PROJECT COLLECTIE VAN EMMERIK ‘Textielkunst en de zacht strelende soierie van Ducharne en tijdgenoten’ Waar gaat het om. In het kort komt het erop neer dat we een tentoonstelling willen houden MET een catalogus over de collectie stoffen van Van Emmerik en met name stoffen van de Franse zijdefabrikant Ducharne. De stoffen lenen zich heel goed voor een expositie aan het eind van het jaar, eindigend of startend rond de Kerst, eventueel begin 2004 (om bezoekers iets schitterends te kunnen aanbieden bij wijze van zinneprikkelend begin van de lente). Inhoudelijk zal de tentoonstellingscatalogus draaien om esthetica, geschiedenis en technieken, waarmee een zeer groot publiek te bereiken is. Hans van Emmerik is docent Nederlands op een meao en couture-verzamelaar, een collectioneur van hoog niveau. Van Emmerik heeft al eerder geëxposeerd en wel in het Rijksmuseum met 'Couture!', okt-feb 1999/2000.
Bemiddeling: - Fonds BKVB (bemiddelaarssubsidie) -
publicatie de grafische vormgever, Studio Anthon Beeke (boek) de fotograaf, Erik Hesmerg (boek en CD) de filmer (CD) de audiovisuele vormgever (CD) de ruimtelijke vormgever (expositie) jurist, Ellen van Haaren de auteurs, redactie en beeldredactie de eindredacteur, Karin Gaillard PR verrichten van (voor)onderzoek samenstellen van een tentoonstelling
-
reis en werkperiode in Parijs (e.o.) en Lyon interviews onderzoek (documentatie, materiaal) filmopname voor CD internationaal contact
Realisatie: - andere subsidiegevers en sponsoren (o.m. ICN, textielverenigingen) - projectorganisatie - de uitgever (boek, CD, aanvraag publicatiesubsidies) - het museum (locatie presentatie boek en expositie)
Toelichting op het werk Mijn grote bewondering voor kunstenaars, ontwerpers en andere creatieve geesten ligt ten grondslag aan mijn passie voor kunst. Daarnaast deel ik graag mijn vergaarde kennis. Ik wil kennis graag overdragen en anderen deelgenoot maken van mijn belevingen, mijn ideeën over alles wat met kunst te maken heeft. Toch heb ik voor mijzelf daar wel voorwaarden aan gesteld en daarom vind ik niet alles geweldig wat gemaakt wordt. Precieze criteria zijn niet aan te geven, juist omdat het veel met gevoel, emoties en het moment te maken heeft. Bij toeval kwam ik in aanraking met kunst. Gymnasium B als vooropleiding was in mijn tijd namelijk niet echt gericht op Kunstgeschiedenis. Natuurlijk was daar de schoonheid van de Oudheid, maar waarover indertijd nauwelijks werd gerept en toch heeft het me achteraf gezien geraakt. De Oudheid en de klassieke architectuur heeft nog steeds mijn liefde. Het kennis over willen dragen en leerlingen stimuleren en motiveren kennis tot zich te nemen hebben ertoe geleid, dat ik besloot lerares te worden. Nu was er op de Pedagogische Academie het vak Cuma; dit vak bestond uit de vakken Cultuur en Maatschappijleer. De lessen Cultuur werden gegeven door een kunsthistoricus, die zijn vak met verve bracht. Voor mij was het contact met kunst en met name moderne kunst gelegd! In die periode heb ik besloten om later nog eens kunstgeschiedenis te gaan studeren. Voor brood op de plank werd nog even het zijpad van de studie Economie bewandeld, maar uiteindelijk was daar na vele omzwervingen een voorlichtingsdag van de universiteit van Leiden en besloot ik ad hoc direct over te stappen op de studie Kunstgeschiedenis. Door deze studie maakte ik kennis met de verschillende disciplines en leerde ik een aantal kunstenaars kennen. Nu zit ook het organiseren en contacten leggen mij in het bloed, ik besloot daarom een bemiddelingsbureau te starten. Verschillende kunstenaars wilden zich graag door mij laten bemiddelen; men vond het best wel lastig eigen werk te verkopen. Helaas ontbrak het mij aan tijd en investeringsgeld, waardoor mijn eenmanszaak niet rendabel genoeg bleek en ik er een punt achter moest zetten. Het afstuderen naderde en daarvoor koos je een bepaalde richting. Voor mij was het duidelijk, design, vormgeving, kunstmanagement, de kunstnijverheid, daar wilde ik op afstuderen. Het heeft waarschijnlijk alles te maken met de mooie dingen uit je belevingswereld. Maar ook beeldende kunst en architectuur hebben mijn onverdeelde belangstelling. Ik maakte mijn studie af en had intussen het schrijven ontdekt. Schrijven over kunst is niet alleen heerlijk, maar tegelijkertijd een verrijking. In 1995 werd ik gevraagd een aantal biografieën te schrijven en zo rolde ik in het ‘auteurs’ circuit. Sinds een aantal jaren ben ik nu werkzaam in de kunst en cultuurbranche en richt ik mij alleen op functies, die mij inhoudelijk verbinden met mijn vak. Het schrijven moet daar absoluut onderdeel van uitmaken. Toen ik door Hans van Emmerik benaderd werd om zijn collectie stoffen in een publicatie te bundelen, voelde ik mij zeer vereerd. Zeker vanwege het feit dat ik het publicatie project zelf mag leiden, maar ook de tentoonstelling mag organiseren. Tenslotte, maar zeker niet onbelangrijk, is mijn visie dat kunst voor iedereen moet zijn. Graag zou ik willen, dat een ieder net als ikzelf kan genieten van al het moois dat wordt gecreëerd en daarom kan men niet vroeg genoeg in aanraking komen met kunst. Kunsteducatie is daarom - evenals kunstbeleving - voor mij belangrijk.
Plannen en motivatie Inleiding Esthetiek, geschiedenis, techniek en ambachtelijkheid zijn elementen uit het dagelijks leven, die culturele waarden in zich dragen. De designpraktijk is op deze manier nauw verweven met maatschappelijke, economische en culturele ontwikkelingen. Immers, vrijwel alles om ons heen is ontworpen. Ontwerpers leveren daarmee een bijdrage aan welvaart en welzijn. De vormgeving stelt de burger in staat zich te onderscheiden en verleent hem herkenbaarheid, functionaliteit, gebruiksgemak en gebruiksplezier. Hoewel in de vakwereld uitgesproken opvattingen bestaan over de woorden vormgeving, ontwerpen en design, worden deze woorden in de praktijk vaak door elkaar gebruikt. Textiel bijvoorbeeld raakt als onderdeel van de vrije vormgeving aan de discipline van de kunstnijverheid. Ook hier is het onderscheid tussen vormgever, ontwerper, designer en kunstenaar niet altijd even goed meer te maken; zij maken ieder op eigen initiatief vrij werk door producties te ontwikkelen of gaan een samenwerkingsverband aan met fabrikanten. Een mooi voorbeeld daarvan is de samenwerking tussen kunstenaars/designers en de zijdefabrikant François Ducharne in het Frankrijk van de Art Deco. Deze fabrikant behoorde met zijn stoffen en ontwerpen tot één van de toonaangevende en vooruitstrevende zijdefabrikanten in Lyon. Zijn stoffen getuigen van een esthetiek, een ambachtelijkheid, waar in deze tijd van high tech bijna geen tijd en aandacht meer voor bestaat. De Franse Art Deco periode is daarom bij uitstek een prachtige tijd om de textielkunst te illustreren, waardoor de nieuwsgierigheid naar Nederlandse ontwikkelingen in dezelfde periode geprikkeld wordt. Over deze periode is veel geschreven met betrekking tot de grote modeontwerpers van de Franse Haute Couture zoals Paul Poiret, Madeleine Vionnet, Christian Dior en Coco Chanel, maar de vraag is: van wie betrokken zij hun stoffen, hun zijde, wat is hun geheim? Daar zaten kunstenaars achter, ontwerpers, designers, die per sé iets wilden gaan doen met hun fantasie, zodra zij bepaalde stoffen in handen kregen. Maar ook verdiepten zij zich in ingenieuze technieken om hun ontwerpen het best tot hun recht te laten komen. Om dit interessante thema extra onder de aandacht te brengen wordt onderstaand project voorbereid. In het kader van dit project verschijnt onder meer een publicatie over de Haute Couture achter de coulissen. Het project dient behalve als een eerbetoon aan die kunstenaars, die vanuit hun ziel datgene gecreëerd hebben waar wij nu nog steeds van kunnen genieten tevens als een stimulans voor degenen, die in dat vakgebied daar de talenten voor hebben. Deze subsidieaanvraag betreft een project met als uitgangspunt de stoffen van Ducharne, maar is in bredere zin gericht op het geven van een nieuwe impuls aan de textielkunst, de kunstnijverheid en de ambachten in Nederland. Juist in deze dynamische tijd van machinale produkties en electronische snelwegen, waar men doorgaans geen idee heeft van de vakmanschap van textielkunst, is dit een interessant gegeven. Ook andere Franse fabrikanten in de Art Deco periode zullen in de publicatie worden behandeld. Het doel van het project is om door middel van een bijzondere publicatie en expositie, waaraan gerenommeerde vormgevers en fotografen meewerken, een breed publiek weer kennis te laten nemen van de ‘bijna vergeten’ schoonheid van het vakmanschap van de textielkunst, haar materialen, ontwerpen, stijlen, geschiedenis en technieken. Op deze manier worden onder meer vormgevers, ontwerpers, designers en kunstenaars geprikkeld om stil te staan bij de toepassing van hun talenten, om nieuwe wegen te ontdekken en hierdoor een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling en stimulering van de hedendaagse kunsten in Nederland en in het bijzonder op het gebied van de textielkunst.
Het project is in feite een startpunt met het idee, dat het eigenlijk een culturele zonde is als je met een dergelijke collectie textiel niet naar buiten treedt. Collectie Van Emmerik De stoffencollectie Van Emmerik betreft circa 150 stoffen van Ducharne en zijn tijdgenoten uit de Art Deco periode. Het is één van de bijzondere verzamelingen van collectioneur Hans van Emmerik. Het betreft verschillende soorten zijden stoffen, die in aantal en vormgeving representatief zijn voor wat er is geproduceerd en geeft tegelijkertijd een beeld van de tijd. Van Emmerik verzamelt al meer dan dertig jaar couture en acccessoires en is bekend in de museale wereld. Van hem worden regelmatig objecten in bruikleen gevraagd. Eerder (1999-2000) heeft hij geëxposeerd in het Rijksmuseum met een keuze uit zijn collectie Haute Couture, waardoor de expositie de toepasselijke naam ‘Couture!’ heeft gekregen. Binnenkort zijn diverse topstukken uit zijn schoenencollectie te bezichtigen in het Amstelveense Tassenmuseum (april-juli 2003) Het project Het project heeft als uitgangspunt de Collectie van Hans van Emmerik en betreft twee onderdelen: • Het eerste deel is een publicatie, waarin aandacht geschonken wordt aan geschiedenis, esthetica en technieken. Hierbij zal een selectie uit de Collectie van Hans van Emmerik de leidraad zijn voor het esthetische deel. Een CD ROM /website zal dienen ter illustratie, ondersteuning en/of verbreding van genoemde onderwerpen. • Een expositie vormt het tweede deel van het project. Wat betreft de locatie zijn besprekingen met verschillende musea nog gaande, waarbij aangetekend moet worden dat het Haags Gemeentemuseum op dit moment de meest waarschijnlijke samenwerkingspartner is. Bewust is gekozen voor een museum, aangezien de zeer kwetsbare en kostbare stoffen een optimale klimaatbeheersing behoeven. De CD ROM / website zal ook hier, namelijk via een videoscherm, een belangrijke functie vervullen en de expositie een eigentijdse invulling geven. Doelstelling • Het aan een breed publiek presenteren van textiel van hoge kwaliteit en grote kunstzinnigheid en hierdoor nieuwe impulsen te geven aan vormgeving en toegepaste kunsten. • Het creëren van een bewustwording bij het brede publiek van de culturele waarde van de textielkunst. • Het stimuleren en prikkelen van vormgevers, ontwerpers, designers, kunstenaars en studenten in het HBO en WO, met name van mode-, kunsten designacademies, tot toepassingen in grensoverschrijdende disciplines. • Kunsteducatie: het stimuleren van docenten CKV (Cultuur en Kunstzinnige Vorming) in zowel het voortgezet als primair onderwijs om de kunstwereld steeds dichter bij het onderwijs te brengen. Doelgroepen De doelgroep is breed en te onderscheiden in een aantal subgroepen: • De professioneel betrokkenen, waaronder musea, historici en kunsthistorici, designers, vormgevers, ontwerpers en kunstenaars; • De onderwijssector, met name studenten geschiedenis, kunstgeschiedenis, mode, kunst- en designacademies en docenten CKV van het voortgezet en primair onderwijs; • De mode- en textielindustrie met haar fabrikanten, producenten en toeleveranciers; • De overheid, zowel lagere als rijksoverheid;
• •
Kenners en liefhebbers en Alle overige geïnteresseerden.
Locatie Hoewel zeer geïnteresseerd, konden het Stedelijk Museum Amsterdam en het Rijksmuseum vanwege de verbouwingen niet als locatie dienen, wel hebben zij adviezen gegeven voor andere mogelijkheden. Momenteel wordt gekeken of er een geschikte ruimte is bij het Haags Gemeentemuseum. Andere mogelijkheden zijn Museum Boijmans Van Beuningen te Rotterdam, museum Het Schielandshuis te Rotterdam en het Groninger Museum. Uitstraling Een kwalitatief hoogwaardig en aantrekkelijk boek, vergelijkbaar met de textiel die het boek representeert. De publicatie is wetenschappelijk verantwoord en verschaft informatie voor onderzoek op het gebied van geschiedenis en kunstgeschiedenis en dat inspirerend werkt op studenten mode, kunst- en designacademies en de zinnen prikkelt van de geïnteresseerde leek. Het boek zou het standaardboek moeten worden als men meer wil weten over zijde en de fabrikant Ducharne. Projectleiding Projectleiding en organisatie: Esther Nanlohy, bemiddelaar, kunsthistoricus en zakelijk leider Hans van Emmerik, collectioneur en docent Henny de Groot, projectmedewerker en onderwijskundige Bemiddeling Voor de bemiddeling van het project wordt subsidie aangevraagd bij het Fonds voor Beeldende Kunst, Vormgeving en Bouwkunst. In het voorbereidingstraject wordt door de bemiddelaar onderzoek verricht, contact opgenomen en besprekingen gevoerd met - de grafische vormgever, Studio Anthon Beeke (boek) - de fotograaf, Erik Hesmerg (boek en CD) - de filmer (CD) - de audiovisuele vormgever (CD) - de ruimtelijke vormgever (expositie) - jurist, Ellen van Haaren - de auteurs, redactie en beeldredactie - de eindredacteur, Karin Gaillard - PR afdelingen van museum en uitgever In het uitvoeringstraject speelt de bemiddelaar een belangrijke rol in de communicatie rond de tentoonstelling. Ook staat de bemiddelaar centraal in de totstandkoming van de publicatie en CD ROM of website. Hiervoor is het onderhouden van een goed en internationaal contact met de relevante musea in Lyon en Parijs en met de verwanten van Ducharne van groot belang. De bemiddelaar zal daartoe regelmatig gesprekken voeren met deze betrokkenen in Parijs, omgeving van Parijs en Lyon. Tot slot is de bemiddelaar verantwoordelijk voor de afronding van het project en zal na evaluatie een en ander vastleggen in een verslag. Redactie en auteurs Hoofdredactie: Eindredactie:
Esther Nanlohy, bemiddelaar en kunsthistoricus Karin Gaillard, kunsthistoricus, publicist en werkzaam bij de Princessehof, het Nationaal Keramiek Museum te Leeuwarden.
Redactie:
Beeldredactie: Auteurs:
Sylvia van Schaik, kunsthistoricus en conservator Stichting Gispen Collectie Wietske Donkersloot, historicus, student kunstgeschiedenis en bureaucoördinator Stichting Codart Wilma Kliphuis, kunsthistoricus en bibliothecaris Verschillende auteurs zullen benaderd worden, zoals docenten en studenten Kunstgeschiedenis van de Leidse universiteit, kunsthistorici, medewerkers van musea en van ICN en anderen, zoals docenten van kunst- en designacademies
Fotografie Erik en Petra Hesmerg zullen in samenwerking met Hans van Emmerik de fotografie verzorgen. Erik en Petra Hesmerg staan hoog aangeschreven in de museale wereld. Zij hebben de fotografie verzorgd van onder meer de publicaties ‘Leven in een verzameling. Toegepaste kunst 1890-1940’, ‘Haute Couture & Prêtà-porter. Mode 1750-2000’ en ‘Mode in Friesland. 1750-1950’. Vormgeving Mariola Lopez van Studio Anthon Beeke, een van de toonaangevende Nederlandse ontwerpbureaus, zal de grafische vormgeving verzorgen. Voor de (technische) realisatie en audiovisuele vormgeving van de CD ROM /website zijn enkele kandidaten benaderd. De ruimtelijke vormgeving van de expositie zal sterk afhangen van de locatie, naar alle waarschijnlijkheid het Haags Gemeentemuseum. In overleg met het museum zal met mogelijke vormgevers contact worden opgenomen. Uitgever De uitgave zal hopelijk verzorgd worden door Uitgeverij Waanders b.v. te Zwolle, die dan tevens in samenwerking met de bemiddelaar hopelijk mee zal werken aan fondsenwerving/ het aanvragen van publicatiesubsidies. Publicatiedatum Het streven is mei 2004 waarbij voor dit project is uitgegaan van een planning voor een jaar. Met de presentatie van het boek zal rond dezelfde tijd de opening van de tentoonstelling plaatsvinden. Format De lay-out wordt bepaald in een samenwerking van de vormgever, de collectioneur en de fotograaf. Uitgaande van drie hoofdthema’s Geschiedenis, Esthetica en Technieken zal het middengedeelte worden gevormd door het thema Esthetica met voornamelijk afbeeldingen in kleur. De historische foto’s worden in duo-tonen afgebeeld. Documentatie en aanvullende informatie zullen worden opgenomen in de CD ROM /website, die deel zal uitmaken van het boek en ook opgenomen zal worden in de vormgeving daarvan. Technische gegevens Boek Objecten: ca. 200-250 objecten; Formaat: ca. 32 x 24 cm; Aantal pagina’s: ca. 198 pagina’s (ivm katernen), full-colour (eventueel met foto’s in duo-tonen uit Lyon?), genaaid gebonden; Papier: Phoenix Motion Xantur, 150 gr/m (MoDo Van Gelder, Asd.)? Prijs (publieksprijs): 37-55 EURO Oplage: Minimaal 7000 expl.voor dit project
referenties In de voorbereidingstijd van deze subsidieaanvraag is de publicatie en expositie besproken met Ebeltje Hartkamp-Jonxis (Rijksmuseum Amsterdam) en Carolien Glazenburg (Stedelijk Museum Amsterdam) en per e-mail met Bianca du Mortier (Rijksmuseum Amsterdam), Ingeborg de Roode (Stedelijk Museum Amsterdam) en Titus Eliëns (Haags Gemeentemuseum). André Koch (Universiteit Leiden) en Madelief Hohé (Haags Gemeentemuseum), die Ietse Mey is opgevolgd, zijn in de gelegenheid geweest de stoffen te bekijken.
Inhoud BOEK (onder voorbehoud) •
Geschiedenis:
Art Deco periode en de Haute Couture
3-5 artikelen over - de Art Deco periode an sich - de Haute Couture tijdens de Art Deco periode en hun modehuizen - de relatie van deze modehuizen met hun leveranciers, de zijdefabrikanten - zijdefabrikant Ducharne!, zijn visie/invloed, zijn opdrachtgevers en zijn designers, kunstenaars, ontwerpers - stoffen uit de collectie Ducharne, bekend van ontwerpen van modeontwerpers zoals Poiret en Vionnet •
Esthetica:
Selectie uit de Collectie van Hans van Emmerik
6-9 artikelen over de soorten zijde - velours-chiffon - velours-chiffon-panne - velours- jacquard - crêpe - brokaat - duchesse-mousseline - laquer - bedrukte zijde - chiné •
Technieken:
Het ambachtelijke
3-5 artikelen over de soorten technieken - lanceren - blokdruk - brocheren - speciale manier van weven: jacquard - techniek met goud (gouddraad is geen lametta!) De hoofdthema’s Geschiedenis, Esthetica en Technieken zullen niet als aparte blokken aan bod komen, maar elkaar op een zodanige wijze afwisselen, dat het boek van begin tot eind voor de lezer spannend en interessant blijft. De schoonheid van de stoffen is hierbij de eyecatcher en vormt de bindende factor. Inhoud CD ROM (geschikt voor Computer en DVD-speler) (onder voorbehoud) • • •
Interview familie van François Ducharne (zijdefabrikant) en Michel Dubost (kunstschilder, ontwerper, hoofd atelier) in Lyon en Parijs Documentatie overige stoffen uit de Collectie van Hans van Emmerik, per soort, als aanvulling op de selectie uit het boek Interview Guy Blazy, conservator Musée des Tissus et des Arts décoratifs (Lyon): toelichting op collectie Ducharne in Lyon en een interview met zijn medewerkers: toelichting op weefgetouwen en technieken
Inhoud EXPOSITIE De expositie zal een weerspiegeling zijn van het boek, waarbij in de schittering van de stoffen de kern van dit project geraakt wordt. Het fantastische van de CD ROM /website is dat het ook te gebruiken is als onderdeel van de expositie, geprojecteerd op een groot videoscherm, zeer eigentijds en direct een groot publiek bindend.
