Telegeneeskunde: gezondheidszorg van hoge kwaliteit, overal

Telegeneeskunde: gezondheidszorg van hoge kwaliteit, overal

Telegeneeskunde: het standpunt van Agoria Er kan gesteld worden dat men in België niet meer om de doorbraak van telegeneeskunde heen kan. De invoering moet geleidelijk verlopen en moet in de eerste plaats gericht zijn op duidelijk geïdentificeerde behoeften. Alle burgers moeten gelijk zijn wat de behandeling van hun aandoening betreft. Telegeneeskunde kan ertoe bijdragen om deze doelstelling te bereiken, niet alleen door een betere organisatie van de gezondheidszorg mogelijk te maken maar ook door een graad van kwaliteit en veiligheid te bieden, met name in de follow-up van chronisch zieke patiënten, die de huidige instellingen moeilijk kunnen halen. Telegeneeskunde biedt aanzienlijke mogelijkheden om zorg op een betere manier te verstrekken. Hoewel een groot aantal studies en klinische tests de doeltreffendheid van telegeneeskundige oplossingen aantoont, blijft het schaarse aantal objectieve maatregelen een rem zetten op de ontwikkeling. Het gebrek aan vertrouwen vloeit voort uit het feit dat de resultaten van de bestaande klinische studies niet volledig bekend zijn en dat vele resultaten niet direct vergelijkbaar zijn (omvang, duur, opzet enz.). Dit rapport schetst een actueel beeld van de telegeneeskunde in België met haar sterkten en zwakten en de hinderpalen die haar ontwikkeling in de weg staan. Agoria, de federatie van de technologische industrie, heeft op die basis vier eisen geformuleerd die de ontwikkeling ervan in ons land moeten garanderen: 1. De uitvoering van een studie door het expertisecentrum voor gezondheidszorg waarin de financiële en economische impact van telegeneeskunde op het budget voor gezondheidszorg wordt geanalyseerd. 2. Een kader dat een structuur creëert voor de terugbetaling op verschillende niveaus, met name voor chronische aandoeningen. Concreet: a. Wij vragen dat de ministers van de Gewesten / Gemeenschappen belast met gezondheidszorg voorzien in een financiële tegemoetkoming voor de investering in uitrusting om chronisch zieken in de thuisomgeving te kunnen houden, naar het voorbeeld van de tegemoetkomingen voor ouderen of personen met een handicap.

b. Wij vragen dat het RIZIV voorziet in een nomenclatuur voor prestaties of forfaits voor de follow-up van chronische ziekten met behulp van telegeneeskunde. Deze kan deel uitmaken van de zorgtrajecten waarin het RIZIV al voorziet. 3. Juridische en deontologische duidelijkheid, meer bepaald: a. De vereenvoudiging en de standaardisering van het verzoek om instemming van de patiënt ('informed consent') b. Een proces voor de erkenning, goedkeuring en labeling van de telegeneeskundige systemen. 4. De oprichting van een stuurgroep (waarvan Agoria de coördinatie op zich wil nemen) bestaande uit de voornaamste actoren op het gebied van telegeneeskunde, zowel op federaal, gewestelijk en communautair vlak als in de industrie. Om de aandoeningen waarvoor telegeneeskunde reële toegevoegde waarde biedt (zoals chronische ziekten) beter te kunnen identificeren, pleit Agoria ervoor om een strategisch plan op te stellen, onafhankelijk van de politieke cycli, waarin de invoering van telegeneeskunde wordt beschreven, met mijlpalen en precieze KPI's. Deze aanbevelingen gaan samen met investeringen in de volgende middelen: • opleiding (permanente opleiding van het verzorgend personeel, opleiding van de patiënt en zijn omgeving, de operatoren in de centrales maar ook de opname van een opleidingsplan in het studieprogramma) • netwerkinfrastructuur van de nieuwe generatie (1 Gbps) • integratie en gebruik van de internationale standaarden (Continua, HL7 en andere).

1. Telegeneeskunde: een stand van zaken Telegeneeskunde maakt het mogelijk om gezondheidszorgdiensten op afstand te verstrekken, door het gebruik van ICT (informatie- en communicatietechnologie). Dit houdt echter in dat medische of sociale gegevens op een veilige manier moeten kunnen worden uitgewisseld. Deze gegevens kunnen bestaan uit tekst, geluid, beelden, video of elk ander gegeven dat nodig is om een patiënt optimale zorg te kunnen aanbieden.

TeleHealth (Clinical content, educational programs)

Teledisciplines TeleRadiology

TeleMonitoring (Vital signs)

Focus Doc-Doc

Focus Doc-Patient

Ambient Assisted Living

TeleCare (social alert)

Focus Care/Social

Bron: COCIR Telemedicine Toolkit

De telegeneeskunde bestaat uit de volgende componenten :

ffTelegezondheid (Telehealth)



Telegezondheid bestrijkt alle diensten en systemen die patiënten en zorgverstrekkers met elkaar verbinden en die hulp kunnen bieden bij de diagnose, de monitoring, het beheer en de versterking van de rol van patiënten met een chronische ziekte.

ffTelemonitoring (TeleMonitoring)



Telemonitoring heeft als doel de opvolging van een patiënt in zijn eigen omgeving zodat ziekenhuisopname overbodig is. Hierbij worden relevante indicatoren gevolgd die worden verzameld door de patiënt die daartoe vooraf is opgeleid of door het paramedisch personeel. Telemonitoring houdt in dat met behulp van medische apparatuur systemen of diensten worden aangeboden waarbij informatie over vitale parameters wordt verzameld en voor interpretatie naar een monitoringstation wordt doorgestuurd.

ffTelezorg (TeleCare)



Telezorg betreft systemen en diensten die worden aangeboden in het kader van sociale dienstverlening aan personen. Telezorg wordt hoofdzakelijk ingezet voor de dagelijkse monitoring van personen die afhankelijk zijn van externe hulp (bijv. sommige ouderen of personen met een handicap).

ffTeledisciplines (TeleDisciplines)



Het begrip teledisciplines bestrijkt de verschillende medische disciplines (bijv. radiologie, dermatologie) die op afstand worden beoefend, hetzij tussen arts en patiënt, hetzij bij de uitwisseling van informatie tussen twee zorgverstrekkers.

ffAmbiant Assisted Living



Dit zijn alle systemen, diensten en medische apparatuur die een niet-invasieve ondersteuning bieden in het dagelijks leven van personen die hulp krijgen.

Telegeneeskundige oplossingen omvatten zowel hardwareals softwaresystemen en -elementen (sensoren, randapparatuur, besturingssystemen, medische toepassingen, beheer van klinische gegevens, systemen voor het doorsturen van gegevens, archivering …) maar ook diensten. De gemeten parameters zijn zowel subjectief (inschatting van de eigen gezondheidstoestand door de patiënt) als objectief (vitale parameters). Telegeneeskundige oplossingen zijn hoofdrakelijk gericht op de zorg, de diagnose, de consultatie, de medische behandeling en het doorsturen van gegevens.

2. Telegeneeskunde in België De telegeneeskundige toepassingen in ons land bevinden zich voor het grootste deel in een experimenteel stadium of worden voorlopig slechts op beperkte schaal ontwikkeld. Niettemin heeft het Riziv, in het kader van het programma 'Prioriteit voor de chronisch zieken', zes telemonitoringprojecten voor verschillende chronische aandoeningen erkend: dd Belgium-HF – Kliniek Sint-Jan, Brussel: de eerste klinische studie waarbij wordt gebruikgemaakt van telegeneeskundige middelen om gegevens van chronische hartpatiënten te verzamelen en deze te beheren via een specifiek, medisch platform. Deze studie is over het hele grondgebied uitgevoerd met de steun van huisartsen en specialisten (cardiologen). dd Telemonitoring bij chronische hartinsufficiëntie ­– Onze-Lieve-Vrouw, Aalst dd Tele-Heart Failure II Study – Virga Jesse, Hasselt dd Proefstudie over het belang van telemonitoring thuis bij COL-patiënten – CHU Sart Tilman, Luik dd Meting van bloeddruk m.b.v. telemonitoring bij risicopatiënten met verhoogde bloeddruk – Wit-Gele Kruis, Oost-Vlaanderen dd Proefproject inzake dementie – Permanence Soins à Domicile, Bouge (Namen). Om te bewijzen dat de invoering van telegeneeskunde klinische en economische voordelen biedt, is het noodzakelijk om een implementatiestrategie op veel grotere schaal uit te werken.

3. Telegeneeskunde: antwoorden op maatschappelijke uitdagingen

De toekomst van ons huidige gezondheidszorgsysteem wordt steeds vaker ter discussie gesteld. Zo vormt de vergrijzing van de bevolking een directe bedreiging, waaraan het hoofd moet worden geboden. De gevolgen van deze vergrijzing zullen zowel op medisch als economisch vlak voelbaar zijn. Een oudere bevolking is statistisch gezien vatbaarder voor chronische aandoeningen die verzorging op lange termijn vereisen. Bovendien wordt de actieve bevolking steeds kleiner, zodat ook het aantal zorgverstrekkers per patiënt zal afnemen. Ondanks het feit dat België het grootste medische aanbod heeft in verhouding tot het aantal inwoners, stellen we nl. vast dat meer dan 60% van de eerstelijnsartsen hun activiteiten binnen vijftien jaar zullen stopzetten. Daarbij komt nog dat een oudere (en dus economisch minder actieve) bevolking minder in staat is om een gezondheidszorgsysteem te financieren. In de volgende jaren zal de demografische ontwikkeling voor ieder land zonder enige twijfel een grote uitdaging vormen. Telegeneeskunde en alle e-health-technologieën kunnen een aanzienlijke bijdrage leveren om het hoofd te bieden aan deze maatschappelijke uitdaging.

3.1. Welke voordelen mogen van telegeneeskunde worden verwacht? 3.1.1. Voor de volksgezondheid en het verzorgend personeel 1. Preventie en vroegtijdige opsporing Telegeneeskunde vermindert de verslechtering van de ziektetoestand met tot 35%. Ze maakt het mogelijk om de volgende elementen op afstand te verzamelen: de vitale parameters van een patiënt, de symptomen, de gedragingen, de perceptie van de patiënt van zijn gezondheidstoestand, de psychosociale context enz. Vervolgens wordt deze informatie geanalyseerd en wordt een risico-evaluatie van de patiënt uitgevoerd. Dit biedt de medicus essentiële informatie met het oog op een snelle en doeltreffende beslissing over potentiële interventies die ertoe bijdragen dat ziekenhuisopnames kunnen worden voorkomen en de kosten voor de gezondheidszorg te verminderen.

2. Betere positionering van het ambulante aanbod De diensten die via telegeneeskundige systemen worden geboden zorgen voor meer flexibiliteit en een betere planning van het ambulante aanbod. De beschikbare middelen zijn schaars en de traditionele modellen voor followup van de patiënt (vooral in chronische en acute gevallen) maken het moeilijk om het werk van medische teams optimaal te plannen.

3. Doeltreffendheid Dankzij telegeneeskundige systemen zijn medische teams ogenblikkelijk op de hoogte van de parameters van een patiënt en beschikken ze altijd over zijn medisch dossier. Dit werkt geruststellend voor de patiënt (in het bijzonder bij acute aandoeningen), wat een positieve invloed heeft op zijn perceptie van de kwaliteit van de ontvangen zorg. Vanuit het standpunt van de medische beheerder betekent de invoering van een telegeneeskundig systeem duidelijke winst op het vlak van productiviteit en doeltreffendheid. Wanneer bovendien een erkende oproepcentrale het platform beheert dat de gegevens verzamelt (bijv. bij chronische ziekten) en deze centrale in staat is om de voorziene medische protocollen toe te passen, wordt vastgesteld dat verzorgingsteams efficiënter kunnen werken (tijd, verplaatsingen enz.).

4. Vermindering van het aantal en de duur van ziekenhuisopnames Telegeneeskunde vermindert ziekenhuisopnames met 30 tot 50% en de duur van de opnames loopt terug met 24 tot 48%. Personen aan wie telegeneeskundige zorg wordt verstrekt doen nl. minder vaak een beroep op een ziekenhuis. Door het aantal ziekenhuisopnames terug te dringen wordt ook het risico op besmettingen met ziekenhuisvirussen verminderd en daalt de totale gezondheidszorgfactuur.

5. Beduidende vermindering van mortaliteit en morbiditeit Patiënten die m.b.v. telegeneeskunde worden gevolgd, leven langer én in betere omstandigheden dan patiënten die deze dienstverlening niet genieten. De realtime follow-up van de parameters van een patiënt houdt een aanzienlijke verbetering van de follow-up en van de levenskwaliteit in. Het feit dat de patiënt van dichtbij wordt gevolgd heeft bovendien een positieve impact op de eigen omgang met de aandoening maar ook op de naleving van de medische behandeling die aan de patiënt werd voorgeschreven.

3.1.2. Voor de patiënt 1. Individualisering van de interventies De nauwgezette follow-up van een patiënt m.b.v. telegeneeskunde maakt het mogelijk om de interventies die hij nodig kan hebben heel gericht te bepalen. De interventies kunnen zowel op het vlak van ziektebeheer als op het vlak van planning worden geïndividualiseerd met het oog op een maximale impact, zodat de gezondheidstoestand van de patiënt niet verslechtert.

2. Versterking van de rol van de patiënt De door de telegeneeskundige systemen geleverde informatie maakt het de patiënt mogelijk om zijn aandoening beter te begrijpen. Op die manier wordt hij geresponsabiliseerd en gaat hij beter om met zijn (vaak chronische) ziekte. Deze positieve en individuele benadering is cruciaal opdat de patiënt zich gemotiveerd zou voelen door zijn behandeling. Deze demarche geldt ook voor de directe omgeving van de patiënt.

3. Verbetering van de levenskwaliteit van de patiënt Patiënten die telegeneeskundige diensten genieten, profiteren van een betere levenskwaliteit. Dit is voornamelijk het gevolg van de verbetering en de stabilisering van hun gezondheid maar ook van de gemoedsrust (omdat hun toestand wordt gemonitord), de versterking van de relatie met het verzorgingsteam en een grotere betrokkenheid bij het zorgproces.

4. Telegeneeskunde: obstakels voor de ontwikkeling Hoewel telegeneeskunde grote potentiële voordelen biedt, zijn er nog tal van obstakels die de daadwerkelijke en doeltreffende invoering ervan in de weg blijven staan. 1. Nood aan een structuur van de terugbetaling van de apparatuur en de diensten De telegeneeskunde projecten hebben het moeilijk om opgestart te worden of om te overleven wegens het gebrek aan duidelijkheid over de financiële lasten die voor rekening van de patiënt zijn en hoe de terugbetaling zal verlopen (dit is vooral het geval voor het leveren van telegeneeskundige diensten). Het is belangrijk dat de overheidsinstellingen een nomenclatuur ontwikkelen die aangepast is aan de telegeneeskundige systemen en diensten. Er moet geen rekening meer worden gehouden met de verstrekking van handelingen maar wel met de verstrekking van diensten.

2. Gebrek aan juridische en deontologische duidelijkheid Het gebrek aan juridische duidelijkheid op het domein van telegeneeskunde zet een grote rem op haar ontwikkeling. De nadruk moet nl. worden gelegd op aansprakelijkheid (liability), rechtsmacht, licentieakkoorden, accreditaties en op de registratie van de telegeneeskundige diensten en de gezondheidswerkers. Het is ook belangrijk dat een debat wordt gevoerd over wettelijke verduidelijkingen m.b.t. de bescherming van de privacy. Bovendien moet de Orde van geneesheren zich vanuit deontologisch standpunt uitspreken over de individuele aansprakelijkheid van de arts (en van de verschillende actoren in het klinisch traject) wanneer telegeneeskundige oplossingen worden ingezet.

3. Nood aan integratie van de processen Om het de patiënten, het verzorgend personeel en de verzekeringsinstellingen mogelijk te maken om ten volle van de telegeneeskundige diensten te profiteren, is het van het grootste belang om ze in de workflow van de zorgstructuren te integreren.

4. Gebrek aan businessmodellen De aanbieders van telegeneeskundige oplossingen zijn er nog niet voldoende in geslaagd om businessmodellen op te stellen die het hun mogelijk maken om telegeneeskundige projecten ook na de proeffase voort te zetten (ook al waren de resultaten overtuigend). De reden daarvoor is dat telegeneeskunde nog niet in het derdebetalerssysteem is ingeschreven. De Sociale Zekerheid, een belangrijke begunstigde, draagt nog niet bij tot de financiering waardoor het businessmodel onevenwichtig is.

5. Geen geïntegreerde f 'end-to-end'-oplossingen De industrie moet 'end-to-end' telegeneeskundige oplossingen ontwikkelen in samenwerking met de medische gemeenschap om op doeltreffende wijze alle behoeften aan thuisverzorgingsdiensten te dekken. Met het oog op een ononderbroken zorgverlening is het belangrijk dat de oplossingen op een eenvormige manier worden geïntegreerd en beheerd door de verschillende zorginstellingen die telegeneeskundige oplossingen aanbieden. Er moet worden voorkomen dat een patiënt die afhangt van verschillende zorgverstrekkers opdraait voor de gevolgen van verschillende visies op het beheer van de workflow.

6. Aanvaarding door de patiënten en de zorgverstrekkers Vele patiënten maar ook sommige zorgverstrekkers zijn nog niet overtuigd van de voordelen die telegeneeskunde biedt. Met het oog op een volledige aanvaarding moeten de oplossingen worden ontwikkeld in nauwe samenwerking met het verzorgend personeel en luisterend naar de patiënten, rekening houdend met de medische richtlijnen die van toepassing zijn bij de behandelde aandoeningen. Bovendien is er in België een gebrek aan studies waarin de voordelen van telegeneeskunde voor alle gebruikers en begunstigden worden geïdentificeerd, wat leidt tot een mogelijk negatieve perceptie.

7. Gebrek aan opleiding van de gebruikers (en aan opleidingsstimuli) Ondanks hun gebruiksvriendelijkheid is het noodzakelijk dat de gebruikers worden opgeleid voor telegeneeskundige technologieën en oplossingen. Er zijn verschillende opleidingsniveaus nodig: • Opleiding van het verzorgend personeel (artsen, verple(e)g(st)ers) Voor de toekomstige gebruikers is het noodzakelijk dat deze opleiding integraal deel uitmaakt van het studieprogramma van universiteiten en hogescholen. Voor gebruikers die al professioneel actief zijn, moet in de eerste plaats worden gemikt op permanente opleiding (via de wetenschappelijke geneeskundige organisaties en de erkende opleidingscentra) die – idealiter – geïntegreerd wordt in de accreditatiesystemen. Het zou moeten gaan om een korte opleiding (eventueel online), op verzoek van de betrokkene. • Opleiding van de patiënt en zijn omgeving De opleiding zou bij de patiënt thuis worden verstrekt, wanneer de apparatuur wordt geïnstalleerd. Bovendien moeten de patiënt en zijn omgeving de klok rond toegang hebben tot een helpdesk voor al hun problemen en/of vragen. • Opleiding van de operatoren in de centrales De operatoren moeten worden opgeleid om de patiënten de klok rond online te helpen. Voorts moeten ze ook in staat zijn om een medisch protocol en de betrokken processen te respecteren. Bovendien zal er ook altijd een arts beschikbaar zijn in het team van de operatoren.

8. Geen erkende IT-standaarden Toepassingen en infrastructuur voor telegeneeskundige systemen worden in heel Europa ontwikkeld en getest, zij het op een al te geïsoleerde manier. Het resultaat is dat innovatie op dit domein niet meer hoeft te worden aangetoond, maar dat de interoperabiliteit van de systemen nog een reusachtige uitdaging vormt als gevolg van het geïsoleerde karakter van de ontwikkelingen. Zodra ze geïnstalleerd zijn, zouden deze systemen namelijk gegevens moeten kunnen uitwisselen met andere systemen, ten minste op Europese schaal. De interoperabiliteitsproblemen oplossen is geen technische aangelegenheid meer (aangezien het meestal om standaarden van IHE of Continua gaat) maar wel een politieke aangelegenheid, waardoor aanzienlijke promotie-inspanningen moeten worden geleverd.

9. Te weinig investeringen in netwerken van de nieuwe generatie Opdat op het vlak van gezondheidszorg, onder meer van op afstand, het volledig potentieel van de mogelijkheden van ICT-oplossingen en -toepassingen in de e-Healthsector kan worden aangewend, moet het onderliggende vaste of mobiele netwerk voldoende goed presteren. Meer en meer toepassingen zullen bovendien parallel worden gebruikt. Naast een permanente e-Health-monitoring moet de gebruiker ook nog een beroep kunnen doen op andere toepassingen zoals HD-tv, digitale radio, opslag van data op een externe server, participatie en interactie in community's, beveiliging enz.

Contact Carole Absil T +32 (0)2 706 80 02 [email protected]

Leden van Agoria eHealth @rrow-up / Aexis Medical / Agfa Healthcare / Apogado / Ascom / Barco / Belgacom / Biotronik / Carestream Health / CCV Cardfon / Cedo R&D / Cegedim / Cegeka / Celem / Ciges / Cisco / Computer Management & Services / Comase Informatique / Corilus / Cronos / Custodix / Docbyte / Econocom / e-Trinity / Eonix / Essensium / HP / HICT / IBM / Input for You / Intel / Intersystems / Manex / Medibridge / Mexys / Microsoft / MIMS / Mondial Assistance / NEC Philips / Niko / NRB / Oracle / Partezis / Philips / Polymedis / RealDolmen / SAS / Selligent / Siemens / Steria / Technord Automation / Telenet Solutions / Televic / The eID Company / Touring / u-Sentric / Vasco / Vidimsoft / What Health / Xerox

Agoria

Federatie van de technologische industrie Diamant Building A. Reyerslaan 80 BE-1030 Brussel www.agoria.be online.agoria.be