R A N D U M
no.
V a n : Mr. G . E. baron van Ittersum Aarfflt
^la
Onderwerp
Ç
If
poli/tïeke samenwerking van de Zes.
611
cc T S DGPZ POAD DNW DIE
25 maart 1961. De b r i e f van Hr. Ms. Ambassadeur t e P a r i j s d.d. 21 dezer, no» 9173/6Ö9, inzake bovengenoemd onderwerp geeft mij a a n l e i d i n g t o t het maken van enkele opmerkingen. Ik had na kennisneming van het v e r s l a g van DGPZ over de eerste v e r gadering van de zogenaamde studiegroep te P a r i j s en i n het b i j z o n d e r van h e t nu e i n d e l i j k door de Fransen t e r t a f e l gelegde memorandum (Beyen 121) reeds het voornemen opgevat, zekere b i j m i j levende gedachten over deze zeer gecompliceerde materie s c h r i f t e l i j k te f o r m u l e r e n . Ik meen d i t thans te kunnen doen i n de vorm van een commentaar op het door Mr. Beyen geleverde betoog, w a a r b i j i k z i j n b r i e f zoveel mogelijk op de voet z a l v o l g e n , Pag« 1 a l i n e a 1. Mr, Beyen h e e f t t e r e c h t de door hem geformuleerde v r a a g a l s h e t essentiële punt van de officiële Nederlandse p o l i t i e k e v i s i e , z o a l s d i e door de M i n i s t e r r a a d op grond van de nota BZ van 7 dezer i s v a s t g e s t e l d , g e s t e l d . Immers op pag. 6 van d i e nota l e z e n w i j : "Nederland z a l h e t u i t n o d i g e n van Engeland b i j het " i n t e r n a t i o n a l e p o l i t i e k e o v e r l e g , d a t dan i n het "kader van de WEU zou kunnen beginnen, a l s belangr i j k s t e desideratum aan de orde moeten s t e l l e n i n "de besprekingen van de studie-commissie"; en op pag« 7: " D i t l a a t s t e (d»w.z.} a f w i j z i n g van h e t VK) l i j k t "zozeer i n s t r i j d met h e t Nederlandse belang dat "Nederland onder d i e omstandigheden n i e t zou kunnen "medewerken aan een v e r w e z e n l i j k i n g van de plannen "van Generaal de G a u l l e " . De n o t a spreekt h i e r dus w e l zeer s t e l l i g e t a a l , maar een analyse van de consequenties van een d e r g e l i j k e n i e t medewerking ontbreekt volkomen. Aangezien i n de nota de kans dat een Engelse p a r t i c i p a t i e zou worden afgewezen " a l l e r m i n s t denkbeeldig" wordt genoemd (pag. 7), heb i k een d e r g e l i j k e a n a l y s e , a l s door Mr. Beyen thans beproefd, s t e r k i n de nota gemist.
4r
O R A N D U M
Onderwerp.
—
Pag.
2 •»
1 a l i n e a 3.
Ik o n d e r s c h r i j f deze uitspraak
geheel. Een Nederlands isolement zou - en z e l f s daarvan hen i k n i e t overtuigd - t h e o r e t i s c h a l l e e n enig e f f e c t kunnen s o r t e r e n i n d i e n d i t v o o r de andere partners van de Zes aanl e i d i n g zou kunnen vormen hun plannen op te geven,, Ik weet dat
met deze m o g e l i j k h e i d ten Departemente
rekening
gehouden wordt, mede op grond van de h i s t o r i s c h e met
parallel
de EDG-onderhandelingen. Naar m i j n smaak noemt Mr.
Beyen op pag. 4 deze hoop t e r e c h t een Maar men
illusie.
kan nog v e r d e r gaan en z i c h afvragen of een
d e r g e l i j k e nederlaag van F r a n k r i j k (en van de 4 andere p a r t n e r s ) de Europese samenwerking,
z o a l s w i j die wensen
( v e r s t e r k i n g van de Gemeenschappen p l u s nauwere handen met Groot-Brittannië zou
en de andere EFTA-landen), een stap verder
brengen. Het antwoord daarop kan naar m i j n mening
s l e c h t s ontkennend
luiden.
Pag. 1 a l i n e a 4 en 5°
Ook d i t betoog o n d e r s c h r i j f i k .
De M i n i s t e r r a a d s n o t a p o s t u l e e r t de m o g e l i j k h e i d van een onderscheid t u s s e n p o l i t i e k o v e r l e g over "vraagstukken samenhangend met de u i t v o e r i n g van de Europese Verdragen" (pag.
6 onderaan) en o v e r l e g over "die problemen welke
het
kader van de Europese Verdragen te b u i t e n gaan" (pag. 3 onderaan).
A l s v o o r b e e l d e n van de e e r s t e c a t e g o r i e worden
dan aangehaald: gemeenschappelijk landbouwbeleid, het v e r v o e r s b e l e i d , de h a n d e l s p o l i t i e k , de a s s o c i a t i e p o l i t i e k , e Het komt m i j v o o r dat de i n d e l i n g i n deze twee categorieën n i e t r e a l i s t i s c h i s . Men kan n a t u u r l i j k i e d e r beraad binnen de Raad van E E G - M i n i s t e r s " p o l i t i e k
overleg"
noemen, maar daar l i g t het probleem n i e t . V i j f van de zes landen wensen "de passer en revue l e s problèmes
d'intérêt
"commun e t de prendre chaque f o i s que p o s s i b l e des décisions "concertées" b e t r e f f e n d e " l e s problèmes internationaux, "spécialement ceux q u i concernent l e s intérêts de l'Europe" (vide Frans memorandum van 15 maart 1961).
M E M,0 R A N D U M
- 3 G*no*erwerp :
Nederland h e e f t h e t v o l a t e r e c h t d i t v e r l a n g e n a f t e w i j z e n , maar h e t kan v a n e e n " c o m p r o m i s " - v o o r s t e l dat i n f e i t e i n h o u d t dat w i j b e r e i d z i j n v o o r t t e gaan met de u i t v o e r i n g v van de Rome-verdragen, geen v e r w a c h t i n g e n k o e s t e r e n noch t i j d e n s de o n d e r h a n d e l i n g e n noch a l s r u g d e k k i n g tegen e v e n t u e l e c r i t i e k b i n n e n s l a n d s op onze non-coöperatie, ?ag. 1 a l i n e a 5» D i t b e t o o g s c h i j n t j u i s t . Men zou e r a a n kunnen toevoegen d a t de t e g e n s t e l l i n g i n t e r g o u v e r n e m e n t e e l / s u p r a - n a t i o n a a l op d i t o g e n b l i k w e i n i g meer dan academische b e t e k e n i s h e e f t , i n z o v e r r e d a t ook i n de Europese Gemeenschappen de r e g e r i n g e n en n i e t de e x e c u t i e v e n i n f e i t e h e t b e l e i d op de h o o f d p u n t e n b e p a l e n . Het b e l a n g van de V e r d r a g e n v a n Rome en P a r i j s l i g t p r i m a i r i n h e t f e i t d a t de Zes d a a r i n een a a n t a l r e g e l s v o o r hun economische samenwerking hebben a a n v a a r d , d i e i n de toekomst met supran a t i o n a l e waarborgen k a n worden verzekerd» m i t s de regeringen b e r e i d z u l l e n b l i j k e n een z e k e r e a f s t a n d v a n e i g e n souver e i n i t e i t i n f e i t e t e h o n o r e r e n . De Commissies i n B r u s s e l en, z i j h e t i n mindere mate, de Hoge A u t o r i t e i t , b l i j k e n nu r e e d s t e g e n p r e s s i e v a n de n a t i o n a l e r e g e r i n g e n v l a hun vertegenwoordigers i n d i e lichamen n i e t bestand, Pag. 2 a l i n e a ' s 1-3. Mr. Beyen c o n s t a t e e r t d a t de Nederlandse s t e l l i n g d a t geen b e h o e f t e b e s t a a t aan een g e z a m e n l i j k e b u i t e n l a n d s e p o l i t i e k v a n de Zes a f s t u i t op de mening o n z e r andere p a r t n e r s , d a t deze behoefte wèl b e s t a a t , t e r w i j l onze wens om h e t VZ d a a r b i j t e b e t r e k k e n v o o r a l l e anderen o n a c c e p t a b e l i s . I n de daaropvolgende passage»s (pag. 3) g e e f t h i j een e v a l u a t i e v a n de B r i t s e houding, welke h i j a a r z e l e n d noemt. De M i n i s t e raad s n o t a (pag. 4) l a a t i n d i t o p z i c h t een v e e l p o s i t i e v e r g e l u i d horen. Op grond v a n de v e r k l a r i n g - H e a t h v a n 27 f e b r u a r i z e g t de n o t a (pag. 6 ) :
M E MO
R A
Onderwerp :
"In de Nederlandse o p v a t t i n g i s deze e v o l u t i e i n "het E n g e l s e standpunt van k a r d i n a a l b e l a n g en i s h e t e s s e n t i e e l dat h e t Europa van de Zes de nu " u i t g e s t o k e n E n g e l s e hand g r i j p t en van deze gelegenh e i d g e b r u i k maakt Engeland te b e t r e k k e n i n het "bredere Europese o v e r l e g " . H
Ik zou h i e r o v e r h e t volgende w i l l e n opmerken: i n de p o s i t i e w a a r i n N e d e r l a n d op h e t o g e n b l i k v e r k e e r t i s h e t n i e t van d o o r s l a g g e v e n d b e l a n g of Engeland w e r k e l i j k de hand h e e f t u i t g e s t o k e n . P e r s o o n l i j k n e i g i k s t e e d s s t e r k e r t o t de o v e r t u i g i n g dat de e n i g e w e r k e l i j k e f f e c t i e v e geste _e E n g e l a n d kan maken, i s een principiële b e r e i d v e r k l a r i n g om i n z e e r vergaande mate z i j n p o l i t i e k en economisch l o t aan c o n t i n e n t a a l Europa t e b i n d e n en dus ( a f g e z i e n van n o o d z a k e l i j k e r e s e r v e s ) a l s gewoon, werkend l i d van de Club B te t r e d e n . Immers a l l e e n d i e g e s t e zou aan a l l e onzekerh e i d een e i n d e maken en h e t g e v o l g hebben dat dan F r a n k r i j k met de r u g t e g e n de muur komt t e s t a a n . Zover i s h e t e c h t e r nog l a n g n i e t en i k ben met de Ambassadeur van o o r d e e l dat noch N e d e r l a n d , noch E n g e l a n d , noch de zaak d e r Europese i n t e g r a t i e , noch de toekomst van de NAVO ermede z i j n gediend wanneer N e d e r l a n d aan de n i e t - d e e l n a m e van Groot-Brittannië aan h e t p o l i t i e k e o v e r l e g van de Zes i n d i t stadium, de c o n s e q u e n t i e zou v e r b i n d e n z i c h daarvan t e i s o l e r e n .
Tot z o v e r h e t commentaar op Mr. Beyen's b r i e f . Het zou w e l z e e r b e l a n g r i j k z i j n , z i j n gedachten over "wat d i e a a n s l u i t i n g wat b e t r e f t o r g a n i s a t i e en t e v o l g e n p o l i t i e k zou moeten b e t e k e n e n " t e vernemen. Want i k meen d a t , i n d i e n N e d e r l a n d a l s n o g zou b e s l u i t e n z i c h i n p r i n c i p e n i e t t e i s o l e r e n , d i t n i e t kan betekenen dat w i j onder a l l e omstandigheden a l l e e n met r e s e r v e s kunnen v o l s t a a n . I n d i e n n a m e l i j k de o n d e r h a n d e l i n g e n i n de s t u d i e g r o e p zouden uitmonden i n een r a p p o r t , w a a r i n h e t Franse document p r a c t i s c h zonder w i j z i g i n g e n wordt aanvaard, dan zou Nederland m.i. daaraan z i j n medewerking moeten onthouden.
M E M,0 R A N D U M
- 5 -
E r z a l dus moeten b l i j k e n o f Nederland b i j een n i e t a p r i o r i n e g a t i e v e i n s t e l l i n g , met hard onderhandelen medestanders z a l kunnen v i n d e n v o o r een poging om aan het F r a n s e p r o j e c t de voornaamste a n g e l s u i t t e t r e k k e n . Wat i s e i g e n l i j k de c r u x i n h e t Franse ontwerp? n i e t d a t de r e g e r i n g s c h e f s p e r i o d i e k bijeenkomen; ook n i e t dat z i j over een w i j d v e l d van p o l i t i e k e problemen discussiëren; z e l f s n i e t dat z i j t e n o p z i c h t e D bepaalde p o l i t i e k e problemen e e n z e l f d e g e d r a g s l i j n zouden a a n v a a r d e n i n d i e n z u l k s met hun n a t i o n a l e p o l i t i e k en be en n i e t zou s t r i j d e n . I k zou " i n e x t r e m i s " z e l f s z o v e r w i l l e n gaan een z e k e r e u i t s l u i t e n d t e c h n i s c h e v o o r b e r e i d i n g v o o r deze d i s c u s s i e s door een k l e i n s e c r e t a r i a a t n i e t t e weigeren. Maar N e d e r l a n d z o u n u i . a l t i j d en p r i n c i p i e e l moeten a f w i j z e n een o r g a n i s a t i e v a n d i t p o l i t i e k e o v e r l e g v o l g e n s F r a n s g e c e n t r a l i s e e r d systeem, een o r g a n i s a t i e d i e e r o p g e r i c h t i s bindende b e s l i s s i n g e n t e l a t e n nemen door de r e g e r i n g s c h e f s ( a l s h e t g a a t over b e s l i s s i n g e n kan h e t N e d e r l a n d s e c o n s t i t u t i o n e l e argument met v o l l e k r a c h t n a a r v o r e n worden g e b r a c h t ! ) ; d i e de commissies van " v a k m i n i s t e r s " t o t r a p p o r t a g e - i n s t i t u t e n b e p e r k t en d i e een permanent s e c r e t a r i a a t creëert d a t op de u i t v o e r i n g v a n de b e s l i s s i n g e n moet t o e z i e n . V o o r t s z o u N e d e r l a n d de i n h e t Franse document sub 5 genoemde werkgroep v o o r de problemen d e r Gemeenschappen een z e e r c e n t r a l e p l a a t s i n h e t werk moeten t r a c h t e n t e v e r z e k e r e n . Het z a l moeten e i s e n d a t de r e g e r i n g s c h e f s deze p r o b l e m a t i e k v a n de aanvang a f z e l f b e s p r e k e n , i n t e g e n w o o r d i g h e i d v a n de v o o r z i t t e r s d e r E x e c u t i e v e n en d a t de werkgroep zo s p o e d i g m o g e l i j k de nodige r i c h t l i j n e n v a n de r e g e r i n g s c h e f s o n t v a n g t .
A N D U M Van : Mr. G. E. baron van Ittersum Aan :
r
— b — Onderwerp :
V o o r t s z a l Nederland m . i . kunnen vragen dat bedoelde v o o r z i t t e r s eveneens deelnemen aan h e t p o l i t i e k e o v e r l e g over d i e zaken waarmede z i j u i t hoofde hunner f u n c t i e b e m o e i e n i s hebben ( b i j v o o r b e e l d a s s o c i a t i e kwesties, verhouding t o t Latijns-Amerika, enz.). T e n s l o t t e h e t b e t r e k k e n v a n Groot-Brittannië i n d i t p o l i t i e k e o v e r l e g . I k meen d a t h i e r v a n maximaal t o t m i n i m a a l de v o l g e n d e a l t e r n a t i e v e o n d e r h a n d e l i n g s - s t a n d punten i n aanmerking zouden kunnen komen: 1.
I n d i e n één l i d meent d a t een b e p a a l d onderwerp van de agenda d e r Zes met Groot-Brittannië moet
worden b e s p r o k e n , z a l Groot-Brittannië worden u i t g e n o d i g d (d.w.z. p o l i t i e k o v e r l e g t u s s e n de Zeven b u i t e n WEUverband). 2. 3.
Idem - doch a l l e e n i n d i e n een gewone meerderheid d e r Zes h i e r v o o r stemt. S y n c h r o n i s a t i e v a n o v e r l e g i n WEU met o v e r l e g i n Z e s , p a r a l l e l l e agenda's v o o r z o v e r b e t r e f t zaken
die z i c h l e n e n v o o r b e s p r e k i n g i n b e i d e o r g a n i s a t i e s . I k merk h i e r b i j nog op d a t , i n d i e n v e r h i n d e r d k a n worden d a t de Zes h e n bindende b e s l i s s i n g e n nemen, h e t v r a a g s t u k v a n de v e r h o u d i n g t o t E n g e l a n d w e l b l i j f t b e s t a a n , maar a a n z i e n l i j k m i n d e r e p i n e u s wordt.
