haag FM ze e van het Bevrijdi iti ed e nd ve ze ns van lieveld waar de der meer optrede on et m en ud ho ge De Den Haag wordt lia van der Toorn. Ju en l oe rd Pa s er d, G en, sfeerreDi-rect, 2 Unlimite ws met de artiest ie rv te in je or ho hele dag door uziek. portages en livem

t Donate A Gifmroep West waren met de cadeau-

O n NL Den Haag FM en mineerd voor ee no ge ift G A e at Don De NL-Awards inzamelingsactie ciale Interactie. So rie go te ca A Gift is Award in de roepen. Donate om e al on gi re or ijzen zijn de prijzen vo ds, de jaarlijkse pr ar Aw N LO O de voor ook ingezonden nd. roepen in Nederla om le van de loka

Kaderock t jaar voor het eerst mediapartner van hedet

aag FM zal in Den Haag FM is di rdag 7 juni. Den H te za op ck ro de acht bestefestival Ka festival extra aand t he n aa d an ga weken vooraf artiesten. en de optredende al iv st fe t he n aa den

Tips?

iviteit promoten ct a n e ig e n e e je ? Wil van Den Haag FM ie udio? ct a d re e d r o vo r optreden in de st e ke Heb jij tips n e e je il W eb je nieuws? in de Wijkﬂits? H denhaagfm.nl @ io d u st a vi n te e Laat het ons w Trotse partner van

9

economie<


Plan Leidsenhage blijft omstreden

De uitbreiding van winkelcentrum Leidsenhage lijkt onzeker te worden nu pensioenbelegger Syntrus Achmea rampzalige gevolgen voorziet voor de Haagse binnenstad. Voornaamste kritiek op het uitbreidingsplan is de geplande omvang van het nieuwe winkelcentrum. Rene Vierkant, directeur winkelbeleggingen van Syntrus Achmea : “Wat we altijd nog kunnen doen, is naar de Raad van State stappen”. Door Pieter de Leeuw

Onlangs werd het plan voor de metamorfose van Leidsenhage nog ondertekend door de gemeente Leidschendam-Voorburg. Wethouder Peter van Ostaijen was enthousiast en inderdaad leek, op een enkele morrende buurtbewoner na, iedereen ervan overtuigd dat het met Leidsenhage bergafwaarts ging. Steeds minder bezoekers kwamen naar het winkelcentrum. De leegstand nam toe en toen kwam daar het plan van Unibail-Rodamco om 200 miljoen euro te investeren en in één klap van het smoezelige winkelcentrum een eigentijdse shoppingmall te maken. Unibail is in deze bepaald geen groentje. In Europa hebben zij inmiddels al tientallen winkelcentra ontwikkeld. Directeur Development & Investment management Bart van Twillert zegt over het toekomstige Leidsenhage: “Waar wij nu mee bezig zijn, is eigenlijk niet meer dan Leidsenhage de regionale functie terug geven die het lang geleden kwijt is geraakt”. Dat is precies waar Vierkant bang voor is. De pensioenbelegger die belangen heeft in het Haagse centrum, de Leyweg en winkelcentrum In de Bogaard in Rijswijk vindt het ‘een schaalsprong’ die veel en veel te groot is. Hij is er dan ook van overtuigd dat dit ten koste zal gaan van winkelgebieden in de buurt. “Maar wat ons betreft zal het zover niet komen”. Vierkant: “Nu heeft Leidsenhage zo’n 45.000 vierkante meter, daar moet dan circa 30.000 vierkante meter bij gaan komen en daarbij moet nog worden opgeteld dat het markt-

Het nieuwe Leidsenhage. >Artist’s impression: Unibail – Rodamco

aandeel van internet de komende jaren toe zal nemen waardoor de behoefte aan winkelruimte nog verder zal dalen. Iedereen zal toch kunnen begrijpen dat een dergelijke ontwikkeling funest is voor het regionale winkellandschap”. Daar komt nog iets anders bij. Syntrus Achmea belegt met pensioengelden. “En we zijn de enige niet”, aldus Vierkant. Dus als de explosieve groei van Leidsenhage inderdaad leidt tot problemen in naburige winkelgebieden, komt daarmee het rendement van de geïnvesteerde pensioengelden op de tocht te staan. Na een gepaste stilte: “En dat kan toch niet de bedoeling zijn”. Inmiddels heeft Vierkant de provincie op de hoogte gesteld van

de bezwaren. Van Twillert kent het standpunt van Syntrus Achmea en haalt vooralsnog de schouders op. “De cijfers kloppen sowieso niet, het huidige Leidsenhage beslaat circa 75.000 vierkante meter en daar gaat zo’n 25.000 vierkante meter bijkomen. Maar belangrijker is dat wij niet zozeer kijken naar de omvang, maar naar de functie. Het nieuwe Leidschenhage zal de regio juist sterker maken waardoor de lokale winkelcentra hun functie juist beter uit kunnen oefenen”. Wat volgt is een exposé over het nieuwe winkelen dat zich onderscheidt in twee vormen. Boodschappen en beleven. In het boodschappen doen, voorziet Leidsenhage met de aanwezigheid

van twee grote supermarkten. “Maar”, stelt van Twillert, “als er mensen uit Den Haag hier naartoe komen, is dat niet om een pak melk te kopen, dat doen ze wel om de hoek. Ze komen hier om er even uit te zijn. Juist daarom vinden wij het belangrijk dat er een bioscoop zal komen en, al is er goede horeca, zullen we toch op zoek gaan naar een paar nieuwe restaurants met hedendaagse formules”. Wat de investeerder daarbij voor ogen staat is het gezin dat bestaat uit vader, moeder, zoon en dochter. Van Twillert: “Vader en zoon gaan samen een filmpje pakken terwijl moeder en dochter gaan shoppen en daarna gaan ze met z’n vieren lekker een hapje eten, gezel-

lig toch”. Vierkant is niet zo positief. “Unibail doet nu voor het eerst in Nederland het kunstje dat ze al heel vaak in het buitenland hebben gedaan, namelijk een reusachtige schaalsprong maken met alle nadelige gevolgen vandien”. De overheid is nu aan zet, vindt hij. “De provincie zal moeten bepalen wat de regels zijn voor het veranderende winkellandschap met daarbij in het achterhoofd het verre van denkbeeldige risico van de geïnvesteerde pensioencentjes”. Van Twillert gelooft niet dat het allemaal zo’n vaart zal lopen.”Volgend jaar gaat de verbouwing beginnen. Over 3 jaar staat hier een prachtig overdekt winkelcentrum, dat is geweldig voor deze regio”.


Gewoon goed geregeld

Open een uitvaartdeposito en wij storten er € 210,- op! Word ook lid van De Volharding. Met ons gratis lidmaatschap bent u onder andere verzekerd van € 250,- uitvaartkorting waarvan - indien gewenst - direct € 210,- gestort wordt op een depositorekening. De resterende € 40,- wordt na overlijden in mindering gebracht op de factuur. Bent u al lid maar heeft u nog geen depositorekening, dan kunt u deze direct openen! Uw gegevens Voorletter(s):

Achternaam:

M

V

Geboortedatum: Adres: Postcode & woonplaats: Telefoon

E-mailadres:



Ik wil tevens direct een depositorekening openen waarop € 210,- van mijn uitvaartkorting gestort wordt. Ik ben al lid en wil graag een depositorekening openen waarop € 210,- van mijn uitvaartkorting gestort wordt. Stuur deze coupon, zonder postzegel, naar: De Volharding uitvaartzorg, Antwoordnummer 891, 2501 WK Den Haag

10>interview Vilan

Zijn verjaardag

Binnenkort viert mijn kleine rode kater Tim zijn zeventiende verjaardag. Er zal een nieuwe speelgoedmuis zijn, een extra mooi lintje en enkele verjaardagskaarten. En ik zal die dag zitten snikken door de angstige vraag die dan bij me opkomt: hoe lang heb ik hem nog? Dat is natuurlijk een verjaardagsmentaliteit van niks. Eigenlijk zou het andersom moeten. Blij zijn met elke dag dat we samen zijn. Dat is er óók, ondanks dat andere. Speelt Tim om vier uur ’s nachts bommetje op het bed, dan vertedert dat me toch, omdat ik nu al weet hoe ik daar later naar zal terugverlangen. In zekere zin heb ik dus een voorschot op het afscheid genomen. Maar ja, wanneer komt dat? Hij kan wel negentien worden of twintig, dus dan zit ik drie jaar lang bij voorbaat te rouwen. Dat is geen doen voor Tim, en voor mij evenmin. Toen ik nog het Reformatorisch Dagblad las, stond er ooit een stukje in over het hiernamaals voor huisdieren. De teneur was dat we de plicht hadden om goed voor onze dieren te wezen, maar dat zij niet naar de hemel gingen. Gewoon, zoiets viel buiten het Goddelijk plan. Meteen vond ik de krant een stuk minder sympathiek. Kennelijk bestond daar geen ruimte voor mogelijke misverstanden, want hoe kan Goddelijke liefde nou de dieren overslaan? Als je dat zeker weet, schiet je menselijk begrip toch behoorlijk tekort. Wanneer Tim eerder gaat dan ik, dan reken ik voor hem op een plaatsje in een hemelse vensterbank. Kan hij omlaag kijken naar mij. Ik zal dan af en toe omhoog zwaaien: ‘Was fijn hè, zo altijd samen?’ Met mensen ben ik nuchterder. Is het tijd, dan is het tijd. Wat er daarna gebeurt, merken we vanzelf wel. Mijn grootmoeder wist op haar moment zeker dat ze naar ‘het grote huis’ zou gaan, al kon ze niet uitleggen hoe dat eruit zag. Ze heeft gelukkig ook geen signalen gegeven om het alsnog duidelijk te maken. Dat ligt anders met de poezen die in mijn leven zijn geweest. In tijden van groot verdriet komt Amore soms in mijn droom naar me toe, om troost aan te bieden. Hij biedt me zijn zachte warme vacht om te aaien. Na een tijdje wandelt hij weer weg. ’s Morgens voel ik me beter. Nu ik me dat herinner, kan ik weer iets blijer zijn met de komende verjaardag. Tim wordt pas zeventien, tenslotte. En daarna hoef ik hem toch niet te missen. Vilan van de Loo


Joris Wijsmuller (1965), het gezicht van de Haagse Stadspartij

‘Deze winst is loon naar werken, veel sexier kan ik het niet maken’ De prijs voor beste raadslid van Nederland ging nipt aan hem voorbij, maar Joris Wijsmuller is de grote winnaar van de Haagse gemeenteraadsverkiezingen. Met vijf zetels verdubbelde de fractie van zijn Stadspartij in één klap ruim. Een mooi resultaat na zestien jaar dossiervreten.

Door Jasper Gramsma In de overwinningsroes heeft de verkoudheid bij de nummer één flink toegeslagen. Juist aan de vooravond van de formatie, waarin Wijsmuller met zijn eclatante overwinning een belangrijke stem heeft. Tot een interview over zijn werk als volksvertegenwoordiger is hij evenwel bereid. Plaats van handeling: de Wiener Konditorei aan de Korte Poten. Waarom wilde u hier graag afspreken? “Ik kom hier vaak en het bevalt me zeer. De koffie is lekker en ik houd van Haagse tradities, daarvan is de Wiener er één”. Terwijl u bent opgegroeid in Rosmalen. “Inderdaad. Mijn vader was dierenarts in Brabant, begonnen als een soort ‘dokter Vlimmen’ in de jaren vijftig. Via hem heb ik de opkomst van de bio-industrie van dichtbij meegemaakt. Wanneer varkens tegenstribbelden bij massale entingscampagnes tegen de varkenspest, moest ik ze van de boer op hun kop rammen. Niet op de kont, want dat was vlees waar geen blauwe plekken op mochten komen. Het ging alleen maar om de handel, totale gekte. Daarom eet ik sindsdien geen vlees meer”. Een resoluut besluit. Heeft u die bevlogenheid van huis uit meegekregen? “Mijn ouders zijn altijd heel maatschappelijk betrokken geweest, dus in die zin is engagement voor mij normaal. Maar de basis voor mijn latere politieke carrière is ontstaan als opstandige puber. Ik wilde mijn eigen weg zoeken en daar mijn eigen verantwoordelijkheid in nemen. Dat

heb ik op allerlei manieren gedaan, waaronder via de kraakbeweging in Den Bosch”. Waarom uiteindelijk Den Haag? “In 1984 ging ik naar de MTS voor fotografie en fotonica. Ik was geïnteresseerd in het ambacht, dat kon je hier het beste leren. Ik heb nergens spijt van in mijn leven, maar dat ik geen stage heb gelopen via de MTS is wel een vergissing geweest. Inmiddels woonde ik in de Blauwe Aanslag, het gekraakte belastingkantoor. Daar gebeurden andere interessante dingen. Tien jaar nadat we een overeenkomst hadden met de gemeente over investeren in achterstallig onderhoud en definitieve bewoning, ging er een kruis door de plannen vanwege de centrumring”. Is de strijd die daarop volgde het startpunt van uw politieke loopbaan? “In zekere zin wel. Ik vond het bijzonder pijnlijk dat een plek met zoveel verschillende functies die door bewoners zelf was gecreëerd, werd wegge-

‘We zijn geen opportunistische eendagsvlieg, ik hoop dan ook dat de stemmen beklijven’

gumd door de gemeente. We toonden met liefst vijf alternatieven aan dat de centrumring er ook zonder sloop kon komen, maar de gemeente hield koste wat het kost vast aan sloop. Tien jaar na dato ligt het terrein nog steeds braak. Dankzij de Blauwe Aanslag ben ik me gaan verdiepen in de buurt zoals de plannen voor de tramtunnel met parkeergarage. Die vormde een bedreiging voor kleine ondernemers. Door mijn bemoeienis kwam ik in contact met allerlei actiegroepen. Zo ook met Vereniging ‘De Kern Gewond’ en voorzitter Karel van Rijckevorsel, een bijzondere man die voor mij belangrijk is geweest om uiteindelijk de stap richting de politiek te zetten. We zijn kranten gaan maken over de gevolgen van gemeentelijke plannen die geen rekening hielden met bewoners. Dat was de voorbode voor de oprichting van de Haagse Stadspartij. Het platform was er, alleen het geluid moest nog in de raad worden vertolkt. Zo ben ik in 1998 politiek actief geworden”. De Stadspartij heeft een links imago, maar vindt ook de eigen verantwoordelijkheid belangrijk. Dat werpt de vraag op waar de partij staat in het politieke spectrum. “De belangen van bewoners dienen in de besluitvorming centraal staan. Van de topdown-cultuur in het stadhuis gaan mijn haren recht overeind staan. Men denkt daar wel te weten wat goed is voor de stad, terwijl ik de kennis en ervaring van directe belanghebbenden wil gebruiken om tot een zo goed mogelijk besluit te komen. Dat is een politieke opvatting. Die mag je sociaal of liberaal noemen, het

>Foto: Piet Gispen

maakt mij niet zoveel uit. De oplossingen zullen de ene keer ogenschijnlijk links zijn en de andere keer ogenschijnlijk rechts. Als het maar de beste oplossingen zijn”. De bestuurscultuur in de gemeentepolitiek werkt heel anders. Liep u daar in het begin van uw politieke carrière tegenaan? “Daar had ik al moeite mee voordat ik in de raad terechtkwam. Ik ben met een heel laag verwachtingspatroon ingestapt. Een politieke partij is geen doel op zich, maar een middel. Zodra we merken dat we niets meer toevoegen moeten we de partij onmiddellijk opdoeken. Ik zie wel dat meer partijen tegenwoordig rekening proberen te houden met bestaande belangen dan eind jaren negentig. Maar als puntje bij paaltje komt, maken raadsleden nog steeds een afweging in het belang van hun eigen carrière of partijpositie”. De reden om deze vraag te stellen, is dat u tien jaar geleden te kampen heeft gehad met een depressie. Was er een verband met het raadslidmaatschap? “Depressie is niet het juiste woord. Ik liep vast in mijn raadswerk, wilde goed beslagen ten ijs komen, dat maakte van mij de dossiervreter zoals ik vandaag de dag nog steeds te boek sta. Maar ik voelde me net

11

interview<


‘Ik ben er juist trots op dat Den Haag uit zoveel nationaliteiten is opgebouwd’ alles denkbaar, ik zit niet vast aan één hobby of ambitie”.

een ambtenaar die nog wat punten en komma’s kon veranderen. Ook de komst van Leefbaar Den Haag in mijn tweede raadsperiode maakte mij van exotische nieuwkomer ineens tot een grijze politicus. Bovendien was het een tijd waarin een aantal heel pijnlijke besluiten werd genomen: sloop van het woonwagenkamp aan de Leyweg, sloop van de Zwarte Madonna en sloop van de Blauwe Aanslag hebben er bij mij behoorlijk ingehakt”. Er komt een klant het etablissement binnen. De man kijkt naar Wijsmuller, trekt zijn wenkbrauwen op van verbazing en roept: “Daar heb ik op gestemd! Voor het eerst in twintig jaar ben ik weer gegaan. Als je kritiek hebt, moet je gaan stemmen toch?! De politicus is zichtbaar verlegen. Hij bedankt bescheiden. Uw kracht is dat u het gezicht bent van de Haagse Stadspartij, maar het zou ook uw zwakte kunnen zijn. Bijvoorbeeld omdat het moeilijk is de juiste mensen aan de partij te binden. Is dat herkenbaar? “Daar hebben wij totaal geen last van. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat als we bij de vorige verkiezingen dit succes hadden geboekt, we er nog niet klaar voor waren. Sinds vier jaar profileren we ons als serieus alternatief voor de gevestigde partijen. Dat

heeft ons toen al een zetel winst opgeleverd. We zijn gaan investeren in mensen door ze met een uitgebreide cursus wegwijs te maken in alles wat er komt kijken bij het raadslidmaatschap. Dat heeft succes gehad, want met deze lijst hadden we meer zetels aangekund”. Lange tijd was u gewend als eenmansfractie te opereren. Is het lastig om zaken over te dragen aan fractiegenoten? “Dat heb ik de afgelopen vier jaar ook gedaan. Eerst met Constance Bogers en later met haar opvolger Gerwin van Vulpen. We hebben samen de portefeuilles verdeeld. Na jaren in mijn eentje de partij vertegenwoordigd te hebben, was dat voor mij al een oefening in bescheidenheid. En dat zal ik nu nog meer moeten doen. Het loslaten is soms lastig geweest, omdat ik al heel veel meters had gemaakt op sommige dossiers. Het is meer mijn persoonlijke betrokkenheid die in de weg zit dan het gebrek aan vertrouwen in fractiegenoten. Nu we met z’n vijven in de raad zitten, zou ik er misschien iets naast kunnen gaan doen als we in de oppositie blijven. Iets met fotografie of in de culturele sector, maar dat wijst zich wel uit”. De Stadspartij groeide van twee naar vijf zetels. Wat is de verklaring voor dat succes?

“Deze winst is loon naar werken, veel sexier kan ik het niet maken. We hebben door de jaren heen een heldere, consistente lijn gehad die door de kiezer is herkend. Natuurlijk speelt het Spuiforum nu mee en zitten lokale partijen in de lift, maar ik denk vooral dat we als serieus alternatief zijn gezien. We zijn geen opportunistische eendagsvlieg, ik hoop dan ook dat de stemmen beklijven. Ze komen van mensen uit uiteenlopende wijken die eerder jarenlang op de VVD, D66 en de Partij van de Arbeid hebben gestemd. Zo’n traditie laat je niet snel los”. En wat betekent deze uitslag? “Er zijn twee dingen bijzonder aan deze verkiezingsuitslag. Allereerst is in deze stad van zand en veen de afgelopen dertig jaar altijd de PvdA of de VVD de grootste geweest, de partij van de hoeden of die van de petten. Dat met D66 nu een andere partij gewonnen heeft, is historisch. Het tweede aspect dat ik belangrijk vind, is dat er is gekozen voor bestuurlijke vernieuwing. D66 staat daar van oudsher om bekend, maar ook de winst van lokale partijen beschouw ik als een vraag naar meer democratie. Men is het zat dat een paar partijen onderling de buit verdelen in een dichtgetimmerd coalitieakkoord. Het stadsbestuur moet veel meer dienstbaar zijn. Dat zie ik als de op-

dracht die wij van de kiezer hebben meegekregen en ik denk D66 ook”. Vooruitlopend op de formatie, hoe ziet u de rol van de Stadspartij in een nieuw college? “In principe staan wij klaar om aan een college deel te nemen. We zijn de grootste winnaar en dat brengt een verantwoordelijkheid met zich mee waarvoor we niet weglopen. Als we inderdaad die stap naar meer democratie en bestuurlijke vernieuwing kunnen zetten, doen we mee. Het Spuiforum is echter een voorbeeld van hoe het niet moet. Ook willen we investeren in de extra taken die de gemeente krijgt op het gebied van de zorg. Dat zijn voor ons belangrijke voorwaarden om in een nieuw college te stappen”. Het wethouderschap is dus dichterbij dan ooit. “Het is geen doel, maar ik denk wel dat ik door de ervaring in de raad en kennis van het stadhuis de meest aangewezen persoon ben om dat namens de Stadspartij in te vullen”. Op welke portefeuilles zint u? “Er zijn meerdere portefeuilles waarmee ik uit de voeten zou kunnen. Cultuur ligt voor de hand, ruimtelijke ordening maar ook verkeer en vervoer, binnenstad of bestuurlijke vernieuwing zou kunnen. Er is van

Het Spuiforum is een belangrijk onderwerp. Wat is daar de oplossing voor? “De uitspraak van de kiezer is heel duidelijk: geen Spuiforum. Helaas hebben lokale verkiezingen qua uitslag vaak een landelijk stempel. Toch hadden deze verkiezingen met het Spuiforum een groot lokaal thema. Ondanks het feit dat D66 de grootste is geworden, heeft de partij hier een bescheiden winst behaald in vergelijking met andere grote steden. Ik gun ze de overwinning, die is echt historisch, maar als het gaat om het Spuiforum dan zijn er veel proteststemmen uitgebracht. Als we als Stadspartij hiermee akkoord zouden gaan, dan zijn we in een klap onze geloofwaardigheid kwijt”. Hoe kijkt u in dat licht aan tegen samenwerking met de PVV in de nieuwe raad? “Ik wil met iedereen samenwerken die vooruit wil met de stad. De PVV is vier jaar lang alleen met zichzelf bezig geweest. Ze roeptoeteren zonder daadwerkelijk iets bij te dragen. Hun agenda wordt bepaald in het andere Den Haag, dat heeft niets met de stad te maken. Op basis van de afgelopen jaren acht ik een college met de PVV daarom ondenkbaar. Ook de racistische uitspraken die Geert Wilders afgelopen week deed, hebben aan dat standpunt bijgedragen. Dat mogen we niet tolereren. Daarom zou het goed zijn als de nieuwe raad hier direct afstand van neemt en zich uitspreekt er nadrukkelijk te zijn voor alle Hagenaars. Ik ben er juist trots op dat Den Haag uit zoveel nationaliteiten is opgebouwd. Dat is het wezen van Den Haag en maakt de stad zo interessant”.

Wat

Adressen & Informatie Van Lanschot Bankiers Harry Schoots Directeur Private Banking Den Haag & Wassenaar [email protected] tel.: 070 361 16 52 fax: 070 361 16 73 mobiel: +31 [0]6 53 73 85 03 Lange Voorhout 30 - 32 2514 EE Den Haag

De invloed van politieke gebeurtenissen

Ernst & Young Wassenaarseweg 80 2596 CZ 's-Gravenhage Tel: 070 - 88 40 71000

ScheerSanders advocaten ScheerSanders Advocaten Nassauplein 36 2585 ED 's-Gravenhage Tel: 070-3659933 [email protected] www.scheer.nl

Werkgeversservicepunt Rob de Rooij (06) 52 02 6277 [email protected] www.werkgeversservicepuntdenhaag.nl

Harry Schoots, directeur private banking Van Lanschot Den Haag & Wassenaar. Foto: PR

Het gevaar schuilt vaak in een klein hoekje. In een onverwacht ook. Welke econoom of analist vond bij het jaarbegin Oekraïne relevant voor de financiële markten in 2014? Tenzij ik het gemist heb, geen enkel. En toch was de invloed de laatste weken substantieel. Meestal echter, hebben politieke gebeurtenissen slechts kortstondig invloed op markten. Neem de terreuraanslagen van 11 september 2001. De scherpe duik van de Dow Jones na de aanslagen, was drie maanden later alweer uitgewist. Welke conclusies kunnen we hieruit trekken? Ten eerste dat niemand de toekomst kan voorspellen. De wereld om ons heen is mensenwerk, en dus per definitie vol verrassingen. Midden in die bewegende wereld is het belangrijk een gestructureerde en gedisciplineerde manier van kijken aan te houden. Wat zijn de factoren die er uiteindelijk toe doen? Wat bepaalt het finale resultaat, los van de tussentijdse bokkensprongen van economie en beleggers? Natuurlijk hebben politieke of andere niet-economische gebeurtenissen invloed op de uiteindelijke uitkomst. Maar vaak is die invloed veel kleiner dan initiële marktreacties doen vermoeden. Met andere woorden, markten overdrijven. Te extreme koersuitslagen bieden dan ook kansen. Een tweede conclusie is dat in een geglobaliseerde wereld alles belangrijk is. Zowel de financiële als reële eco-

nomie zijn wereldwijde netwerken met ontelbare verbindingen. Alles heeft invloed op alles, zodat beleggen over véél meer gaat dan de stand van de AEX. Dat laatste mag dan vertrouwd klinken en een veilig thuisgevoel uitstralen, een te beperkte focus verhoogt het risico van een portefeuille onnodig. Het belangrijkste criterium om risico te beheersen, spreiding, wordt namelijk met de voeten getreden. Een degelijke spreiding is trouwens niet enkel geografisch. Een goed gespreide portefeuille bevat ook een ruim gamma aan instrumenten. Dit lijkt een open deur, maar is het in de praktijk vaak niet. Vooral in tijden waarin krantenkoppen optimistisch of juist pessimistisch berichten over bepaalde markten, neigen beleggers zich te laten leiden door emoties. Gehypete beleggingen dreigen een overdreven gewicht in de portefeuille te krijgen. Andersom, de lelijke eendjes van het moment worden soms onterecht gedumpt. Een belegger kan best een soort presidentiële houding aannemen. Een beetje weg van het dagelijkse gewoel, de blik strategisch op de toekomst gericht. Dit helpt niet alleen om per saldo een degelijk resultaat te realiseren, het biedt ook het nodige kader om de dagelijkse nieuwsstroom te interpreteren. Dat geeft dan weer een zekere gemoedsrust. En laat de homo economicus of politicus nu net daarnaar op zoek zijn.

Den Haag wereldwijd bekend als internationale congresstad Den Haag stond op 24 en 25 maart wereldwijd in de schijnwerpers. Meer dan 50 wereldleiders kwamen in het World Forum bijeen om afspraken te maken over het voorkomen van nucleair terrorisme. In hun kielzog reisden duizenden delegatieleden en journalisten naar Den Haag. De Nucleaire Security Summit is de grootste conferentie die ooit in Nederland is gehouden. En daar is iedereen in de stad natuurlijk enorm trots op.

Dit is een initiatief van Den Haag Centraal. Alle hierop geplaatste artikelen vallen buiten de redactionele verantwoordelijkheid van de redactie.

“Den Haag heeft als Internationale stad van vrede en recht al tientallen jaren lang een hele belangrijke functie als congresstad”, aldus scheidend wethouder Henk Kool van Sociale Zaken, Werkgelegenheid en Economie. “We hebben honderden internationale bedrijven en instellingen in de stad. Secretaris Generaal Ban Ki Moon van de VN noemde Den Haag vorig jaar nog ‘the legal capital of the world’. Dan is het dus vanzelfsprekend dat je goede congresfaciliteiten hebt. Daar is behoefte aan en daar moet je dus ook in voorzien,’ aldus Henk Kool.

wel: dat is 2,5 keer meer dan een toerist per dag uitgeeft. Ik hoop dan ook dat de ondernemers uit Den Haag en omgeving zoveel mogelijk hebben geprofiteerd van die vele duizenden bezoekers die de NSS hebben bezocht.’

Wethouder Henk Kool. Foto: Roel Rozenburg

Het stadsbestuur heeft de afgelopen jaren heel hard gewekt aan de verdere profilering van de functie van congresstad. Wethouder Kool: ’Internationale congressen zijn goed voor de naamsbekendheid en het imago van

Den Haag. Maar congressen leveren de stad ook geld op. Onderzoek heeft aangetoond dat congresbezoekers gemiddeld 400 euro per dag besteden. Hiervan komt zeker twee derde ten gunste van de horeca en retail. Let

Dankwoord Het Werkgeversservicepunt Den Haag heeft de afgelopen jaren nauw samengewerkt met wethouder Henk Kool; hij heeft veel betekend voor de werkgelegenheid in de stad. Kool heeft de afgelopen collegeperiode zo’n 150 bedrijven en organisaties naar de stad gehaald, goed voor enkele honderden banen. Daarnaast heeft hij zich ook sterk ingezet voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het Werkgeversservicepunt Den Haag wil via deze weg Henk Kool dan ook bedanken voor de prettige samenwerking en hem veel succes wensen met zijn verdere loopbaan. Meer weten over de dienstverlening van het Werkgeversservicepunt Den Haag? Kijk op: wsp.denhaag.nl of bel 070 752 7750.

beweegt

Internationaal Den Haag

Den Haag, stralend middelpunt

Alleen de top 3 is goed genoeg Den Haag, internationale stad van Vrede en Recht (en Veiligheid). In Den Haag zitten zo’n 160 internationale organisaties, zowel publiekrechtelijk, privaatrechtelijk als bedrijven. Marnix van Rij, partner van EY, vertelt over wat Den Haag nu zo aantrekkelijk maakt als vestigingsplaats voor deze organisaties, maar ook waar we op moeten letten om de koploperspositie te behouden.

de fiscaliteit van bijvoorbeeld een NGO zelf als van de fiscaliteit voor de werknemers. In Nederland geldt de 30%-regeling. Dit betekent voor werknemers dat 30% van hun loon belastingvrij is. Door deze regeling is het effectieve toptarief voor deze groep werknemers niet 52%, maar 36,4% (52% over 70% van het loon). Een enorm fiscaal voordeel dus”.

Een goed vestigingsklimaat Een goed vestigingsklimaat voor buitenlandse bedrijven is van veel zaken afhankelijk. Belangrijk is een hoog niveau van dienstverlening, een goede levensstandaard, goed onderwijs, de infrastructuur en veiligheid. Maar ook goede fiscale regelingen bepalen voor een belangrijk deel of het vestigingsklimaat van een stad (of land) goed is. Hoe komt het nu dat Den Haag het zo goed doet in vergelijking tot andere Nederlandse steden? Van Rij: “Den Haag heeft een streepje voor op veel steden door de lange historie die de stad kent al sinds de Vredesconferentie in 1899. En daarnaast voert de stad heel duidelijk beleid op Den Haag als vestigingsplaats voor internationale organisaties. De organisaties en de expats die zij aantrekken, zijn erg belangrijk voor de Haagse economie.”

‘De aantrekkelijkheid van een stad om zich in te vestigen hangt zowel af van de fiscaliteit van bijvoorbeeld een NGO zelf als van de fiscaliteit voor de werknemers’

Augusta van Haga, advocaat en partner ScheerSanders.

De Nucleair Security Summit (NSS) brengt heel wat in beroering in Den Haag en niet alleen in Den Haag. Internationaal gezien zou men zeggen, dat Den Haag weer op de kaart staat. Ik kan dat woordje ‘weer’ niet plaatsen. Voor mij is Den Haag altijd al een stad van internationale allure. Ik hoef alleen maar ons kantoor aan het Nassauplein uit te lopen en wordt omringd door ambassades, consulaten. Even lopen en je staat bij het Vredespaleis. En denk daarbij nog aan OPCW, International Criminal Court, European Patent Office of internationale ondernemingen en het plaatje is compleet. Door de vestiging van dergelijke organisaties en ondernemingen is er bovendien een grote internationale gemeenschap ontstaan. Allerlei nationaliteiten kom je hier in Den Haag tegen en het mooie is dat deze weer in contact komen met de Nederlanders. En dat contact heeft bijvoorbeeld tot gevolg een huwelijk, een affectieve relatie, de komst van kinderen en daarmee multi-culturele gezinnen. Dat heeft zo zijn charme, maar dat internationale brengt ook, minder positieve, neveneffecten met zich mee.

Want wat als een relatie geen standhoudt en één van beiden terug wil naar het moederland met de kinderen. Bij gezamenlijk gezag is daar toestemming voor nodig van de andere ouder. En hoe zit het met in het buitenland opgemaakte huwelijkse voorwaarden en toepasselijkheid van buitenlands recht. Of een expat wordt weer overgeplaatst met alle gevolgen van dien voor het contact met de kinderen, die in Nederland bij de andere ouder blijven wonen. Mijn cliënten zijn deze mensen. Mensen, die tegen de hiervoor genoemde zaken aanlopen. Die behoefte hebben de ondersteuning van een advocaat die begrijpt dat hun referentiekader vaak anders is. Die de verschillen onderkent tussen het Nederlandse en het buitenlandse recht en inzicht heeft in de specifieke problematiek die bij dat internationale hoort. Mijn werkervaring (meer dan 20 jaar), maar meer nog mijn persoonlijke ervaring maken dat ik hen beide kan bieden. Immers, ik bevind mij in een ‘multi-culturele’ relatie, heb enige tijd in het buitenland gewoond en heb daarmee ervaren waar je tegen aanloopt of kunt lopen in het

buitenland als buitenlander. Het behandelen van dergelijke internationale zaken is uitdagend, zorgt dat ik denk aan andere, minder voor de hand liggende oplossingen. Daarbij is het stellen van de juiste vragen en het tussen de regels door lezen (of beter gezegd luisteren) van belang. Maar ook de contacten die ik leg met advocaten in het buitenland is een meer dan waardevolle aanvulling om internationals goed bij te kunnen staan. Wat in elke zaak wel het zelfde blijft, is proberen de ex-echtelieden, de ouders, de partijen tot overeenstemming te laten komen. Een minnelijke regeling verdient toch de voorkeur boven (heftig en lang) procederen. Ook hier ben je creatief bezig met het vinden van voor beide partijen aanvaardbare oplossingen, rekening houdend met afstand, cultuur en taal. Het is bijzonder mooi als deze mensen uiteindelijk met mijn hulp elkaar de hand kunnen reiken. Een zaak tot een goed einde brengen daar doe ik het toch voor. Kortom: NSS of niet, Den Haag is en blijft voor mij het internationale middelpunt in mijn werk en privé.

Marnix van Rij, Partner EY. Fiscale regelingen Als regeringsstad ademt Den Haag de sfeer van verbonden en overkoepelende organisaties. Niet alleen voor nationale, maar ook voor internationale organisaties. Zo heeft een aantal jaren geleden IBO (International Baccalaureate Organization) ervoor gekozen zich in Den Haag te vestigen als een van de vele privaatrechtelijke organisaties. Van Rij: “De aantrekkelijkheid van een stad om zich in te vestigen hangt zowel af van

Internationale uitstraling Naast de privaatrechtelijke organisaties, zijn er in Den Haag ook veel publiekrechtelijke organisaties zoals Europol en het Octrooibureau (Rijswijk) en bedrijven die heel belangrijk zijn voor Den Haag als stad en regio. “Het hoofdbureau van Shell in Den Haag is natuurlijk van eminent belang voor de uitstraling van de stad. En een Siemens, Aegon en ook EY behorende tot The Big Four. Deze bedrijven zorgen voor veel werkgelegenheid en halen veel buitenlandse talenten naar Nederland om bij te dragen aan de kenniseconomie en de groei van de stad,” aldus Van Rij. Alleen de top 3 is goed genoeg Nederland heeft een aantal sterk ontwikkelde regio’s. Zo is de regio Eindhoven sterk in de technologische innovaties, staat Amsterdam bekend om het financiële centrum en de creatieve industrie waaronder fashion en games, Rotterdam om de haven, Wageningen om de landbouw- en foodsector waar we het heel goed in doen en is Den Haag de stad van Vrede en Recht. Van Rij: “We moeten de wereld als Nederland zijnde laten weten waar we goed in zijn. Hierin nemen de ondernemers het voortouw. En dan landelijk goede randvoorwaarden scheppen met een concurrerend fiscaal beleid; een aangelegenheid van het Binnenhof. We moeten daarbij de ambitie te hebben om niets minder te accepteren dan een plek in de top 3 wereldwijd als meest aantrekkelijk vestigingsland. En dat bereiken we alleen als we proactiever worden en mede de agenda gaan bepalen in plaats van defensief te blijven en ons verdienmodel te bewaken. ‘Wat moeten we nog meer doen?’ is een belangrijke vraag die we onszelf moeten blijven stellen. En dat mist teveel. Het kabinet moet een ‘sense of urgency’ creëren!”

14>cultuur


Jan Willem de Vriend benoemd tot vaste dirigent

Residentie Orkest schaft de chef af Door Aad van der Ven

Het Residentie Orkest heeft de chefdirigent afgeschaft. Voor hem in de plaats komen twee ‘vaste dirigenten’, aan wie een vastomlijnd deel van het repertoire wordt toevertrouwd. De eerste is Jan Willem de Vriend (1962). Hij mag zich vanaf 1 augustus volgend jaar vaste dirigent van het Haagse ensemble noemen. Hij neemt zes weken per seizoen voor zijn rekening en concentreert zich op de 18de-eeuwse en begin 19de-eeuwse muziek, het repertoire waarmee hij vertrouwd is en bekend is geworden. De bedoeling is dat later in Den Haag een andere vaste, bij voorkeur jonge dirigent wordt benoemd. Die zal zich richten op recenter werk. Jan Willem de Vriend, die zijn loopbaan begon als violist, blijft althans tot 2017 tevens chef-dirigent van het Nederlands Symfonieorkest in Enschede. Zijn Haagse contract loopt tot 2019. De door het Haagse orkestbestuur benoemde maestro, die al op 11en 13 april a.s. als gastdirigent voor het RO staat, toont zich enthousiast. “Het Residentie Orkest is”, zo laat hij weten, “een orkest met een enorme geschiedenis dat niettemin in korte tijd een overtuigende nieuwe visie op haar rol in de symfonische muziek heeft weten te formuleren. Ook de komst van het nieuwe Spuiforum vormt een grote aantrekkingskracht”. De Vriend trok in de laatste jaren bij het Nederlands Symfonieorkest (voorheen Orkest van het Oosten) de aandacht door een stoere, vaak verbeten manier van musiceren, die de symfonieën van Beethoven, muziek waarvan hij veel werk maakte, niet misstond. Totdat hij in Enschede neerstreek was hij voornamelijk bekend als oprichter en leider van Combattimento Consort Amsterdam, een ensemble dat zich concentreert op barokmuziek. Hij werd gewaardeerd om de levendige en stijlvolle manier waarop met niet-historische instrumenten die muziek werd gespeeld. Vorig jaar besloten De Vriend en zijn bestuur het ensemble op te heffen. De dirigent wilde zijn vleugels verder uitslaan en de financiële situatie van het ensemble was penibel. Maar de musici gingen zonder hem verder. Affaire In Enschede is Jan Willem de Vriend een graag geziene chef. Hij bleek een dirigent met een enthousiaste, gretige uitstraling te zijn die het publiek duidelijk aanspreekt. Hij raakte wel twee jaar geleden verwikkeld in een onverkwikkelijke affaire, die in Twente veel onrust te weeg bracht. Het Nederlands Symfonieorkest diende samen met Combattimento Consort via een zogeheten Stichting Opera Aurora een subsidieverzoek in voor een aantal operaproducties. Voorstellingen zouden in diverse steden worden gegeven. Daarmee werd de subsidie-aanvraag van de eveneens in Enschede gevestigde Nationale Reisopera plotseling doorkruist. De Reisopera was verbijsterd. De Vriend kon moeilijk ontkennen dat hij nauw betrokken was bij de voorbereiding van dit door velen als geniepig beschouwde initiatief. Menigeen viel trouwens op dat de naam van zijn

vrouw, de regisseuse Eva Buchmann, nogal nadrukkelijk in de plannen voorkwam. De coup ging niet door. Het Nederlands Symfonieorkest moest een toontje lager zingen, terwijl de Reisopera zich met man en macht weer oprichtte. Intussen lukte het Jan Willem de Vriend zijn werk als dirigent elders uit te breiden. Zo werd hij vaste gastdirigent bij het Brabants Orkest. Hij stond ook voor het Koninklijk Concertgebouworkest en het Mozarteum-Orchester in Salzburg. Al deze ensembles vroegen hem voor programma’s die in grote lijnen overeenkomen met wat het Haagse orkest van hem verlangt. Want De Vriend bezit naast de kwaliteiten ook de beperkingen van veel uit de oude muziek afkomstige dirigenten. Zij lopen stuk op het 19de-eeuwse

De Vriend bezit naast de kwaliteiten ook de beperkingen van veel uit de oude muziek afkomstige dirigenten. Zij lopen stuk op het 19de-eeuwse en latere repertoire en latere repertoire. Hun eenzijdige gerichtheid op de motorische beweging van de muziek maakt deze vaak star en agressief en de klank mist finesses en detaillering. Formule Het Residentie Orkest acht het verstandig in deze fase twee vaste dirigenten voor een relatief klein aantal weken per seizoen te contracteren. Dat deze constructie de voorkeur heeft boven die met een chef van wie meer wordt verlangd laat zich begrijpen. Een dergelijke persoon zou door het gewicht van zijn functie artistiek directeur Roland Kieft makkelijk voor de voeten kunnen lopen. Dat kan het orkest nu even niet hebben. Want Kieft heeft een formule bedacht die het RO een ander imago moet geven: een programmering met veel crossover in het pakket, plus veel gepraat, theatrale elementen en visuele versieringen. Hij komt van de AVRO, waar kunst niet als een bijzaak wordt beschouwd. Maar het moet wel vlot en laagdrempelig zijn. Veel van die aanpak valt ook te bespeuren in de activiteiten van het Haagse orkest. Maartje van Weegen moet er aan te pas komen om de bezoeker het gevoel te geven dat hij in zijn huiskamer zit. Anderzijds mag er ook voor de jongeren in het Paard van Troje ook flink gebeukt en gecrossoverd worden. Niemand kan beweren dat het Residentie Orkest eenkennig is.

Jan Willem de Vriend. >Foto: PR

15

cultuur<


Maar eerst moeten wij zeilen wel drieduizend mijlen

waren’, ‘Liefde, erotiek en seks’, ‘Wat volk wordt zo mishandeld’, ‘Dat verlangen naar een molen’, ‘Op stand, bezetting, onafhankelijkheidsoorlog’, ‘Historische personen en gebeurtenissen’. Bijna in het midden van het boek worden twee belangrijke rubrieken naast elkaar geplaatst: ‘Het koloniale leven’ en ‘Leven en cultuur van de inheemse bevolking’. Heen en weer lezen tussen deze rubrieken levert de lezer de kans op eigen interpretatie. Hoe lagen de conflicten? ‘De bange Sidin’, de tuinjongen van J. van Soest, denkt dat de satan hem besprongen heeft als er een muis in zijn jasje is gesprongen. ‘Maar is ’t wonder dat hij vreest / Voor den duivel, spook of geest? / Hij mogt nooit iets anders horen: / Want hij is nooit school geweest.’ En hoe zat het met de harmonie? Voor de Europeanen lag de harmonie in het vanzelfsprekende bestaan in Indië. De titels van de gedichten in deze rubriek spreken voor zichzelf: ‘Tuin en huis’, ‘Vliegeren’ en ‘Tempo doeloe’ van G.J.Resink, ‘De nagloed van de zon’ van Drs. P, ‘Senen bij middag’ van Vincent Mahieu, ‘De gouverneur-generaal’ van J. van Soest. En ook ‘Hoererij’, ‘Dronkenschap’, ‘Pochers’ en ‘Achterklap’ van Matthys Cramer.

Door Jill Stolk

Wie zou er niet mee willen varen naar Oost-Indië? Matrozen proberen mooie meisjes over te halen mee te reizen naar de Oost. Er wordt tussen gelieven gepolst of zij elkaar trouw zullen kunnen blijven. ‘Zoete lief, als gij komt in ’t warme land, zo wilt u niet vermengen Met die zwarte krengen’ Eerst een avontuur op zee beleven en bij aankomst in Batavia schatten verwerven in de vorm van kostbare goederen en vrouwen die makkelijk in de omgang zijn. Een fragment uit ‘Afscheidslied’ van een anonieme dichter gaat zo: ‘Dan varen wij met lusten Al na Batavia Na d’een of ander kusten Met ons schepen dra, Na ’t goudrijk Azia’. De samenstellers van het ‘Album van de Indische poëzie’ – Bert Paasman (1939) was bijzonder hoogleraar koloniale en postkoloniale cultuur-en literatuurgeschiedenis aan de universiteit van Amsterdam) en Peter van Zonneveld (1948) was tot september 2013 docent moderne Nederlandse letterkunde en is tot op heden verbonden aan de Universiteit van Leiden – hebben een keuze gemaakt uit de Indische poëzie van de VOC-tijd tot heden. Ruim gehanteerd is er sprake van de volgende tijdsbestekken: Oost-Indië in de VOC-tijd, Nederlands-Indië van 1800 tot 1950 en de Indische cultuur voortgezet in Nederland tot op heden, door Indische Nederlanders, Molukse Nederlanders en totoks, de met Indië verwante Nederlanders. De samenstellers beogen met deze bloemlezing van gedichten, liedjes, cabaretteksten en rijmelarij een breed beeld van Indië te geven; het gaat niet in de eerste plaats om literaire kwaliteit. In het voorwoord wordt bovendien aangegeven op dat deze bloemlezing een selectie is. Lezers die gedichten of liedjes missen, worden uitgenodigd hun wensen kenbaar te maken. Hiermee geven de samenstellers een signaal af: het heden gaat nog steeds door. Het laatste tijdsbestek is nog niet afgerond! Het Album heeft als leidmotief ‘De reis.’ Eerst die heenreis waarbij het

Boekomslag Album van de Indische poëzie.

voor de ik-figuur in het gedicht ‘Handschoentje’ van Leo Lezer gelijk al misgaat. Verliefd worden op een handschoentje (vrouw getrouwd bij volmacht van de afwezige echtgenoot) is een risico. In de haven van Priok staat immers een echtgenoot te wachten. ‘Was ik maar nooit gegaan/ Over de Oceaan / Dan was mijn hart nog heel;/

geen liefdeleed mijn deel’. Tijdens de periode VOC-tijd tot heden is de poëzie van karakter veranderd onder invloed van de veranderende tijden en omstandigheden. Er is volgens de samenstellers echter een rode draad: het voortdurende spel, harmoniërend of juist conflictueus, tussen Aziatische en Europese elementen.

Vanwege deze elementen is er geen chronologische indeling gemaakt, maar één in rubrieken, een ware vondst. Per rubriek wordt er naar een historische indeling gestreefd. Handschoentje valt onder de rubriek ‘Wie wil d’r mee naar Oost-Indië varen? Vertrek, reis, aankomst’. Andere rubrieken zijn ‘De koloniale

De cover van het rijk geïllustreerde ‘Album’ toont een ‘Landschap nabij Malang’, een schilderij van M.E.H.R. van den Kerkhoff. De schutbladen zijn naar een patroon van een gebatikte stof met een voorname uitstraling. De ruim 75 minuten durende cd waarop Willem Nijholt gedichten voordraagt, is verzonken aangebracht in de cover. Wat een luxe. Voor wie is dit album bestemd? Voor de vele liefhebbers van de cultuur en literatuur van het voormalig NederlandsIndië en het huidige Indische Nederland. Weemoedig stemt het meegegeven motto, dichtregels van Maria Dermoût: ‘En dat oude woordgij zult liefhebben ’t land Waar gij niet zijn zult’. ‘Album van de Indische poëzie’, samengesteld door Bert Paasman en Peter van Zonneveld, 230 bladzijden Uitgeverij Rubinstein ISBN: 9789047613817 Prijs: € 29,95

Cilja Zuyderwyk wil heel veel vertellen Door Thijs Kramer

Kijk, daar hou ik van. Dat een schrijver onnadrukkelijke aanwijzingen geeft over het waar en wanneer een verhaal zich afspeelt. Stel dat je de achterflap van Ilja Zuyderwyk’s debuutroman niet gelezen hebt, dan is het niet direct duidelijk in welke periode we beland zijn. De jonge vertelster zit aan een keukentafel te tekenen. Ze denkt aan haar vader die schipper is en in de machinekamer van zijn schip met een lucifer de gloeikop van de dieselmotor aansteekt. Dat doet erg vooroorlogs aan. Maar dan staat er over het meisje: ‘Af en toe maakt haar viltstift een uitstapje naar de bloemen op het plastic tafelkleed’. Viltstift en plastic tafellaken zijn attributen die bij de jaren zestig horen. Als even verderop gewag wordt gemaakt van de eerste flats die aan de rand van de stad gebouwd

worden, weten we het zeker. We bevinden ons aan het begin van de jaren 60. In een ander hoofdstuk staat de zin (helaas inclusief spelfout) ‘Morgen verloofd (sic) Juultje zich’, zegt hij, ‘er staat een heel stuk over in de krant’. De verloving van Juliana kunnen we allemaal wel enigszins plaatsen: ergens in de jaren 30. En zo wordt de lezer telkens op niet al te nadrukkelijke manier duidelijk gemaakt waar we ons bevinden. Zuyderwyk weet in ‘Een urn vol kinderdromen’ de informatie lekker spaarzaam te doseren. Het ‘showing, not telling’, zoals er bij iedere aspirant-schrijver op schrijfcursus ingeramd wordt, lijkt ze onder de knie te hebben, tenminste in het begin. Het verhaal gaat over Cecilia, die opgroeit na de oorlog en wil weten waarom er in haar familie nooit over haar grootvader wordt gesproken. Is hij dood, is hij

weg? Het heeft iets met de oorlog te maken, maar wat. Het duurt jaren voor ze er achter komt en wij als lezer dus ook. In de tussentijd leren we de familiegeschiedenis van de laatste drie generaties van haar gezin kennen. En daar gaat Zuyderwyk naar mijn inzicht overboord met haar verhaal. Ze wil zo ontzettend veel vertellen! Hoe groot de schande was in de jaren 30 wanneer een man zijn gezin verliet om met een andere vrouw verder te gaan. Hoe bevrijdend het in die jaren kon zijn om als echtgenoot van een streng katholieke vrouw die altijd zwanger is een relatie aan te gaan met een jonge zinnelijke vrouw. Hoe in de jaren 20 in Duitsland het nazisme terrein won en de crisis toesloeg. Hoe het is als om industrieel in de crisis je zaak te moeten zien ondergaan. Hoe het is om in de oorlog geconfronteerd met mensen in je omgeving die collaboreren. Hoe in de ja-

ren 60 jongeren zich overgaven aan een lossere leefstijl. Hoe in de oorlog de joden gebrandmerkt, geïsoleerd en gedeporteerd werden. Hoe zwaar de Hongerwinter was. ‘Showing’ Het is zoveel dat het ‘showing not telling’ volledig omgedraaid wordt. Zuyderwyk gaat uitleggen. Over de jaren 30 schrijft ze: ‘Hij wordt niet vrolijk van het nieuws. De crisis slaat steeds harder toe. Een groeiend aantal bedrijven is al failliet of dreigt failliet te gaan. De werkloosheid loopt op tot ongekende hoogten. Werklozen moeten stempelen en steeds meer mensen leven van de bedeling’. Over de oorlog: ‘De schoenmaker staat niet echt bekend als een Jodenvriend. De hele buurt is daarvan op de hoogte. Hij heeft laatst een Joodse klant met fysiek geweld buiten de deur gezet.

De man had zich er bij Max over beklaagd’. Over de jaren 60: ‘Weet je, ik mag zo’n modern badpak kopen, een bikini. Dat ga ik deze week doen. Even samen met mijn moeder naar de stad. Ik zag hele mooie in de folder van de Bijenkorf’. Floor zucht. ‘Wat heb jij toch een vlotte moeder. Ik mag dat echt niet, mijn moeder vindt het ordinair’. Daarbij komt dat het zonder uitzondering thema’s zijn die al veel heel vaak in romans beschreven zijn, Zuyderwyk voegt er eigenlijk niets aan toe. Dat neemt niet weg dat Zuyderwyk in prettige vertelstijl hanteert. Ze kan schrijven, dat maakt ze wel duidelijk met dit debuut. Nu nog een verhaal om te vertellen en dan de diepte in, niet de breedte. Cilja Zuyderwyk, Een urn vol kinderdromen. Uitgeverij Aspekt. ISBN9789461534118. Prijs: € 17,95

16>cultuur


Redden van kunstschatten gebeurt niet alleen in films

De Haagse monumentenman De nieuwe film ‘The Monuments Men’ over het redden van kunstschatten speelt in de Tweede Wereldoorlog, maar kunstschatten worden ook heden bedreigd en er zijn ook nu mannen die ze willen redden. Eén van hen is archeoloog en erfgoeddeskundige dr. Joris Kila (59): “Het verdrag ter bescherming van culturele eigendommen in geval van gewapende conflicten is in 1954 in Den Haag getekend, dat schept verplichtingen en kansen, zou je verwachten”. Door Marko Fehres

“Het kan raar lopen”, zegt wetenschapper Joris Kila, die ook reserveluitenant-kolonel in het Nederlandse leger is. “Vroeger was ik muzikant en leefde ik van gitaarspelen, sessiewerk en produceren (onder andere Drs. P.). Ik kreeg daar op een gegeven moment genoeg van en toen ben ik – al op latere leeftijd – in Leiden kunstgeschiedenis en klassieke archeologie gaan studeren. Een paar jaar terug ben ik gepromoveerd aan de Universiteit van Amsterdam met het proefschrift: ‘Heritage under Siege’, dat bij uitgeverij Brill in boekvorm is verschenen”. In 2002 werd Joris Kila benaderd door Defensie. Ze zochten iemand voor de Nederlandse afdeling van CIMIC, Civil Military Coordination, van de NAVO. “Burgers werden ‘groen gespoten’, gemilitariseerd, en gezien mijn opleiding kreeg ik de rang van overste. Ik werd direct naar Macedonië uitgezonden, waar zich toen een conflict afspeelde tussen de etnische Albanezen en christelijk-orthodoxe bevolkingsgroepen. Ik was denk ik opgevallen omdat ik eerder in Macedonië een museumproject had uitgevoerd. Als ‘cultuurmilitair’ heb ik daar getracht een klooster met middeleeuwse muurschilderingen, door de Albanezen beschadigd en beklad, te beschermen en te restaureren”. Kila werd twee keer opgeroepen om te dienen in de Irak-oorlog. “Eenmaal moest ik naar Bagdad en eenmaal naar Uruk in de provincie Al Muthanna. Duitse wetenschappers deden daar opgravingen maar moesten vertrekken toen de oorlog begon. Nederland kon er – als lid van de coalitie – wel naartoe. Het oudst bekende cuneiform (spijkerschrift) is daar gevonden alsmede het Gilgamesj-epos. Het gevaar voor plundering was groot. De vroegere, door de Duitsers ingehuurde, opgravingswerkers waren leden van een lokale stam die op de site woonden, ze kregen sinds de oorlog niet meer uitbetaald en leden honger. De waarde van kunstschatten is hun bekend. Ik heb ze benaderd en heb 100 euro in een enveloppe overhandigd, op voorwaarde dat ze de site gingen bewaken. Dit is met enige regelmaat herhaald, waardoor Uruk een van de weinige niet geplunderde sites in Irak is”. Papieren tijger Werelderfgoed is kwetsbaar, weet Kila. Hij: “Van Petrus hadden ze in Macedonië met een spuitbus een voetballer gemaakt. In Bamyan in Afghanistan zijn de Taliban twee weken bezig geweest om de monumentale boeddhabeelden op te blazen. Zelf was ik undercover in Cairo tijdens de revolutie waarbij Mubarak werd afgezet en was ik getuige van plunderingen. Er is een wereldwijde organisatie voor de bescherming van werelderfgoed, Unesco. In Den Haag hebben ze een Nederlandse commissie. Unesco is een papieren tijger. Ze roepen heel

Op het centrale plein in Libië in september 2011.>Foto's: Joris Kila

Bij het plaatsje Sévaré in Mali in januari 2014.

De verminking van het St. Petrus-reliëf in het Matejce klooster in Macedonië in 2002.

hard ‘Niet doen, hoor’ en sturen een brief. Het is een gepolitiseerde, bureaucratische club. Tijdens de revolutie was ik in Libië, overigens voor eigen rekening. De NAVO voerde er luchtaanvallen uit. Ik had tevoren met internationale deskundigen aan een ‘no strike list’ gewerkt, waar onder andere musea en de oud-Romeinse stad Leptis Magna op stonden. Met precisie bombardementen kunnen ze tegenwoordig op meters nauwkeurig mikken. In Libië is door de culturele ‘no strike list’ heel veel gespaard ge-

bleven. Uitzondering kunnen objecten vormen die door een partij uit ‘military necessity’-oogpunt worden aangevallen. Als je bijvoorbeeld afweergeschut op een kruisvaardersburcht in Syrië neerzet, dan mag deze burcht worden gebombardeerd”. “Karl von Habsburg, de kleinzoon van de laatste Oostenrijkse keizer, is voorzitter van het International Committee of the Blue Shield; samen met hem ben ik in januari naar Timboektoe in Mali geweest. Jihadisten hebben daar graftombes van Sufi hei-

ligen vernield, je reinste vorm van iconoclasme (beeldenstorm). Als reden voor het vernietigen van beelden en afbeeldingen wordt door jihadisten aangevoerd dat beelden niet mogen volgens de sharia. Tegelijkertijd is het identiteitsvernietiging. Soms wordt het vernietigen van erfgoed om die reden bewust als wapen ingezet. Een voorbeeld uit het vroegere Joegoslavië is de vernietigde Mostarbrug. Lokale gemeenschappen bezitten een gemeenschappelijk geheugen, met het uitwissen van referentiepunten wordt de ziel eruit gesneden”. Leerstoel Joris Kila krijg de laatste jaren veel media-aandacht voor zijn werk. “Maar de overheid haakt daar helaas niet op in, terwijl er wel degelijk juridische verplichtingen zijn. Karl von Habsburg met zijn organisatie Blue Shield maakt het mij mogelijk naar brandhaarden af te reizen. Het verdrag van Den Haag uit 1954 is als praktisch instrument verouderd. Het

gaat namelijk nog uit van ‘officiële combattanten’ die oorlog voeren, terwijl hedendaagse conflicten vooral door rebellengroepen worden aangegaan. Ons Haags Internationaal Strafhof (ICC) voorziet wel in vervolging van culturele misdaden op basis van individuele criminele aansprakelijkheid. Zo is in 2005 de Joegoslavische generaal Pavle Strugar door het Joegoslavië-tribunaal veroordeeld voor het vernietigen van de historische stadskern van Dubrovnik”. Volgens Kila is een belangrijke rol weggelegd voor Den Haag, dat zich als stad van recht en vrede profileert. “Erfgoedstudies zijn enorm populair, veel (internationale) studenten willen er op afstuderen en promoveren. Waarom financiert het gemeentebestuur geen leerstoel? Het past uitstekend bij de veiligheidsstudies die er al zijn. Tot nu toe willen Nederlandse universiteiten er geen geld in steken, buitenlandse universiteiten hebben wel interesse, zo meteen is het bekeken”.

17

sport<


Quick alleen met eigen opleiding naar Topklasse

‘Het mag wel, maar het moet niet’

Chris

Spergebied Den Haag

Frans Danen is al elf jaar aan het bewind bij Quick. >Foto: Creative Images

Quick heeft nagenoeg alles om een Topklasser te worden. Maar met promotie naar het hoogste niveau in het amateurvoetbal zijn de Haantjes niet obsessief bezig. Alleen op eigen voorwaarden wil Quick die stap maken. Al wordt er natuurlijk wel altijd met een schuin oog naar buurman HBS gekeken. Door Klaas-Jan Droppert

Wie Nieuw-Hanenburg opstapt en om zich heen kijkt, waant zich bij een Topklasser. Het sportcomplex aan de De Savornin Lohmanlaan heeft een state-of-the-art clubhuis, een knusse tribune en ook voor nostalgie is er met een oude klok en een dito scorebord nog veel plek. De accommodatie is mooier dan die van HBS. Het idyllische plaatje heeft slechts één smetje: niet Quick maar de buurman speelt op het hoogste niveau. Bij de Haantjes maken ze zich er niet te druk over. “We zouden het wel willen, maar het moet niet”, zegt selectie-coördinator Hans Verheij. “Wij willen het alleen op onze manier bereiken. En dat is met spelers uit de eigen jeugdopleiding. Van buitenaf halen wij niemand, omdat wij vinden dat het publiek zich met de spelers moet kunnen vereenzelvigen. Als dat het beleid is, dan ben je ook afhankelijk van een goede lichting spelers om te kunnen promoveren”. Voorzitter Kees Ekelmans zegt dat de voorwaarden voor Topklasse-voetbal er zijn. “Wij zijn steeds verder aan het professionaliseren. Binnenkort hebben we drie artsen en vier fysiotherapeuten tot onze beschikking. Allemaal Quick-leden die willen helpen. En als enige amateurclub van Nederland gaan we in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam met een Athletic Skills Model beginnen. Dan krijgen spelers een voetbalopleiding zoals bij Ajax”. Topklasse-voetbal lijkt daarmee een kwestie van tijd. Ekelmans: “Als ie-

mand er zestigduizend euro wil instoppen, spelen we zo Topklasse. Kijk naar de eisen voor de Topklasse en we kunnen morgen zo meespelen. Maar we gaan niet meer spelers betalen, want dat is ons in het verleden slecht bevallen”. De voorzitter doelt daarmee op de situatie rond de eeuwwisseling. In het seizoen 1999-2000 speelde Quick in de toenmalige hoofdklasse op het hoogste niveau. Maar de Haantjes belandden na een jaargang in een vrije val die pas in de derde klasse eindigde. Mentaliteitsprobleem Kevin van der Geest heeft zo zijn twijfels over een goed huwelijk tussen de Topklasse en Quick. De middenvelder speelde bij Scheveningen (vijf jaar) en Noordwijk (drie jaar) op het hoogste niveau en weet wat ervoor komt kijken. “De club zou het wel georganiseerd krijgen, maar in werkelijkheid komen we tekort. Het is vooral een mentaliteitsprobleem.

club laat zoiets gewoon gebeuren”. Met een schuin oog kijkt hij naar de buurman. “De toppers uit de regio komen niet naar Quick, maar gaan wel naar HBS. Jongens uit het betaalde voetbal, zoals Jan Paul Saeijs, Edwin de Graaf en Mike de Geer kiezen voor HBS. Waarom? Omdat die club het anders aanpakt. Die spelers doen iets terug voor de club door trainingen te geven. Bij Quick kan dat niet”. De naam van de buurman is gevallen. Er was een tijd dat de Haantjes nauwlettend in de gaten hielden wat de Kraaien van plan waren. Had HBS het, dan wilde Quick het ook. En andersom. Nu houdt Quick de Kraaien nog steeds in de smiezen, zij het met enige afstand. Ekelmans: “Natuurlijk kijken we naar elkaar, is altijd zo geweest. Zij zullen met enige jaloezie naar ons clubhuis kijken en wij vinden het niet leuk dat HBS hoger speelt. Maar dat is ook een beetje het spel”. Verheij: “We vinden het gaaf dat HBS

Eén titel en een vaccin tegen de pest Quick, opgericht op 1 maart 1896, speelde in de eerste helft van de vorige eeuw regelmatig op het hoogste niveau, al degradeerden de Haantje ook regelmatig naar de tweede klasse. Maar Quick is na Ajax (18), Feyenoord (11) en PSV (8) ook de club die de meeste KNVB-bekers heeft gewonnen. Liefst vier keer (1909, 1910, 1911 en 1916) ging de toen nog Holdert-beker geheten trofee naar de blauw-witten. Bij de eerste twee finales speelden de Hagenaars overigens met het tweede elftal. Anders dan de grote concurrenten HVV (10) en HBS (3) behaalde Quick slechts één keer het landskampioenschap: in 1908. Het bracht verder in de periode voor de Tweede Wereldoorlog negen internationals voort. De bekendste is misschien wel Lou Otten (12 interlands). Niet vanwege zijn voetbalkwaliteiten, hoewel hij het schopte tot aanvoerder van Oranje, maar omdat deze medicus het vaccin tegen de pest heeft uitgevonden.Toen in 1954 het betaald voetbal in Nederland zijn intrede deed, koos Quick ervoor om amateurclub te blijven. Tot op de dag van vandaag houdt ze die status vol.

Er heerst de gedachte dat het wel mag maar niet hoeft. Kijk maar wat er gebeurt met Steven de Kruijf. Dat is de beste nummer tien van de hoofdklasse, maar hij is nu op wereldreis. De

zo hoog speelt en zo goed presteert, maar wij hebben nog niet geïnformeerd over wat er allemaal nodig is om Topklasse te spelen. Zodra we promoveren, reken er maar op dat het

eerste gesprek over de Topklasse met onze buren zal zijn”. Nulpunt Dat gesprek kan nog even wachten, want de kansen van Quick op promotie zijn inmiddels bijna tot het nulpunt gedaald. De Haantjes vochten vorige week tegen de Koninklijke HFC voor hun laatste kans op het kampioenschap. Maar in plaats van het gat tot twee punten te reduceren is door een 0-1 nederlaag de achterstand op de oudste club van Nederland naar acht punten opgelopen. Trainer Frans Danen, die inmiddels alweer elf jaar op Nieuw-Hanenburg werkt, is reëel. “De hoofdklasse is het niveau waarop we thuishoren, in de Topklasse hebben we niets te zoeken. Met eigen jongens is dit het maximale. Dat is nu eenmaal het nadeel van het werken met alleen eigen jongens. Maar goed, dat is de visie, en daarin kan ik me volledig vinden, dus hoef je niet je kop te verliezen als het niet lukt”. Met de A-,B- en C-jeugd acterend op landelijk niveau lijkt de Topklasse voor een club met eigen spelers op de lange termijn haalbaar. Danen: “Er zit een aantal talenten in de jeugd, maar het is niet zo dat er een hele lichting aankomt. Je moet niet vergeten dat we vorig jaar tegen degradatie moesten vechten. Nu hebben we een goed seizoen, waarbij we bij de eerste vijf proberen te eindigen. Van daaruit gaan we verder bouwen. Inderdaad, met eigen jongens”. De kans is groot dat Van der Geest er niet meer bij is. Hij overweegt een vertrek. “Wij hebben zo’n dramatisch kunstgrasveld. Echt, het is een betonnen bak met korrels. Die mat heeft totaal geen demping, iedere keer als ik erop speel of train, doet daarna het lichaam pijn. Heb ik weer een aantal dagen nodig om te herstellen. Zo’n veld is Topklasse onwaardig. Ook een reden waarom Quick er nog niet klaar voor is”.

Verontwaardigd en machteloos. Zo hebben we ons in en om Den Haag een aantal dagen gevoeld. Niet vanwege de Grote Geert Wilders Truc, waar links Nederland zo kostelijk intrapte. Al die mannetjes en vrouwtjes die zich persoonlijk aangevallen voelden, heerlijk! De enige die er volwassen mee omging, was Ali B. In zijn theatershow vroeg onze nationale knuffelmarokkaan het publiek: ‘Willen jullie meer of minder Wilders?’ Waarop iedereen lachend ‘Minder!’ scandeerde en inzag dat als je naar de rechter loopt, je toch wel erg sneu moet zijn. Of publiciteitsgeil, kan ook. Nee, het gedeelde ongenoegen in dit kaboutertjesland betrof de Nuclear Security Summit (NSS). Een beetje extra beveiliging voor zo’n prestigieus evenement, prima. Maar dit sloeg alles. Onbetamelijk, angstinboezemend en herinnerend aan het oude Rusland of misschien wel het oude Duitsland. De sfeer was onwerkelijk, Den Haag leek weer voor even spergebied. Wie in de Theresiastraat z’n hond uitliet, liep grote kans vanaf een dak te worden neergeknald. Parkeerde je je auto op de Houtrustweg, dan riskeerde je levenslang. Liet je je bij de bakker op de Fred ontvallen dat je het een staaltje machtswellust vond, dan werd je nog voor je je halfje gesneden tarwe in je tas kon stoppen door twee geüniformeerde representanten van de tijdelijke gestapo in de kraag gevat en zou je familie nooit meer iets van je vernemen. Horecagelegenheden en winkels tot in de verre omtrek moesten dicht en kregen geen dubbeltje compensatie. Amerikaanse gevechtshelikopters verstoorden onze nachtrust. Rijkswegen werden hele dagen afgesloten omdat het hulpje van de assistent van de secretaresse van de naaste medewerker van de onderminister van Buitenlandse Zaken van San Marino anders niet op tijd in het World Forum zou zijn gearriveerd. Om met Bassie & Adriaan te spreken: het circus was weer in de stad. Maar van de tweede regel ‘O jongens, wat een pret is dat’ was bitter weinig sprake. Het allerergste: de gevolgen voor ADO Den Haag dat niet in actie mocht komen. De club zit in een ongekende flow, is al zes wedstrijden op rij ongeslagen, snuffelt aan het linkerrijtje en heeft Europees voetbal in het vizier. En dan komt zo’n zwaar overtrokken evenement je succesvolle ritme zomaar verstoren. Dus mocht de wedstrijd zondag tegen PEC Zwolle geen punten opleveren, dan is dat volledig te wijten aan de NSS. Wordt u dus ooit de vraag gesteld: ‘Willen jullie meer of minder nucleaire toppen in Den Haag?’, dan weet u wat u moet antwoorden. Chris Willemsen

18>sport


ADO-directeur Piet Jansen houdt het hoofd koel

‘Er is geen interne machtsstrijd’ Sportief gaat het ADO Den Haag momenteel voor de wind. Maar wie denkt dat het er rustig is na zes duels op rij zonder nederlaag, die heeft het mis. Het is immers nooit rustig rondom de veel besproken Club achter de Duinen. Door Arnout Verzijl

Maandagavond ging het er stevig aan toe tijdens de reguliere rvc-vergadering van ADO Den Haag, waarbij ook directeur Piet Jansen en grootaandeelhouder Mark van der Kallen aanwezig waren. Onderwerpen van gesprek waren onder meer de aflopende spelerscontracten, waarover voor 1 april een beslissing moet worden genomen, en de aanstelling van Rob Meppelink. De Haagse voetbaltrainer is sinds kort hoofd jeugdopleidingen en technisch manager in één. Jansen en Van der Kallen, waarvan de laatste zich in de luwte beweegt maar het nog steeds voor het zeggen heeft, zouden een interne machtsstrijd uitvechten. “Maar dat is helemaal niet zo”, aldus de directeur. “Iedereen die Jansen en Van der Kallen kent, weet dat het twee mensen zijn met een eigenwijze mening, die redelijk autonoom acteren en dat levert soms forse discussies op. Dat vind ik helemaal niet erg, sterker nog, ik denk dat dat juist goed is”. Één van de discussiepunten was de aanstelling van Meppelink. Hij bekleedt sinds kort de dubbelfunctie hoofd jeugdopleidingen en technisch manager. Een zware porte-

feuille, waarvoor onder meer ook Albert van der Dussen kandidaat was. Van der Dussen heeft zijn sporen verdiend in het Haagse amateurvoetbal en werd door Martin Jol in 2010 overgehaald om in Amsterdam als trainer van Jong Ajax aan de slag te gaan. Jansen vindt het niet sjiek te reageren op namen van andere kandidaten en zegt: “In de voetbalwereld hebben heel veel mensen een mening. Ook over deze sollicitatieprocedure. De kunst als directeur is om te luisteren naar veel mensen, maar toch je eigen lijn uit te zetten. Dat hebben we met de sollicitatiecommissie, waarin ook twee commissarissen zaten, zo gedaan. Los van alle meningen en alle vooroordelen die er bestaan, hebben wij een beeld gevormd over de sollicitanten die meededen aan de procedure. Op basis daarvan is Meppelink aangesteld. Dat er kritiek op komt begrijp ik. Er zijn verschillende stromingen en de uitkomst van de procedure past niet in ieders visie”. De directeur constateerde dat na afloop van de vergadering maandagavond, die 3,5 uur duurde, iedereen weer op één lijn zat: “Het is een gegeven dat als je om de tafel gaat met aandeelhouders, commissarissen en directie, er een stevige discussie plaatsvindt. Dat hoort zo. Het gebeurt allemaal in het belang van ADO. Dat staat voorop. Ik ben 59 jaar en heb verschillende functies bekleed in het bedrijfsleven. Het gaat mij niet om de machtsstructuur. Als we ADO maar vooruit helpen in de

ADO-directeur Piet Jansen.>Foto: Danny van Voskuilen

vaart der volkeren. Dat is waar het om gaat”. Steijn Dit weekeinde hervat ADO Den Haag de competitie in de Eredivisie met een thuiswedstrijd tegen PEC Zwolle. Over het algemeen wordt aangenomen dat ADO bij winst behouden blijft op het hoogste niveau. Een knappe prestatie, want nog niet zo gek lang geleden bungelde de

voor tijd de wedstrijd verlaten, dan weet je dat het zo niet langer door kan gaan. Maar het blijft een heel moeilijk besluit, want de mens Maurice Steijn gun je het allerbeste”. Degradatie zou voor ADO dramatisch zijn. Minder tv-gelden, teruglopende sponsorinkomsten. Jansen becijfert het mogelijk verlies op miljoenen. “Dus zouden we moeten besparen op de organisatie en op de selectie. Degradatie zou ADO een

Op zijn Chinees Ook ADO Den Haag maakt een knieval richting de opkomende oosterse economieën. De club presenteert zondag, voor de thuiswedstrijd tegen PEC Zwolle, Dong Dao als nieuwe hoofdsponsor van de jeugdopleiding. Het Chinese handelsbedrijf is gevestigd in Den Haag en heeft ook commerciële banden met AZ. “We zijn bijzonder content met deze samenwerking”, aldus Piet Jansen. “Dong Dao zal op de shirts van onze jeugdteams komen. We hebben een verbintenis voor een jaar afgesloten”. Dong Dao volgt Van Arkel Incasso en Deurwaarders op als hoofdsponsor van de jeugdopleiding. Van Arkel zal komend seizoen wel gebruik blijven maken van het netwerk en de hospitality mogelijkheden van ADO Den Haag als lid van de Residentieclub.

ploeg onderaan. Een dag na de dramatische thuisnederlaag tegen Heracles (0-3) werd trainer Maurice Steijn ontslagen. “Dat is de zwaarste beslissing die ik heb moeten nemen sinds ik bij ADO in dienst ben”, aldus Jansen. Maar was het op dat moment wel de juiste? “Dat vind ik moeilijk. Kijk, we zaten in een heel lastige situatie. Aan de publieke en aan de zakelijke kant liepen de supporters weg. Sponsoren die een kwartier

jaar of zes terugwerpen. Gelukkig ziet het er goed uit, maar we zijn er nog niet he?” Beugelsdijk Voor 1 april moet ADO Den Haag aflopende spelerscontracten formeel opzeggen. Anders worden deze automatisch met een jaar verlengd. Namens ADO bevestigt Jansen dat er momenteel gekeken wordt naar de selectie voor komend seizoen.

Wie krijgt een nieuwe aanbieding, wie niet? “Inhoudelijk kan ik daar niks over zeggen omdat dat traject in volle gang is. De technische staf, met in de nieuwe situatie Rob Meppelink erbij, beoordelen wat we hebben en wat er komt uit de scouting en de eigen jeugdopleiding. Op basis daarvan komen zij met concrete voorstellen. De onderhandelingen worden gedaan door Paul Beijersbergen (lid rvc, red.). Ik zet mijn handtekening onder het contract als bevoegd statutair directeur. Dat is de procedure”. Één van de ADO-spelers wiens contract afloopt, is Tom Beugelsdijk. ADO wil de populaire verdediger graag langer aan zich binden. Maar de kans dat hij zal bijtekenen, lijkt nihil. Afgelopen winter was er al interesse voor de verdediger vanuit Rusland. Beugelsdijk: “Alles staat nu op een laag pitje. Eerst richten we ons op de laatste wedstrijden. Mijn zaakwaarnemer Frank Schouten vond me laatst zo slecht spelen dat hij zei ‘jou vertel ik niks meer, ga eerst weer eens beter voetballen’. Dus dat doe ik. Eerst de competitie goed afmaken. We zijn hard op weg naar lijfsbehoud. Ik weet zeker dat wij erin blijven. Het staat verdedigend goed. We geven weinig weg en voorin scoren we elke week. Er komen nog een paar pittige potjes aan tegen AZ, Ajax en FC Twente. Dan kunnen wij als verdedigers ons extra onderscheiden. ADO hoort gewoon in de Eredivisie. Kijk naar de stad, kijk naar de historie. Daarom gaat het lukken”.

<19


stadsgroen

Plofplanten

Smets en Van Onna produceerden in samenwerking met lokale monteurs de eerste Afrikaanse auto die werd geëxporteerd naar het Westen, de Turtle 1. > Foto: PR

Revitalisering van de Binckhorst begint met verkoop uit de kofferbak Door Saskia Herberghs

De metamorfose van bedrijventerrein Binckhorst tot een hippe wijk met woontorens is ten gevolge van de crisis vooralsnog afgeblazen, dus is er weer van alles mogelijk. Bijvoorbeeld een kofferbakmarkt bij de Binnenstadgarage aan de Meteoorstraat, zoals die zaterdag voor de tweede maal plaatsvindt. Deze maakt deel uit van Autonië, een project dat cultureel planoloog Hans Venhuizen heeft bedacht. Autonië is gericht op autocultuur en nieuwe mobiliteit en sluit aan bij de functie die het Haagse bedrijventerrein van oudsher heeft gehad. ‘‘Hier zijn vanaf 1945 carrosserieën, trams en bussen gemaakt’’, zegt kunstenaar en urban curator Sabrina Lindemann van Mobiel projectbureu OpTrek. ‘‘Maar omdat bedrijven zoals showrooms en reparatieplekken in het kader van de grote plannen al zijn uitgeplaatst, functioneert de autobranche in het gebied nu niet meer goed. Wij onderzoeken met Autonië hoe het gebied kan worden ontwikkeld vanuit wat er nu is, en daar hoort de autobranche bij. Die zit namelijk helemaal in de poriën van het gebied”. Zij geeft vorm aan het project dat moet uitwijzen hoe de Binckhorst versterkt kan worden met gebruikmaking van de kwaliteiten die het gebied herbergt. ‘‘Misschien dat we samen met de TU Delft de Showroom

van de Toekomst kunnen ontwerpen. Of transferia kunnen maken waar automobilisten overstappen op elektrische scooters’’. Lindemann hoopt ook dat er samenwerking kan komen met scholen, zodat leerlingen hier lessen kunnen volgen en aan de slag kunnen. ‘‘In elk geval willen we straks iets concreets achterlaten in het gebied’’. Marktplaats Voordat het zo ver is, willen Venhuizen en Lindemann goed doorgronden hoe je vanuit de mobiliteitsbranche het gebied zou kunnen ontwikkelen. “Daarvoor is het van belang dat we de cultuur van de auto begrijpen. De auto als object, de auto in het gebruik en de invloed van de auto op bijvoorbeeld het stedelijk landschap. Het gaat ons om het gebeuren achter de auto. Zo kwamen we er ook op uit dat de auto als marktplaats gebruikt kan worden’’. Lindemann gaat ervan uit dat met behulp van het project een plan kan worden ontwikkeld voor de toekomst. ‘‘Als je goed begrijpt wat de auto betekent, kun je een stap maken naar een nieuwe mobiliteit die ook betekenis heeft voor de Binckhors’’. Behalve de kofferbakverkoop onder de noemer ‘Do it yourself‘, waarbij de voorkeur uitgaat naar verkopers met zelfgemaakte spullen en frutsels, zijn er zaterdag ook filmvertoningen van het Architectuur Filmfestival Rotter-

dam, is er een binnenspiegelornamentenwinkel en zijn er lezingen en presentaties over bijvoorbeeld het hergebruik van auto-onderdelen en de betekenis van het handschoenenkastje, waarover antropoloog dr. Leeke Reinders zich heeft gebogen. De cateraars van JunkFood maken speciale kofferbak-hotdogs. Speciale gast is beeldend kunstenaar Melle Smets, die volgens het concept van het programma Zomergasten wordt geïnterviewd door Venhuizen. De Rotterdammer volgde samen met socioloog Joost van Onna het spoor van afgedankte Westerse autoonderdelen naar Afrika. Zij belandden in Suame Magazine in Ghana, waar het schroot van afgedankte auto’s wordt bewerkt en verhandeld. Smets en Van Onna draaiden dit spoor 180 graden om en produceerden in samenwerking met lokale monteurs de eerste Afrikaanse auto die werd geëxporteerd naar het Westen, de Turtle 1. Deze auto is zaterdag te zien in de Binnenstadgarage. De kofferbakverkoop, die in oktober 2013 voor het eerst plaatsvond, wordt komend jaar in mei, juli en oktober herhaald. Lindemann: ‘‘De volgende keer proberen we hier een hologram showroom naartoe te halen. Eind oktober gaan we conclusies trekken uit deze verkenning van de cultuur van de auto en kijken hoe het de ontwikkeling van de Binckhorst kan beïnvloeden”.

meter afstand van elkaar op één en dezelfde dag twee conferenties werden georganiseerd. In het Catshuis de G-7 conferentie en in het Wolrd Forum de Nuclear Security Summit. Van beide conferenties was Obama de initiator, dus de geestelijk vader. Congresbezoekers waren collectief verrast dat in diezelfde iz ook nog eens een vermaard museum ligt met de ‘moderne Nachtwacht’. Na de afsluitende NSS-persconferentie spoedde Obama zich dan ook naar deze Victory Boogie Woogie. De president was diep onder de indruk

van het schilderij van Piet Mondriaan. Zonder twijfel zijn beroemdste kunstwerk. Mondriaan was overrompeld door New York waar hij tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde. Vanuit de wolkenkrabbers zag hij onder zich het palet van een dynamische stad. Volop in beweging met een strak patroon van straten en lanen. Over de nieuwe jazzmuziek was Mondriaan laaiend enthousiast. Het schilderij moest swingen. Tot in de laatste week van zijn leven heeft Mondriaan gewerkt aan de gekleurde blokjes om het optimale resultaat te bereiken. De gele blokjes staan waarschijnlijk voor de vele taxi’s in de stad. Het resultaat is verbluffend. Een wonder van beweging. Obama’s passie voor New York is bekend onder intimi. Hij woonde er en studeerde aan de beroemde Columbia University. In zijn latere woonstad Chicago, de Second City,

Over plofkippen hoef ik u niets meer te vertellen, maar het is waarschijnlijk dat het fenomeen plofplanten nieuw is, voor u. De wereld van de potplant is tegenwoordig een wereld van het grote geld. Het is een wereld van multinationals, patenten en kweekrechten. De ooit zo knusse plantenwereld is ongemerkt veranderd. Er is nog een aantal kleinschalige biologische kwekerijen met het Skal-keurmerk in Nederland. Daar worden met veel liefde en geduld allerlei soorten planten vermeerderd en opgekweekt, chemische middelen of kunstmest

De ooit zo knusse plantenwereld is ongemerkt veranderd zijn er taboe. Biologische planten worden zoveel mogelijk in de open lucht geteeld en er worden alleen planten gekozen die goed zijn aangepast aan ons klimaat. De steken potgrond die gebruikt wordt, bestaat uit organische grondstoffen, zoals biologische organische mest, kokosvezels, schorscompost en baltisch veenmos of vezels van hennep, wat prima planten oplevert. Het gebeurt echter steeds vaker dat er zogenaamde gepatenteerde planten op de markt komen. Deze mogen niet zomaar door een kweker worden vermeerderd of verhandeld. Het gaat niet

eens om heel bijzondere exemplaren, het betreft veel vaker gewoon een bestaande plant waarvan de naam een beetje veranderd is, of een plant die in het wild gevonden is. Grote bedrijven bedreigen met deze praktijken de natuur en worden er tegelijkertijd schathemeltjerijk mee. Deze gepatenteerde planten worden vermeerderd in laboratoria en met stikstof en hormonen opgekweekt in kassen om snel mogelijk naar de winkel te kunnen. De planten zijn niet afgehard en hebben niet de tijd gehad om zich aan te passen aan andere omstandigheden dan die van de kas. Er zijn zelfs planten waarvan de bladeren om commerciële redenen bijgeschilderd worden, wanneer ze kort voor de verkoop in een potje worden gezet. Ze hebben dan nauwelijks wortels. Weet u nog, hoe u vroeger moest wurmen om een plant en zijn stevige kluit uit een pot te krijgen? Welnu, tegenwoordig valt het plantje er al uit zodra u het potje uit uw uit fietstas haalt. De plantjes zijn spotgoedkoop en worden en masse bij menige supermarkt of bouwmarkt aangeboden. Maar u begrijpt dat dit goedkope plantje een relatief duur ‘plofplantje’ is, dat het heel erg moeilijk gaat krijgen in uw tuin of bloembak. Wie van tuinieren houdt, loopt met een boog om de ‘plofplanten’ heen. Wendy Hendriksen 19 april 2014 Groei en Bloei ruilochtend van stekjes en zaden, Kwekerijweg 8a

internationaal

Trots op de Top in de ‘IZ’

Tien jaar geleden had nog niemand gehoord van de internationale zone. Nu opeens is het de trots van iedere Hagenaar. Natuurlijk, de laatste jaren was dit gebied al bekend vanwege de samenklontering van internationale organisaties als OPCW, het Joegoslavië Tribunaal en Europol. Maar nu ligt de ‘iz’ ook nog op een andere manier in de Haagse etalage en wel als schitterend conferentiecentrum. Het is uniek, en onze Haagse neuzen mogen best nog wat meer glimmen, dat op een paar honderd

bestaat een grote rivaliteit met New York. Daar kan hij zijn liefde voor New York niet goed etaleren. Maar wel bij ons. De president was laaiend enthousiast over dit moderne portret van de Big Apple en beloofde zelfs terug te keren met zijn familie om eens rustig van het Gemeentemuseum en de stad te kunnen genieten. Het is bepaald niet overdreven om Den Haag een echte Obama-stad te noemen. Obama heeft zijn land uit twee oorlogen geleid. Bij hem is het ‘diplomacy first’. Den Haag met zijn hoven, zoals het Internationaal Gerechtshof, is bij uitstek de plaats waar conflicten door arbitrage worden voorkomen. De OPCW, die als opdracht heeft chemische wapens te vernietigen, past perfect in Obama’s missie om gevaarlijke wapens en aanverwante spullen aan banden te leggen en liefst te vernietigen.

De enkele overgebleven ‘aanzijnpisser’, die dat internationale gedoe allemaal maar overdreven vindt, zal vast wel weer iets te zeuren hebben bij een volgend internationaal moment dat zich aandient. Maar je bent oliedom als je niet ziet wat de internationale portefeuille de stad Den Haag en ons inwoners allemaal heeft gebracht en nog gaat brengen. Wat een kansen voor Haagse city diplomacy in een wereld waarin steden een steeds grotere rol spelen in de internationale betrekkingen. Het ware mooie, zinvolle dagen tijdens de dubbele top. De wereld wordt er zelfs een klein beetje beter door. De Haagse plaatsjes gaan de wereld over. En het was ook nog eens mooi weer. Een strak blauwe lucht zelfs. Geluk dwing je soms af. Chapeau! Willem Post Amerika-deskundige

20>


Henk Looijestijn over Dries, Helmut, Karel en Pulchri

allemaal gekend. “Het was een andere tijd, hè. Nu is het misschien wat te netjes hier, in de sociëteit zie je amper nog kunstenaars. Toen was het echt hún hok, alsof het een motorclub was. Ze hadden toen al moeite met de regels van het bestuur. Als er een expositie was bepaalde de hangcommissie hoe alles aan de muur kwam. Dan hadden ze alles klaargezet, en moest ik het hele zaakje ophangen en gingen zij een glaasje drinken. Die kunstenaars vonden dat niet leuk, die hadden iets heel anders in hun hoofd. ‘Doen we het toch zoals jij het wilt’, zei ik dan. Een paar uur later kwam er iemand van de hangcommissie langs, keek naar de muur, en riep: ‘Prima gedaan Joop’.” Zijn nauwe band met de kunstenaars leverde hem een uitgebreide Pulchricollectie op. Een meer dan levensgroot afgietsel van Eline Vere van Theo van der Nahmer, een portret van hem door Paul Citroen, Frits Stapel boetseerde een kop van Joop en zo kunnen we nog wel een halfuurtje doorgaan, het waren er honderden. “Ik deed ook veel voor ze. Als er eentje laveloos uit de sociëteit kwam, bracht ik hem terug naar huis, of naar zijn atelier. Mooie tijd was dat”. Deze en tientallen andere anekdotes over Joop Looijestijn, Pulchri en de politiek staan in zijn boek. Ook die over Karel Appel? Joop veert nog eenmaal op. “Nou en of, dat was een klootzak! Moet je horen…”.

Joop Looijestijn: ‘Als er eentje laveloos uit de sociëteit kwam, bracht ik hem terug naar huis.’ > Foto: Jurriaan Brobbel

PLAATS

Het is een bijna vergeten incident, de avond dat de verhoudingen tussen Nederland en Duitsland plotseling op scherp kwamen te staan. En het had misschien nog erger kunnen aflopen als Joop Looijestijn er niet was geweest. Hij waakte als huismeester in de bestuurskamer van Pulchri tot de vroege ochtend over minister-president Dries van Agt, bondskanselier Helmut Kohl en de bilaterale belangen van beide landen. Nog even terug in de tijd, naar 23 februari 1979. De Duitse zender ZDF had het plan opgevat om in het kader van de Europese verkiezingen burgers uit buurlanden live Helmut Kohl te laten ondervragen: ‘Bürger fragen, Politiker antworten’. Frankrijk was al aan de beurt geweest, maar daar was presentator Reinhard Appel niet erg tevreden over. Te tam. In Den Haag moest het er allemaal wat pittiger aan toe gaan. Met de eerste vraag (‘Wanneer krijg ik de fiets van mijn opa terug?’) van de uitzending uit Pulchri had de bondskanselier nog wel raad geweten, maar daarna sloeg de stemming om. Er brandde een felle discussie in de zaal los over abortus, de Tweede Wereldoorlog en het Berufsverbot, maar toen een anonieme sympathisant van de

Rote Armee Fraktion Kohl onder vuur nam sloeg de vlam pas echt in de pan. In het heetst van de strijd, de uitzending was al ver uitgelopen, kwam er een telefoontje bij Pulchri binnen. Van Dries voor Joop. ‘Luister, ik zit naar de Duitse tv-zender te kijken, dit gaat niet goed, zorg dat Kohl direct na de uitzending naar de bestuurskamer komt, ik kom eraan. Zorg ook zover mogelijk mij ongezien binnen te loodsen’. Aldus geschiedde. Tot vroeg in de ochtend hielden de regeringsleiders, samen met Joop uiteraard, zich op de bovenverdieping van de kunstenaarssociëteit schuil voor de opdringende pers. Een uitslaande brand was voorkomen, maar het zou nog jaren duren voordat Helmut terugkeerde in het land van ‘de mooie bloemen en tolerante mensen’ zoals hij die Niederlande nog aan het begin van de avond had getypeerd. Damesfietsen Het hierboven beschreven incident is een van de vele anekdotes uit het boek ‘Huismeester in Haagse kringen’ waarin Joop Looijestijn vertelt hoe het hem in zijn jaren (1978-1998) in dienst van de kunstenaarssociëteit aan het Lange Voorhout is vergaan. Als manusje-vanalles was hij overal bij betrokken. Vaak gaat het in zijn boek (waarin hij even

vrijmoedig met taalregels omgaat als met de historische feiten) over kunstenaars, maar de politiek is in zijn verhalen nooit ver weg. “Pulchri en politiek waren in die tijd met elkaar verweven”, legt hij uit, “dat kwam vooral door het VARA-programma ‘Haagse kringen’ dat vanuit de sociëteit werd uitgezonden. Daar gebeurde zoveel, vooral tijdens de nazit. Ik kan me nog herinneren, het was al drie uur ’s nachts, dat Van Agt naar me toe kwam met de vraag of ik twee fietsen voor hem had. Toen heb ik twee damesfietsen voor hem geregeld en is de premier op het schelpenpad een wedstrijd gaan houden met Henk Vonhoff van de VVD”, vertelt Joop, “maar Van Agt hield in. ‘Je laat me winnen Dries, Je laat me winnen’, gilde Vonhoff, en dat was ook zo”. Dan was er de roemruchte PvdA-minister van Defensie Henk Vredeling. “Zat er een mevrouw van de PSP in de uitzending en die begon hem aan te vallen over de kernwapens. Na afloop zetten ze het gesprek voort tot in de kleine uurtjes, en de chauffeur van Vredeling, die naar Brussel moest, maar wachten. Uiteindelijk heeft de minister hem weggestuurd en vertrok hij midden in de nacht met die dame in een gifgroene Eend naar Brussel”. Maar het hart van Joop lag bij de kun-

stenaars. Jan van Heel, Rein Draijer, Theo Bitter, Ferry Sleebe, hij heeft ze

haagse harry

© Marnix Rueb

Door Casper Postmaa

‘Huismeester in Haagse kringen’. Joop Looijestijn Uitgever United PC. Prijs € 18,95 Onder meer verkrijgbaar bij Paagman

The Penthouse, Strijkijzer Marcel Verreck bespreekt heden en verleden van een bijzondere Haagse plek.

W

anhopig zochten de actualiteitenrubriek naar klagende Hagenaars. De Mevrouw Met Het Hondje kon je overal zien. Ze was al dagen bezig een alternatieve uitlaatroute voor haar huisdier uit te stippelen. Voorlopig liep ze nog lekker in de Scheveningse Bosjes en zagen we geen mensonterende beelden van een zichzelf en zijn bazinnetje bevuilende hond tussen de roadblocks. In een laatste desperate poging Haags ongenoegen te registreren was Een Vandaag naar het strand getrokken. Een strand-

tenthouder wilde ook voor de camera nog wel even doen waar hij traditiegetrouw het best in is: klagen en zeuren. Dat hij het na die twee dagen durende reclamespot voor stad en land straks alleen maar drukker gaat krijgen, wilde er bij hem niet in. En oh ja, er was een demonstratie. Die zette zich bij het Centraal Station in beweging. Dat mocht niet, legde een agent met een megafoon geduldig uit. De opstandelingen wilden naar het World Forum. Gezien hun gemiddelde leeftijd vreesde ik dat ze dat niet eens zouden halen. Ze werden door de agenten voorzichtig in de arrestantenwagens geholpen. Op zondagmiddag was ik naar het Statenkwartier getogen en daar her-

leefden oude tijden. Waar ik in de jaren zeventig op autoloze zondagen het eindeloze asfalt berolschaatste, waren de Duinoordscholiertjes nu aan het skeeleren. Montere agenten bewaakten alvast de hekken, waarachter men wachtte op de dingen en vooral ook de hotemetoten die zouden komen. De politiemensen genoten in het zonnetje, ze glunderden als kinderen op schoolreisje. Aan hun tongvallen te horen waren sommigen misschien wel nog nooit zo ver van thuis geweest. En bij al deze vrolijke checkpoints Charlie stonden gluurtoeristen geboeid het niemandsland in ogenschouw te nemen. Een vliegtuigspotter ziet tenminste nog wel

eens iets voorbij komen, hier was het louter stilte voor de storm. Op maandagmiddag reed ik met mijn racefiets om het spergebied heen. Een rondje top was zo’n acht kilometer lang. Je zag niets behalve andere mensen die ook niets zagen. Dan kon je beter naar de televisie kijken, al kreeg je er dan wel het onthutsende F. Jacobse-engels van onze premier bij. Op dinsdag moest ik boven op het Strijkijzer zijn. Dat was geen straf, wat een uitzicht! Op de Noordzee deinde een oorlogsbodem, de aangeklede Congresgebouw-toren was een ukkie. De stad lag er glimmend van trots bij. Marcel Verreck

That s the fabulous one

Recommend Documents