Teding van Berkhoutlaan 20 Straat en huisnummer : Teding van Berkhoutlaan 20 Postcode en plaats : 2111 ZC Aerdenhout Kadastrale aanduiding : C1560 Complexonderdeel : Naam object : Sint Antoniusschool Bouwjaar : 1932, 1940 Architect : M.J. van Engelen Bouwstijl : Amsterdamse School Oorspronkelijke functie : Lagere School Huidige functie : Basisschool Datum foto : 04-11-2010 ________________________________________________________________
Inleiding De rooms-katholieke Sint Antoniusschool is vrijstaand gelegen in het Boekenrodepark in de bocht van de Teding van Berkhoutlaan vlakbij de gemeentegrens van Heemstede. Temidden van de woningen in het Boekenrodepark vormt de school een stedenbouwkundig hoofdaccent. Het hoger opgetrokken monumentale entreegebouw met hoofdtrappenhuis is gelegen op de hoek van de laan en heeft op de begane grond een afgeschuinde hoek. Het vormt een verbinding tussen beide vleugels. De school is in 1932 als rooms-katholieke basisschool gebouwd in opdracht van het kerkbestuur van de Parochie van de H. Antonius te Aerdenhout. De Amsterdamse architect M.I. van Engelen ontwerpt het in een aan de Amsterdamse School verwante, zakelijke bouwstijl 10. Oorspronkelijk bezit de school een rechthoekige plattegrond (de noordoost-zuidwest georiënteerde vleugel parallel aan de Teding van Berkhoutlaan) met in de afgeschuinde hoek de hoofdentree. De school bevat dan een hal en onder meer vier schoollaken. In 1940 wordt het gebouw uitgebreid met een zijvleugel met drie schoollokalen en een gymzaal, eveneens naar ontwerp van Van Engelen. Belangrijke wijzigingen aan de gevels zijn de transformatie van alle oorspronkelijke stalen ramen en kozijnen in aluminium. Het oorspronkelijke donkerblauw geglazuurde tegelwerk boven de hoofdentree is gewijzigd in een modern, niet bij de oorspronkelijke architectuur passend, tegelmateriaal. De oorspronkelijk daarboven aanwezige kantpannen zijn verdwenen ten gunste van een, eveneens niet geëigend, boeibord. Het interieur is op de entreehal en het trappenhuis na gewijzigd. De school wordt tegenwoordig aan de noord- en noordwestzijde door enkele andere school- en bijgebouwen omgeven. Beschrijving Het gebouw bezit een L-vormige plattegrond. De hoofdentree, met op de begane grond de afgeschuinde hoek, vormt de verbinding tussen de beide vleugels. Haaks op de kop van de vleugel uit 1940 is de gymzaal gesitueerd. De school bestaat uit één bouwlaag met zolderverdieping onder flauw hellende schilddaken die gedekt zijn met geglazuurde Verbeterde Hollandse pannen. De overgang naar de goot wordt gevormd door kantpannen. Deze kantpannen zijn ter hoogte van de gevelafsluiting boven het tegelwerk van de hoofdentree gewijzigd in een (niet beschermenswaardig) boeibord. De 10
Gemeente Bloemendaal, bouwarchief Teding van Berkhoutlaan 20, dossiernr. 1914
bouwmassa van de hoofdentree is hoger opgetrokken en wordt eveneens afgesloten door een schilddak. De nokrichting van beide vleugels is parallel aan de laan. De zeer brede dakoverstekken van de vleugels zijn aan de onderzijde met hout bekleed. De gevels zijn gemetseld in een ruwe, handvorm, hardgrauwe, geel genuanceerde baksteen in Vlaams verband met diepliggende voegen. De vleugel uit 1940 is gemetseld in een vrijwel overeenkomstige maar toch enigszins afwijkende baksteen. Lekdorpels zijn van beton (schoolvensters) dan wel betegeld. De ingangspartij met hoofdentree op de zuidoosthoek bezit een symmetrisch geplaatste entree in de afgeschuinde hoek. Boven deze dubbel openslaande vijfruitsdeur bevindt zich een zeer brede rechthoekige, betonnen luifel die door twee eenvoudig geprofileerde betonnen consoles wordt onderkraagd. De centrale entree ligt achter een bordes met vierdelige stoep die geflankeerd wordt door een sterk naar voren springend halfrond muurtje dat gemetseld is in een koppenverband. Beide muurtjes bezitten een terugliggende, overeenkomstig gemetselde en gevormde bovenbouw die door een granieten dekplaat wordt afgesloten. Boven de afgeschuinde entree met betonnen luifel zit de symmetrisch ingedeelde gevel van het achterliggende trappenhuis die door tien smalle, verticaal gelede raamstroken (vijf links, vijf rechts van de gevelhoek) wordt geleed. De raamstroken worden door smalle, gemetselde penanten van elkaar gescheiden en zijn bezet met gekleurd glas-inlood in geometrische patronen. De gevelvlakken links en rechts van de entree bezitten een rechthoekige, naar voren springende, bouwmassa over twee verdiepingen. Hierin bevindt zich per bouwlaag een vensterpartij met samengestelde meerruits ramen die de hoek omgaat. Een doorgaande betonnen lijst vormt de beëindiging van de twee bouwlagen. Hierboven zijn de gevelvlakken betegeld met (niet beschermenswaardig) tegelwerk en voorzien van een (niet beschermenswaardig) boeibord. De overgang tussen gevelvlak rechts van de entree en de schoollokaal-vleugel wordt gevormd door een hoger opgemetselde smalle toren onder zadeldak. Bovenin, aan de voorzijde is, afgedekt door een schilddakje, een bronzen schoolbel bevestigd. De schoolbel hangt boven een Latijns kruis dat in de vorm van siermetselwerk in de gevel is aangebracht. De kopgevel van deze noordoost-zuidwest georiënteerde vleugel parallel aan de Teding van Berkhoutlaan bezit twee uitgemetselde halfronde muurtje overeenkomstig die bij de hoofdentree. Rechts van deze muurtjes leidt een stoep naar een dubbel openslaande entree. De vleugel links van de hoofdentree (1940) heeft aan het eind een haaks op deze vleugel geplaatste gymzaal. De gymzaal heeft een meerruits rondboogdeur en, in de achtergevel, vijf forse gekoppelde meerruits rondboog ramen. De schoolvensters in de voorgevels van beide vleugels zijn samengesteld en bezet met meerruits ramen. Interieur De hoofdentree op de zuidoosthoek leidt via een vestibule naar de entreehal met hoofdtrappenhuis. Het hoofdtrappenhuis bezit op de begane grond een lambrisering in de vorm van natuurstenen blokken. Het trappenhuis is ingedeeld met bordestrappen die geflankeerd worden door houten, opengewerkt schotwerk, smeedijzeren balustrades en tot op de vloer doorlopende verticaal gelede, smalle glas-in-loodvensters. Op het schoolplein achter de achtergevel van de school staan twee monumentale kastanjebomen (schoolbomen).
Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst De Sint Antoniusschool heeft cultuurhistorische waarde vanwege het belang in de geschiedenis van het Bloemendaalse onderwijs als goed voorbeeld van een roomskatholieke lagere school uit 1932 met een uitbreiding in 1940. Het schoolgebouw met conciërgewoning heeft stedenbouwkundige waarde vanwege de ligging precies in de bocht van de Teding van Berkhoutlaan. Door de prominente verschijningsvorm van het entreegebouw, die op de begane grond een afgeschuinde hoek vormt, neemt de school een beeldbepalende positie in. De stedenbouwkundige waarde wordt versterkt doordat de school vrijstaand is gelegen op een eigen terrein met voorterrein en schoolplein(en). Architectuurhistorisch is de school van belang vanwege de kwaliteit van het in een verstrakte versie van de Amsterdamse Schoolstijl ontworpen gebouw. Karakteristiek is de symmetrische opzet van de hoger opgetrokken hoofdentree tussen de beide vleugels die geleed wordt door langgerekte smalle vensters die bezet zijn met gekleurd glas-in-lood, de plasticiteit van de blokvormige bouwmassa’s en de centrale entreepartij met flankerende halfronde uitbouwen. Het schoolgebouw is vrij gaaf in hoofdvorm maar op onderdelen en in detaillering gewijzigd. Beschermenswaardig zijn alle in de bovenstaande beschrijving omschreven onderdelen tenzij aangeduid als niet beschermenswaardig. De bescherming is vooral gericht op de hoofdentreepartij, de beide zijvleugels en het interieur van de entreehal met het hoofdtrappenhuis. Alle kozijnen en ramen zijn gewijzigd van staal in aluminium en bezitten daardoor een niet beschermenswaardige materialisering. Het zou het gebouw ten goede komen wanneer de oorspronkelijke details van met name het tegelwerk en gevelafsluiting van de opbouw boven de hoofdentree hersteld zouden worden.
Voorgevel (parallel aan de Teding van Berkhoutlaan) met links entreepartij met klokkentorentje
Achtergevel: centraal de entreepartij, links de vleugel uit 1932, rechts de vleugel uit 1940
Hoofdentree
Trappenhuis met houten schotwerk
Glas-in-loodvensters in trappenhuis en smeedijzeren balustrade
Bouwtekening 1932 van de voorgevel en entreepartij
Bouwtekening met uitbreiding uit 1940
