{tf 5iocP
OPBERGEN door Ing. G . S C H U U R M A N S S T E K H O V E N
OPBERGEN
FID 651.54
OPBERGEN KANTOORTECHNISCH OPBERGMETHODEN
HANDBOEK EN
OVER
-HULPMIDDELEN
door
Ing.
G. SCHUURMANS
Met
94
afbeeldingen
STEKHOVEN
en 2 tabellen
N.V. W E D . J. A H R E N D & Z O O N
•
AMSTERDAM
INHOUD Hoofdstuk
Bladzijde
01
Inleiding
03
Het schrijfbureau M a t e r i a a l en k l e u r Ontwikkeling Opberging Lade 1 Lade 2 Lade 3 De m i d d e n l a (lade 4) Lade 5 Lade 6
21
Brieven en formulieren
1
Voorraden Brieven i n behandeling Archief stukken 35
Kranten. Tijdschriften. Boeken
3
Kranten Tijdschriften Boeken 40
Kaartregisters Staande kaartregisters Liggende kaartregisters Hangende kaartregisters Staande k a a r t b l a d r e g i s t e r s Strookregisters
4
Bladzijde
52
Hoofdstuk
Gemengde document-verzamelingen
5
E e n voorbeeld W e l k e documenten i n hangmappen? E e n w o o r d tot v e r z a m e l a a r s 69
Grootbladige registers
6
Papierrollen Losse vellen O m v a n g r i j ke v e r z a m e l i n g e n Fotografische verkleining 82
Opbergen van diversen Adresplaatjes Cliché's Geld en geldswaardige Kleeding Stencils
90
7
documenten
Samenvatting Documenten en administratie-middelen Toekomst-verwachting
96
Slagwoordregister
INLEIDING O n z e k a n t o o r v e r t r e k k e n hebben i n den l o o p der j a r e n een g r o n dige g e d a a n t e v e r w i s s e l i n g o n d e r g a a n . E e n v o u d i g e vierpootige schrijftafels g r o e i d e n u i t tot m o n u m e n t a l e s c h r i j f b u r e a u ' s . D e o n o p h o u d e l i j k v o o r t s c h r i j d e n d e t e c h n i e k verschafte ons een reeks v a n even eenvoudige als n u t t i g e h u l p m i d d e l e n i n den v o r m v a n hechttoestelletjes, p e r f o r a t o r e n en k u n s t h a r s e n b u r e a u b a k j e s ; dc s c h r i j f m a c h i n e w e r d op den voet g e v o l g d door de tel-, de dicteer-, de adresseer-, de s t e n c i l - , de f r a n k e e r - en andere k a n t o o r m a c h i nes; een w i l d e s t r o o m f o r m u l i e r e n barstte over onze h o o f d e n los en a l l e r l e i n i e u w e k a n t o o r m e u b e l e n en o p b e r g i n g s m e t h o d e n moesten geschapen w o r d e n o m heer en meester te k u n n e n blijven over deze g e z w o l l e n d o c u m e n t e n - s t r o o m . D e a a n w a s v a n n i e u w e f o r m u l i e r e n en andere a d m i n i s t r a t i e - m i d delen n a m echter zoo snel toe, dat onze l o k a l i t e i t e n reeds o v e r v u l d b l e k e n v ó ó r dat we dit e i g e n l i j k goed beseften. E r begon r u i m t e gebrek te h e e r s c h e n , met den d a g groeide de behoefte aan betere, meer r u i m t e b e s p a r e n d e o p b e r g m e t h o d e n . P a s toen a a n het r u i m t e p r o b l e e m de v o l l e a a n d a c h t g e s c h o n k e n w e r d , bleek, dat bij een meer d o e l m a t i g e wijze v a n opbergen i n vele g e v a l l e n n o g een m a s s a r u i m t e overbleef. Z o o a l s m e n vroeger reeds geleerd h a d de b e s c h i k b a r e w e r k t i j d d o o r een betere i n d e e l i n g n u t t i g e r te bested e n , zoo leerde m e n o o k te w o e k e r e n met de i n k a n t o o r v e r t r e k k e n ter b e s c h i k k i n g staande r u i m t e . Het doel v a n dit boek i s n a a r v o r e n te b r e n g e n w a a r n o g r u i m t e k a n w o r d e n b e s p a a r d en op w e l k e wijze een m e e r e f f i c i ë n t e opb e r g i n g k a n w o r d e n v e r k r e g e n . H o e w e l getracht w e r d het opbergv r a a g s t u k op een zoo breed m o g e l i j k e basis te b e h a n d e l e n , heeft de s c h r i j v e r z i c h i n h o o f d z a a k b e p e r k t tot het geven v a n r i c h t lijnen over het o p b e r g e n v a n d o c u m e n t e n en h u l p m i d d e l e n i n k a n t o o r v e r t r e k k e n , o m d a t op dit t e r r e i n een nog vrij 1
a a n z i e n l i j k e r u i m t e b e s p a r i n g v e r k r e g e n k a n w o r d e n . V a n elk v a n deze d o c u m e n t e n en h u l p m i d d e l e n w e r d nagegaan w a a r en op w e l k e wijze deze het beste opgeborgen k u n n e n w o r d e n , daarbij r e k e n i n g h o u d e n d e met de vele uiteenloopende en soms tegenstrijdige eischen, die t e g e n w o o r d i g op a d m i n i s t r a t i e f gebied gesteld w o r d e n . Bij de b e w e r k i n g v a n dit h a n d b o e k heeft de s c h r i j v e r d a n k b a a r g e b r u i k g e m a a k t v a n de e r v a r i n g , i n 1937 en 1938 opgedaan bij een i n o p d r a c h t v a n o v e r h e i d en i n d u s t r i e v e r r i c h t t e r m k u n d i g o n d e r z o e k ) . D e i n v o e r i n g v a n begrijpelijke en t a a l k u n d i g verantwoorde Nederlandsche kantoortermen werd — waar zulks m o g e l i j k w a s — nagestreefd. 1
De tekst eindigt met een s a m e n v a t t e n d e b e s c h o u w i n g over de i n de t o e k o m s t v e r w a c h t e o n t w i k k e l i n g v a n de k a n t o o r m e u b i l e e r i n g en o p b e r g i n g v a n d o c u m e n t e n . H e t boek w o r d t besloten met een volgens de A B C - r e g e l s v a n het N e d . I n s t i t u u t v o o r E f f i c i e n c y ger a n g s c h i k t s 1 a g w o o r d r e g i s t e r, dat m e n dient te r a a d plegen, i n d i e n m e n snel gegevens over bepaalde o p b e r g m e t h o d e n of a d m i n i s t r a t i e - m i d d e l e n w e n s c h t op te z o e k e n . A m s t e r d a m - W , 1 F e b r u a r i 1941.
') Schuurmans Stekhoven, G. Luchtvaartwoorden. 2e dr. Noorduyn 1939. «3 blz. 10 afb. 2
Gorinchem:
Hoofdstuk 1. HET S C H R I J F B U R E A U In elk n o r m a a l k a n t o o r v e r t r e k neemt het schrijf meubel (met de daarbij behoorende zitgelegenheid) een zeer v o o r n a m e p l a a t s i n . Z o o w e l bij groote als bij k l e i n e b e d r i j v e n v o r m t deze het u i t g a n g s p u n t v a n de geheele k a n t o o r u i t r u s t i n g . A c h t e r het s c h r i j f b u r e a u gezeten v e r r i c h t de z a k e n m a n , de geleerde, de d i r e c t e u r en de a m b t e n a a r zijn d a g e l i j k s c h e w e r k z a a m h e d e n . D i t k a n t o o r m e u b e l d a n k t zijn beteekenis echter niet alleen a a n de o m s t a n d i g h e i d , dat het gelegenheid biedt tot s c h r i j v e n en tot het v e r r i c h t e n v a n a l l e r l e i l e i d i n g gevend k a n t o o r w e r k , m a a r ook a a n het feit, dat het g e b r u i k t w o r d t als centrale bergplaats v o o r de meest v o o r de h a n d liggende, dagelijks benoodigde a d m i n i s t r a tieve h u l p m i d d e l e n v a n den h o o f d a r b e i d e r . H e t is u i t deze overw e g i n g , dat het s c h r i j f b u r e a u tot u i t g a n g s p u n t v a n de n a v o l g e n d e beschouwingen werd gekozen.
Materiaal en kleur W a t het m a t e r i a a l betreft staat z o n d e r meer vast, dat het g e b r u i k v a n s c h r i j f b u r e a u ' s v a n roestvrij staal met s t o f d i c h t afgesloten l a d e n (afb. 1) gestadig toeneemt, v o o r a l bij o v e r h e i d s -
Afb. 1. Stalen schrijfbureau.
Afb. 2. Houten schrijfbureau. S
i n s t e l l i n g e n en groote b e d r i j v e n , w a a r het z a k e l i j k e element, de s t r a k k e l i j n , overheerscht. O p plaatsen echter, w a a r op een meer h u i s e l i j k e sfeer prijs w o r d t gesteld, blijft n o g altijd een r u i m afzetgebied v o o r s c h r i j f b u r e a u ' s v a n hout (afb. 2 ) , die u i t den a a r d der z a a k een meer p e r s o o n l i j k k a r a k t e r d r a g e n . Gelaschte stalen b u r e a u ' s k u n n e n niet m e e r k r i m p e n of splijten, bieden m e e r bes c h e r m i n g tegen b r a n d g e v a a r en hebben n a a r v e r h o u d i n g een iets g r o o t e r e opbergruimte. H o u t e n bureau's daarentegen houden meer stand op p l a a t s e n , w a a r de o m g e v i n g b e z w a a r l i j k aan het stalen m e u b e l k a n w o r den aangepast. O p p l a a t s e n , w a a r aan het uiterlijk b i z o n d e r hooge eischen gesteld w o r d e n (ontvangstzalen, toonkamers), past m e n ook w e l de sierlijke b u r e a u m e u b e l e n u i t verchroomd staalbuis toe m e t kasten van eikenhout (afb. 3) of v a n bewerkt staalplaat (afb. 4 ) . V o o r n o r m a a l k a n t o o r g e b r u i k is het uit p r o f i e l e n gelaschte stalen m e u b e l — ook w a t de o p b e r g c a p a c i t e i t betreft — d o e l m a t i g e r , zoodat het b u i s m e u b e l h i e r verder b u i t e n Afb. 4. Stalen buisbureau met kasten van bewerkt staalplaat.
b e s c h
° ™ing u
graten
wordt,
E e n a n d e r e b e l a n g r i j k e factor is de k l e u r . H e t d o n k e r getinte b u r e a u w o r d t ontegenzeggel i j k d o o r het l i c h t e r g e k l e u r d e m e u b e l v e r d r o n g e n . W a r e n vroeger v r i j w e l a l l e stalen s c h r i j f b u r e a u ' s i n olijfgroene kleur g e m o f f e l d , t e g e n w o o r d i g bestelt m e n m e e r en m e e r beige, crème o f licht grijs 4
uitgevoerde m e u b e l e n , die veel a a n t r e k k e l i j k e r v o o r het oog zijn (afb. 5) en b e p a a l d een k a l m e e r e n d e i n v l o e d uitoefenen. V a n een grootere b e s m e t t e l i j k h e i d is i n de p r a k t i j k w e i n i g g e b l e k e n .
Ontwikkeling In den beginne w a s de s c h r i j f t a f e l v l a k , z o o w e l v a n boven als v a n o n d e r e n . N a a r m a t e de behoefte aan berggelegenheid t o e n a m , begon o o k het m e u b e l te g r o e i e n . N i e t a l l e e n o n d e r het t a f e l b l a d
Afb. 5. De stalen meubelen van het moderne kantoor zijn in lichte kleuren geverfd. w e r d e n k a s t e n aangebracht, m e n b o u w d e deze o o k boven op het b l a d , het zoogenaamde bankiersbureau was ontstaan. Aangezien de o p b e r g c a p a c i t e i t v a n dit b u r e a u later e v e n m i n voldoende w a s , w e r d de o p b o u w weer een v e r d i e p i n g hooger g e m a a k t en o n t s t o n d het hooge cylinderbureau. T o e n de k a n t o r e n zelf w e r d e n uitgeb r e i d en het a a n t a l b u r e a u ' s per k a n t o o r v e r t r e k bleef t o e n e m e n , k r e g e n de k a n t o r e n meer het a a n z i e n v a n een stad m e t w o l k e n k r a b b e r s d a n v a n een rustige w e r k p l a a t s ; de m e n s c h e n r a a k t e n geheel v e r s c h o l e n a c h t e r h u n hooge b o u w s e l s . Het gevolg w a s , dat m e n de o p l o s s i n g i n een andere r i c h t i n g moest gaan z o e k e n , 5
Afb. C. De ontwikkeling van het moderne schrijfbureau. 6
w a n t zelfs m e t het g e b r u i k v a n dergelijke torenhooge bleef het o p b e r g v r a a g s t u k onopgelost.
bureau's
E n die o p l o s s i n g w é r d g e v o n d e n . Het hooge c y l i n d e r b u r e a u , de v o o r l o o p e r v a n het m o d e r n e s c h r i j f b u r e a u , o n d e r g i n g als k e r n v a n de b u r e a u m e u b e l f a m i l i e een d e e l i n g : b o v e n b o u w en onderb o u w w e r d e n gesplitst en g i n g e n als kantoorkost en als bureauministre e l k een eigen, a f z o n d e r l i j k leven l e i d e n . H e t b u r e a u w e r d a a n z i j n o o r s p r o n k e l i j k e b e s t e m m i n g — w e r k t a f e l met beperkte opberggelegenheid — teruggegeven, t e r w i j l alles, w a t n i e t tot het dagelijks benoodigde m a t e r i a a l behoorde, i n a f z o n d e r l i j k e k a n -
Afb. 7. Mogelijkheden van het groepsgewijze opstellen van genormaliseerde schrijfbureau's. t o o r k a s t e n w e r d opgeborgen, die zij aan zij langs den w a n d k u n n e n w o r d e n geplaatst of i n een a p a r t a r c h i e f v e r t r e k opgesteld w o r d e n . H e t c y l i n d e r b u r e a u g e r a a k t e op den a c h t e r g r o n d . A l l e e n op k l e i n e é é n p e r s o o n s - k a n t o r e n , die niet v o o r u i t b r e i d i n g v a t b a a r zijn en w a a r het op te bergen m a t e r i a a l te g e r i n g is o m een aparte k a n t o o r k a s t te w e t t i g e n , k a n het een bescheiden t a a k b l i j v e n v e r v u l l e n . Het h e r b o r e n s c h r i j f b u r e a u , v a n a l l e o b s t a k e l s o n t d a a n , g i n g een n i e u w leven tegemoet. D o o r n o r m a l i s a t i e v a n de a f m e t i n g e n der geheel v l a k g e w o r d e n b o v e n b l a d e n (tabel 1) is het m o g e l i j k gew o r d e n de s c h r i j f b u r e a u ' s en schrijftafels tot groepen v a n 2, 3, 4, 5 of 6 m e u b e l s aaneen te s l u i t e n , w e l k e m o g e l i j k h e i d v o o r a l v o o r groote k a n t o r e n v o o r d e e l e n biedt (afb. 7 ) .
7
Tabel 1. Afmetingen van genormaliseerde schrijfbureau's met 2 kasten. Maten in cm Schrijfblad L
a
n
Hoogte
d
Breedte Nederland Duitschland
I I
75 78
,
Lengte 1
5
0
156
7
8
78
Opberging Bij de b e a n t w o o r d i n g v a n de v r a a g , op w e l k e wijze d o c u m e n t e n en b u r e a u - a r t i k e l e n het meest d o e l m a t i g en het m i n s t t i j d r o o v e n d i n een b u r e a u opgeborgen k u n n e n w o r d e n , zoodat alle b e s c h i k b a r e r u i m t e ten v o l l e w o r d t g e b r u i k t , alles een vaste p l a a t s heeft en a l l e d i n g e n s n e l bij de h a n d z i j n , is u i t g e g a a n v a n een s c h r i j f b u r e a u - t y p e , dat aan hooge e i s c h e n moet v o l d o e n , het stalen schrijfbureau van een zelfstandig werkenden, leiding gevenden persoon. V o o r een n a u w k e u r i g e b e s c h r i j v i n g v a n de s c h r i j f b u r e a u ' s v a n v e r s c h i l l e n d e leden v a n het k a n t o o r p e r s o n e e l , zooals j o n g s t e b e d i e n d e n , k a n t o o r b e d i e n d e n , c o r r e s p o n d e n t e n en afdeelingschefs raadplege m e n het boek v a n E r i c h S c h m i d t ) , die de s a m e n s t e l l i n g en de i n h o u d v a n de b u r e a u ' s v a n al deze c a t a g o r i ë n a f z o n d e r l i j k heeft b e h a n d e l d . 2
H e t s c h r i j f b u r e a u v a n den z e l f s t a n d i g w e r k e n d e n , l e i d i n g gevenden p e r s o o n is i n afbeelding 8 weergegeven. I n d i e n het s c h r i j f b l a d met het w a r m t e isoleerende en a f w a s c h b a r e l i n o l e u m i s b e k l e e d en de s c h r i j v e r een goed f u n c t i o n e e r e n d e v u l p e n g e b r u i k t , is — o m te b e g i n n e n m e t onze o p b e r g t e c h n i s c h e b e s c h o u w i n g — het stoffige vloeiblad o v e r b o d i g g e w o r d e n . De twee kasten o n d e r het s c h r i j f b l a d z i j n u i t s l u i t e n d b e s t e m d v o o r het opbergen van stukken en van bureau-artikelen, i n tegen2
) Schmidt, E. H. Arbeitsplatzgestaltung im Büro. Berlin 1939.
8
Afb. 8. Samenstelling van het schrijfbureau. Bezetting van hel b l a d buiten kantoortijd.
schrijf-
1. Omvangrijke bureau-artikelen, alsmede brievenboekjes. 2 Driehoeksmappen, brievenbakje, giro- en chequeboek en rangschikmap. 3. Weinig te gebruiken stukken. 4- Ongesorteerde documenten. 5. Kleine bureau-artikeien. 6. Brievenhouders. hangmappen, raadpleegwerken. A. Uittrekbladen. B. Telefoontoestel..
s t e l l i n g met het schrijfblad, voor het verrichten van
dat alleen dienst doet als kantoorwerkzaamheden.
onderlaag
Buiten kantoortijd, als het b u r e a u dus b e z e t is, h o o r t het s c h r i j f b l a d v o l k o m e n t e z ij n .
niet leeg
Deze laatste stelregel v e r d i e n t nadere t o e l i c h t i n g . V r o e g e r (en ook t e g e n w o o r d i g nog veel) k o n m e n w a a r n e m e n , dat een gedeelte v a n het s c h r r j f o p p e r v l a k g e b r u i k t w o r d t v o o r het plaatsen v a n een 1. telefoontoestel. E e n tafeltelefoontoestel i s v o o r vele k a n t o r e n een o n m i s b a a r i n s t r u m e n t g e w o r d e n . W a a r p l a a t s r u i m t e bes c h i k b a a r is, v e r d i e n t het echter a a n b e v e l i n g dit toestel te 9
p l a a t s e n op een a p a r t p l a t e a u , dat l i n k s aan het s c h r i j f b u r e a u is bevestigd en door het n a a r v o r e n d r a a i e n v a n dit p l a t e a u b i n n e n het b e r e i k g e d r a a i d w o r d t v a n dengene, die v a n het telefoontoestel g e b r u i k w i l m a k e n . 2.
bureaulamp. D o o r w e t e n s c h a p p e l i j k o n d e r z o e k is gebleken, dat algemeene i n d i r e c t e v e r l i c h t i n g v o o r k a n t o o r v e r t r e k k e n de v o o r k e u r v e r d i e n t boven p l a a t s e l i j k e b u r e a u v e r l i c h t i n g . Slechts alleen op die p l a a t s e n , w a a r de k u n s t m a t i g e v e r l i c h t i n g o n t o e r e i k e n d is en niet voldoet aan de eischen, die i n het bekende n o r m a a l v o o r s c h r i f t D i n 5 0 3 5 ) zijn vastgelegd (tenm i n s t e l a m p e n v a n 200 tot 300 W a t t ) , is a f z o n d e r l i j k e b u r e a u v e r l i c h t i n g d o o r m i d d e l van b u r e a u l a m p e n v a n 60 tot 75 W a t t e l k aan te r a d e n . 3
3.
boekenstandaard. Ieder, die z e l f s t a n d i g w e r k v e r r i c h t , beh o o r t de b e s c h i k k i n g te hebben over een woordenboek, een adresboek, een telefoongids, een postgids, een handatlas en een of meer reisgidsen. A a n g e z i e n deze boeken t a m e l i j k v o l u m i n e u s zijn en n a a r v e r h o u d i n g veel te veel r u i m t e op het t e g e n w o o r d i g o v e r d a g t o c h al zoo i n t e n s i e f g e b r u i k t e schrijfb l a d i n beslag n e m e n , k a n m e n ze veel beter vertikaal in een v a n de k a s t e n v a n het s c h r i j f b u r e a u opbergen, t e n m i n s t e als de f a b r i k a n t v a n het s c h r i j f b u r e a u zoo v o o r u i t s t r e v e n d is geweest o m r e k e n i n g te h o u d e n met de laatste e i s c h e n op het gebied v a n o p b e r g i n g i n b u r e a u m e u b e l e n . V o o r n a d e r e gegevens leze m e n de b i z o n d e r h e d e n , die op b l z . 20 v e r m e l d z i j n over de v e r t i k a l e o p b e r g i n g v a n b o e k e n , b r i e v e n h o u d e r s en m a p p e n i n de k a s t e n v a n s c h r i j f b u r e a u ' s .
E r zijn t e g e n w o o r d i g v e r s c h i l l e n d e s c h r i j f b u r e a u ' s i n den h a n d e l , die z o o d a n i g g e b o u w d en i n g e r i c h t z i j n , dat p r a k t i s c h alles w a t de k a n t o o r m a n bij de h a n d w i l hebben en dat niet v o o r o p b e r g i n g i n k a n t o o r - of a r c h i e f k a s t e n i n a a n m e r k i n g k o m t , i n de kasten v a n het b u r e a u o n d e r g e b r a c h t k a n w o r d e n . In het volgende gedeelte v a n dit h o o f d s t u k z u l l e n de v e r s c h i l l e n d e l a d e n v a n z o o ' n
) Din 5035. Leitsatze für die Beleuchtung mit künstlichem Licht. Berlin: Beuth 1935. 3
10
schrijfbureau (afb. 8) stuk voor stuk op hun opbergingsmogelijkheden onderzocht worden.
Lade 1
in een aantal vakken verdeeld kunnen worden. Lade 1, waarvan de inwendige hoogte op 14 cm wordt aangenomen, is gemakkelijk in 3 vakken in te deelen (afb. 9), die respectievelijk bestemd zijn voor 1. bureau-artikelen van eenigen omvang, die d a g e 1 ij k s gebruikt worden, waartoe gerekend kunnen worden de hechter (niet- Afb. 10. Zesdeelig machine), de perforator (met een gatas- bureaubakje met afstand van 80 m m ) , de bureau-kalender, verstelbare ' vulpcnstandaard. de stempelslandaard (met naam-, datumen andere stempels), eventueel de vloeidrukker en vooral niet 2
11
te vergeten het handige bureaubakje met verstelbare vulpenstandaard (afb. 10). Zoo'n bureaubakje, dat in 6 gelijke vakjes is verdeeld, biedt op zijn beurt weer gelegenheid voor het opbergen van papierklemmetjes (paperclips), split pennen (papierbinders) voor het sluiten van zware drukwerkenveloppen, elastiekjes (ook wel couponringen genoemd), schrijfpennen, duimspijkers (punaises) en reepjes hechtdraad (nietjes) voor den hechter. 2.
kaartregister van ongeveer 1000 tot 1500 kaarten op eenheidsformaat A 6 (105 X 148 m m ) , zeer goed te gebruiken als adressenregister, inkoopregister, literatuurregister of eenig ander kaartregister van beperkten omvang.
3.
bureauhoeken, waaronder verstaan worden het brievenboek (het zoogenaamde postboek of droogboek), het zegelboek (waarin postzegels, kwitantiezegels, rentezegels, belastingzegels, etiketten en luchtpost- en expressestrookjes in voorraad gehouden kunnen worden) en het termijnboek (ook wel termijn- of rangschikmap geheeten).
Lade 2 In deze Iade, die zich met behulp van schotjes eveneens op eenvoudige wijze in d r i e ë n laat deelen, bergt men hoofdzakelijk in bewerking zijnde stukken op. De indeeling van lade 2 (afb. 11) is als volgt gedacht:
kiD. tt. uaac Z met urienoeksmapjes, brfevenbakje en giro- en chequeboekjes. 12
1. te bewerken documenten, dossiersgewijze bijeengebracht in zoogenaamde driehoeksmappen (afb. 12). Vanwege hun onbekendheid worden deze driehoeksmapDen tegenwoordig nog . . " weinig gebruikt. 1
v
o
e
l
t e
m a a r het is wel te v e r w a c h t e n , dat ze spoedig algemeen toegepast z u l l e n w o r d e n , o m d a t ze z i c h b i z o n d e r goed leenen v o o r het opbergen v a n bescheiden, w a a r v a n de b e h a n d e l i n g n o g niet is afgeloopen. Doordat het bovenste exemplaar v a n de a c h t e r de v o o r k l e p gestoken d o c u m e n ten z i c h t b a a r blijft, wordt degene, binnen w i e n s g e z i c h t s v e l d de m a p k o m t te l i g g e n , steeds weer h e r i n n e r d aan het bestaan v a n dit d o c u m e n t (met bijbehoorende s t u k k e n ) . O m deze reden verdient h e l a a n b e v e l i n g alle AHREND s t u k k e n , die geraadpleegd Afb. 12. Driehoeksmap. moeten w o r d e n bh' het opstellen te voegen gebroken m e n het op tafel.
v a n een b e p a a l d g e s c h r i f t (brief, r a p p o r t , e n z . ) , s a m e n en i n een d r i e h o e k s m a p te s t e k e n . Is het o o g e n b l i k aano m z o o ' n geschrift i n b e w e r k i n g te n e m e n , d a n l i c h t e desbetreffende d r i e h o e k s m a p j e u i t lade 2 en legge dit
O m de v e r s c h i l l e n d e dossiers g e m a k k e l i j k u i t e l k a a r te k u n n e n h o u d e n g e b r u i k t m e n v o o r e l k dossier een d r i e h o e k s m a p i n een a n d e r e k l e u r . Z e zijn l e v e r b a a r i n grijs, l i c h t geel, oranje, r o o d , groen en b l a u w . A l l e e n v o o r v e r t r o u w e l i j k e s t u k k e n leenen de d r i e h o e k s m a p p e n z i c h m i n d e r goed. V o o r dergelijke dossiers k a n m e n beter g e b r u i k m a k e n v a n gesloten mappen, die op b l a d z i j d e 33 n a d e r b e s p r o k e n w o r d e n en w a a r v a n de i n h o u d niet z i c h t baar is. 2. af te leggen documenten. S t u k k e n , die i n a a n m e r k i n g k o m e n o m i n het a r c h i e f (blz. 28) te w o r d e n opgeborgen, zooals reeds b e a n t w o o r d e b r i e v e n , k u n n e n het beste i n een m e t a l e n brievenbakje (afb. 24) w o r d e n afgelegd, w e l k bakje i n het tweede v a k v a n lade 2 w o r d t geplaatst (afb. 1 1 ) . Is het a a n t a l af te leggen paperassen g e r i n g , d a n k a n m e n dit bakje i n de lade laten staan 15
en de Ia even open s c h u i v e n als er iets i n afgelegd moet w o r d e n . Bij een grooter a a n t a l afleggingen per dag k a n het b r i e v e n b a k j e op het s c h r i j f b l a d geplaatst w o r d e n . E e n h u i s p o s t b o d e d r a a g t d a n z o r g v o o r het geregeld l i c h t e n v a n deze b r i e v e n b a k j e s , die dus v o o r ieder s c h r i j f b u r e a u fungeeren als c e n t r a l e v e r z a m e l plaats van archiefstukken. A l l e e n i n het geval de hoeveelheid door te zenden of af te leggen p a p i e r e n zoo groot is, dat er dagelijks meerdere v a n dergelijke b r i e v e n b a k j e s mee g e v u l d zouden k u n n e n w o r d e n , verdient het a a n b e v e l i n g de elders op te bergen d o c u m e n t e n af te leggen i n zoogen a a m d e draaibakjes (afb. 13), b r i e v e n b a k j e s , d i e evenals hetreeds b e s p r o k e n telefoonplateautje aan de buitenzijde v a n een der b u r e a u kasten zijn bevestigd en n a a r voren of n a a r opzij g e d r a a i d k u n n e n w o r d e n . Bij h e l g e b r u i k v a n dergelijke d r a a i b a k j e s bestaat tevens de m o g e l i j k h e i d de h u i s p o s t s t u k k e n v ó ó r te sorteeren door de i n h o u d v a n elk d r a a i b a k j e een Afb. 13. Draaibakjes. aparte b e s t e m m i n g te geven. 3. giro- en chequeboekjes. Het overgebleven v a k j e a c h t e r i n is vrij s m a l en m i n d e r g e m a k k e l i j k te b e r e i k e n d a n de voorste twee. V o o r d i r e c t e u r e n , leiders v a n i n s t e l l i n g e n , p r o c u r a t i e h o u d e r s en v o o r p a r t i c u l i e r e n , k o r t o m v o o r a l l e n , die een leidende of een z e l f s t a n d i g e functie b e k l e e d c n , een zeer g e s c h i k t p l e k j e v o o r het v e r t i k a a l opbergen v a n s m a l l e boekjes, zooals de l a n g w e r p i g e boekjes met girobiljetten, chequeboekjes, postchequeboekjes, kasboekjes en eventueel andere boekjes of a d m i n i s t r a t i e m i d d e l e n , d i e m e n l i e v e r niet op een i n het oog loopende p l a a t s opbergt. B i j deze a a n b e v e l i n g w o r d t v a n de v e r o n d e r s t e l l i n g u i t g e g a a n , dat de k a s t e n v a n het s c h r i j f b u r e a u met een sleutel c e n t r a a l afgesloten kunnen worden.
14
Lade 3 De inhoud van de derde la (afb. 14), die weer een verdieping lager is gelegen, is iets minder gemakkelijk bereikbaar. Vandaar, dat men in zoo'n la dingen opbergt, die niet zoo veelvuldig gebruikt behoeven te worden, zooals 1. gesloten mappen (ook wel document-, acte- of jurismappen genoemd) met meer vertrouwelijke stukken (die niet voor opber-
Afb. 11.
L a d e 3 mei
inhoud.
ging in de open driehoeksmappen in aanmerking komen) of met voorraden formulieren, zooals vrachtbrieven, telegraaf formulieren, postpakketkaarten en dergelijken. Vroeger gebruikte men voor dit doel ook wel portefeuilles, waarvan het gebruik evenwel ontraden moet worden, omdat ze het bezwaar hebben, dat ze bij elke opening en sluiting nog eens extra open- resp. dichtgeknoopt moeten worden, hetgeen veel te omslachtig is. Opberging in gesloten mappen is bovendien stofvrijer. 2. bureau-artikelen van eenigen omvang, die n i e t dagelijks gebruikt behoeven te worden. Tot deze groep worden gerekend de vulpeninkt-pot (eventueel ook potjes met stempelinkt), de 15
Glutonpot of het fleschje Arabische gom, een stel radeerwalerfleschjes, de niimeroleur, de kluwenhouder met k a n t o o r l o u w of -garen, en de kandelaar met k a a r s v o o r het l a k k e n v a n lakzegels. O o k deze lijst k a n n a t u u r l i j k met a l l e r l e i andere a r t i k e l e n uitgebreid w o r d e n ; de h i e r genoemde a r t i k e l e n k o m e n i n de p r a k t i j k echter het meeste v o o r . W a t g e k l e u r d e s c h r i j f i n k t e n en O o s l I n d i s c h e i n k t betreft w o r d t er op gewezen, dat deze i n k t s o o r t e n t e g e n w o o r d i g i n i n k t p a t r o n e n w o r d e n b e w a a r d en dus niet meer i n i n k t p o t t e n . H e t o p b e r g e n v a n deze i n k t p a t r o n e n w o r d t verder b e h a n d e l d i n de r u b r i e k over lade 5.
De middenla (lade 4) I n het eerder genoemde s t a n d a a r d w e r k j e over k a n t o o r m e u b i l e e r i n g w e r d e n de m i d d e l s t e l a d e n v a n de door E r i c h S c h m i d t zoo m e e s t e r l i j k geanalyseerde s c h r i j f b u r e a u ' s steeds a a n g e d u i d met de b e n a m i n g „ S e h i e b l a d e f ü r P r i v a t b e d a r f " , lade v o o r p e r s o o n l i j k g e b r u i k dus. L a d e 4, de m i d d e n l a v a n het h i e r b e h a n d e l d e schrijfb u r e a u , leent z i c h d o o r de groote breedte en de geringe hoogte i n d e r d a a d niet zoo goed o m d o o r schotjes i n v a k k e n te w o r d e n v e r d e e l d . Het p r a e d i c a a t „ a r t i k e l e n v o o r p e r s o o n l i j k g e b r u i k " behoeft h i e r geen n a d e r e t o e l i c h t i n g . I n d r u k k e o o g e n b l i k k e n k a n de m i d d e n l a o o k heel goed g e b r u i k t w o r d e n v o o r het tijdelijk opbergen v a n ongesorteerde documenten, die, w a n n e e r de gelegenheid z i c h daartoe voordoet, uitgezocht en elders opgeborgen k u n n e n w o r d e n . De m i d d e n l a k a n dus i n bepaalde g e v a l l e n als rangeer- o f o p s t e l t e r r e i n fungeeren, w a a r mede v o o r k o m e n w o r d t , dat i n de andere l a d e n , die i n dit h o o f d stuk beschreven z i j n , p a p e r a s s e n of v o o r w e r p e n v e r z e i l d r a k e n , die er beslist niet i n t h u i s h o o r e n . D a t deze lade echter i n geen geval i n een r o m m e l l a m a g o n t a a r d e n , behoeft h i e r w e l n a u w e l i j k s gezegd te w o r d e n .
Lade 5 D e d i c h t o n d e r het s c h r i j f b l a d gelegen vijfde lade is zeer g e s c h i k t v o o r het opbergen v a n a l l e r l e i kleine kantoorartikelen, waarvan 16
de meeste g e w o o n l i j k dagelijks g e b r u i k t w o r d e n . E e n b e p a a l d v o o r s c h r i f t v o o r het i n d e e l e n v a n deze la is m o e i l i j k te geven, o m dat elke s o r t e e r i n g k l e i n e b u r e a u - a r t i k e l e n een sterk i n d i v i d u e e l k a r a k t e r draagt. De h i e r o n d e r a f g e d r u k t e lijst a r t i k e l e n , die i n alfabetische v o l g orde zijn g e r a n g s c h i k t , beoogt d a n o o k geenszins a a n s p r a a k te m a k e n op v o l l e d i g h e i d ; zij is veel m e e r een lijst v a n v o o r w e r p e n , die de s c h r i j v e r v a n dit hoek zelf r e g e l m a t i g g e b r u i k t .
Afb. 15. In lade 5 vinden de kleine bureau-artikelen een vaste plaats. 1. Plakband. 2. Stempels. 3. Stempelkussens. 4. Elastiekjes. 5 Driehoeken. 6 Inktpatronen. 7. Potlooden en penhouders 8Vlakgom. V. Zegellak en kaarsen 10. Sponshouder. 11. Brievenmes. lineaal en schaar.
Brievenmes v o o r het o p e n s n i j d e n v a n b r i e v e n . I n d i e n m e n i n plaats v a n een b r i e v e n m e s een briefopener g e b r u i k t , die w a t grooter is en veel g e l i j k e n i s met een s n i j p l a n k j e vertoont, dan k a n m e n dit toestelletje beter i n la 1 bij de hechter en de perforator opbergen. Brievenweger. V o o r o p b e r g i n g i n la 5 k o m e n slechts de o p v o u w bare, i n etui's gestoken vestzakwegertjes i n a a n m e r k i n g . Deze 17
vestzakwegertjes met een weegbereik tot 50 g worden alleen toegepast op plaatsen, waar betrekkelijk weinig brieven of drukwerken gewogen behoeven te worden (schrijfbureau's van particulieren). Gewone briefweegschalen met een weegbereik van 0 tot 100, 250, 500 of tot 1000 gram berge men hever niet op in de uitschuifbare, bewegelijke laden van schrijfbureau's. Men geve deze een vaste plaats in een kantoorkast (zie blz. 25). Bureaubakje zonder vulpenstandaard. Een bureaubakje mèt vulpenstandaard is beschreven en afgebeeld op blz. 11. Driehoekje. Kleine transparente (doorzichtige) driehoekjes zijn heel handig voor het trekken van rechte lijnen. Hechttang. In plaats van een hechter (blz. 11) gebruiken sommigen een hechttang, een handig instrumentje voor eenvoudig en weinig omvangrijk hechlwerk, zooals het „nieten" van slechts enkele velletjes papier. Inktlapje. Een oud en beproefd hulpmiddel voor het schoonhouden (en dus verduurzamen) van pennen, die zelden gebruikt worden, zooals pennen voor Oost-Indische en roode inkt. Inktpatronen. In den handel zijn patronen met inkt in de kleuren wit, scharlaken, karmijn, vermiljoen, oranje, geel, lichtgroen, donkergroen, kobaltblauw, ultramarijn, Pruissisch blauw, indigo, violet, gebrande Sienna, baksteen, Sienna, sepiabruin, neutraaltint en zwart.. Bij een heele reeks patronen gaat weinig ruimte verloren, indien deze staande in een van boven openstaand doosje opgeborgen worden. In het geval slechts enkele patronen in voorraad gehouden behoeven te worden, bestaat tegen liggende opberging weinig bezwaar. Lineaal. Buigzame stalen inktlineaal of transparente potloodlineaal met schaalverdeeling. Penhouders. Gewone penhouder voor roode inkt of speciale redispen voor Oost-Indische inkt. De vulpenhouder is bij lade 1 besproken; losse pennen kunnen beter in het bureaubakje onder den verstelbaren vulpenstandaard opgeborgen worden. 18
Plakband i n r o l l e n l i c h t b r u i n p a k p a p i e r , w i t crepepapier, doorz i c h t i g l i n n e n of g l a s h e l d e r c e l l o p h a a n . Potlooden. De v e r t i k a l e potloodstandaard, die reeds i n den h a n del is, k a n beter i n la 1 bij den v u l p e n s t a n d a a r d opgeborgen worden. Andere horizontale opberging in uitneembare houten of b a k e l i e t e n potloodbakjes. Potloodslijper. A l l e e n de zakpotloodslijper, die g e b r u i k t w o r d t o p p l a a t s e n , w a a r b e t r e k k e l i j k zelden p o t l o o d e n geslepen behoeven te w o r d e n . O p k a n t o r e n , w a a r veel p o t l o o d e n v e r b r u i k t w o r d e n , k a n m e n veel beter een potloodslijpmachine gebruik e n , w e l k e m e n aan den w a n d bevestigt. Schaar,
i n z o n d e r h e i d de bureau-
Sponsbakje
of een andere
Stempelkussens. De meest p a a r s , rood en g r o e n .
of de
couponschaar.
bevochtiyer. voorkomende
kleuren
zijn
zwart,
Stempels. A l l e e n een of twee losse stempels. B i j g e b r u i k v a n meerdere stempels k a n verwezen w o r d e n n a a r den s t e m p e l s t a n d a a r d , die bij lade 1 w e r d g e n o e m d . V o o r potjes stempelinkt zie lade 3. Vlakgom o f radeergom schrift. Zegellak.
v o o r p o t l o o d - , i n k t - en eventueel m a c h i n e -
E e n of twee staven.
H e t persgewicht (presse papier) w e r d i n deze lijst niet g e n o e m d , o m d a t de s c h r i j v e r v a n de v e r o n d e r s t e l l i n g is u i t g e g a a n , d a l de dossiers n a k a n t o o r t i j d k e u r i g i n de l a d e n 1, 2 en 3 w o r d e n opgeb o r g e n en dus niet meer t o r e n h o o g opgestapeld behoeven te worden.
Lade 6 Deze l a , w a a r v a n de hoogte gelijk is a a n de hoogten v a n de l a d e n 2 en 3 t e z a m e n , i s geheel i n g e r i c h t v o o r vertikale opberging, een methode, die m e e r en m e e r algemeen w o r d t toegepast, o m d a t m e n 19
op die wijze t e n v o l l e v a n d e b e s c h i k b a r e ruimte p r o f i t e e r e n kan, hetgeen van de horizontale opberging vrijwel nimmer gezegd kan worden. Lade 6 biedt dientengevolge plaatsruimte voor brievenhouders (ordners), groote registerkaarten (eenheidsformaat A 4 : 210 X 297 m m ) , gesloten map-
Afb. 11). De inhoud van lade 6. pen (met ongeperforeerde stukken), hangmappen (zie ook hoofdstuk 5) en niet te vergeten de raadpleegwerken, in het bizonder het adresboek, de telefoongids en de lijst van rekeninghouders bij den postcheque- en girodienst, die men vroeger in een boekenstandaard op het schrijfblad plaatste (zie blz. 10). Zooals in de inhoudsbeschrijving van lade 3 reeds werd opgemerkt, werden de portefeuilles door gesloten mappen verdrongen, omdat het dichtknoopen en openpeuteren van de portefeuille-bandjes een tijdroovende en overbodig geworden bezigheid is.
20
Hoofdstuk 2. BRIEVEN E N F O R M U L I E R E N W a t de h i e r b e h a n d e l d e formulieren betreft is het n o o d i g een d u i d e l i j k o n d e r s c h e i d te m a k e n tusschen b l a n c o f o r m u l i e r e n ( v o o r r a a d - e x e m p l a r e n ) , n o g i n b e h a n d e l i n g zijnde f o r m u l i e r e n ( d y n a m i s c h e d o c u m e n t e n ) en reeds afgehandelde f o r m u l i e r e n (statische a r c h i e f s t u k k e n ) . E e n z o o d a n i g o n d e r s c h e i d is niet alleen w e n s c h e l i j k , o m d a t de f o r m u l i e r e n v a n elke a f z o n d e r l i j k e groep een a n d e r e f u n c t i e hebben, m a a r v o o r a l ook, o m d a t e l k der 3 genoemde c a t e g o r i ë n aan het opbergen a p a r t e eischen stelt. O n d e r f o r m u l i e r e n w o r d e n h i e r v e r s t a a n brief- en rekeningformulieren, vervolgbladen, doorslagformulieren (met i n b e g r i p van d u n n e velletjes o n b e d r u k t doorslagpapier), alsmede alle soorten bedrijfsf ormulieren.
Voorraden Met u i t z o n d e r i n g v a n opeenvolgend g e n u m m e r d e b l a d e n behoeven blanco formulieren o n d e r l i n g niet g e r a n g s c h i k t te w o r d e n . Z i j n ze i n h o r i z o n t a l e n stand s t a p e l v o r m i g op e l k a a r gelegd, dan k a n bij het i n g e b r u i k n e m e n v a n eenige f o r m u l i e r e n volstaan w o r d e n met de b o v e n o p gelegen b l a d e n een v o o r een v a n de stapel af te n e m e n , w a a r b i j de meer o n d e r a a n gelegen f o r m u l i e r e n o n a a n g e r o e r d b l i j v e n en niet aan slijtage o n d e r h e v i g z i j n . Z o o ' n v o o r r a a d k e u r i g op e l k a a r gestapelde vellen p a p i e r neemt bij horizontale opberging de m i n s t e n u t t i g e r u i m t e i n beslag, t e r w i j l de b l a d e n bij deze o p b e r g m e l h o d e niet k u n n e n d o o r h a n g e n en dus h u n v o r m v a s t h e i d niet z u l l e n v e r l i e z e n . Deze wijze v a n opbergen geldt zoowel v o o r schrijfmachinepapier, doorslagpapier als carbonpapier. T e g e n w o o r d i g past m e n reeds veel de zoogenaamde formulierenbundels toe. Deze b u n d e l s b e s t a a n u i t een vijf- tot t i e n t a l aan den 21
k o p geplakte v e l l e n s c h r i j f m a c h i n e - en d o o r s l a g p a p i e r , die onderl i n g door e e n m a l i g c a r b o n zijn gescheiden (afb. 1 7 ) . D e c o m p l e t e b u n d e l w o r d t met é é n h a n d g r e e p v a n de u i t b u n d e l s bestaande p a p i e r s t a p e l g e n o m e n en i n de s c h r i j f m a c h i n e gestoken, het bovenste f o r m u l i e r w o r d t heli kt, w a a r n a m e n de b u n d e l weer uit de s c h r i j f m a c h i n e v e r w i j d e r t en de d u i d e l i j k en op de j u i s t e p l a a t s betikte d o o r s l a g f o r m u l i e r e n met é é n enkele b e w e g i n g v a n den h e c h t s t r o o k l o s s c h e u r t . De d u n ne velletjes c a r b o n , die met deze h a n d e l i n g a u t o m a t i s c h tusschen de v e l l e n p a p i e r u i t g l i j d e n , b l i j ven aan den h e c h t s t r o o k vastz i t t e n en k u n n e n dan tegelijk met deze w e g g e w o r p e n w o r d e n . Het voordeel v a n deze g e b u n d e l de f o r m u l i e r e n is, dat het b i j eenzoeken, sorteeren, op e l k a a r leggen en gelijk s c h u i v e n v a n de vellen d o o r s l a g p a p i e r , c a r b o n p a p i e r en s c h r i j f m a c h i n e p a p i e r geheel k o m t te v e r v a l l e n , w e r k z a a m h e d e n , die o o g e n s c h i j n l i j k w e i n i g g e w i c h t i n den s c h a a l leggen, m a a r die — als m e n eens goed nagaat hoeveel tijd per persoon per j a a r aan dit steeds herh a a l d e , met de h a n d v e r r i c h t e detailwerk eigenlijk verloren Alb. 17. I-ormiilicrenlmiuk'K bv. , . ... . , staande uil formulieren met vel- S ~ b e l a n g r i j k geldverletjes doorslagpapier. lies o p l e v e r e n . Het s a m e n s t e l l e n en b u n d e l e n v a n bepaalde soorten v e r w a n t e b e d r i j f s f o r m u l i e r e n met d o o r s l a g - en c a r b o n p a p i e r e n h o o r t op het m o d e r n e k a n t o o r e i g e n l i j k niet meer t h u i s . D a a r heeft m e n t e g e n w o o r d i g nog w e l een m a s s a a n d e r en b e l a n g r i j k e r w e r k te doen. V o o r de v e r s c h i l l e n d e t o e p a s s i n g s m o g e l i j k h e d e n a a t
22
e
e
n
v a n f o r m u l i e r e n b u n d e l s raadplege men de over dit speciale o n derwerp verschenen b r o c h u r e ) . 4
V o o r de h o r i z o n t a l e o p b e r g i n g v a n p a p i e r v o o r r a d e n bestaan de volgende m o g e l i j k h e d e n . 1. Schrijf bureau's. A l l e e n op k l e i n e k a n t o r e n met w e i n i g t i k w e r k , w a a r een aparte s c h r i j f m a c h i n e t a f e l ontbreekt. V o o r dit doel zijn b u r e a u l a d e n met zoogenaamde ladeverdeelers i n den
Afb. IN. Schrijfbureaulade met ladeverdeeler. h a n d e l (afb. 18), w a a r i n de v e r s c h i l l e n d e stapels f o r m u l i e r e n d a k p a n s g e w i j z e o n d e r een hoek v a n slechts 2 0 ° met het h o r i z o n tale v l a k k o m e n te l i g g e n . 2. Schrijfmachinetafels en schrijfmachinebureau's. E r bestaan z o o w e l s c h r i j f m a c h i n e t a f e l s en - b u r e a u ' s met schuifladen als tafels met oalboxen of tuimelladen (afb. 19). B i j de s c h u i f l a d e n blijven de stapels p a p i e r goed h o r i z o n t a a l l i g g e n . De v a l b o x t a f e l heeft het v o o r d e e l , dat de onderste stapels f o r m u l i e r e n iets meer b i n n e n h e l b e r e i k v a n de t y p i s t e n l i g g e n . Het nadeel v a n de v a l b o x of t u i m e l l a d e is echter, dat de f o r m u l i e r e n bij n a a r b i n n e n g e k l a p l e n toestand v r i j w e l v e r t i k a a l i n de v a k k e n k o m e n te l i g gen. A a n g e z i e n de v a k k e n v a n de v a l b o x i n de n a b i j h e i d v a n de d r a a i ï n g s a s iets n a u w e r zijn d a n a a n de open zijde v a n de box, liggen de f o r m u l i e r e n iets g e k l e m d . Bij een i e t w a t s l o r d i g g e b r u i k k u n n e n de per o n g e l u k mee u i t g e s c h o v e n v e l l e n p a p i e r m o e i l i j k ') „Multiform" formulierensets. Hilversum: Ahrend-Globe 1939. 2!
m e e r n a a r achteren w o r d e n geschoven, ze blijven g e m a k k e l i j k b u i t e n de v a k k e n u i t p u i l e n en k r u l l e n bij het i n k l a p p e n v a n den b o x o m , met als gevolg op den d u u r een vrij groot verlies aan g e k r e u k e l d e en niet meer te g e b r u i k e n v e l l e n papier. V o o r het i n v o o r r a a d h o u d e n v a n k l e i n e hoeveelheden dagelijks te g e b r u i ken f o r m u l i e r e n is de s c h r i j f m a c h i n e t a f e l of het s c h r i j f m a c h i n e b u r e a u met s c h u i f l a d e n dus het meest geschikte m e u b e l . 3. Schuifladekasten. De hierbij afgebeelde stalen kast bestaat u i t 3 a f z o n d e r l i j k e , door m i d d e l v a n
formulierennokjes en
c gaatjes op e l k a a r passende vijfladige schuifladekasten, rustend op een voetstuk en v a n boven afgesloten met een d e k b l a d , ges c h i k t v o o r het opbergen v a n 6 c m hooge stapels f o r m u l i e r e n op e e n h e i d s f o r m a a t A 4 (210 X 297 m m ) of op f o l i o f o r m a a t . I n den b o d e m v a n de laden zijn grijpgaten a a n g e b r a c h t , zoodat de 24
stapels f o r m u l i e r e n g e m a k k e l i j k o p g e l i c h t k u n n e n w o r d e n . T w e e v a n deze op e l k a a r gestapelde ladenblokken of ladensecties zijn met v o e t s t u k en d e k b l a d s a m e n even h o o g als een n o r m a a l s c h r i j f b u r e a u , zoodat een dergelijke f o r m u l i e r e n k a s t heel ges c h i k t als bijzetkast g e b r u i k t k a n w o r d e n . 4. Kantoorkosten. V o o r het b e w a r e n v a n grootere v o o r r a d e n p a p i e r en f o r m u l i e r e n is de k a n t o o r k a s t het meest g e s c h i k t e m e u b e l , m i t s — en dat is j u i s t v a n beteekenis — de k a s t e n z o o d a n i g w o r d e n ingedeeld, dat de i n w e n d i g e r u i m t e v o o r een zeer groot percentage als n u t tige r u i m t e k a n w o r d e n geb r u i k t . N a a r het den s c h r i j v e r i n de p r a k t i j k h e r h a a l d e l i j k geb l e k e n i s , bedraagt de v e r l o r e n r u i m t e i n de meeste i n g e b r u i k Afb. 20. Moderne houten schrijfmachinetafel met 5 schuifladen. zijnde k a n t o o r k a s t e n meer d a n 5 5 % , een s c h r i k w e k k e n d h o o g percentage, dat g e w o o n l i j k aan een v e r k e e r d e i n d e e l i n g te w i j t e n i s .
25
A l l e e n k a n t o o r k a s t e n m e t (een groot a a n t a l ) verstelbare legborden bieden voldoende opberggelegenheid. D i t geldt n a t u u r l i j k zoowel v o o r m e t a l e n als v o o r h o u t e n k a s t e n . S t a l e n kasten van 2 m hoogte, met 4 vaste legborden, zijn meer regel d a n u i t z o n d e r i n g . E n t o c h is een even hooge kast met 8, 10 of 12 v e r s t e l b a r e legborden veel v o o r d e e l i g e r i n het geb r u i k , al z i j n de a a n s c h a f f i n g s k o s t e n v a n een kast met v e r s t e l bare p l a n k e n i n den regel iets hooger.
Afb. 2:s. Verstelbare jalouziekasten in 8 verschillende uitvoeringen. Z e e r h a n d i g i n h e l g e b r u i k zijn de Derstelbare jaloeziekasten van S o e n n e c k e n , w a a r v a n de N . V . W e d . J . A h r e n d & Z o o n te A m s t e r d a m de b o u w r e c h t e n v o o r N e d e r l a n d heeft v e r w o r v e n (afb. 2 3 ) . De k a s t e n , die b i z o n d e r g e s c h i k t zijn v o o r k l e i n e k a n t o r e n , k u n nen, doordat ze op a l l e r l e i m a n i e r e n ingedeeld k u n n e n w o r d e n , aan de behoefte v a n elke a d m i n i s t r a t i e - s o o r t w o r d e n aangepast. 26
B e h a l v e r o m p , l e g p l a n k e n en t u s s c h e n s c h o l t e n w o r d t d e s v e r l a n g d o o k een s c h a r n i e r e n d e s c h r i j f k l e p geleverd, zoodat d i t m e u b e l i n bizondere g e v a l l e n o o k als s c h r i j f m e u b e l te g e b r u i k e n i s . V o o r o p b e r g i n g i n dergelijke j a l o u z i e k a s t e n k o m e n o n d e r in a a n m e r k i n g : adresplaat jes boeken brievenbakjes brievenhouders (ordners) clichés driehoeksmappen envelopvoorraden formuliervoor raden gesloten mappen gramofoonplaten inktflesschen
meer
kaartregisters kantoorartikel-voorraden kasboeken lantarenplaatjes monsters papiervoor raden reclamedrukwerk-voorraden schrijfmachines (draagbaar) tijdschriften weegschalen
Brieven in behandeling T o t de 1ste groep v a n deze categorie b e h o o r e n b r i e v e n en form u l i e r e n , die i n een s t a d i u m v a n b e w e r k i n g v e r k e e r e n , bescheiden dus, die n o g niet v o o r sorteering, v e r z e n d i n g , o p b e r g i n g of v e r n i e tiging i n aanmerking komen. Ingekomen b r i e v e n bijvoorbeeld, die n o g b e a n t w o o r d moeten w o r den of w a a r v a n de b e a n t w o o r d i n g n o g niet gereed i s , a l s m e d e de bij die b r i e v e n behoorende bijlagen. Z o o a l s reeds i n h e l hoofdstuk „Het schrijfbureau" w e r d v e r m e l d , v e r d i e n t het a a n b e v e l i n g deze b r i e v e n i n driehoeksmappen (afb. 12) o n d e r te brengen.
3
Afb. 24. Brievenbakjes. 27
T o t de 2de groep behooren s t u k k e n , die moeten w o r d e n gesorteerd, v e r z o n d e n of opgeborgen. De d o c u m e n t e n v a n deze groep w o r d e n tijdelijk i n brievenbakjes (afb. 24) of i n draaibakjes (afb. 13) opgeborgen. V o o r het sorteeren zijn zeer geschikte a l f a betische sorteermappen of voorordners i n verschillende uitvoer i n g e n i n den h a n d e l , w a a r v a n het u i t t r e k b a r e , p l a t l i g g e n d e m o d e l i n afbeelding 25 is weergegeven.
Afb. 25. Sorteermap. T o t de 3de groep behooren de s t u k k e n , die niet afgelegd, m a a r n i e t i g d w o r d e n . Z i j v e r d w i j n e n i n v e r s c h e u r d e n of v e r s n i p p e r d e n toestand i n rieten of k a r t o n n e n papiermanden, dan w e l i n stalen papierbakken (afb. 2 6 ) . Met het oog op de v e i l i g h e i d v e r d i e n t de toepassing v a n de stalen p a p i e r b a k k e n de v o o r k e u r , o m dat, als de i n h o u d door het w e g w e r p e n van een b r a n d e n d e l u c i f e r n a het o n t s t e k e n v a n sigaren of sigaretten of n a het l a k k e n van lakzegels m o c h t v l a m vatten, de b a k zelf niet gaat b r a n den en de b r a n d h a a r d dus tot de m e t a l e n b a k Afb. 2(i. Stalen papierbak.
g e l o k a l i s e e r d blijft,
V o o r het o p b e r g e n v a n b r i e v e n b a k j e s , d r i e h o e k s m a p p e n en s o r t e e r m a p p e n w o r d t verwezen n a a r heigeen h i e r o v e r i n de r u b r i e k k a n t o o r k a s t e n respectievelijk het h o o f d s t u k over het s c h r i j f b u r e a u is geschreven. Archiefstukken S t u k k e n , w a a r v a n de b e h a n d e l i n g afgeloopen is en die opgebor28
NEP MIJ » NIJV EN HANDEL | VASTGESTELD NOV. 1934 | KON. INST. v. INGENIEURS
s
HOOFDCOMMISSIE
VOOR
DE N O R M A L I S A T I E
IN
NEDERLAND
l
Grooie bnevenhouder
h
b
320
2S0
bi
~
"
d
e
f
60
80
—
^
^
<
i o ;
6
HECHTMAPPEN
6RIEVENHOUDERS
^
^
^
^
^
, , R
,
H A N D E L S A A N D U I D I N G voon GROOTE BRIEVENHOUDER.
M A P P E N EN BRIEVENHOUDERS
|
. .
^
N 690-B
N690 I.D.:651.46
Afb. 27. Nederlandse!» normaalvoorschrift voor brievenhouders en mappen. (Nadruk mei toestemming van de Hoofdcommissie voor de Normalisatie in Nederland). 29
gen k u n n e n w o r d e n , v e r h u i z e n n a a r h e l archief. Z i j w o r d e n afgelegd i n b r i c v e n h o u d e r s of i n m a p p e n . V o o r nadere gegevens raadplege m e n n o r m a a l v o o r s c h r i f t N 690 (afb. 2 7 ) , w a a r i n deze a d m i n i s t r a t i e m i d d e l e n zijn afgebeeld en w a a r i n de b r i c v e n h o u ders en de v e r s c h i l l e n d e m a p s o o r t e n n a d e r door b e g r i p s b e p a l i n gen zijn a a n g e d u i d . W a t de brievenhouders of ordners betreft w o r d t er de a a n d a c h t op gevestigd, dat de g a l a s - a f s t a n d v a n het b e u g e l m e c h a n i s m e t e g e n w o o r d i g algemeen 8 c m is o v e r e e n k o m s t i g de gelijke gatas-
Afb. 28. Bricvenhouders met rugbreedten van 2, 3, 4 en S cm.
Afb. 29. Archiefzak met stofklep en banden voor l i d stofvrij opbergen van bundels oude brieven.
afstand v a n de p e r f o r a t o r e n . B e h a l v e b r i e v e n h o u d e r s met een r u g breedte v a n 8 c m zijn t e g e n w o o r d i g o o k h o u d e r s i n d e n h a n d e l met een rugbreedte v a n 2, 3, 4 en 6 c m (afb. 2 8 ) . V o o r a l de h o u d e r s met een 6 c m breeden r u g zijn a a n te bevelen, o m d a t ze w a t d u n n e r en h a n d i g e r zijn d a n de 8 c m - h o u d e r s , die i n heel veel g e v a l l e n te z w a a r belast w o r d e n , zoodat de ponsgaten v a n de s t u k k e n eerder u i t s c h e u r e n met alle o n a a n g e n a m e gevolgen v a n d i e n . D e r u i m e keuze i n rugbreedte-afmetingen heeft n o g het v o o r d e e l , dat m e n v o o r een k l e i n a l f a b e t i s c h a r c h i e f h o u d e r s k a n k i e z e n , 30
waarvan de rugbreedten van de afzonderlijke lettermappen zich tot elkaar verhouden als de aantallen jaarlijks te verwachten stukken per letter. Een map met de letter B of de letter S zal in den regel veel meer stukken moeten bevatten dan een map met brieven, die onder de Q of de Z zijn afgelegd. ()]) die wijze gaat niet alleen minder r u i m t e verloren, maar tevens kan elke lettermap een afzonderlijk geheel vormen. Afb. 30. Vrijstaande stelling van 6 naast elVoor elk apart doskaar en achter elkaar geplaatste rekken. sier kan men dan een aparte houder (ordner) nemen. Het is om die reden, dat de schrijver van de smalle houders een nog veel ruimere toepassing verwacht. Anders is het natuurlijk met brieven van oudere jaargangen, die zelden of nimmer meer geraadpleegd behoeven te w o r d e n . Aangezien de hoeveelheid archiefstukken per letter dan geen merkbare verandering meer ondergaat, kan men deze zonder be-
Afb, 31. Laag rek, speciaal geschikt voor het opbergen van brievenhouders.
zwaar in brievenhouders van 8 cm rugbreedte of in
archiefzakken 31
(afb. 29) opbergen. O p den r u g v a n deze volbelaste h o u d e r s of z a k k e n k o m e n d a n de lettergedeelten, letters of lettergroepen v a n de d a a r i n opgeborgen a r c h i e f s t u k k e n te staan. De b r i e v e n h o u d e r s respectievelijk a r c h i e f z a k k e n (met de arc h i e f s t u k k e n ) k u n n e n op h u n beurt opgeborgen w o r d e n i n kasten of op r e k k e n . Kasten (afb. 22) w o r d e n g e b r u i k t op plaatsen, waar waarde word! gehecht a a n stofvrije o p b e r g i n g of aan de m o g e l i j k h e i d o m de v e r z a m e l i n g b r i e v e n h o u d e r s at te k u n n e n s l u i t e n . V o o r archiefr u i m t e n , w a a r g r o o t e r e hoeveelheden a r c h i e f z a k k e n (meestal met a r c h i e f s t u k k e n v a n ouderen d a t u m ) opgeborgen w o r d e n of v o o r k a n t o r e n , w a a r m e n met uiterst beperkte g e l d m i d Afb. 32. Vierladige archiefkast met delen , , m o e t r o n d, ,k o m e n , zijn centrale sluiting. delen m o e t r o n d k o m e n , zijn de veel goedkoopere stalen rekken (afb. 30) zeer aan te bevelen. 1
6
Bij de mappen onderscheidt men open mappen, gesloten mappen, klemmappen, inhaakmappen en h a n g m a p p e n . H i e r over k a n het n a v o l gende opgemerkt worden. Afb. 33. Staande mappen. Open mappen d i e n e n v o o r het los opbergen v a n s t u k k e n . M e n bergt deze m a p p e n op i n archief-kasten. Deze 32
l a d e k a s t e n w o r d e n geleverd met 2, 3, 4 resp. 5 a r c h i e f l a d e n , w a a r v a n de n o r m a l e u i l v o e r i n g (afb. 32) 4 l a d e n telt. Gesloten mappen, ook w e l juris-mappen genoemd, dienen voor het los opbergen v a n s t u k k e n . Z e zijn v o o r z i e n v a n 3 k l e p p e n o m te v o o r k o m e n , dat de i n h o u d uit de m a p v a l t . V o o r h o r i z o n t a l e o p b e r g i n g v a n gewone gesloten m a p p e n i n bureauladen leze m e n hetgeen h i e r o v e r i n de r u b r i e k l a d e 2 v a n het h o o f d s t u k „ H e l schrijfb u r e a u " is geschreven. Evenals brievenhouders k u n n e n de zoogenaamde staande mappen (Leitz M - m a p p e n ) op rekken of i n kasten w o r d e n opge- Afb. 34. Bevestiging en sluiting van het gepatenteerde Speedway-schuifje. steld. Deze m a p p e n hebben het u i t e r l i j k v a n b r i e v e n h o u d e r s (afb. 3 3 ) , zijn v a n een stevigen b a n d v a n z w a r t l e e r k a r t o n voorzien en w o r d e n met een koordje gesloten. Klemmappen bieden gelegenheid om de d a a r i n op te bergen s t u k ken i n ongeperforeerden toestand vast te k l e m m e n . E l k s t u k k a n er u i l g e n o m e n w o r d e n z o n d e r d a l de andere s t u k k e n moeten worden verwijderd. De lichte k l e m m a p p e n w o r d e n i n archiefkasten afgelegd. De m a p p e n v a n z w a a r d e r e u i t v o e r i n g , eigenlijk b r i e v e n h o u d e r s z o n d e r beugelpennen, k u n n e n evenals deze op
AHREND
Afb. 35. Inhaakmaphouder met inhaakmap.
rekken en i n kasten w o r d e n opgeborgen. K l e m m a p p e n r a k e n meer en meer i n o n b r u i k . Hechtmappen of snelhechters d i e n e n v o o r h e l opbergen v a n geperforeerde s t u k k e n . O p de k a n t o r e n w o r d e n ze evenals de b r i e v e n h o u d e r s over het algemeen zeer veel g e b r u i k t . Het eenige 5J
nadeel is, dat niet elk stuk er afzonderlijk uitgenomen kan worden zonder de andere stukken te verwijderen. V a n de schuifjes of binders, waarmee de op 8 cm gatas-afstand geperforeerde stukken worden vastgeklemd, verdient het gepatenteerde Speedway-schuifje (afb. 34) speciale vermelding. Deze geheel nieuwe schuifjes heslaan uit 2 afzonderlijke deelen, waarvan het onderstuk 2 tongen heeft, waarop de te bundelen bescheiden worden gestoken, en waarvan het bovenstuk is voorzien van een s c h a r n i e r e n d dekplaatje, dat de uiteinden van de tongen plat neerdrukt en geheel afdekt. Met een lichte vingerdruk, die gepaard moet gaan met een schuivende beweging, worden de schuifies eeonend en eeAfb/ 36. Hangmap. , , sloten. Hechtmappen worden in den regel in archiefkasten opgeborgen. 6
1
Inhaakmappen zijn hechtmappen (snelhechlers), die voorzien zijn van een inhaakinrichting, waarmee ze in staanden stand in bepaalde houders, de inhaakmaphouders, gehaakt worden (afb. 35). Elke inhaakmap kan met een enkele beweging uit den houder gelicht worden of daarin worden vastgehaakt. De inhaakmaphouders worden evenals de gewone brievenhouders op rekken of in kasten opgesteld. Hangmappen zijn open mappen, die als de kaarten van een kaartregister in een bepaalde volgorde op de rails van de laden van archiefkasten worden gehangen (afb. 36). Zij zijn voorzien van 2 metalen strippen en worden ook met een hechlmechanisme geleverd. Nadere bizonderheden over de toepassing van deze hangmappen zijn uitvoerig vermeld in het 5de hoofdstuk van dit boek.
?4
Hoofdstuk 3 K R A N T E N . TIJDSCHRIFTEN. B O E K E N Kranten A a n d a g b l a d e n is i n den regel geen l a n g leven b e s c h o r e n . S l e c h t s k o r t e n tijd — meestal niet l a n g e r d a n een w e e k — w o r d e n n i e u w s b l a d e n i n h u n geheel b e w a a r d en v e r t i k a a l i n krantenstandaards (op den g r o n d ) of krantenhangers (aan den w a n d ) opgeborgen. W e r d e n de k r a n t e n n a deze k o r t e spanne tijds vroeger meestal w e g g e w o r p e n of als o u d p a p i e r v e r k o c h t , t e g e n w o o r d i g beseffen v e l e n de b l i j vende w a a r d e van b e r i c h t e n en b i j d r a g e n , die zij t e r s t o n d bij het lezen aanstreepen en n a het u i t k n i p p e n b e w a r e n . Het opbergen v a n deze krantenknipsels den• /.
k a n op d r i e ë r l e i wijze geschie-
Afb-37. Plakboek , krantenknipsels. plakboeken. O p b e r g i n g volgens o n d e r w e r p is h i e r — b e h o u dens bij g e b r u i k v a n l o s b l a d i g e b o e k e n — niet m o g e l i j k . D e c h r o n o l o g i s c h e v o l g o r d e heeft het n a d e e l , dat k n i p s e l s o v e r bepaalde o n d e r w e r p e n w i l l e k e u r i g v e r s p r e i d t u s s c h e n a r t i k e len over a n d e r e o n d e r w e r p e n w o r d e n g e p l a k t . H e t o p p l a k k e n i n plakboeken of knipselboeken (afb. 37) neemt veel r u i m t e i n beslag, o m d a t e l k k n i p s e l bij het o p p l a k k e n m i n s t e n s twee m a a l zoo d i k w o r d t . E e n factor, die bij k l e i n e k n i p s e l v e r z a m e l i n g e n w e l i s w a a r geen r o l v a n beteekenis speelt, m a a r w a a r m e e bij het i n r i c h t e n v a n groote registers t o c h terdege r e k e n i n g gehouden moet w o r d e n . v
o
o
r
Sedert eenigen l i j d is de i n d u s t r i e a a n deze b e z w a r e n tegemoet g e k o m e n d o o r het i n den h a n d e l b r e n g e n v a n losbladige plakboeken (afb. 3 8 ) , w a a r de k n i p s e l s dus w e l v o l g e n s o n d e r w e r p k u n n e n w o r d e n i n g e p l a k t . De taaie v e r w i s s e l b a r e 35
b l a d e n w o r d e n bij deze p l a k b o e k e n door m i d d e l v a n schroefp e n n e n i n den b o e k o m s l a g g e k l e m d , t e r w i j l het v e r s c h i l i n d i k t e t u s s c h e n het i n den r u g gek l e m d e gedeelte der b l a d e n ( b u n d e l r a n d ) en het overige met k n i p sels v e r d i k t e gedeelte v a n de p l a k b l a d e n is w e g g e w e r k t door een aant a l aparte losse r u g s t r o o k e n . V o o r k l e i n e k n i p s e l v e r z a m e l i n g e n een zeer g e s c h i k t o p b e r g m i d d e l . 2.
open mappen. De m a p p e n met de knipsels kunnen — onderling volgens o n d e r w e r p g e r a n g s c h i k t — Afb. 38. Losbladig plaké é n v o o r é é n net als de k a a r t e n boek met verwisselbare v a n een k a a r t r e g i s t e r los i n een plakbladen. archiefkast opgeborgen worden. V o o r grootere k n i p s e l v e r z a m e l i n g e n zeer a a n te bevelen.
3.
hangmappen. De ideale opb e r g i n g v a n groote k n i p s e l v e r z a m e l i n g e n , die veelv u l d i g geraadpleegd w o r den. De h a n g m a p leent zich bovendien voortreffelijk v o o r het samenvoegen v a n knipsels met s t u k k e n v a n anderen v o r m en v a n a n d e r formaat, zooals foto's, r a p p o r t e n en d e r g e l i j k e n . Nadere b i z o n derheden over deze geslaagde opbergmethode zijn vervat i n het 5de h o o f d s t u k „ G e m e n g d e document-verzamelingen".
Afb. 39. Tijdschriftenkast.
Bij het opbergen v a n a r t i k e l e n en b e r i c h t e n u i t k r a n t e n ( i n p l a k b o e k e n of i n m a p p e n ) v e r z u i m e m e n n o o i t op e l k k n i p s e l de 36
n a a m en de d a g t e e k e n i n g v a n de k r a n t te noteeren, o m d a t deze gegevens v o o r een beroep o p of v o o r een v e r w i j z i n g n a a r een bepaald k r a n t e n a r t i k e l o n o n t b e e r l i j k z i j n ! V o o r h e l f o t o m i c r o g r a f e e r e n v a n k r a n t e n zie h o o f d s t u k 6.
Tijdschriften T i j d s c h r i f t e n , i n het b i z o n d e r de v a k b l a d e n , b r e n g e n n i e u w s op m i n of meer n a u w k e u r i g begrensde gebieden, gebieden, die z i c h i n den regel n o g i n volle o n t w i k k e l i n g b e v i n d e n . E e r s t a l s de groei v a n z o o ' n gebied tot s t i l s t a n d is g e k o m e n en de o n t w i k k e -
Afb.
40. Eenvoudige open boekenkast.
Afb. 41. Gesloten
boekenkast.
l i n g a l s afgesloten k a n w o r d e n b e s c h o u w d , w o r d e n de r e s u l t a t e n v a n de op d i t gebied b e t r e k k i n g hebbende w e r k z a a m h e d e n en o n d e r z o e k i n g e n samengevat en i n b o e k v o r m g e p u b l i c e e r d . H e t t i j d s c h r i f t speelt i n de hedendaagsche s a m e n l e v i n g , die gekenm e r k t w o r d t door een w e l zeer v e r doorgevoerde specialisatie, als p u b l i c i t e i t s m i d d e l d a n o o k reeds een r o l v a n u i t z o n d e r l i j k e beteekenis. V o o r losse t i j d s c h r i f t e x e m p l a r e n heeft z i c h i n d e n loop der j a r e n een aparte, zeer p r a k t i s c h e opbergmethode o n t w i k k e l d : het d a k pansgewijze opbergen v a n b u n d e l s t i j d s c h r i f t e n i n de tijdschrif57
tenkast. Deze k a s t is samengesteld u i t een reeks v a k j e s , die g e v o r m d w o r d e n d o o r v e r t i k a a l boven e l k a a r geplaatste, s c h u i n n a a r v o r e n h e l l e n d e legborden (afb. 3 9 ) . D e v o o r z i j d e n v a n dezev a k j e s , die elk v o o r de loopende j a a r g a n g v a n een b e p a a l d tijds c h r i f t zijn bestemd, z i j n a a n beide z i j k a n t e n afgesloten d o o r een o p s t a a n d randje. I n het m i d d e n v a n z o o n v a k j e , t u s s c h e n de twee opstaande randjes, is de zoogenaamde tüelvoet zichtb a a r v a n het laatst v e r s c h e n e n n u m m e r , dat steeds b o v e n o p w o r d t gelegd. Deze a a n den voet v a n het o m s l a g g e d r u k t e t ü e l voet, die al bij vele t e c h n i s c h e v a k b l a d e n w o r d t toegepast en o o k reeds i n het N e d e r l a n d s c h e n o r m a a l v o o r s c h r i f t N 783 i s v o o r g e s c h r e v e n ) , v e r m e l d t achtereenvolgens de naam van het t i j d s c h r i f t ( a l t h a n s i n i n t e r n a t i o n a a l o v e r e e n g e k o m e n leesbaren afgekorten v o r m ) , a a n d u i d i n g e n betreffende de jaargang en het nummer, de cijfers van eerste en laatste bladzijde v a n dat n u m m e r , alsmede de plaats en dagteekening v a n v e r s c h i j n i n g . O p die wijze liggen de laatst v e r s c h e n e n n u m m e r s a l t i j d zoo v o o r het g r i j p e n , w o r d t geen k o s t b a r e tijd v e r k n o e i d met zoeken n a a r de n u m m e r i n g en de d a g t e e k e n i n g v a n de t i j d s c h r i f t e n , terwijl de s c h a d e l i j k e r u i m t e i n een dergelijke kast tot een m i n i m u m w o r d t beperkt, v o o r a l , w a n n e e r ook de f o r m a t e n v a n de op te bergen t i j d s c h r i f t e n zijn g e n o r m a l i s e e r d en zij o v e r e e n k o m e n met de m a t e n , die i n het N e d e r l a n d s c h e n o r m a a l b l a d N 3 8 1 o o k v o o r t i j d s c h r i f t e n zijn v a s t g e l e g d " ) . 5
Z o o d r a de n u m m e r s v a n een v o l l e d i g e t i j d s c h r i f t j a a r g a n g tez a m e n met de i n h o u d s o p g a v e tot een b a n d zijn i n g e b o n d e n , geldt v o o r de o p b e r g i n g hetgeen i n de h i e r n a volgende r u b r i e k o v e r boeken is meegedeeld.
Boeken V o o r boeken k o m t de v e r t i k a l e (staande) o p b e r g i n g het meest i n a a n m e r k i n g . A l n a a r den a a r d v a n de b o e k v e r z a m e l i n g e n k a n over het opbergen h e l volgende gezegd w o r d e n . ) N783. Tijdschriften. Titelvoet 's-Grav.: C N B 1934. °) N.'iSl. Eenheidsformaten voor papier. 's-Grav.: C N B 1925. 5
38
1. Handboekerij. O v e r het opbergen v a n de meest elementaire raadpleegvverken (telefoongids, adresboek, h a n d a t l a s ) zie h o o f d s t u k 1 b l a d z i j d e 20. 2.
Kleine boekerij. E e n p r i v é - b i b l i o t h e e k k a n het beste i n een of meer open of gesloten boekenkasten (afb. 40 en 41) w o r d e n o n d e r g e b r a c h t . W o r d e n de b o e k e n zelden of niet uitgeleend en stelt m e n er p r i j s op, dat de b a n d e n niet v e r k l e u r e n , d a n i s het r a a d z a a m de b o e k e n ongekaft i n een b o e k e n k a s t met d e u r e n z o n d e r vensters op te bergen. E e n k l e i n e b e d r i j f s b i b l i o t h e e k z a l een goed beschutte plaats v i n d e n i n een a f s l u i t b a r e stalen k a n t o o r k a s t (afb. 2 2 ) . M e n d e n k e echter aan hetgeen op bladzijde 25 en 26 over de vers t e l b a a r h e i d v a n de legborden is gezegd!
3.
Groote boekerij. In groote b i b l i o t h e k e n w o r d e n i n den regel s t a l e n rekken of stalen stellingen g e b r u i k t (afb. 30 en 4 2 ) , o m d a t het a f s l u i t e n v a n de b e r g p l a a t s e n met d e u r e n d a a r geen z i n heeft.
Hetgeen h i e r over b o e k e n geschreven w e r d , geldt i n het algemeen alleen v o o r boeken v a n een n o r m a l e o m v a n g en een g a n g b a a r f o r m a a t . O v e r het opbergen v a n heele k l e i n e of d u n n e boekjes, v a n c a t a l o g i en p r o s p e c t i , v a n v o u w b l a d e n en p a m f l e t a c h t i g e g e s c h r i f t e n , k o r t o m v a n d o c u m e n t e n v a n uiteenloopenden v o r m . leze m e n hetgeen h i e r o v e r geschreven is i n h o o f d s t u k 5.
Afb. 42. Stalen stellingen in de Openbare Leeszaal te Hilversum. 5?
Hoofdstuk 4. K A A R T R E G I S T E R S
Als administratiemiddel kleeft aan het boek het bezwaar, dat het zonder beschadiging niet mogelijk is de volgorde van de bladzijden te wijzigen; evenmin kan men er nieuwe pagina's tusschen voegen. Het overwicht van het kaartregister ten opzichte van het
boek is gelegen in de mogelijkheid om de losse kaarten naar verschillende gezichtspunten te rangschikken. Bovendien kunnen oude kaarten verwijderd en nieuwe kaarten toegevoegd worden zonder dat men de logische groepeering van de losse registerelementen aantast. E r is dan ook vrijwel geen kantoor meer te vinden, waar men niet een of meer kaartregisters in gebruik heeft. 40
De kaartregisters worden in twee hoofdgroepen onderscheiden: registers met staande kaarten (staande kaartregisters) en registers met liggende, hangende of staande kaarten, waarvan de kaarten dakpansgewijs op elkaar liggen, zoodat een smalle strook aan de voet van de kaarten zichtbaar blijft (zichtbare kaartregisters). Alvorens de opberging van de kaartregisters te bespreken, wordt er nadrukkelijk op gewezen, dat de formaten van kaarten en kaartmeubelen tegenwoordig genormaliseerd zijn. Heeft men het voornemen een nieuw register in te richten, dan raadplege men dus eerst de desbetreffende normaalvoorschriften ). 7
Staande kaartregisters Kleine registers, een omvang van 1.000 kaarten niet overschrijdend, zijn gemakkelijk overal onder te brengen. Indien ze veelvuldig gebruikt moeten worden, is het dienstig een vakje van een der bureauladen als kaartenbak in te richten (afb. 9), zooals in hoofdstuk 1 op bladzijde 12 reeds werd besproken. Worden slechts af en toe notities gemaakt of Afb. 15. Stalen kast met 204 laden voor het kaarten geraadopbergen van totaal 475.000 ponskaarten. pleegd, dan kan men het kaartenbakje een veilig plaatsje geven in de kantoorkast (afb. 22). Kaartenbakjes voor kleine, zoogenaamde handregisters, bijvoorbeeld met 500 kaarten op eenheidsformaat A 5 (148 X 210 mm) 7
) D i n 4544. Karleiküsten, Kartenformate. Berlin: Beuth 1929. 41
o f A 6 (74
X
148 m m ) , w o r d e n z o o w e l
van hout in den handel K l e i n e registers,
van karton
(afb.
43)
als
gebracht.
die snel g r o e i e n , k a n m e n w e e r het beste o n d e r -
b r e n g e n i n é é n - o f t w e c l a d i g e stapelbare
kaartenkastjes,
de
in
kaartformaten
A 7
tot
en
met
A 4
den
die
handel
voor
worden
g e b r a c h t . E e r s t a l s e e n k a s t d r e i g t v o l te r a k e n , m o e t m e n e r e e n n i e u w k a s t j e v a n de zelfde
u i t v o e r i n g bij z e t t e n d o o r d e z e b o v e n -
o p de reeds b e s t a a n d e stapel Voor
groote
( a f b . 45)
l a d e n te p l a a t s e n
kaartverzamelingen
worden
(afb.
gewone
44). kaarten/casten
g e b r u i k t , die d u s niet u i t a f z o n d e r l i j k e s t a p e l b a r e
e l e m e n t e n z i j n s a m e n g e s t e l d , m a a r als een geheel m e t een aantal
schuifladen
geleverd
kast-
bepaald
worden.
A f b . 46. K a a r t e n t r o g .
T o t s l o t n o g e e n e n k e l w o o r d o v e r d e kaartentrog, en diepe
kaartenkast
in den
v o r m v a n een
v a n gedeelten v a n het s c h r i j f b l a d v e r s c h o v e n nen worden plaatsen, 42
(afb.
waar
de
46).
een groote lage
schrijfbureau,
waar-
of v e r w i j d e r d
kun-
De kaartentrog wordt vooral gebruikt
kaarten
bij
voortduring
bewerkt
en
op
geraad-
pleegd w o r d e n . In de t r o g zijn meestal een a a n t a l losstaande, open k a a r t e n b a k k e n geplaatst, die er echter alleen u i t g e l i c h t w o r d e n , i n d i e n de i n h o u d v a n z o o ' n b a k i n h a a r geheel op een a n d e r e p l a a t s geraadpleegd moet w o r d e n .
Liggende kaartregisters T e g e n o v e r registers met staande k a a r t e n hebben registers met liggende k a a r t e n het v o o r d e e l , d a l de op de z i c h t b a r e k a a r t -
A f b . 17. Dichtgeklapte en opengeslagen zakregisterhouder met 11 taarthouders en SS kaarten. s t r o o k e n getikte a a n d u i d i n g e n als het w a r e é é n lijst v o r m e n (ai'b. 4 7 ) . Reeds bij v l u c h t i g r a a d p l e g e n v a n deze o n d e r e l k a a r geplaatste a a n d u i d i n g e n w o r d t het gezochte spoedig g e v o n d e n . Z i c h t b a r e k a a r t r e g i s t e r s z i j n u i t den a a r d der z a a k dus o v e r z i c h 43 4
l e l i j k e r d a n staande k a a r t r e g i s t e r s . B o v e n d i e n behoeven de k a a r ten bij het raadplegen, het a a n b r e n g e n v a n n o t i t i e s of het o p s c h u i v e n v a n s i g n a l e n niet u i l het register g e n o m e n te w o r d e n . Z i c h t b a r e registers n e m e n evenwel meer r u i m t e i n beslag d a n staande k a a r t r e g i s t e r s , t e r w i j l met een hoogere a a n s c h a f f i n g s prijs r e k e n i n g gehouden moet w o r d e n . W o r d e n de k a a r t e n v a n een s t a a n d register, a l of niet tezamen met geleidckaarten, e e n v o u d i g los i n een b a k of kast geplaatst, bij een l i g g e n d of z i c h t b a a r register l i g gen deze n i e t l o s , m a a r zijn ze gestoken i n de g l e u v e n v a n een kaarthouder ( pocket), met w e l k e h o u d e r de kaart één geheel v o r m t (afb. 4 8 ) . E l k e kaarthouder is voorzien v a n een m e t a l e n s t r i p , w a a r m e d e deze i n een kaartblad (afb. 49) gestoken k a n w o r den. Deze k a a r t b l a den, die o p tafel bewerkt kunnen worden, worden na gebruik in g .„ . , ,, . , „ , Afb. 48. A kaarthouder zonder, B kaarthouder met kaart aan voorzijde.
een kaartbladenkast opgeborgen (afb. 5 0 ) . D
Behalve kasten met bladen bestaan er o o k kasten m e t l a d e n , kaartladenkasten (cabinets) g e n o e m d (afb. 5 1 ) . D e l a d e n v a n deze stalen k a s t e n z i j n l a n g e r d a n de eerder beschreven b l a d e n , zoodat de teruggeslagen 44
kaarthouders gemakkelijk achterover komen te liggen. De laden
Afb. 49. Kaartblad met 54 kaarthouders en 54 kaarten. worden bij hel gebruik niet uit de kast genomen, maar uitgetrokken tot ze sluiten, waarna men ze laai rusten op een daaronder gelegen lade, die men half uittrekt. Aan de voorzijde zijn ze van handgrepen voorzien. Voor kleine registers heeft het natuurlijk weinig zin een dure kast met kaartbladen of kaartIaden aan te schaffen. Als men echter reeds gewoon is zijn archiefstukken in brievenhouders op te bergen (afb. 28 en ,'11 ), wat ligt dan meer voor de hand de kaarten op de zelfde wijze onder te brengen. Hoe dat mogelijk is, blijkt uit afbeelding 52, waarop zoo'n handige registerhouder is afgebeeld. Voor hen, die zoo'n
Afb. 50. Kaartbladenkast mei 12 kaartbladen en 048 kaarthouders resp. 648 kaarten. 45
Afb. 51. Kaarlladenkast mei 12 uitschuifbare laden.
Hangende kaartregisters Verwant met het kaartregister, waarvan de kaarten op een raam (een kaartenblad of een kaartenlade) liggen, is een ander zichtbaar kaartregister, waarvan de kaartbladen met kaarthouder en al zijn opgehangen: het hangende kaartregister.
De hangkaartbladen (afb. 53) zijn evenals de hangmappen (afb. 36 en 60) van haken voorzien, waarmee ze over richels in
Afb. 52. Dicht- en opengeslagen (kaart-)registërhouder. het kaartmeubel hangen. Deze bladen worden opgehangen in een hangkaartwagen (afb. 54), een groote stalen kaartenbak met een vierwielig onderstel. 47
Op plaatsen, waar aan verrijdbare kaartenbakken geen behoefte bestaat, vooral daar, waar tienduizenden kaarten binnen het bereik van é é n persoon gebracht moeten worden, kiest men de op bladzijde 42 besproken trog, in dit geval de hangkaartentrog, welke in afb. 55 is weergegeven.
kaartenblad met ruiter en haken.
Afb. 51. Hangkaartwagen met 13 hangkaartbladen.
Staande kaartbladregisters Naast
troggen
met
hangende
kaartbladen
worden
ook
reeds
troglessenaars i n den h a n d e l gebracht, w a a r i n de k a a r t b l a d e n niet hangen m a a r s t a a n : de staande kaartbladregisiers. E e n der-
AHREND-eLOBE
Afb. .">(). Kaartentrog niet staande kaartbladen. gelijk register, v o o r staande k a a r t b l a d e n samengesteld u i t een e e n r i j ï g e en een t w e e r i j ï g e Irog, is i n a f b e e l d i n g 56 afgebeeld. 4»
Strookregisters Van de liggende, hangende en staande registers met kaartformulieren, waarvan de te betikken voetstrooken ) zichtbaar zijn, s
|
^
33047
Manders
Koelhuis K.v,
Javastraat )
ijmuiden
1
ft?
Afb. 57. Strook en strookhuls van een strookrcgister.
kunnen afgeleid beschouwd worden de registers, waarvan de kaarten enkel en alleen uit zulke eenrijïge (soms ook wel tweeof dricrijïge) voetstrooken bestaan en die als adresregisters, telefoonregistcrs en anderszins op vele kantoren in gebruik zijn. Aangezien hier van een k a a r t-register eigenlijk niet meer gesproken kan worden, duidt men zoo n register aan met de benaming strookrcgister. De a f z o n d e r l i j k e strookjes worden elk in een huisje van doorzichtig celluloid geschoven (afb. 57) en Afb. 58. Een strookblad als telefoonregister mei een capaciteit \ a n 55 stronken. daarna in alfabetische, numerieke of andere volgorde in een metalen strookblad gestoken (afb. 58). In een dergelijk register zijn alle voordeden van een normaal zichtbaar kaartregister verwerkt. Men kan er immers stronken uithalen of tusschenvoegen zonder dat de beoogde volgorde wordt verstoord. ) liet vlak van een kaartformulier is evenals hel vlak van een gewoon bladformulier, ingedeeld in feop, romp en voet. Zie Schuurmans Stekhoven, G. Bedrijfsformuliercn. Hilversum: Ahrend-Globe. 1911. 17 blz. 3 afb. s
50
N u nog een e n k e l w o o r d over de u i t v o e r i n g en de o p b e r g i n g . Telefoonregisters, die g e w o o n l i j k u i t é é n e n k e l s t r o o k b l a d bestaan, pleegt m e n bij het telefoontoestel op te h a n g e n . V o o r registers met meer s t r o o k b l a d e n (adresregisters, magazijnartikelregisters, tijdschriftlitel-registers i n openbare leeszalen) bestaan
Afb. 59. Twee meerbladige slrookregisters. Links een tafelmodel (registermolen), rechts een wandmodel. 2 m o d e l l e n (afb. 5 9 ) : een s t a a n d m o d e l , dat de v o r m v a n een m o l e n heeft, en een h a n g e n d m o d e l , w a a r v a n de s t r o o k b l a d e n , die door m i d d e l v a n z i j d e l i n g s aangebrachte r u i t e r s o n d e r s c h e i d e n k u n n e n w o r d e n , eveneens o m v e r t i k a l e assen d r a a i e n . De hangende s t r o o k r e g i s t e r s w o r d e n ongeveer op ooghoogte aan den m u u r bevestigd en n e m e n dus w e i n i g plaats i n beslag. De staande registers plaatst m e n daarentegen op tafels v a n w a c h t k a m e r s , o n t v a n g s t k a m e r s of v a n v e r t r e k k e n , w a a r het h o r i z o n tale v l a k v a n de tafels niet v o o r s c h r i j f d o e l e i n d e n g e b r u i k t behoeft te w o r d e n , o m d a t er op een schrijftafel w e i n i g plaats i s v o o r een adresmolen, hetgeen i n het eerste h o o f d s t u k v a n d i t boek n a d e r is v e r k l a a r d .
51
Hoofdstuk 5 GEMENGDE DOCUMENT-VERZAMELINGEN Het opschrift van dit hoofdstuk moge ietwat zonderling klinken, het is echter een aanduiding, waarmee de kern van het vraagstuk geraakt wordt: het opbergen van verzamelingen van gemengde documenten, mengsels dus van paperassen van uiteenloopenden vorm en omvang. In vorige hoofdstukken werd gesproken over brieven en formulieren, over tijdschriften en boeken en over registerkaarten. Dit zijn allemaal documenten, waarvan de formaten en andere elementen niet alleen genormaliseerd werden, maar die wat vorm en omvang betreft ook reeds v ó ó r de normalisatie een zekere gelijkheid en gelijkvormigheid vertoonden. Maar er blijft toch nog een niet onbelangrijke groep archiefstukken over, waarmee men meestal niet goed raad weet, die men liefst onder de rubriek „ d i v e r s e n " zou willen rangschikken, paperassen en voorwerpen, waarvan de uitvoering, de omvang, het formaat en zelfs de waarde onderling ver uiteen kan loopen. Een van de tot deze categorie behoorende stukken, het krantenknipsel, werd in het derde hoofdstuk reeds genoemd; ook hel hier bedoelde opbergmiddel, de hangmap (afb. 60), werd bij de opberging van archiefstukken in het hoofdstuk over brieven en formulieren reeds in het kort besproken. Het zijn vooral de dunne en kleinere geschriften, waar men dikwijls geen weg mee weet. Waar moet men circulaires, vouwbladen, prijslijsten, foto's, overdrukjes van tijdschriftartikelen, zegels en kladpapiertjes, die van waarde zijn, toch opbergen? Lijvige geschriften als boeken verdwijnen in de boekenkast, correspondentiestukken als brieven, doorslagen en rekeningen krijgen een terstond weer te vinden plaats in brievenhouders. Maar 52
Afb. 60. Links boven geleidekaart, rechts daarnaast en daaronder hangmappen met verschillende tabvormen. w a t te doen met al die d u n n e , soms flodderige papieren en met d r u k w e r k e n , die b e t r e k k e l i j k zelden v o o r k o m e n , zooals feestprogramma's, vlugschriften en jaarverslagen? D a a r o p is sleehls é é n a n t w o o r d te g e v e n : let niet te veel op den v o r m v a n het op te bergen geschrift, m a a r let v o o r a l en i n h o o f d z a a k op den i n h o u d ! M e t andere w o o r d e n : berg U w paperassen zooveel m o g e l i j k op volgens het o n d e r w e r p , waarop ze b e t r e k k i n g hebben. B e r g U w nog te betalen rekeningen op i n een m a p j e met h e l o p s c h r i f t „ B e k e n i n g e n " , b e r g U w notities, prospecti en alle reclamedrukwerkjes, die b e t r e k k i n g hebben op d i n g e n , die U v a n p l a n bent e e r l a n g aan te schaffen, op i n een m a p j e „ A a n s c h a f f i n g e n " . A a n het einde v a n de m a a n d h a a l t U dan U w m a p „ R e k e n i n g e n " v o o r den dag en dan gaat U de v e r v a l l e n f a c t u r e n 55
g i r e e r e n . T u s s c h e n h a a k j e s : het is n a t u u r l i j k U w b e l a n g , dat dat m a p j e d u n blijft. Schiet er n a het v o l d o e n v a n U w f i n a n t i ë e l e v e r p l i c h t i n g e n nog voldoende geld over, h a a l eerst d a n de m a p „ A a n s c h a f f i n g e n " ( U w l o s b l a d i g e v e r l a n g l i j s t ) te v o o r s c h i j n o m na te gaan w e l k e h u i s h o u d e l i j k e a r t i k e l e n of k l e e d i n g s t u k k e n , w e l k e b o e k e n , meubelen of i n s t r u m e n t e n U z u l t gaan bestellen. M a a r ook o m g e k e e r d : ontvangt U v a n d a a g een prospectus van een n i e u w e h a n d l e i d i n g , of v a n een zoo j u i s t v e r s c h e n e n wetboek, w a a r v a n de a a n s c h a f f i n g voor U g e e n overbodige l u x e z o u z i j n , berg het p a m flet n a lezing meteen op i n dat m a p j e „Aanschaffing e n " , en U z u l t U w schrijftafel k u n n e n behoeden voor al l e r l e i rondslingerende p a p i e r e n , die niet zoo u r gent z i j n , dat U er o n m i d d e l l i j k op zoudt moeten reageeren, d o o r het w e g te gooien, er een b r i e f over te s c h r i j v e n of c r i e m a n d over op te b e l l e n . Z o o zijn er n a t u u r l i j k tal van onderwerpen, waarover U op k a n t o o r of t h u i s geAKBEHD-GIOBE gevens w e n s c h t te v e r z a Afb. l i l . Vierladige archiefkas! n u l m e l e n . E n al v a l t het b u i t e n hangmapregister. het bestek v a n deze h a n d l e i d i n g de voor- en nadeelen v a n bepaalde r a n g s c h i k m e t h o d e n te b e s c h r i j v e n , w e l is het v a n b e l a n g er op te w i j z e n , dat het hangmapregister (afb. 61) gelegenheid biedt de m a p p e n , die s t u k v o o r s t u k een afgerond geheel v o r m e n , als k a a r t e n v a n een k a a r t register te b e h a n d e l e n , met a l l e v o o r d e d e n d a a r a a n v e r b o n d e n . D o o r d a t de m a p p e n aan twee m e i a l e n s t r i p p e n los over de zijden v a n het i n z e t s t u k v a n een a r c h i e f l a d e n k a s t (afb. 62) w o r d e n opgehangen, k a n de volgorde v a n de m a p p e n gewijzigd w o r d e n 54
en k u n n e n n i e u w e m a p p e n toegevoegd en o v e r b o d i g g e w o r d e n m a p p e n v e r w i j d e r d w o r d e n z o n d e r dat de eens a a n g e n o m e n l o g i sche v o l g o r d e v e r b r o k e n w o r d t . B o v e n d i e n v a l l e n de m a p p e n , o m d a t ze v e r t i k a a l n a a r beneden h a n g e n , niet o m , ze k u n n e n n i e t wegglijden en z a k k e n niet over de er achter gelegen m a p p e n heen.
Afb. 02. De hangmapstrippen hangen over een opslaande zijkant. Rechts los inzetstuk, door middel waarvan gewone brievenkasten als hangmapkast ingericht kunnen worden. M o c h t een m a p te d i k w o r d e n , d a n k a n m e n de i n h o u d er v a n i n o n d e r g r o e p e n s p l i t s e n en i n a f z o n d e r l i j k e mapjes met w e e r iets meer gespecialiseerden i n h o u d o n d e r b r e n g e n .
Een voorbeeld T e r v e r d u i d e l i j k i n g een aan de p r a k t i j k o n t l e e n d v o o r b e e l d . E e n zekere Ir. d é V r i e s , b e d r i j f s l e i d e r v a n een i n s t r u m e n t e n f a b r i e k , heeft een o m v a n g r i j k e hoeveelheid gegevens over t e c h n i s c h e o n d e r w e r p e n v e r z a m e l d , die hij t h u i s i n z i j n s t u d e e r k a m e r heeft opgeborgen. A l l e r l e i b o e k e n en g e s c h r i f t e n , die i n eenige b o e k e n k a s t e n respectievelijk h a n g m a p - a r c h i e f k a s t e n o n d e r g e b r a c h t z i j n . W a t deze laatste k a s t e n betreft w o r d t het l e e u w e n a a n d e e l u i t den a a r d der zaak i n beslag g e n o m e n door m a p p e n met geschriften over i n s t r u m e n t e n , m e e t k u n d i g e i n s t r u m e n t e n , n a t u u r - en s c h e i k u n d i g e i n s t r u m e n t e n , s t e r r e n k u n d i g e en l a n d m e e t k u n d i g e i n s t r u m e n t e n , k o r t o m , de heer de V r i e s is goed g e d o c u m e n t e e r d . 55
N u heeft hij op een goede dag het v o o r n e m e n opgevat een proefs c h r i f t te s c h r i j v e n over o n t l a d i n g s b u i z e n , en w e l i n het b i z o n d e r over de toepassing v a n k a t h o d e s t r a a l b u i z e n ' ' ) , een v o o r h e m zeer geliefd o n d e r w e r p , dat n a t u u r l i j k slechts z i j d e l i n g s met i n s t r u menten v e r h a n d h o u d t . Hij neemt een n o g o n g e b r u i k t e h a n g m a p , s c h u i l t i n het c e l l u l o i d h u i s j e een i n s c h u i f s t r o o k j e met het o p s c h r i f t „ K a t h o d e s t r a a l b u i z e n " , d a l hij er met een R e d i s p e n op aanbrengt, en gaat d a n over lot het vergaren van a l l e r l e i gegevens. Z i j n v e r z a m e l i n g begint met enkele reeds aanwezige k l e i n e boekjes, een tweetal patentschriften, een p a a r teekeningen en eenige uitgescheurde tijdschriftartikelen. Z o o d r a hij n u een b r i e f over zijn geliefkoosd o n d e r w e r p a a n een e l e c l r o t e c h n i s c h l a b o r a t o r i u m heeft geschreven met het verzoek nadere i n l i c h t i n g e n over bepaalde details te v e r s t r e k k e n , bergt hij een e x t r a brief doorslag i n het zelf de m a p j e op. H i j begint notities en berekeningen te m a k e n , o o k deze d o c u m e n t e n v e r d w i j n e n n a b e w e r k i n g successievelijk a l l e n i n het zelfde m a p j e „ K a t h o d e s t r a a l b u i z e n " , dat een gesloten geheel v o r m t en dat eveneens plaats biedt aan andere s t u k k e n over z i j n studieobject (afb. 6 3 ) , zooals catalogi v a n kathodes t r a a l b u i s - f a b r i k a n t e n , diagrammen, zelf g e m a a k t e foto's, eenige d o o r een u n i v e r s i t e i t s b i b l i o t h e e k verstrekte fotocopicn en een d o o r het N e d e r l a n d s e n I n s t i t u u t v o o r D o c u m e n t a t i e en R e g i s t r a t u u r te den H a a g geleverde f i l m s t r o o k met fotomicrografiën. O o k overdrukken v a n t i j d s c h r i f t a r t i k e l e n , geschreven door c o l lega's, een proefschrift over een v e r w a n t o n d e r w e r p , eenige rapporten v a n zelf geleide p r o e f n e m i n g e n , een a a n t a l b e l a n g r i j k e e l e c t r o t e c h n i s c h e normaalvoorschriften, alsmede enkele literatuuropgaven met een k e u r v a n n i e u w e s t u d i e b r o n n e n , die n a t u u r l i j k a l l e n op het zelfde o n d e r w e r p b e t r e k k i n g hebben. Z o o d r a Ir. de V r i e s 's avonds n a het lezen v a n de k r a n t en het b e l u i s t e r e n v a n de n i e u w s b e r i c h t e n met zijn studie begint, s c h u i f t hij een lade v a n de h a n g m a p k a s t open, v i n d t — aangezien hij zijn m a p p e n volgens s l a g w o o r d e n a l f a b e t i s c h g e r a n g s c h i k t heeft — ) Een kathodestraalbuis is een electrotechnisch instrument, dal met behulp van een electronenstroom in een luchtledige buis velschillende electrische verschijnselen op een fluoresceerend scherm zichtbaar maakt. u
5é
het gezochte m a p j e o n m i d d e l l i j k v o o r a a n bij de K en legt de m a p d a n op zijn schrijftafel neer. E r behoeft w e l niet op gewezen te w o r d e n , dat het b l a d v a n z i j n s c h r i j f b u r e a u c o n f o r m tiet i n het eerste h o o f d s t u k v a n dit boek besprokene gehee) leeg w a s en er geen i n het r o n d slingerende k l a d b l a a d j e s , b r i e v e n of foto's o p te v i n d e n w a r e n .
Afb. 63. Opengeslagen hangmap met inhoud. In rechter bovenhoek celluloid huls met inschuifstrook. Is het e i n d e l i j k tijd g e w o r d e n o m de dagtaak te b e ë i n d i g e n d a n laat de heer de V r i e s al die v e r s c h i l l e n d e pamfletten, overdmkjes, afbeeldingen, notities en schetsen, die op de toepassing v a n k a t h o d e s t r a a l b u i z e n b e t r e k k i n g hebben, k e u r i g samengevoegd w e e r i n de m a p met het o v e r e e n k o m s t i g e o p s c h r i f t „ K a t h o d e s t r a a l b u i z e n " glijden en i n de h a n g m a p k a s t v e r d w i j n e n , z e k e r als h y is, dat hij op die m a n i e r geen e n k e l e v a n de v o o r zijn t o e k o m s t zoo w a a r d e v o l l e g e s c h r i f t e n z a l v e r l i e z e n , o m d a t hij alles onderw e r p v o o r o n d e r w e r p o r d e l i j k opgeborgen weet. 57
M a a r Ir. de V r i e s is behalve o n d e r z o e k e r ook nog g e z i n s h o o f d . E n als z i j n v r o u w d a n op een gegeven o o g e n b l i k gegevens over v e r z e k e r i n g s k w e s t i e s w i l w e t e n , o m d a t de heer de V r i e s v o o r een s t u d i e r e i s v a n 3 w e k e n n a a r het b u i t e n l a n d gaat v e r t r e k k e n , dan behoeft de voorbeeldige echtgenoot slechts é é n enkele greep in z i j n h a n g m a p k a s t even achter de geleidekaart met de l e d e r V te doen o m het m a p j e „ V e r z e k e r i n g " er u i t te n e m e n , i n w e l k e m a p hij a l l e bijeenhoorende v e r z e k e r i n g s p a p e r a s s e n , zooals polissen, prospecli, brieven en jaarverslagen van verzekeringmaatschapp i j e n , krantenknipsels over v e r z e k e r i n g s k w e s t i e s , notitieblaadjes, tarieven en w e t t e l i j k e voorschriften op v e r z e k e r i n g s g e b i e d k e u r i g bij e l k a a r weet aan te treffen. Geen m i n u u t gaat op die m a n i e r v e r l o r e n met vergeefs z o e k e n , geen d o c u m e n t , d a l w a a r d is o m b e w a a r d te w o r d e n , r a a k t op die m a n i e r zoek. E n w a t h i e r ter w i l l e v a n de d u i d e l i j k h e i d zoo u i t v o e r i g geschreven w e r d over de p a r t i c u l i e r e a d m i n i s t r a t i e v a n een v o o r u i t strevend m a n , geldt even goed v o o r k a n t o r e n v a n overheidsbedrijven, verkeersondernemingen en fabrieken, voor scholen, banken, laboratoria, vereenigingen, voorlichtingsdiensten, redacties, bibliotheken, musea en andere i n s t e l l i n g e n v a n beteekenis.
Welke documenten in hangmappen? In het aangehaalde v o o r b e e l d w e r d e n reeds een a a n t a l van die niet g e l i j k v o r m i g e d o c u m e n t e n met n a m e g e n o e m d . W a a r het opbergen v a n losse a r c h i e f s t u k k e n v a n u i t e e n l o o p e n d e n v o r m sedert de i n v o e r i n g v a n de h a n g m a p p e n u i t e r m a t e e e n v o u d i g is g e w o r d e n , laat de s c h r i j v e r h i e r o n d e r alle v o o r o p b e r g i n g i n h a n g m a p p e n i n a a n m e r k i n g k o m e n d e s t u k k e n de revue passeer e n , zoodat een ieder k a n p r o f i t e e r e n v a n de e r v a r i n g , i n de p r a k t i j k met het h a n g m a p s y s t e e m o p g e d a a n . Atlasjes. Kleine handatlasjes i n hangmappen. h o o r e n i n de b o e k e n k a s t t h u i s .
Groote
atlassen
Begrootingen. O p te bergen bij het o n d e r w e r p , w a a r o p de begroote posten b e t r e k k i n g hebben. 58
Boeken, een o m v a n g v a n 150 b l a d z i j d e n niet o v e r s c h r i j d e n d e . W e l i s w a a r is het m o g e l i j k een b i b l i o t h e e k i n z i j n geheel te ontleden d o o r a l l e a f z o n d e r l i j k e b o e k e n , o o k de z w a a r d e r e b o e k w e r k e n , volgens o n d e r w e r p i n een h a n g m a p r e g i s t e r op te bergen, m a a r d a a r v o o r is een h a n g m a p k a s t i n het algem e e n w e l iets te k o s t b a a r . D e groote en z w a r e b o e k w e r k e n dus i n de b o e k e n k a s t , de k l e i n e r e b o e k e n en boekjes volgens o n d e r w e r p i n de h a n g m a p p e n . Brieven. Zie o o k h o o f d s t u k 2 „ B r i e v e n en f o r m u l i e r e n " . B r i e v e n pleegt m e n i n de eerste p l a a t s i n alfabetische v o l g o r d e i n m a p p e n of b r i e v e n h o u d e r s op te bergen volgens de n a m e n v a n de afzenders ( i n k o m e n d e b r i e v e n ) of de geadresseerden (uitgaande b r i e v e n ) . Gevoelt m e n b o v e n d i e n behoefte de uitgaande b r i e v e n nog eens e x t r a volgens de d a a r i n b e h a n delde o n d e r w e r p e n af te leggen, d a n k a n een e x t r a b r i e f c o p i e i n de h a n g m a p goede diensten b e w i j z e n . H a n g m a p p e n k u n nen ook als h e c h t m a p (snelhechter) uitgevoerd' w o r d e n . V o o r de benoodigde schuifjes of b i n d e r s zie afb. 34. Brochures.
O p b e r g e n volgens o n d e r w e r p .
Catalogi. V o o r a l de c a t a l o g i v a n h a n d e l s a r t i k e l e n v e r t o o n e n groote v e r s c h i l l e n i n o m v a n g , f o r m a a t en s t e v i g h e i d . Hoeveel chefs v a n i n k o o p k a n t o r e n hebben al vergeefs moeite gedaan o m h u n z w a r e en l i c h t e , stijve en slappe, gebonden en gehechte c a t a l o g i door steunen en stutten o r d e l i j k op te bergen, o m m a a r niet te s p r e k e n v a n g l i j p a r t i j e n en de c h a o s , ' d i e ' altijd a a n g e r i c h t w o r d t , w a n n e e r eenige bijeenstaande boekjes v a n z o o ' n c a t a l o g i p l a n k afgenomen w o r d e n . V o o r a l v o o r bet v e r t i k a a l opbergen v a n c a t a l o g i is de h a n g m a p k a s t een ware uitkomst gebleken! Diagrammen. O p b e r g e n v o l g e n s de diagrammen betrekking hebben.
onderwerpen,
waarop
de
Dienstregelingen. Iets v o o r v e r k e e r s b u r e a u ^ en v e r k e e r s i n s p e c ties. O p b e r g i n g volgens v e r k e e r s o n d e r n e m i n g , gewest of den a a r d v a n het v e r v o e r m i d d e l .
5
59
Formulieren. Bij groote instellingen en bedrijven houdt men er speciale formulierenverzamelingen op na. Niet alleen worden de formulieren in afzonderlijke formulier-hangmappen samengebracht, maar men kan ze ook afleggen volgens de tak van dienst, waarop ze betrekking hebben: magazijnkaarten en -formulieren dus bij gegevens over de magazijnadministratie, bestelformulieren in de map over de inkooporganisatie, sollicitatieformulieren in de map over arbeidsvraagstukken. Fotocopiën.
Opbergen volgens onderwerp.
Fotografiën.
Idem.
Fotomicrografiën.
Idem. Zie voorts bladzijde 78.
Gebruiksaanwijzingen. Een gebruiksaanwijzing over een poetsmiddel in de map „ P o e t s m i d d e l e n " , over een nieuwe stofzuiger in de map „ S t o f z u i g e r s " , enz. Grafieken.
Eveneens volgens onderwerp.
Gramofoonplaten. Volgens componisten of volgens de verschillende soorten van muziek. De aluminium phonopostplaten met gesproken mededeelingen evenals platen met reportages, platen voor onderwijsdoeleinden of dictaatplatcn van de Kosmograph dicteermachine op te bergen volgens het onderwerp. Handelsmerken. bureau's. Jaarverslagen.
Iels voor reclame-ondernemingen
en merken-
Opbergen volgens onderwerp.
Kaarten. Opbergen volgens land of landstreek. Een zeer geschikt opbergmiddel voor verkeersondernemingen, reisbureau's en reisvereenigingen. Krantenknipsels. Volgens onderwerp. Voor nadere bizonderheden over het opbergen van krantenknipsels zie blz. 35. 60
Literatuuropgaven. In don vorm van kaarten of bladen. Eveneens opbergen volgens onderwerp. Lijsten. Telefoonlijsten in de map „ T e l e f o o n " . Adreslijsten en vragenlijsten eventueel volgens onderwerp. Monsters. Opbergen volgens onderwerp. Papiermonsters, textielmonsters en monsters van andere materialen en kleine, niet volumineuze handelsartikelen. Muziekstukken. Volgens componisten, de aard van de muziek of volgens de muziekinstrumenten. Normaalvoorschriften. Zoo mogelijk volgens onderwerp. De Nederlandsche, Dcensche en Duitsche normaalbladen zijn voorzien van de getallen (zoogenaamde FID-getallen) van de universeele decimale classificatie van de FID ( F é d é r a t i o n Internationale de Documentation). Voor degenen, die de onderwerpen volgens de decimale code gerangschikt hebben een groot gemak. Notitieblaadjes.
Natuurlijk bij het desbetreffende
onderwerp.
Notulen. Opbergen bij die vereenigingen en instellingen, waarvan de vergaderingen genotuleerd zijn. Het zelfde geldt voor besprekingsverslagen . Ontwerpen. Volgens onderwerp. Overdrukken.
Idem. Zie ook F o t o c o p i ë n en F o t o m i c r o g r a f i ë n .
Overeenkomsten. Alle contracten af te leggen volgens naam van contractant ter andere zijde of volgens onderwerp. Patentschriflen. Opbergen volgens onderwerp, in vele gevallen dus volgens het classificatiegetal van het patentschrift. Proefschriften. Dissertaties volgens onderwerp of eventueel volgens universiteiten of schrijvers. 61
Programma's.
Volgens onderwerp opbergen.
Prospecti. Prospecti van boeken volgens onderwerp of volgens de namen van schrijvers. In andere gevallen meestal volgens onderwerp. Prijslijsten. Volgens artikelen. Rapporten. Rapporten over personen afleggen volgens de namen van de personen, rapporten over zaken en proefnemingen meestal volgens onderwerp. Recepten. Gerechten. Medicijnen. Volgens onderwerp dus. Reclamegeschriften. Onderwcrpsgewijze of volgens van reclamebureau's opbergen.
de namen
Redevoeringen. Ontwerpen en verslagen van redevoeringen, voordrachten en predikaties. Registerkaarten. Indien reeds een bepaald kaartregister aanwezig is, dan verdient het aanbeveling de kaarten in dat register onder te brengen. Is zulks niet het geval en worden slechts enkele kaarten over een speciaal onderwerp ontvangen, dan is het nuttig de kaarten bij de andere stukken over dat onderwerp in een hangmap op te bergen. Reglementen. Onderwcrpsgewijze opberging. Reisgidsen. Rangschikken volgens landen of landstreken, respectievelijk volgens vervoermiddelen. Rekeningen.
Zie bij Brieven.
Rondzendbrieven. Het opbergen van circulaires geschiedt óf als brieven (volgens de namen van de afzenders) óf als prospecti (volgens de onderwerpen waarop ze betrekking hebben I. Tabellen. 62
Volgens onderwerpen opbe'gen.
Tarieven.
Idem.
Teekeningen. I d e m . Z i e o o k h o o f d s t u k 6. Tijdschriftartikelen. E v e n a l s o v e r d r u k k e n en k r a n t e n k n i p s e l s w o r d e n u i t g e k n i p t e t i j d s c h r i f t a r t i k e l e n volgens o n d e r w e r p opgeborgen. Tijdschriftexemplaren. H e t a a n t a l t i j d s c h r i f t e n i s o p e l k gebied en i n e l k l a n d reeds zoo groot, dat m e n bij s o m m i g e i n s t e l l i n g e n als b i b l i o g r a f i s c h h u l p m i d d e l v a n elke t i j d s c h r i f t u i t gave een e x e m p l a a r b e w a a r t . B i j z o o ' n e x e m p l a a r k a n m e n tevens de a f s c h r i f t e n voegen v a n de c o r r e s p o n d e n t i e , die m e t de redactie o f met de a d m i n i s t r a t i e v a n dat p e r i o d i e k w e r d gevoerd, alsmede a d v e r t e n t i e t a r i e v e n , n o t i t i e s betreffende oplage, a a r d v a n den l e z e r s k r i n g enz. Vlugschriften. V e r k i e z i n g s p a m f l e t t e n , s t a k i n g s o p r o e p e n en dergelijke v l u g s c h r i f t e n zijn d i k w i j l s i n t e r e s s a n t e d o c u m e n t e n v o o r o v e r h e i d s d i e n s t e n , w e r k g e v e r s o r g a n i s a t i e s en p o l i t i e k e p a r t i j e n . O p b e r g e n v o l g e n s o n d e r w e r p of volgens u i t g e v e r . Voorschriften.
V o l g e n s o n d e r w e r p o p te bergen.
Vouwbladen. E v e n a l s r e c l a m e g e s c h r i f t e n gens o n d e r w e r p o p te bergen.
en v l u g s c h r i f t e n v o l -
Wetboekjes. Z e l f d e o n d e r w e r p s g e w i j z e o p b e r g m e t h o d e als reglem e n t e n en v o o r s c h r i f t e n . Woordenboekjes.
O p te bergen v o l g e n s het v a k g e b i e d of de t a a l .
E r bestaat é é n groep d u n n e d o c u m e n t e n v a n u i t e e n l o o p e n d e n v o r m , die m e n niet over v e r s c h i l l e n d e m a p p e n v e r s p r e i d e n m o e t , m a a r die m e n tezamen moet opbergen. D a t z i j n a l l e p e r s o o n l i j k e documenten van waarde. Heeft m e n geen gelegenheid ze i n een b r a n d v r i j e r u i m t e op te bergen, d a n v e r d i e n t het aanbev e l i n g ze i n een of zoo n o o d i g twee m a p p e n o n d e r te b r e n g e n , d i e d o o r den eigenaar (en door h e m of zijn naaste alleen) o n m i d d e l 6S
lijk als waardevol herkend kunnen worden en die zoo binnen zijn bereik liggen, dat ze bij een ramp vrijwel terstond gegrepen kunnen worden. Voor het opbergen van zulke papieren kan men een hangmap met een bizondere tab gebruiken of een staande map (afb. 33) met een rood opschrift op den rug. Tot de hier bedoelde geldswaardige documenten kunnen gerekend worden Accountantsrapporten Balansen Belastingbiljetten Bewijzen van Nederlanderschap Diploma's Distributie-bonboekjes Distributie-stamkaarten Eigendomsbewijzen Effecten Familiestamboekjes
Garantiebewijzen Geboortebewijzen Getuigschriften Huwelijksakten Legimitatiebewijzen Militaire zakboekjes Octrooischriften Polissen Processtukken Spaarban kboekjes Vaccinatiebewijzen
Voor opberging van geldswaardige documenten in brandkasten zie hoofdstuk 7.
Een woord tot verzamelaars Verzamelen is een bezigheid, waarmee meestal reeds op jeugdigen leeftijd wordt begonnen. Kinderen doen niet graag iets weg. Het bewaren begint al met een stukje oud speelgoed, een paar knikkers of kraaltjes, een paar leege enveloppen of luciferdoosjes, die in de kinderlijke verbeelding als tramwagen of auto dienst doen. Later komen sigarenbandjes, postzegels, insignes, prentbriefkaarten of automerken aan bod, waarbij het sorteeren, rangschikken en opbergen reeds eischen gaat stellen aan de jeugdige verzamelaars. E n wanneer met het klimmen der jaren ook de geldelijke bezwaren groeien, worden voorwerpen en documenten verzameld, die voor het latere leven meer praktische waarde 64
hebben. M e n gaat z i c h specialiseeren, m e n w i l op een k l e i n en a f g e r o n d gebied zoo v o l l e d i g m o g e l i j k zijn. De goede v e r z a m e l i n g ontleent niet alleen een groot deel van h a a r w a a r d e aan de k e n n i s en de studie, die v o o r het bijeen brengen n o o d i g was, m a a r zij ontleent dit v o o r een b e l a n g r i j k percentage o o k aan de m a n i e r , w a a r o p ze is opgezet, en a a n de wijze, w a a r o p ze b e w a a r d w o r d t . V o o r de meeste v e r z a m e l i n g e n — a l t h a n s die v a n niet v o l u m i neuze s t u k k e n — is v e r t i k a l e o p b e r g i n g i n stalen a r c h i e f k a s t e n de ideale o p b e r g i n g , die o r d e l i j k h e i d en o v e r z i c h t e l i j k h e i d aan v e i l i g h e i d paart. V e l e v e r z a m e l a a r s met k l e i n e b e u r z e n z u l l e n het b e z w a a r v a n de b e t r e k k e l i j k hooge a a n s c h a f f i n g s k o s t e n v a n zoo'n v i e r l a d i g e stalen kast n a a r v o r e n t r a c h t e n te b r e n g e n , m a a r zij mogen w e l b e d e n k e n , dat het v o o r hen een e e n m a l i g e aans c h a f f i n g is, w a a r ze gedurende het geheele verdere leven v r i j w e l dagelijks p l e z i e r v a n beleven. O m n o g m a a r niet te s p r e k e n v a n het groote v o o r d e e l , dat er i n h u i s veel k o s t b a r e r u i m t e w o r d t b e s p a a r d , die bij n i e t - v e r t i k a l e o p b e r g i n g a n d e r s o n h e r r o e p e l i j k verloren zou gaan. Z o o e v e n w e r d g e s p r o k e n over v e r z a m e l i n g e n v a n niet v o l u m i neuze s t u k k e n en d o c u m e n t e n . H e t is begrijpelijk, dat niet elke v e r z a m e l i n g z i c h v o o r o p b e r g i n g i n een h a n g m a p k a s t leent. Vazen, steenen, wandelstokken en al die s t u k k e n , die een zekere d i k t e of een bepaalde lengte o v e r s c h r i j d e n , k a n m e n beter op een andere m a n i e r opbergen. De k a n t o o r m e u b e l - l e v e r a n c i e r z a l daarover g a a r n e a d v i s e e r e n . M a a r w a l de v e r z a m e l i n g e n betreft, die w e l als h a n g m a p r e g i s t e r opgezet k u n n e n w o r d e n , 'volgt h i e r o n d e r een b e k n o p t o v e r z i c h t met gegevens, w a a r m e e h o b b y i s t e n onget w i j f e l d h u n v o o r d e e l w e t e n te doen. Albumplaatjes.
A l t h a n s v o o r z o o v e r niet o p g e p l a k t i n a l b u m s .
Bloemen. V a n elke b l o e m e n f a m i l i e een aparte h a n g m a p met losse b l a d e n p a p i e r er i n , w a a r a l de gedroogde b l o e m e n v a n die familie geplakt worden. Boekmerken.
Voor
ex-ii&ri's-verzamelaars
biedt
het
hangmap65
systeem een e n o r m e p l a a t s b e s p a r i n g . V o o r de losse opberg i n g v a n b o e k m e r k e n geldt hetzelfde als hetgeen over het al of niet o p p l a k k e n bij k r a n t e n k n i p s e l s (blz. 35) w e r d geschreven. Etiketten. Etsen. Foto's. Gedichten. Gravures. Hundteekeningen. Insignes. V o o r het opbergen v a n insignes ( c l u b i n s i g n e s , r e c l a m e insignes v a n f i r m a ' s ) k a n m e n g e b r u i k m a k e n v a n speciale losse b l a d e n v a n stevig k a r t o n , die evenals de g e l e i d e k a a r t e n (afb. 60 l i n k s ) a a n é é n enkele s t r i p over de zijden van de a r c h i e f l a d e n gehangen w o r d e n . Kranten. Natuurlijk plaren.
alleen
c u r i o s i t e i t e n en
Lakzegels.
Z e l f d e opbergmethode
Medailles.
Idem.
historische
exem-
als i n s i g n e s .
Menu's. Merken.
Z i e ook H a n d e l s m e r k e n en B o e k m e r k e n .
Moppen. Munten.
Z e l f d e opbergmethode
Museumstukken. 66
als i n s i g n e s .
F a m i l i e - c u r i o s i t e i t e n , zooals h i s t o r i s c h e
brie-
ven, geboorte-, huwelijks- en overlijdensberichten, de eerste haarlok en de eerste krabbels van zoon of dochter, de eerste schoolrapporten, enz. enz.
Oorkonden. Oorlogsbulletins. Penningen.
Zie Insignes.
Portretten. Poststukken. ken.
Enveloppen met speciale zegels of stempelafdruk-
Postzegels. Losbladige opberging in hangmappen heeft veel voor bij opplakken in albums. Overwonnen landen verdwijnen, nieuwe rijken, voor wier postzegels gewoonlijk alleen achterin een reservegedeelte is gereserveerd, ontstaan. Bergt men de vellen met postzegels in hangmappen op, dan plaatst men bij de vorming van een nieuwe rechtsstaat eenvoudig een hangmap tusschen die van bestaande of overleefde rijken, zonder dat de logische volgorde van de landen of groepen van landen verbroken wordt. De opplakcapaciteit van een hoofdstuk uit een postzegelalbum kan overschreden worden, die van een hangmapregister nooit, omdat die — zoo noodig door het bijplaatsen van een of meer kasten — evenals een kaartregister tot in het oneindige kan worden uitgebreid. Bovendien kan men de hangmappen geheel volgens eigen inzicht rangschikken, hetgeen met de bladen van een gewoon postzegelalbum niet het geval is. Prentbriefkaarten. Prenten. Reclamegeschriften. Silhouetten. 67
Sigarenbandjes.
Zie ook Postzegels.
Sigarettendoosjes. Sluilzegels. Zie ook Postzegels. Wapens. Het hangmapregister is voor heraldici te verkiezen boven het kaartregister, omdat ook allerlei andere studieobjecten, zooals lakzegels, geschiedkundige tijdschrift- en krantenartikelen en dergelijken groep voor groep in de hangmappen opgeborgen kunnen worden. Juist op dit laatste punt kan niet genoeg de nadruk gelegd worden. In é é n en het zelfde, in een harmonische volgorde in te deelen hangmapregisfer laten zich immers al die documenten bijeenbrengen, die zoowel betrekking hebben op den p e r s o o n (familie, eigendommen of het huishouden), het b e r o e p (studiemateriaal) als de l i e f h e b b e r i j e n (verzamelingen) van den eigenaar.
68
Hoofdstuk 6. G R O O T B L A D I G E REGISTERS
Leverde het opbergen van de in de vorige hoofdstukken behandelde administratiemiddelen geen bizondere moeilijkheden op, omdat de formaten van die hulpmiddelen allen binnen bepaalde grenzen bleven, anders is het gesteld bij de bouwbedrijven, bij i n d u s t r i ë e l e ondernemingen en de daarop toezicht houdende overheidsinstanties, die teekeningen en gedrukte geschriften in hun archieven moeten verwerken, waarvan het formaat zoo groot is, dat de opberging en raadpleging bizondere eischen gesteld worden. Onder deze grootbladige geschriften kunnen gerekend worden dienstregelingbladen (in gebruik bij de spoorwegen), grafieken, kaarten (landkaarten en stafkaarten), koerslijsten, kranten (ongevouwen kranten in openbare leeszalen en de lijdingzalen van dagbladbedrijven), monsters (zoowel behangselpapier- als texlielmonsters), plattegronden (kadasters, bouwbedrijven), reclameplaten en teekeningen. E r is geen fabriek en geen werkplaats denkbaar, waar hel te vervaardigen product niet eerst in zijn geheel of in onderdeelen in teekeningen wordt vastgelegd. Aangezien de teekeningen bij al de andere hier genoemde documenten van groot formaat ver in de meerderheid zijn, wordt in de navolgende beschouwingen aan het opbergen van teekeningen bizondere aandacht gewijd.
Papierrollen Niet voor elk teekenwerk kan men vellen leekenpapier gebruiken, die op bepaalde, bij voorkeur genormaliseerde formaten zijn afgesneden en die door den leverancier in bedrukten toestand worden geleverd. Het onbedrukte papier, dat men uit groote rol69
len pleegt te snijden, moet echter steeds bij de hand zijn, omdat er met het telkens te voorschijn halen, uitpakken, inpakken en wegbergen van papierrollen veel nuttelooze tijd verloren zou gaan. Deze rollen hangt men daarom in onverpakten toestand met behulp van een rolhouder aan den wand op. De in figuur 64 afgebeelden rolhouder bestaat uit 2 stangen, boven welke stangen op elke rol een scharnierend en door het
Afb. 64. Rolhouder mei 2 papierrollen met een maximale papierbreedte van 157 cm en een maximale roldoorsnede van 20 cm. gewicht klemmend mes is aangebracht, waar langs de stukken papier zuiver recht van de rol gesneden kunnen worden. De rollen kunnen echter ook verticaal op een zoogenaamde rolstandaard (afb. 65) geplaatst worden. De keuze, of men voor de teekenzaal rolhouders dan wel rolstandaarden zal gebruiken, wordt uiteindelijk bepaald door den aard van de plaatsruimte, die in de teekenzaal voor het opstellen van papierrollen beschikbaar is.
Losse vellen Bij het opbergen van slechts enkele teekeningen kunnen zéér eenvoudige opbergmiddelen toegepast worden. Vooreerst de kartonnen kokers (afb. 66), die tegenwoordig van blikken schroefdeksels worden voorzien. Deze kokers, die vooral veel gebruikt worden voor het v e r z e n d e n van teekeningen en documen70
ten van groot formaat, worden in den handel gebracht in lengten van 50 tot en met 120 cm en in doorsneden van 4,5 tot en met 9 cm. Indien er evenwel behoefte is om de teekeningen bij de brieven op te bergen, dan is ook dat heel goed mogelijk. Op welke wijze de teekeningen v ó ó r het afleggen in brievenhouders gevouwen en geperforeerd moeten worden, is in afbeelding 67 weergegeven ) . 10
Evenmin bestaat er bezwaar tegen om enkele teekeningen in gevouwen toestand in hangmappen (afb. 611) op te bergen. Voor het o p h a n g e n van groote vellen papier of van textielmonsters worden hangers met draaibare armen (afb. 68) in den handel gebracht. De grootste hangers hebben 60 armen met armlengten van 80 tot 160 cm naar keuze.
Omvangrijke verzamelingen Zoodra de hoeveelheid teekeningen, kaarten of andere documenten van groot formaat de 30 overschrijdt, is opbergen in brievenhouders, hangmappen of kartonnen kokers te ontraden. Bij een veelvuldig bewerken, raadplegen of afdrukken kan men de groote vellen beter in ongevouwen, onopgerolden en niet geperforeerden toestand bewaren. Afb. 65. Rolstandaard voor rollen teekenpapier met meet- eo afsnijinrichting.
De eerste methode, die nog vrijwel algemeen wordt
Afb. 66. Kartonnen teekeningkoker.
) E r bestaat ook een van Din 821 afwijkend Nederlandsch vouwvoorschrift: JV 37.9 Technische leekeninqen. Voorschriften voor vouwen en hechten. De praktijk heeft echter geleerd, dat toepassing van Din 824 de voorkeur verdient. 10
71
Afb. 67. Voorschrift voor het vouwen van teekeningen. Gereproduceerd met welwillende toestemming van de Deutsche Normenausschuss e.V. te Herlijn. 72
toegepast, is de h o r i z o n tale o p b e r g i n g i n teekeningkasten (afb. 6 9 ) , kasten met zeer breede, nagenoeg geheel u i t t r e k b a r e laden, die zoo n o o d i g uit de kasten g e l i c h t k u n n e n worden. H e l opmerkelijke van deze laden is, dat ze zeer laag zijn (afb. 7 0 ) ; aan de achterzijde zijn ze v o o r z i e n v a n een s m a l l e d e k s t r o o k , z o o d a l de teeken i n g e n of k a a r t e n er bij u i t g e t r o k k e n toestand niet uit kunnen wippen. A a n den v o o r k a n t is een opk l a p b a r e k l e m b e u g e l aangebracht, w a a r o n d e r de vellen steeds v l a k blijven liggen. De t e e k e n i n g k a s t e n w o r d e n z o o w e l met als z o n d e r centrale d r u k k n o p s l u i t i n g geleverd. V o o r b e d r i j v e n , w a a r het teckeningarchief zich in het e e r s t e s t a d i u m v a n o n t w i k k e l i n g b e v i n d t , zijn slapelbure teekeningkasten zeer aan te hevelen (afb. 7 1 ) . Deze stapelbare kasten bestaan u i t een stalen sokkel of p l i n t s t u k , met een of m e e r zoogenaamde ladenblokken of ladenseeties er boven op gestapeld. M e t b e h u l p v a n deze stapelbare
Afb. 69. Stalen teekeningkast met 12 laden.
Afb. 70. Afzonderlijke lade van een teekeningkast. 75
eenheden van elk 5 laden kan de omvang van het teekeningenarchief op gemakkelijke wijze aan de behoefte van het oogenhlik worden aangepast.
Afb. 71. Stapelbare teekeningenkasten. Links los ladenblok en voetstuk, rechts volledige kast, beslaande uit een voetstuk niet twee ladenblokken.
Naast de horizontale opbergi rig van grootbladige documenten is echter ook een v e r t i k a l e opbergmethode in ontwikkeling, die geleidelijk meer en meer wordt toegepast. De randen van de teekeningen worden niet geperforeerd, maar op 15 mm van de kant omgevouwen en in een klem, een gepatenteerde leekeninyenklem (afb. 72), v a s t g e k l e m d . Deze klemmen, die elk ten hoogste 50 teekeningen vast kunnen houden, worden bundelsgewijs in speciaal daarvoor ontworpen teekeningAfb. 72. Teekcningklem met hangkasten opgeborgen. een bundel teekeningen. 74
T e e k e n i n g b u n d e l s v a n de i n afb. 73 weergegeven h a n g k a s t k u n n e n w i l l e k e u r i g opgehangen of v e r w i j d e r d w o r d e n , z o n d e r dat het n o o d i g is de d a a r v o o r of d a a r a c h t e r opgehangen b u n d e l s te v e r w i j d e r e n . De afbeelding Iaat d u i d e l i j k z i e n , dat de k l e m m e n aan een d r i e t a l m e t a l e n r a m e n zijn o p g e h a n g e n , die als s c h u i f laden u i t - en i n geschoven kunnen w o r d e n . Deze teekeningh a n g k a s t kan h e l beste vergeleken worden met de h a n g m a p k a s t , die i n het 5de h o o f d stuk u i t v o e r i g w e r d beschreven. De geklemde bundels nemen h i e r de plaats i n van de h a n g mappen, de s c h u i f r a m e n de p l a a t s van de schuifladen. Behalve deze Afb. 73. ï e e k e n i n g h a n g k a s t , uitgevoerd als schuifraam/cast schuifraamkast. worden echter o o k t e e k e n i n g h a n g k a s t e n v e r v a a r d i g d , w a a r b i j de i n g e k l e m d e t e e k e n i n g e n a a n een roede d w a r s i n de kast zijn opgehangen en die het beste m e t de i n s l a a p k a m e r s g e b r u i k e l i j k e kleerenhangkasten vergeleken k u n n e n w o r d e n . Z o o ' n h a n g k a s t m e t 55 d w a r s h a n g e n d e t e e k e n i n g b u n d e l s m e t e l k 50 teekeningen is i n afbeeld i n g 74 weergegeven. In de p r a k t i j k g a a l m e n n u als volgt te w e r k . De teekenaar h a a l t de b u n d e l met de v o o r h e m bestemde teekeningen u i t het leeken i n g e n a r c h i e f en neemt deze mee n a a r de teekenzaal. D e k l e m met de t e e k e n i n g e n neemt hij d w a r s v o o r z i c h (afb. 7 5 ) , zoodat 75
hij i n den b u n d e l k a n b l a d e r e n als i n een boek. E l k e w i l l e k e u r i g e t e e k e n i n g k a n hij met enkele grepen u i t de k l e m n e m e n of w e e r bij den b u n d e l voegen. Heeft hij de gezochte t e e k e n i n g gevonden, d a n k l e m t hij de overige teekeningen van den b u n d e l weer i n de k l e m en h a n g t deze b u n d e l i n zijn n a b i j h e i d aan een s p e c i a a l voor deze b u n d e l s ontworpen wananaak op (afb. 7 6 ) , w e l k e h a a k i n totaal 8 i n g e k l e m d e b u n dels k a n bevatten. T i j d e n s de w e r k z a a m h e d e n k a n de teekenaar de g e b r u i k t e teekeningen weer i n de aan den w a n d h a a k opgehangen teekeningklemm e n voegen en er andere teekeningen u i t h a l e n zonder dat hij g e n o o d z a a k t is h e e l e m a a l n a a r het m i s schien w e l veraf gelegen tcekeningenarchief terug te l o o p e n . N a afloop v a n den w e r k t i j d w o r d e n de b u n d e l s w e e r n a a r het archief terug gebracht, w a a r ze door een bediende Afb. 71. Teekeninghangkast met dwars hangende teekeningbundels.
B
opgeborgen.
D a t dergelijke teekeningbundelregisters met optische h u l p m i d delen even o v e r z i c h t e l i j k o n d e r s c h e i d e n en i n g e d e e l d k u n n e n w o r d e n als z u l k s met k a a r t r e g i s t e r s of met h a n g m a p r e g i s t e r s het geval is, behoeft w e l niet n a d r u k k e l i j k n a a r voren gebracht te w o r d e n . Hoe is het n u gesteld met de keuze t u s s c h e n de ligkasten en de hangkasten? H e t is niet zoo e e n v o u d i g d a a r v o o r een algemeen g e l d e n d v o o r s c h r i f t te geven, v o o r a l niet, o m d a t de aan t c e k e n i n g a r c h i e v e n gestelde eischen bij v e r s c h i l l e n d e b e d r i j v e n n o g al ver li
u i t e e n l o o p e n . Het is i n d e r d a a d v r e e m d , dat men j a a r i n j a a r u i t de teekeningen l i g g e n d heeft opgeborgen, t e r w i j l de k l e e r e n reeds sedert l a n g i n h a n g k a s t e n w e r d e n opgehangen. I n d i e n m e n bedenkt, dat men kleeren, die m e n zelden of niet geb r u i k t , oj) z o l d e r h o r i z o n t a a l i n motvrije kisten opbergt en m e n de kleedingstukken, die men voor het loopende seizoen denkt noodig te hebben, vertikaal Afb. 75. De Lol bundels samengevatte teekein h a n g k a s t e n v o o r ningen kunnen als de bladzijden van een boek het g e b r u i k gereed doorgebladerd worden. hangt, dan kan echter wel de v e r w a c h t i n g u i t g e s p r o k e n w o r d e n , d a l een dergelijke s c h e i d i n g tusschen beide opbergmethoden ook v o o r g r o o t b l a d i g e documenten als teekeningen, landkaarten, plattegronden en grafieken doorgevoerd z a l w o r d e n , met dien verstande, d a l de d y n a m i s c h e grootbladige a r c h i e f s t u k k e n i n h a n g k a s t e n en de s t a t i s c h g e w o r d e n grootbladige a r c h i e f s t u k k e n i n l i g k a s t e n een plaats z u l l e n v i n d e n . De b e w e r i n g , dat de h a n g k a s t e n de gewone t e e k e n i n g l a d e kasten geheel z u l l e n v e r d r i n g e n , moet d a a r o m d a n o o k als zeer o n w a a r schijnlijk v a n de h a n d gewezen w o r d e n .
F n t n o r a f i s c . h p vprlflpinintr
Afl). 70. Wandhaak voor teekeningbundels. Het v o o r g a a n d e gedeelte van dit h o o f d s t u k h a d i n h o o f d z a a k b e t r e k k i n g op teekeningen en o p I T
7T
geteekende of g e d r u k t e landkaarten en plattegronden. D o o r de o v e r w e l d i g e n d e o n t w i k k e l i n g v a n de, dagbladpers is het r u i m t e gebrek bij k r a n t e n a r c h i e v e n en d a g b l a d b e d r i j v e n echter zoo n i j p e n d g e w o r d e n , dat eenige b i b l i o t h e k e n geen raad meer w i s t e n en het v e r z a m e l e n en b e w a r e n v a n s o m m i g e kranten staakten. A m e r i k a en D u i t s c h l a n d w a r e n de eerste l a n d e n , w a a r de b i b l i o t h e k e n er toe o v e r g i n g e n o m kranten en i n bizondere g e v a l len ook boeken, tijdschriften en registerkaarten fotografisch sterk te v e r k l e i n e n en i n den v o r m v a n fotomicrografiën v o o r het nageslacht te b e w a r e n . Deze f o t o m i c r o g r a f i ë n of f o t o m i c r o ' s zijn fotografisch verkleinde reproducties v a n d o c u menten op filmstrooken (microfilms). In tegenstelling met de fotocopie, een reproductie met m a x i m a a l een tweevoudige verk l e i n i n g , k a n de fotom i c r o g r a f i e niet met het bloote oog gelezen worden, omdat het origineele document l i n e a i r een 12- tot 15voudige verkleining ondergaat. Het gevolg d a a r v a n i s , d a l de verkregen ruimtebespar i n g e n o r m is en zegge en s c h r i j v e n 5.000% (vijfduizend procent) bedraagt. D a t w i l dus Afb. 77. Argus leesmachine. Foto Science Service. zeggen, dat de f o t o m i c r o g r a f i e slechts 2 % van de r u i m t e i n n e e m t , die door het o r i g i neele d o c u m e n t i n beslag genomen w o r d t . De f o t o m i c r o g r a f i ë n w o r d e n o p g e n o m e n met b e h u l p v a n speciale v e r k l e i n i n g s c a m e r a ' s , s n e l w e r k e n d e a u t o m a t i s c h e fotomicrogra78
feermachines. H e t f o t o m i c r o g r a f e e r e n van een complete j a a r g a n g v a n een A m e r i k a a n s c h d a g b l a d d u u r t niet m e e r d a n 6 u r e n , de o p n a m e - s n e l h e i d bedraagt daarbij c i r c a 30 k r a n t e n b l a d z i j d e n p e r minuut! D e prijs v a n de f o t o m i c r o g r a f i ë n , die zoowel op e n k e l als o p d u b b e l z i j d i g geperforeerde onbrandbare normaalfilmslrooken v a n 35 m m w o r d e n o p g e n o m e n , is zeer g e r i n g ; hij v a r i e e r t tusschen 1 en t y A m e r i k a a n s c h e d o l l a r c e n t per gehecle k r a n t e n p a g i n a . H e l f o t o m i c r o g r a f e e r e n v a n 1.000 k r a n t e n p a g i n a ' s k o s t nog geen $ 12.—, hetgeen w e i n i g meer i s d a n de b i n d k o s t e n v a n een b u n d e l v a n 1.000 k r a n t e n b l a d z i j d e n . Z o o a l s gezegd i s de r u i m t e b e s p a r i n g e n o r m . 850 geheele k r a n tenpagina's k u n n e n o p een f i l m s t r o o k v a n 30 m lengte gefotom i c r o g r a f e e r d w o r d e n , v o o r w e l k e strook slechts een b e r g r u i m t e v a n 4,2 X 9,5 X 9,5 c m n o o d i g i s , l e r w i j l v o o r z o o ' n s t r o o k een l e v e n s d u u r v a n ver over de 100 j a r e n gegarandeerd w o r d t . 2
H e t lezen v a n de f o t o m i c r o g r a f i ë n geschiedt met b e h u l p v a n leesmachines, die reeds door v e r s c h i l l e n d e f a b r i k a n t e n i n den h a n d e l w o r d e n gebracht. D e i n afbeelding 77 weergegeven A r g u s l e e s m a c h i n e (microfilm reader), die door de Science S e r v i c e te W a s h i n g t o n op den m a r k t w o r d t gebracht en o o k i n ons l a n d w o r d t t o e g e p a s t " ) , is een e e n v o u d i g projectietoestel met een 100 W a t t l a m p en een s c h e r m v a n 31 bij 31 c m , w a a r o p de beelden 1% X zoo groot v e r s c h i j n e n als de o r i g i n e c l e g e f o t o m i c r o grafeerde d o c u m e n t e n . H e t toestel i s 59 c m h o o g , 42 c m breed, weegt 17,2 k g en i s niet d u u r d e r d a n een gewone s c h r i j f m a c h i n e . In 1939 bedroeg de v e r k o o p s p r i j s $ 75. De m i c r o f i l m s t r o o k is g e w o n d e n op 2 spoelen, die z i c h op de d r a a i b a r e k o p v a n het toestel b e v i n d e n . D o o r a a n de s l i n g e r te d r a a i e n (afb. 7 8 ) , k a n m e n de f i l m s t r o o k v e r s c h u i v e n en op die m a n i e r de geprojecteerde f o t o m i c r o g r a f i ë n langs het s c h e r m voortbewegen. H e t grootste aantal f o t o m i c r o ' s , die o p é é n enkele f i l m s p o e l ondergebracht k a n w o r d e n , bedraagt 1500. Indien m e n de afbeeldingen 77 en 78 met e l k a a r v e r g e l i j k t , z a l m e n z i e n , dat de k o p v a n de m a c h i n e op afbeelding 77 9 0 ° is g e d r a a i d ten ) Beveiliging van documenten in het bankbedrijf door torpassing van foto-micrografie. Organisatie en Efficiency Oct. 1939 b 227/229.
u
79
o p z i c h t e v a n de n o r m a l e s t a n d , zooals die i n afb. 78 is weergegeven. D i t is gedaan, o m d a t de op afbeelding 77 geprojecteerde f o t o m i c r o ' s d w a r s - g e f i l m d w e r d e n , i n t e g e n s t e l l i n g met de op afbeelding 78 geprojecteerde langs-gefilmde fotomicrografiën. Behalveals leesmachine k a n de A r g u s m i c r o f i l m reader ook n o g als wandprojeclietoestel en als vergrootingstoestel worden gebruikt. O v e r de toepassing van f o t o m i c r o ' s v o o r de r e p r o d u c t i e van tijdschriftartikelen zij verwezen n a a r hetgeen de s c h r i j v e r v a n dit boek d a a r o v e r i n de v a k p e r s p u b l i c e e r d e ) . Z i j , die z i c h v a n de m o g e l i j k heden der fotografische v e r k l e i n i n g v a n grootbladige en andere doc u m e n t e n n a d e r op de 1 2
Afb. 78. liet lezen van fotomicrografiën met behulp van de leesmachine. Foto Science Service.
hoOSte
willen
stollen
z u l l e n veel b e l a n g r i j k e gegevens k u n n e n v i n d e n i n het s t a n d a a r d w e r k v a n den A m e r i k a a n B i n k 1 e y ) . V o o r een verdere studie op dit gebied raadplege men voorts de u i t m u n t e n d e b i b l i o g r a f i e v a n S c h u e r m e y e r en de N e d e r l a n d e r L o o s j e s ) . 1 3
1 4
) Schuurmans Stekhoven, G. Die Fachzeitschrift im Lichte der neueren photomechanischen Reproduklionsvcrfahrcn. Zeitschrilten-Verleaer 39 (1937) nr 18 b 204/20(1. ' " 12
« ) Binkley, R. C. Manual on methods ot reproducing research materials. Ann Arbor: E d w a r d Bros 1936. 207 blz. 73 afb. 55 lab. " ) Schuermeyer, W. & T. P. Loosjes. Literatur über die Anwendung von photographischen Reprodiiktionsverfahren in der Dokumentation lil) Communicationes 1 (1937) nr 2 b 23/29 80
Voor het vervaardigen van fotomicrografische opnamen kan men zich wenden tot de speciale microfilmafdeeling van het Nederlandsen Instituut voor Documentatie en Registratuur, Willem Witsenplein 6 te den Haag, welke instelling de beschikking heeft over een automaat, waarmee documenten van een grootte van maximaal 36 X 54 cm op filmstrooken als fotomicro's gereproduceerd kunnen worden.
81
Hoofdstuk 7. O P B E R G E N V A N D I V E R S E N
Tot slot in alfabetische volgorde de opberging van nog enkele artikelen, die vallen buiten de in de vorige hoofdstukken behandelde administratiemiddelen.
Adresplaatjes Doordat adresplaatjes van een en hetzelfde adresplaalregister (afb. 79) gelijke afmetingen hebben en evenals registerkaarten
Afb. 79. Plaatjesbak met adresplaatjes, van ken een Ook 82
Afb. 80. Stalen adresplaat jeskast.
stevig karton een groote stijfheid bezitten, bergt men de zinplaatjes net als een staand kaartregister op in de lade van stalen kast, de zoogenaamde adresplaat jeskast (afb. 80). op adresplaatjes kunnen ruiters geplaatst worden. Aange-
zien de plaatjes echter veel d i k k e r zijn d a n k a r t o n n e n registerk a a r t e n , is een t u s s c h e n r u i m t e v a n 3 s t u k s zelfs voldoende o m r u i t e r s , die op dezelfde plaats zijn aangebracht, direct af te lezen z o n d e r dat de plaatjes v a n e l k a a r g e d r u k t behoeven te w o r d e n . O p die m a n i e r is het dus m o g e l i j k e l k w i l l e k e u r i g adresplaatje direct uit het register te t r e k k e n .
Cliché's C l i c h é ' s zijn niet alleen z w a a r , m a a r ze v e r t e g e n w o o r d i g e n ook een hooge g e l d s w a a r d e . H o e w e l aan h e l opbergen v a n c l i c h é ' s i n veel b e d r i j v e n n o g steeds niet voldoende aand a c h t w o r d t besteed, gaat men er t o c h g e l u k k i g hoe langer hoe m e e r toe over de c l i c h é ' s i n de s p e c i a a l v o o r dit doel o n t w i k k e l d e clichékasten (afb. 81) op te bergen, die u i t e r l i j k veel g e l i j k e n i s v e r t o o n e n met de i n het 6de h o o f d s t u k behandelde teekeningkasten (afb. 6 9 ) , d o c h veel z w a a r der zijn u i t g e v o e r d . Afb. 81. Stalen clichékast met 18 laden.
Geld en geldswaardige documenten H o e w e l het e i g e n l i j k tot de t a a k v a n den b a n k behoort geld en d u c u m e n t e n van w a a r d e tegen b r a n d en tegen i n b r a a k te beveiligen door deze i n kluizen op te bergen, is het i n vele g e v a l l e n toch gewenscht dit w a a r d e v o l l e m a t e r i a a l , i n het b i z o n d e r geld (bijvoorbeeld k o r t v ó ó r h e l u i t b e t a l e n v a n l o o n e n ) i n h u i s te hebben. V o o r dit doel w o r d e n brandkasten v e r v a a r d i g d (afb. 82 l . z w a r e stalen kasten met een of meer vaste of verstelbare !eg85
borden, die zoowel tegen brand als tegen inbraak beschermen en die afgesloten worden door middel van ronde uitschuifbare stalen schotten, die met een kruk worden bewogen en door middel van een onopensteekbaar slot worden vastgezet. In tegenstelling tot de brandkasten, die dus ook inbraakvrij zijn, beveiligen de zoogenaamde brandvrije kusten alleen legen brand,
wat echter nog niet wil zeggen, dat de deuren van deze kasten gemakkelijk of snel geforceerd zouden kunnen worden. Ze zijn evenwel veel minder kostbaar dan de brandkasten en leenen zich in het bizonder voor het opbergen van geldswaardige documenten, zooals accountantsrapporten, balansen, belastingdocumenten, directiegeschriften, effecten, octrooischriften, polissen en processtukken. Verschillende in vorige hoofdstukken genoemde kasten worden tegenwoordig in brandvrije uitvoering geleverd, zooals brandvrije kantoorkosten met vaste of verstelbare legborden (afb. 83), brandvrije archiefkasten met schuifladen, alsook brandvrije 84
kaartenkasten met u i t s c h u i f b a r e k a a r t b l a d e n vrije teekeningkasten (afb. 8 4 ) .
(afb. 50) en
brand-
V o o r het gereedmaken van loongelden w o r d t bij groote i n s t e l l i n gen v e e l v u l d i g gebruik gemaakt van halfcirkelvormige stalen A' a s sier skappen (afb. 8 5 ) , w a a r v a n alleen de voorste helft tijdens het w e r k opengeschoven w o r d t . De k a p p e n , die i n den regel vast aan het schrijfbureau van den k a s s i e r bevest i g d w o r d e n , zijn ook l o s v e r k r i j g b a a r , i n w e l k geval ze a a n een los taAfb. 84. Brandvrije teekeningkast. felblad zijn vastg e m a a k t , z o o d a l k a p en b l a d met i n h o u d en al n a a r w i l l e k e u r verplaatst kan worden. De k a s s i e r s k a p p e n w o r d e n t e g e n w o o r d i g echter l a n g z a a m m a a r zeker v e r d r o n gen door de speciale kassiersbureau's, zooals er een op de volgende bladzijde is afgebeeld. O n d e r het wegk l a p b a r e en afsluitbare d e k b l a d zijn een aantal vakjes en b a k k e n voor b a n k b i l j e t t e n en g e l d s t u k k e n aangebracht. Tijdens het v u l l e n v a n de l o o n z a k Afb. 85. Kassicrskap in geopenden en gesloten toestand.
. r
e
a
u
1 1 1
geopenden
toestand 85
g e b r u i k t , v o o r n o r m a l e b o e k i n g s w e r k z a a m h e d e n w o r d t het geldv a k met het d e k b l a d afgesloten, zoodat het b u r e a u d a n a l s gewoon s c h r i j f b u r e a u g e b r u i k t k a n w o r d e n . D a t het geld b u i t e n k a n t o o r t i j d evenwel n a a r de i n b r a a k v r i j e brandkast overgebracht behoort te w o r d e n , behoeft h i e r w e l niet n a d r u k k e l i j k te w o r d e n vermeld. Z i j , die v o o r l o o p e n de betalingen de beAfb. 8(>. Kassiersbureau naar E r i c h Schmidt. s c h i k k i n g moeten hebben over een k l e i n e g e l d k a s , k u n n e n v o l s t a a n m e t een solide geldtrommel, die i n v e r s c h i l l e n d e u i t v o e r i n g e n i n den h a n d e l w o r d t gebracht en die m e t een slot k a n w o r d e n afgesloten (afb. 8 7 ) . V o o r het o p bergen v a n b a n k p a p i e r of v a n d o c u m e n t e n w o r d e n zoogenaamde
Afb. 87. Geldtrommels met uitneembare geldbakken. documenttrommeh i n den h a n d e l gebracht (afb. 8 8 ) , die i n zooverre v a n de g e l d t r o m m e l s v e r s c h i l l e n , dat ze geen geldbakjes bevallen. V o o r zoover het g e l d s w a a r d i g e d o c u m e n t e n v a n p e r s o o n l i j k e n a a r d betreft w o r d t ten overvloede n o g verwezen n a a r hetgeen over o p b e r g i n g i n staande mappen (afb. 33) o p bladzijde 64 v a n het 5de h o o f d s t u k is meegedeeld. 86
Kleeding Op kantoren behoeven k l e e d i n g s t u k k e n na het opbergen zelden of nooit afgesloten te w o r d e n , zoodat m e n k a n v o l s t a a n
AH,
Afb.
88. Documententrommel.
Afb.
89. Wandkapstok met (i haken.
met deze aan kapstokken op te h a n g e n . V a n de v e r s c h i l l e n d e k a p s t o k s o o r t e n neemt de volgehangen wandkapstok (afb. 89) de m i n s t e r u i m t e i n beslag. De hoeden k u n n e n b o v e n d i e n v e i l i g op het h o r i z o n t a l e r e k j e gelegd w o r d e n . W a a r de e i s c h gesteld w o r d t , dat de k a p s t o k v e r p l a a t s b a a r moet z i j n , is de staande kapstok (afb. 90) hel meest aan te bevelen. V o o r groote k a n t o r e n k u n n e n ook telescoopkapstokken (afb. 91) i n a a n m e r k i n g k o m e n . E v e n m i n als de r i j w i e l p a r k e e r p l a a t s e n met de m o d e r n e i n den g r o n d i n g e b o u w d e gegleufde parkeertegels op straat eenige plaats i n beslag n e m e n en i n v e r l a t e n toestand als z o o d a n i g n a u w e l i j k s te h e r k e n n e n z i j n , e v e n m i n z a l een met t e l e s c o o p k a p s t o k k e n u i t g e r u s t e k l e e d k a m e r in o n t r u i m d e n toestand de i n d r u k v a n een garderobe m a k e n . In z u l k een toestand k a n deze dan o o k v o o r andere d o e l e i n d e n g e b r u i k t w o r d e n . M e n denke aan k l e e d v e r t r e k k e n bij l u n c h k a m e r s en vergaderzalen i n groote gebouwen, die slechts eenige u r e n per dag i n g e b r u i k z i j n en b u i t e n dien tijd u i t s t e k e n d e diensten als w a c h t k a m e r s , o n t v a n g s t k a m e r s of b e s p r e k i n g s kamers kunnen bewiizen. M a a r o o k v o o r de k l e e d k a m e r s v a n g e b o u w e n ,
^ ^'''j^^j!'""'
1
87
die z i c h
kenmerken
door een zeer wisselende b e z e t t i n g s g r a a d (zooals openbare leeszalen, schouwburgen en bioscopen) is een u i t telescoopk a p s t o k k e n bestaande gard e r o b e - i n r i c h t i n g een u i t k o m s t , o m d a t m e n het niet benoodigde gedeelte van het garderobe-vertrek desgewenscht voor andere doeleinden k a n reserveeren. z o n d e r dat m e n door k a p s tokslandaarden gehinderd Afb. 91. Telescoopkapstokken n u l armen, die elk 12 hoeden en 12 wordt. jassen kunnen dragen. E e n andere opbergmogel i j k h e i d laat afb. 92 z i e n , de o p b e r g i n g v a n kleeren i n een speciaal d a a r v o o r g e s c h i k t g e m a a k t e kantoorkast. Deze o p l o s s i n g k a n slechts aanbevolen w o r d e n i n het geval dat m e n geh a n d i c a p t is door een k a n t o o r v e r t r e k met veel te bescheiden a f m e t i n g e n .
Afb. 92. De kantoorkast als kleerenkast.
In tegenstelling met het opbergen v a n k l e e r e n o p k a n t o r e n s l u i t m e n de i n o f nabij w e r k p l a a t s e n op te bergen k l e c d i n g s t u k k e n het liefst af. V o o r dit doel w o r den m e e r c e l l i g e stalen kleerkasten (afb. 93) v e r v a a r d i g d . E l k e cel is v o o r z i e n
van een a f s l u i t b a r e d e u r met 2 v e n t i l a t i e - o p e n i n g e n , een h o e d e n p l a n k aan de onderzijde w a a r v a n 3 k l e c r h a k e n z i j n aangebracht, en een dichte b o d e m . 88
Stencils Het horizontaal opbergen van gebruikte stencils in oude stencildoozen heeft het bezwaar, dat de stencils spoedig op elkaar plakken en dat het uitzoeken gemakkelijk gepaard gaat met het besmeuren van de vingers. Aanbevolen wordt de stencils op te
Afb. 93. Vijfcellige stalen kleerenkast voor werkplaatsgebruik.
Afb. 94. Stencilhanger met verstelbare beugels, die geschikt is voor elke stencil-perforatie.
hangen aan de speciaal voor dit doel geconstrueerde stencilhangers. De hierbij afgebeelde wandhanger heeft een capaciteit van 80 gebruikte stencils. Voor zeer groote hoeveelheden is het raadzaam de stencils in stencilhangkasten op te bergen, die in den zelfden geest zijn gebouwd als de in het 6de hoofdstuk behandelde teekeninghangkasten.
89
SAMENVATTING
Documenten en administratie-middelen Het h a n d b o e k w o r d t i n g e l e i d met een b e s c h r i j v i n g van het schrijfbureau, dat niet alleen als s c h r i j f - m e u b e l dienst doet, m a a r tevens fungeert als centrale b e r g p l a a t s v a n de meest voor de h a n d liggende a d m i n i s t r a t i e - m i d d e l e n van den z e l f s t a n d i g w e r k e n d e n h o o f d a r b e i d e r (brieven die nog i n b e h a n d e l i n g z i j n , r a a d p l e e g w e r k e n en b u r e a u - a r t i k e l e n ) . De o p b e r g i n g s m o g e l i j k heid van elke a f z o n d e r l i j k e lade w o r d t n a u w k e u r i g onderzocht. In de onderste a a n de grens van het h a n d b e r e i k gelegen b u r e a u laden bergt m e n dingen op, die niet r e g e l m a t i g g e b r u i k t behoev e n te w o r d e n . Het tweede h o o f d s t u k is gewijd aan het opbergen v a n brieven en briefformulieren. Onbeschreven briefformulieren worden horiz o n t a a l i n s c h r i j f m a c h i n e t a f e l s , s c h u i f l a d e k a s t e n of k a n t o o r k a s ten opgeborgen. S c h r i j f m a c h i n e t a f e l s met s c h u i f l a d e n verdienen de v o o r k e u r boven tafels met t u i m e l l a d e n . K a n t o o r k a s t e n , w a a r van de legborden verstelbaar z i j n , hebben een veel grootere opb e r g c a p a c i t e i t dan kasten met een beperkt a a n t a l vaste p l a n k e n . A a n b e v o l e n w o r d t v o o r b r i e v e n , die nog i n een s t a d i u m v a n bew e r k i n g v e r k e e r e n , i n t e n s i e v e r g e b r u i k te m a k e n v a n d r i e h o e k s m a p p e n . B r i e v e n , w a a r v a n de b e h a n d e l i n g is afgeloopen, w o r d e n o p r e k k e n geplaatst. D e oudste b r i e v e n w o r d e n i n a r c h i e f z a k k e n v e r p a k t , jongere a r c h i e f s t u k k e n bergt men g e w o o n l i j k op i n b r i e v e n h o u d e r s of i n h e c h t m a p p e n . Tijdschriften k a n m e n het beste afleggen i n de n a a r v o r e n h e l lende v a k k e n v a n de speciaal v o o r dit doel gebouwde t i j d s c h r i f t k a s t e n ; de o p b e r g i n g v a n boeken op r e k k e n en s t e l l i n g e n heeft i n den loop v a n den tijd w e i n i g v e r a n d e r i n g o n d e r g a a n . ?0
In het vierde h o o f d s t u k w o r d e n z o o w e l de staande als de vers c h i l l e n d e z i c h t b a r e kaartregisters behandeld. Voor kleine maar snel groeiende s l a a n d e registers w o r d e n s t a p e l b a r e kaarl e n k a s t e n a a n b e v o l e n . De z i c h t b a r e registers, die o v e r z i c h t e l i j k e r z i j n dan de staande registers, m a a r m e e r r u i m t e i n beslag n e m e n , k u n n e n z o o w e l o n d e r g e b r a c h t w o r d e n i n k a s t e n met stalen b l a den of l a d e n , als i n r e g i s t e r h o u d e r s (die veel g e l i j k e n i s v e r t o o n e n met gewone b r i c v e n h o u d e r s ) , i n k a a r t w a g e n s en i n troglessen a a r s . Het h o o f d s t u k w o r d t besloten met gegevens over de oph a n g i n g of p l a a t s i n g van s t r o o k r e g i s t e r s . In het v i j l d e h o o f d s t u k w o r d e n alle v o o r d e d e n v a n de hangmapkast opgesomd. In dit universeele o p b e r g m i d d e l , w a a r i n de m a p pen (met geschriften van u i t e e n l o o p e n d e n v o r m en o m v a n g ) als de k a a r t e n v a n een k a a r t r e g i s t e r los w o r d e n opgehangen, k u n n e n z o o w e l de d o c u m e n t e n , die op den p e r s o o n , als de s t u k ken, die oj) h e l b e r o e j> en op de l i e f h e b b e r ij e n van den eigenaar b e t r e k k i n g hebben, bijeengebracht en volgens o n d e r w e r p i n een h a r m o n i s c h e v o l g o r d e g e r a n g s c h i k t w o r d e n . O o k aan de belangen v a n v e r z a m e l a a r s w o r d t de noodige aandacht besteed. W a t het opbergen v a n teekeningen en andere d o c u m e n t e n v a n groot f o r m a a t ( l a n d k a a r t e n , g r a f i e k e n ) betreft, v a l t reeds het v o l t r e k k e n v a n een s c h e i d i n g w a a r te n e m e n t u s s c h e n h e l opbergen van t e e k e n i n g e n , die veel geraadpleegd w o r d e n , en het opbergen van t e e k e n i n g e n , die als a r c h i e f s t u k k e n zijn te b e s c h o u w e n . De v e r t i k a l e bundelsgewijze o p b e r g i n g i n h a n g k a s t e n (teek e n i n g b u n d e l - r e g i s t e r s ) z a l de h o r i z o n t a l e stuksgewijze opberg i n g i n ladekasten evenwel niet behoeven te v e r d r i n g e n . H e l f o t o m i c r o g r a f e e r e n v a n kranten, d a l met een s n e l h e i d v a n 30 b l a d z i j d e n per m i n u u t k a n geschieden, heeft een r u i m t e b e s p a r i n g v a n niet m i n d e r d a n 5 0 0 0 % ten gevolge, t e r w i j l de l e v e n s d u u r l o l ver over de 100 j a r e n w o r d t o p g e v o e r d . V o o r geldswaardige documenten w o r d e n v e r s c h i l l e n d e i n de v o o r afgaande h o o f d s t u k k e n genoemde k a s t e n i n b r a n d v r i j e u i t v o e r i n g geleverd. De op vele k a n t o r e n nog g e b r u i k e l i j k e k a s s i e r s k a p p e n w o r d e n g e l e i d e l i j k door de m o d e r n e k a s s i e r s b u r e a u ' s v e r v a n g e n ,
7
91
t e r w i j l g e l d v o o r r a d e n n o g altijd i n b r a n d - en i n b r a a k v r i j e b r a n d k a s t e n w o r d e n opgeborgen. V o o r het opbergen v a n kleedingstukken heeft de i n d u s t r i e t a l rijke p r a k t i s c h e h u l p m i d d e l e n o n t w i k k e l d . O p groote k a n t o r e n w o r d e n t e l e s c o o p k a p s t o k k e n meer en meer toegepast; i n w e r k plaatsen blijft m e n op a f s l u i t b a r e k l e e r k a s t e n aangewezen. In tabel 2 w o r d e n de i n d i t boek behandelde, meest v o o r k o m e n d e m e t h o d e n en h u l p m i d d e l e n d u i d e l i j k h e i d s h a l v e n o g eens s c h e m a t i s c h weergegeven. De n a m e n v a n de op te bergen s t u k k e n zijn i n alfabetische v o l g o r d e g e r a n g s c h i k t . V o o r het s n e l o p z o e k e n v a n bepaalde d o c u m e n t e n en a d m i n i s t r a t i e - m i d d e l e n raadplege m e n evenwel het a c h t e r deze s a m e n v a t t i n g o p g e n o m e n slagw o o r d r e g i s t e r.
Toekomst-verwachting O n o p h o u d e l i j k d r i n g t de t e c h n i e k voort. H e t i s d a n o o k niet te v e r w o n d e r e n , dat m e n z i c h i n v a k k r i n g e n meer en meer gaat interesseeren v o o r de v r a a g , i n w e l k e r i c h t i n g w e t e n s c h a p en t e c h n i e k z i c h i n de t o e k o m s t z u l l e n o n t w i k k e l e n , v o o r a l o o k , o m dat de t e c h n i e k en de m e n i g v u l d i g e toepassing v a n tallooze technische h u l p m i d d e l e n een o n u i t w i s c h b a a r stempel op onze geheele n a t i o n a l e en i n t e r n a t i o n a l e s a m e n l e v i n g d r u k t . In 1937 hebben een veertigtal D u i t s c h e geleerden een p u b l i c a t i e het l i c h t doen z i e n , w a a r i n is weergegeven, hoe deze heeren z i c h de s t a n d v a n de s c h e i k u n d e i n het j a a r 20(1(1 v o o r s t e l l e n ) . In dat zelfde j a a r verscheen i n A m e r i k a een l i j v i g r a p p o r t over de o n t w i k k e l i n g v a n de t e c h n i e k gedurende de eerstvolgende 20 tot 30 j a a r ) , een r a p p o r t , dat i n o p d r a c h t v a n de A m e r i k a a n s c h e regeering d o o r een c o m m i s s i e v a n v o o r a a n s t a a n d e i n d u s t r i e e l e n , staatslieden, e c o n o m e n , t e c h n i c i en geleerden w e r d 1 5
1 0
« ) Bliek in die Zukunft. Chem. Industrie 60 (1937) b 306. ) Technological Trends and National Policy, including the Social Implications of New Inventions. Report of the Subcommittee on Technology to the National Resources Committee. Washington: U.S. Government "Printing Office 1937. 388 blz. 73 afb. 28 tab. % 1.—. 1 6
92
Tabel 2. Overzicht van de in het handboek „Opbergen" behandelde opbergmethoden. De gegevens, die betrekking hebben op vertikale opberging zijn cursief gedrukt.
S
T
U
K
K
Soorten
Brieven
^
E
OPBERGMIDDELEN
N
Bfcronderheden
Hulpmiddelen en meubelonderdeelen
I
Meubelen
Gelijkvormig ^ mappen^
J Bureau-
Schrijfbureau s
Bureau-artikelen Gruot
vll.m"
h i m d b ,
'
'
r e
k
Bureauladen
Schrijfbureau !
—
Kanloorkaslen
lumineus Cliché*!
Z w a a r
ü e J g k c
h ( i 0 ( l ( f
SSS^af Foto's 0
e
W
cnrhéfin |,<MI
Er** " 1
Oun OngtHjkvormlg Hangmappen
Cl.chékaslen
f K,srK r rp
Hangmapknte* Brandkasten
Brandvrij
Br d
_
documenten
,s
u
Brand- en ,nbr;,. k*nj Geldbakken Geldzakken t
Geldswaaraijïc
1
n
1 M J t
,
**
cn
Kaarten staande registers Achtbare registers
Krantenknipsels
_ _
D l i n
Kaarlenbakjes Kaarthouder. nan Kaaribladen
, Ongelijkoormig Hangmappen
Prospecti
Ongel'ükvormio
li
S , e n c i l s
$«W
Stencilham
Teekeningen
Grootbladig
aagmapptn
Arehi -lc\em|»l.iren t
Tijdschriften
ft'
— Stupelboar
Tee/^ningklemme n _
Kaarlenkaslen. Kaar leut roggen . Kaartbladenkaslen Haagma katten
Hangmupkasten
Teekeningtoingkaaten Tijdsei
Ml
95
samengesteld. V a n de h a n d v a n den s c h r i j v e r van dit h a n d b o e k verscheen i n 1939 een k o r t N e d e r l a n d s c h u i t t r e k s e l ) v a n dat u i t e r m a t e leerzame A m e r i k a a n s c h e r a p p o r t . O o k de D u i t s c h e v a k p e r s wijdde a a n deze A m e r i k a a n s c h e studie een a a n d a c h t i g e beschouwing ) . 1 7
1 8
De v r a a g n u , of het m o g e l i j k i s een eenigermate b e t r o u w b a r e v o o r s p e l l i n g te geven v a n de i n de naaste t o e k o m s t v e r w a c h t e o n t w i k k e l i n g v a n de k a n t o o r t e c h n i e k, meent de s c h r i j v e r bevestigend te k u n n e n b e a n t w o o r d e n . O p g r o n d v a n het feit, dat het b l i j k e n s de e r v a r i n g m i n s t e n s 4 tot 5 j a a r d u u r t a l v o r e n s een n i e u w e v i n d i n g z i c h heeft weten i n te b u r g e r e n en algemeen w o r d t toegepast en o p g r o n d v a n een nauwgezette studie v a n de wijze, w a a r o p de k a n t o o r t e c h n i e k z i c h tot dusverre heeft weten te o n t w i k k e l e n , meent de s c h r i j v e r gerechtigd te zijn tot het uitspreken v a n de navolgende v e r w a c h t i n g e n over de eerstvolgende 25 j a a r . 1. Opbergmethoden. Geleidelijk z a l m e n er toe overgaan d o c u menten v a n a l l e r l e i a a r d v e r t i k a a 1 op te bergen. A a n het z i c h t b a a r opstellen v a n de register-elementen z a l m e n i n de t o e k o m s t o n g e t w i j f e l d de v o o r k e u r w i l l e n geven ( z i c h t b a r e kaart-, h a n g m a p - en t e e k e n i n g r e g i s t e r s ) . 2. Opbergmiddelen. A a n g e n o m e n k a n w o r d e n , dat k a n t o o r m e u belen i n steeds meer gespecialiseerde u i t v o e r i n g e n v e r v a a r d i g d z u l l e n w o r d e n , evenals een verdere m e c h a n i s a t i e van k a n t o o r w e r k z a a m h e d e n tegemoet k a n w o r d e n gezien. W a t de g r o n d s t o f f e n betreft z u l l e n stalen m e u b e l e n m e e r w o r d e n toegepast d a n houten meubelen z o n d e r dat deze laatste geheel v e r d r o n g e n z u l l e n w o r d e n ; met een t o e n e m e n d g e b r u i k v a n p l a s t i s c h e m a t e r i a l e n dient bij den m e u b e l b o u w r e k e n i n g gehouden te w o r d e n . .Met het oog o p een meer doelmatige b e s t r i j d i n g v a n schadelijke v e r s c h e i d e n h e i d zal m e n v o o r t g a a n met het n o r m a l i s e e 17
) De techniek in hel jaar 1965. Haagsche Post 26 (1939) nr. 1325 (4 Mrt).
) Matschoss, ('.. Die technische Entwicklung in der Zukunft. Z.Ver. dtsch. Ing. 82 (1938) nr 31 b 897/898. !8
94
ren v a n a f m e t i n g e n , k e u r i n g s e i s c h e n en u i t v o e r i n g e n a d m i m s t r a ü e m i d d e l e n en v a n k a n t o o r m e u b e l e n . 3.
van
Opbergruimten. T e n a a n z i e n v a n de v o o r het opbergen v a n d o c u m e n t e n vereischte r u i m t e n w o r d t v e r w a c h t , dat de techn i e k en de toepassing v a n de r u i m t e besparende f o t o m i c r o grafie nog een e n o r m e o n t w i k k e l i n g tegemoet gaat, v o o r a l gezien het feit, dat l a b o r a t o r i u m p r o e v e n de m o g e l i j k h e i d reeds hebben aangetoond om 150 naast e l k a a r uitgespreide n o r m a l e t i j d s c h r i f t - b l a d z i j d e n tezamen h a a r s c h e r p te r e p r o d u c e e r e n op e é n e n k e l s t u k j e f i l m v a n slechts 74 X 105 m m (zijnde de afmetingen v a n een gehalveerde b r i e f k a a r t ) .
95
SLAGWOORDREGISTER D e cijfers v e r w i j z e n n a a r de b l a d z i j d e n . Aanschaffingen accountantsrapporten actemappen adresboeken adreslijsten adresmolens adresplaatjes adresplaatkasten adresplaatregisters adresregisters advertentietarieven afbeeldingen afdeelingschefs albumplaatjes Arabische gom archiefkasten 32, archiefkasten, brandvrije archiefstukken archiefzakken Argus leesmachines artikelen voor persoonlijk gebruik atlassen atlassen, h a n d automerken
Bakjes, brievenbakjes, bureaubakjes, d r a a i bakjes, k a a r t e n bakjes, potloodbakjes, sponsbakken, papierbalansen bankbiljetten banken bankiersbureau's bedienden, jongste bedienden, kantoorbedrijfsbibliotheken bedrijfsformuliercn 96
53 64, Si 15 10, 20 61 51 27, 82 82 82 12, 51 63 57 8 65 16 33, 34 81 28 31 79 16 58 10 64
13, 27, 28 12, 18 14, 28 11 19 19 28 64, 84 85 58 5 8 8 39 21
bedrijven, bouw69 bedrijven, overheids58 belastingbiljetten 64 belastingdocumenten 84 belastingzegels 12 begrootingen 58 benangselpapiermonsters 69 berekeningen 56 bcsprekingsverslagen 61 bestelformulieren 60 bevochtigers 19 bewijzen van Nederlanderschap 64 bibliotheken 39, 58 binders 34 binders, papier12 Binkley 80 bioscopen 88 bladen, dienstregeling69 bladen, slrook50 bladen, hangkaart47 blanco formulieren 21 bloemen, gedroogde 65 boeken 27, 38, 59, 78 boeken, adres20 boeken, brieven12 boeken, bureau12 boeken, droog12 boeken, kas27 boeken, knipsel35 boeken, plak35 boeken, post12 boeken, termijn12 boeken, zegel12 boekenkasten 39 boekenstandaarden 10 boekerijen 39 boekjes, cheque11 boekjes, g i r o 14 boekjes, kasboekjes, postchequeIJ boekmerken 65 bouwbedrijven 69
brandkasten 83 brandvrije archiefkasten 84 brandvrije kaarlenkaslen 85 brandvrije kantoorkasten 81 brandvrije kasten 81 brandvrije teekeningkasten 85 briefbijlagen 27 briefdoorslagen 55 briefformulieren 21 briefkaarlen, prent67 briefopeners 17 briefweegschalen 18 brieven 21, 59 brieven, historische 66 brieven, ingekomen 27 brieven, vracht15 brieven in behandeling 27 brievenbakjes 13, 27, 28 brievenboeken ' 12 brievenhouders 20, 27, 29, 30 brievenmessen 17 brievenwegers 17 brochures 59 bulletins, oorlogs07 bundelregisters, teekening76 bundels, formulieren21 bundels, teekening75 bureau's 3 bureau's ministre 7 bureau's, bankiers5 bureau's, cyünder5 bureau's, kassiers85 bureau's, schrijf23 bureau's, schrijfmachine23 bureau-artikelen van eenigen omvang H 15 bureaubakjes met vulpenstandaard 12 bureaubakjes zonder vulpenstandaard 18 bureauhoeken 12 bureaukalenders 11 bureaulampen 10 bureauscharen 19 bureauverlichting pi bijlagen, brief27 bijzelkasten 25
circulaires cl ichék asten cliché's clubinsignes contracten correspondenten couponringen couponscharen curiositeiten, familiecylinderbureau's
Dagbladen 35 datumstempels n diagrammen 59 dictaatplaten GO dienstregelingbladen 69 dienstregelingen 59 Din 4544 41 Din 5035 10 diploma's 134 directiegeschriften 84 dissertaties Q\ distributie-bonboekjes 64 distributie-stamkaarten 64 documenten, af te leggen 13 documenten, belasting84 documenten, geldswaardige 63, 83 documenten, ongesorteerde 16 documenten, te bewerken 12 documentmappen 15 documenttrommels 86 doorslagformulieren 21 doorslagpapier 21 draagbare schrijfmachines 27 draaibakjes 14, 28 driehoekjes, transparente ' 18 driehoeksmappen 12, 27 droogboeken ' 12 duimspijkers 12
t
Cabinets carbonpapier catalogi chequeboekjes
44 21 59 14
fó> 83 27, 83 00 64 8 12 19 66 5
|
Éénpersoons-kantoren effecten eigendomsbewijzen eikenhout elastiekjes enveloppen envelopvoorraden etiketten etsen ex-libris expressestrookjes
7 64, 84 ' 64 4 12 f,1 27 12, 66 f,6 G5 12 97
Fabrieken familie-curiositeiten familiestamboekjes feestprogramma's filmstrooken fleschjes Arabische gom fleschjes radeerwater flesschen inkt formulieren formulieren, bedrijfsformulieren, bestelformulieren, blanco formulieren, briefformulieren, doorslagformulieren, gebundelde formulieren, rekeningformulieren, sollicitatieformulieren, telegraafformulierenbundels formulierenkasten formulierensets, Multiformformulier-verzamelingen förmuliervoorraden fotocopiën fotografiën fotomicrograf eermachines fotomicrografie fotomicrografiën fotomicrografiën, dwarsgefilmd fotomicrografiën, langsgefilmd' fotomicro's
21,
60, 60, 00,
Garantiebewijzen garderobe-inrichtingen garen, kantoorgeboortebe richten geboortebewijzen gebruiksaanwijzingen gebundelde formulieren gedichten gedroogde bloemen gekleurde schrijfinkten geld geldstukken geldswaardige documenten geldtrommels geperforeerde stukken gerechten geschiedkundige artikelen gesloten mappen 13, 15, 20, 27, 29, 98
58 (Ui 04 53 78 16 16 27 60 21 00 21 21 21 22 21 60 15 21 21 23 60 27 78 60 78 95 78 80 80 78 61 88 16 07 64 B0 22 06 65 16 83 85 83 86 33 02 08 33
getuigschriften gidsen, postgidsen, reisgidsen, telefoongiroboekjes Glutonpotten gom, Arabische gom, radeergom, vlakgrafieken gramofoonplaten gravures grootbladige registers groote bibliotheken
0-1 10 10 10, 20 14 16 16 19 19 60, 09 27, 00 00 69 39
Haken, wandhandatlassen handboekerijen handelsmerken handteekeningen hangende kaartregisters hangende strookregisters hangers hangers, krantenhangers, stencilhangkaart bi aden hangkaarttroggen hangkaartwagens hangkasten, kleerenhangkasten, stencilhangkasten, teekeninghangmappen 20, 34, 30, hangmapregisters heentdraad hechters hechters, snelhechtmappen 29, hechttangen heraldici historische brieven historische kranten houders, brieven20, 27, houders, inhaakmaphouders, kaarthouders, kluwenhouders, penhouders, redispenhouders, registerhouders, rolhouders, zakregisterhout huwelijksakten huweüjksberichten
76 10, 58 39 00 66 46 51 71 35 89 17 48 17 75 89 74 52, 71 54 12 11 33 33, 59 18 68 66 00 29, 30 34 44 16 18 18 45 70 46 4 64 07
Ingekomen brieven inhaakmaphouders inhaakmappen inkoopkantoren inkoopregisters inkt, Oostindische inkten, gekleurde schrijfinktflesschen inktlapjes inktlinealen inktpatronen inktpotten, stempelinktpotten, vulpeninsignes J aarverslagen jaloeziekasten, verstelbare jongste bedienden jurismappen
27 34 34 59 12 16 16 27 18 18 18 15 15 66 60 26 8 15, 33
Kaartbladen 44 kaartbladkasten 44 kaartbladregislers, staande 48 kaarten 60, 69 kaarten, magazijn60 kaarten, postpakket15 kaarten, prentbrief67 kaarten, register20, 78 kaartenbakjes 41 kaartenkasten 42 kaartenkasten, brandvrije 85 kaartenkastjes, stapelbare 42 kaartentroggen 12 kaarthouders 44 kaartladekasten 14 kaartregisters 12, 27, 40 kaartregisters, hangende 46 kaartregisters, liggende 43 kaartregisters, staande 41 kaartregisters, zichtbare 43 kadasters 69 kalenders, bureau11 kandelaars 16 kantoorartikelen, kleine 16 kantoorartikel-voorraden 27 kantoorbedienden 8 kantoorgaren 16 kantoorkasten 7. 25, 88 kantoorkasten, brandvrije 81 kantoormachines 1 kantoortermen 2 kantoor-touw 16
kantoren, éénpersoons7 kantoren, kleine 26 kapstokken 87 kasboeken 27 kasboekjes 11 kassiersburcau's 85 kassierskappen 85 kasten 33 kasten, adresplaatjes82 kasten, archief32, 3.'!, 31 kasten, boeken39 kasten, brand83 kasten, brandvrije 84 kasten, bijzet25 kasten, cliché83 kasten, formulieren24 kasten, kaarlbladII kasten, kaarten42 kasten, kaartlade44 kasten, kantoor25, 88 kasten, kleer88 kasten, kleerenhang75 kasten, lig70 kasten, schuiflade21 kasten, schuifraam75 kasten, stapelbare teekening- 73 kasten, stencilhang89 kasten, teekening73 kasten, teekeninghang74 kasten, tijdschrift37 kasten, verstelbare jaloezie26 kladpapiertjes 52 kleedingstukken 87 kleerenhangkasten 75 kleerkasten 88 kleine boekerijen 39 kleine kantoorartikelen 16 kleine kantoren 26 klemmappen 29, 33 klemmen, teekening74 klemmetjes, papier12 kleuren 1, 13, 18 kluizen 83 kluwenhouders 16 knipselboeken 35 knipsels, kranten35, 60 koerslijsten 69 kokers 70 kranten 35, 78 kranten, ongevouwen 69 krantenartikelen, geschiedkundige 08 krantenhangers 35 krantenknipsels 35, 60 99
krantenpagina's krantenstandaarden kwitantiezegels
79 35 12
Laboratoria 58 laden, schuif23 laden, tuimel23 ladenblokken 25, 73 ladensecties 25, 73 ladeverdeelers 23 lak, zegel19 lakzegels 66 landkaarten 69 lantarenplaatjes 27 lapjes, inkt18 leesmachines 79 leeszalen, openbare 51, 69, 88 legborden, verstelbare 26 legitimatiebewijzen 64 Leitz M-mappen 33 liggende kaartregisters 43 ligkasten 76 linealen 18 linoleum 8 literatuuropgaven 61 literatuurregisters 12 loongelden 85 Loosjes 80 losbladige plakboeken 35 losbladige verlanglijsten 54 luchtpoststrookjes 12 lijsten 61 lijsten, adres61 lijsten, koers69 lijsten, rekeninghouders20 lijsten, telefoon61 lijsten, vragen61 Machines, fotomicrografeer78 machines, kantoor1 machines, lees79 machines, niet11 magazijn artikelregisters 51 magazijnkaarten 60 manden, papier28 mappen 29, 32 mappen, acte15 mappen, document15 mappen, driehoeks12, 27 mappen, gesloten 13, 15, 2(1, 27, 29, 33 mappen, hang20, 34, 36, 71 100
mappen, hechtmappen, inhaakmappen, jurismappen, klemmappen, Leitz Mmappen, open mappen, rangschikmappen, sorteermappen, slaande mappen, termijnmaterialen medicijnen medailles menu's merken merkenbureau's messen, brievenmicrofilm readers microfilms militaire zakboekjes monsters 27, moppen Multiform formulierensets munten musea museumstukken muziekstukken
29, 33 34 15, 33 29, 33 33 32, 36 12 28 33 12 3 62 66 66 66 60 17 79 78 64 61, 69 66 23 66 58 66 61
N 379 N 381 N 783 naamstempels Nederlandsen Instituut voor Documentatie en Registratuur nietjes nietmachines nieuwsbladen normaalfilmslrooken normaalvoorschriften 29, 61, notitieblaadjes notities 53, notulen numeroteurs
71 38 38 11 81 12 11 35 79 72 61 57 61 16
Octrooischriften 64, 84 ongesorteerde documenten 16 ongevouwen kranten 69 ontvangstkamers 51 ontvangstzalen 4 ontwerpen 61 oorkonden 67
oorlogsbulletins 67 Oostindische inkl K; opbergmethoden 94 opbergmiddelen 94 opbergruimten 95 open mappen 32, 36 openbare leeszalen 51, 69, 88 openers, brief17 oplagenotities 63 opstellen van schrijfbureau's 7 ordners 20, 27, 30 ordners, voor' 28 overdrukken 61 overeenkomsten 61 overheidsbedrijven 58 overheidsdiensten 63 overlijdensberichten 67 P amfletten 57 pamfletten, verkiezings63 paperclips 12 papier, carbon21 papier, doorslag21 papier, schrijfmachine21 papierbakken 28 papierbinders 12 papierklemmetjes 12 papiermanden 28 papiermonsters 61 papierrollen 70 papiervoorraden 23, 27 partijen, politieke ' 03 patentschriflen 61 patronen, inkt18 penhouders 18 pennen 18 pennen, schrijf12 pennen, split12 penningen 07 perforatoren 11 persgewichten 19 persoonlijke documenten van waarde 63 phonopostplalen 60 plaatjes, album05 plakband 19 plakboeken 35 plakboeken, losbladige 35 plateau's, telefoon10 platen, gramofoon00 platen, phonopost60 platen, reclame69 plattegronden 69
pockets polissen politieke partijen portefeuilles portretten postboeken postchequeboekjes postgidsen postpakketkaarlen poststukken postzegels polloodbakjes potlooden potloodlinealen potloodslijpers potloodslijpmachines polten, Glutonpotten, stempelinktpotten, vulpeninktpredikaties prentbriefkaarten prenten presse papiers privé-bibhotheken processtukken proefschriften programma's projectietoestellen, wandprospecti prijslijsten punaises
44 04, 84 03 15 07 12 14 10 15 67 12, 67 ' 19 19 18 19 19 16 15 15 62 67 67 19 39 64, 84 ' 61 62 80 62 62 12
Raadplecgwerken 20 radeergom 19 radeerwater-fleschjes 16 rangeerterrein 16 rangschikmappen 12 rapporten 02 rapporten, accountants04, 84 rapporten, school67 readers, microfilm79 recepten 02 reclamebureau's 02 reclamedrukwerk-voorraden 27 reclamegeschriften 62, 67 reclame-insignes ' 66 reclame-ondernemingen 60 reclameplaten 69 redacties 58 redevoeringen 62 redispenhouders 18 registerhouders 45 registerhouders, zak46 101
registerkaarten 20, 62, 78 registers, adres12, 51 registers, adresplaat82 registers, grootbladige 69 registers, inkoop12 registers, kaart12, 27, 40 registers, literatuur' 12 registers, magazijnartikel51 registers, staande kaartblad- 48 registers, strook50 registers, teekeningbundel76 registers, telefoon51 registers, tijdschrifttitel51 reglementen 62 reisbureau's 60 reisgidsen ifj, 62 reisvereenigingen ' 60 rekeningen 53 rekeningformulieren 21 rekken 32 33 39 rentezegels ' 12 roestvrij staal 3 rolhouders 70 rollen papier 70 rolstandaarden 70 rondzendbrieven 02 Scharen scharnierende schrijfkleppen schetsen Schmidt, E r i c h scholen schoolrapporten schouwburgen schrijfbladen schrijfbureau's schrijfinkten, gekleurde schrijfkleppen, scharnierende schrijfmachinebureau's schrijfmachinepapier schrijfmachines, draagbare schrijfmachinetafels schrijfpennen schrijftafels Schuermeyer schuifjes schuifjes, Sjieedwayschuifladckasten schuifladen schuifraamkasten sigarenbandjes sigarettendoosjes silhouetten 102
19 27 57 8 58 07 88 9 23 16 27 23 21 27 23 12 6 80 34 34 24 23 75 08 68 67
sluitzegels 68 slijpers, potlood10 slijpers, zakpotlood19 slijpmachines, potlood19 snelhechters 33, 59 Soennecken jaloeziekasten ' 26 sollicitatieformulieren 00 sorteermappen 28 spaarbankboekjes 64 Speedway-schuifjes 34 splitpennen 12 sponsbakjes 19 spoorwegen 69 spijkers, duim12 staal, roestvrij 3 staalbuis, verchroomd 4 staalplaat 4 staande kaarlbladregisters 48 staande kaartregisters 41 staande kapstokken 87 staande mappen 33 slaande strookregisters 51 stafkaarten 69 stakingsoproepen 63 stamboekjes, familie64 stamkaarten, distributie01 standaarden, boeken10 standaarden, kranten35 standaarden, rol70 standaarden, stempel11 standaarden, verstelbare vulpen12 stapelbare kaartenkastjes 42 stapelbare teekeningkasten 73 steenen 65 stellingen 39 stempelafdrukken 67 stempelinkt-potten 15 stempelkussens 19 stempels 19 stempels, datumn stempels, naamn stempelstandaarden 11 stencildoozen 89 stencilhangers 89 stencilhangkasten 89 stencils 89 strookbladen 50 strooken, film78 strooken, normaalfilm79 strookjes, expresse12 strookjes, luchtpost12 strookregisters 50 strookregisters, hangende 51
strookregisters, slaande stukken, geperforeerde stukken, vertrouwelijke
51 33 13, 15
Tabellen 62 tafeltelefoontoestellen 9 tarieven 03 tarieven, advertentie03 teekeningbundelregisters 70 teekeningbundels 75 teekeningen 03, 69 teekeningen-vouwvoorschrifl 72 leekeninghangkasten 71 teekeningkasten 73 teekeningkasten, brandvrije 85 teekeningkasten, stapelbare 73 teekeningklemmen 74 teekenpapier, vellen 69 telefoongidsen 10, 20 telefoonlijsten ' 61 telefoonplateau's 10 teleloonregisters 51 telfoontoestellen 9 telegraafformulieren 15 telescoopkapstokken 87 termijnboeken 12 termijnmappen 12 textielmonsters 01, 69 titelvoet ' 38 toonkamers 1 touw, kantoor10 transparente driehoekjes 18 troggen, hangkaart18 troggen, kaarten12 trommels, document80 trommels, geld80 tuimelladen 23 tusschenschotten, uitneembare 11, 27 tijdingzalen 09 tijdsehriflartikelen 63, 811 tijdschriften 27, 37, 78 tijdschriftexemplaren ' 63 tijdschriftkasten 37 tijdschrifllitelregisters 51 U itneembare universiteiten
tusschenschotten 11, 27 01
Vaccinatiebewijzen vakbladen
01 37
valboxen 23 vazen 65 vellen teekenpapier 69 verchroomd staalbuis 4 vereenigingen 58, 01 vergrootingstoestellen 80 verkeersbureau's 59 verkeersinspecties 59 verkeersondernemingen 58, 00 verkiezingspamflctten 03 verlanglijsten, losbladige 54 verlichting io verstelbare jaloeziekaslen 26 verstelbare legborden 26 verstelbare vulpenstandaarden 12 vertrouwelijke stukken 13, 15 vervolgbladen 21 vestzakwegertjes 17 vlakgom 19 vloeibladen 8 vloeidrukkers n vlugschriften 03 voetstrooken 50 voordrachten 02 voorlichtingsdiensten 58 voorordners 28 voorraden, envelop27 voorraden, formulier27 voorraden, kantoorartikel27 voorraden, papier23, 27 voorraden, reclamedrukwerk- 27 voorschriften 03 vouwbladen 03 vouw voorschrift voor teekeningen 72 vrachtbrieven 15 vragenlijsten 01 vulpeninktpotten 15 vulpenstandaarden, verstelbare 12 Wachtkamers wagens, hangkaartwandelstokken wandhaken wandkapstokken wandprojectietoestellen wapens weegschalen weegschalen, briefwegers, brievenwegertjes, vestzakwerkgeversorganisaties werkplaatsen
51 47 05 70 S7 80 08 27 18 17 17 03 88 10S
wetboekjes woordenboeken woordenboekjes
10 63
Zakboekjes, militaire zakken, archiefzakpotloodslijpers zakregistorhouders zegelboeken
64 31 li) 46 12
104
zegellak zegels, belastingzegels, kwitantiezegels, lakzegels, postzegels, ren Iezegels, sluitzegels, speciale zichtbare kaartregisters
ig 12 12 66 12 12 68 67 13
