hét magazine voor de overheid
D i re c t i e E m a n c i p a t i e b l ij met verhuizing naar OCW Zie pagina 30
29 maart 2007
nr
6
derde jaargang
Te weinig controle door de pagina 12
Jonge Ambtenaar van het Jaar Marije Bierlaagh interviewt kunstenaar Dadara pagina 26 De flexibele ambtenaar van SZW pagina 19
Adri Duivesteijn en zijn kritiek op de PvdA pagina 16
Drie adviezen aan André Rouvoet pagina 22
P&O Flex
de ABP-rol specialist
073-5039320 I.M.
Ongediertebestrijding slecht geregeld pagina 6
w w w . p o s e r . n l
In gesprek:
^X bZadY^Zh DPNQPTFECZDFOUSJD
^X bZadY^Zh DPNQPTFECZDFOUSJD
CENTRIC MELODIES HET NIEUWE GELUID VAN CENTRIC Tegelijk met de nieuwe Centric Melodies architectuur en de roadmap is een innovatief onderhoudsmodel geïntroduceerd, dat inspeelt op uw budgetproblematiek: Melodies Software Assurance. Dit zonder concessies te doen aan de door u gewenste en noodzakelijke functionaliteit. De basis is de onderhoudsvorm Melodies Classic Assurance. Deze kan uitgebreid worden met de Melodies Upgrade Protection en die vervolgens met de Melodies Suite Assurance. Centric Melodies is een innovatieve overheidsMet dit onderhoudsmodel kunt u zich verzekearchitectuur, waarmee gemeenten de komende ren tegen aanvullende investeringen in bijvoorjaren invulling kunnen geven aan hun beleid. beeld nieuwe versies, additionele functionaliteit De architectuur kent drie lagen, passend binnen XZcig^X bZadY^Zh XZcig^X bZad XZcig^X bZad het referentiemodel van binnen deY^Zhen nieuwe services. Y^ZhEGEM en OUSJD DPNQPTFECZDFNORA (Nederlandse Overheid Referentie Architectuur): frontoffice, en bZad back- ^ZhMet Centric Melodies dirigeert u uw organisatie XZcig^X bZadY^Zh XZcig^X bZadY^Zh midoffice XZcig^X Y en ICT in het door u gewenste tempo de Door bestaande producten van OUSJD DPNQPTFECZDFoffice. toekomst in. gestandaardiseerde koppelvlakken te voorzien, XZcig^X bZadY^Zh XZcig^X bZad XZcig^X Y^Zh kunnen gegevens tussen de drie lagen enbZad metY^Zh OUSJD DPNQPTFECZDFketenpartners worden Binnen deY^ZhCentric Melodies XZcig^X bZadY^Zh XZcig^X bZadYuitgewisseld. ^Zh XZcig^X bZad OUSJD een architectuur DPNQPTFECZDFmidoffice zal de Centric conductor gaan zorgen Als overheidsorganisatie heeft u voor uw ICT een harmonieuze samenklank nodig. De juiste ICT-instrumenten, die samenwerken in het tempo en op die manier die u op dat moment wenst. Centric Melodies is hiervoor dé oplossing. Centric Melodies staat voor een toekomstgerichte en open architectuur, de bijbehorende roadmap en een flexibel budgetteringsmodel.
DPNQPTFECZ DPNQPTFECZDFOUSJD TFECZDFOUSJD ^Zh DPNQPTFECZ DPNQPbZad XZcig^X Y US FO D CZ DPNQPTFDPENQPTFECZJDDFOUSJD DPNQPTFECZ DFOUSJD CZ E TF QP N DPNQPTFEECZCZ DP FO XZcig^X bZadY^Zh D JD CZ US E DPNQPTF DPNQPTF XZcig^X bZadY^Zh JD US FO TFECZD USY DPNQPTFEECZCZ DPNQPbZad XZcig^X ^Zh XZcig^X bZadY^Zh JD CZ FO E D DPNQPTF DPNQPTF XZcig^X bZadY^Zh JD JD US US FO FO DPNQPTFTFDPEENCZCZQPDDTFFOEUSCZJDD DPNQPTFTFEECZCZ XZcig^X bZadY^Zh DPNQP DPNQP DFOUSJD XZcig^X bZadY^Zh DPNQPTFECZCZ DPNQPTFECZCZDFOUSJD XZcig^X bZadY^Zh TFE DPNQPTFE DPNQPbZad XZcig^X ^Zh XZcig^X bZadY^Zh JD US Y FO D DPNQPTFECZCZ DPNQPTFECZCZDFOUSJD XZcig^X bZadY^Zh DPNQPTFDPENQPDTFFOEUSCZJDDFOUSJD DPNQPTFE XZcig^X bZadY^Zh TFECZ TFECZ USJD QP QP N N DP DP XZcig^X bZadY^Zh DPNQPTFECZ DPNQPTFECZDFO XZcig^X bZadY^Zh
^X bZadY^Zh DPNQPTFECZDFOUSJD ^X bZadY^Zh OUSJD DPNQPTFECZDF^Zh ^X bZad XZcig^X bZadY^Zh XZcig^X bZadY^Zh Y OUSJD een correcte doorverwijzing van berichten ZDFOUSJD ZDFvoor EC EC een roadmap QPTF QPTF DPN DPN ^X bZadY^Zh XZcig^X bZadY^Zh XZcig^X bZadY^Zh en continue, actuele statusinformatie. De uitOUSJD OUSJD ZDF ZDF EC EC een budgetteringsmodel DPNQPTFCentric DPNQPTF ^Zh ^X bZad XZcig^X bZad XZcig^X bZad ^Zh Y^Zh Y gestippelde roadmap Y van Centric Melodies ECZDFOUSJD DPNQPTFGentseweg DPNQPTFECZDFOUSJD 5-11 Wilt u meer weten over Centric Melodies, kijk voorziet in een bZad geleidelijke groei naar een ^X bZad XZcig^X bZadY^Zh XZcig^X Y^Zh Y^Zh P.O. OUSJD 35 OUSJD ZDFBox ZDFservice EC EC QPTF QPTF DPN DPN dan op www.centricmelodies.nl. oriented architectuur. ^X bZad XZcig^X bZadY^Zh XZcig^X bZadY^Zh Y^Zh 2800 AA Gouda OUSJD OUSJD ZDF ZDF EC EC DPNQPTFThe Netherlands DPNQPTF ^X bZad XZcig^X bZadY^Zh XZcig^X bZadY^Zh Y^Zh ZDFOUSJD+31 182 55 58 50 DPNQPTFECZDFOUSJD EC Phone QPTF DPN ^X bZadY^Zh XZcig^X bZadY^Zh XZcig^X bZadY^Zh Fax ZDFOUSJD+31 182 55 57 09 DPNQPTFECZDFOUSJD EC QPTF DPN ^X bZad XZcig^X bZadY^Zh XZcig^X bZadY^Zh Y^Zh
[email protected] ZDFOUSJD ZDFOUSJD EC EC QPTF QPTF DPN DPN ^X bZad XZcig^X bZadY^Zh XZcig^X bZadY^Zh www.centricmelodies.nl Y^Zh DPNQPTFECZDFOUSJD DPNQPTFECZDFOUSJD ^X bZadY^Zh XZcig^X bZadY^Zh XZcig^X bZadY^Zh ZDFOUSJD ZDFOUSJD EC EC QPTF QPTF DPN DPN ^X bZadY^Zh XZcig^X bZadY^Zh XZcig^X bZadY^Zh consultancy | it solutions | software engineering | e-business | systems integration | managed ict services | training DPNQPTFECZDFOUSJD DPNQPTFECZDFOUSJD
inhoud
PM n ummer 6 29 maa rt 2007
12 De Belastingdienst controleert niet genoeg
‘Kwantiteit is heilig, kwaliteit speelt geen rol meer’
16 ‘De partij is inhoudelijk heel vlak geworden’
Adri Duivesteijn spuit zijn kritiek op de PvdA
19 ‘Kennis verliezen kan ook functioneel zijn’
16
De flexibiliteit van SZW-ambtenaren
22 Drie adviezen aan André Rouvoet
Hoe pak je de jeugdcriminaliteit aan?
26 ‘De regeltjescultuur is typisch Nederlands’
Jonge Ambtenaar van het Jaar Marije Bierlaagh interviewt kunstenaar Dadara
29 Uitvoerders blikken terug en kijken vooruit
NIEUWS 6 t/m 11
19
6 Slechte controles geven ratten vrij spel 7 Onduidelijkheid over vakantiewoningen 8 Korthals Altes over het opheffen van ‘zijn’ AIV 10 ‘Altijd happy hour in de drankschuur’ 11 Migratiecentrum in Mali tegen illegaliteit SPELERS 30 t/m 33
0 Directie Emancipatie werkt al op OCW-papier 3 31 Voorlichter Bruinsma vertrekt naar Berlijn 32 Angelique Berg pakt taakstelling Vrom op 33 Peter Arnoldus gaat weg bij de Rijksacademie MENINGEN
7 Column Guikje Roethof: Achter de schermen 29 Column Jorrit de Jong: Roofkapitaal
39
SERVICE
37 Kameragenda
Omslagfoto: Rob Jongbloed
PM 29 / 3
3
lopende zaken > Algemene Zaken ONDERRADEN
• Het milieu staat hoog op de agenda van de premier. Op
donderdag 29 maart neemt hij op het Plein in Den Haag een boomhut van duurzaam hout in ontvangst. Maandag 2 april opent hij een nieuwe operatiekamer in het IJsselland Ziekenhuis in Capelle aan den IJssel waar hij destijds zelf is geopereerd aan zijn voet. Een dag later voert hij het grote beleidsdebat naar aanleiding van de regeringsverklaring in de Eerste Kamer. Na Pasen, op dinsdag 10 april, start de reguliere onderradencyclus. Tot nu toe is in verband met de Europese top van alle ministeriële onderraden alleen de onderraad Buitenlandse Zaken bijeen geweest.
deze maand. ’s Avonds opent hij in Foam, het Fotografiemuseum Amsterdam, een tentoonstelling van de Amerikaanse fotojournalist James Nachtwey, die al meer dan twintig jaar fotografeert in crisisgebieden over de hele wereld, zoals Rwanda, Afghanistan, Bosnië, Somalië, het Midden-Oosten en Irak.
Defensie
BZK
• Minister Ter Horst reikt op 29 maart de jaarlijkse Politie Innovatie Prijs en de Aanmoedigingsprijs uit op het Zuid-Hollandse provinciehuis in Den Haag. De genomineerden zijn de regiopolitie Amsterdam-Amstelland, Limburg-Noord en Utrecht. Op 3 april komt de minister naar de Eerste Kamer om een rapport te behandelen over de juridische procedures die nodig zijn bij verdragen die strijdig zijn met grondwetbepalingen. bestuurlijke drukte • Staatssecretaris Bijleveld laat zich op 2 april bijpraten over het BEL-project: de samenwerking van de gemeenten Blaricum, Eemnes en Laren op terreinen als belastingen, juridische zaken en gemeentewerken. Dit project moet uitmonden in één uitvoerende ambtelijke dienst. Op 4 april komen de BZK-bewindslieden samen met Hirsch Ballin van Justitie naar de Tweede Kamer voor een kennismaking met de vaste commissie voor Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse Zaken. Zij lichten dan ook de onderlinge taakverdeling met betrekking tot de Antillen toe. INNOVATIE
Buitenlandse Zaken VS • Minister Verhagen woont op 30 en 31 maart in Bremen het Gymnich-overleg bij, de informele bijeenkomst van EU-ministers van Buitenlandse Zaken. Het gaat over Iran, het Midden-Oosten, Europees Nabuurschapsbeleid en Kosovo. Begin april, op 2 en 3 april om precies te zijn, brengt de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken een bilateraal bezoek aan de VS. Het programma is behoorlijk zwaar en behelst onder andere een kennismakingsbezoek aan Condoleezza Rice. KINDSOLDATEN • Op 3 en 4 april reist minister Koenders naar Parijs voor de High Level Meeting van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso/Dac). In Oeso-verband wordt afgesproken welke activiteiten gerekend kunnen worden tot officiële ontwikkelingshulp en wat daarbuiten valt. Na Pasen neemt Koenders uit handen van Marco Borsato een rapport in ontvangst over 11.000 kindsoldaten in Colombia. Op 11 april spreekt hij de achterban van de VNG toe op een conferentie met de veelzeggende titel: ‘Wethouder waarom doen wij dit?’ En zaterdag 14 april houdt Koenders de openingspeech op de jaarlijkse Afrikadag. Daar moet hij snel weer weg om op tijd in Washington te zijn voor de voorjaarsvergadering van de Wereldbank. FOAM • Donderdag 29 maart is staatssecretaris Timmermans in de Tweede Kamer voor een algemeen overleg over de Razeb van begin
4
PM 29 / 3
IRAK • De vraag of het kabinet de Kamer wel of niet volledig heeft geïnformeerd over de situatie in Irak houdt de gemoederen op Defensie voorlopig nog wel even bezig. Tijdens een debat met het parlement moet minister Eimert van Middelkoop zich verantwoorden over de informatievoorziening van de kabinetten-Balkenende. Het debat zal, zoals het er nu naar uitziet, op woensdag 4 april plaatsvinden. HELIkOPTERS • Het trio van de buitenlandse politiek Verhagen, Koenders en Van Middelkoop heeft besloten een aantal materiële wijzigingen door te voeren in de Nederlandse aanwezigheid in Tarin Kowt (Afghanistan). Het aantal Apache-helikopters wordt teruggebracht van zes naar vier. Half april zullen twee extra F-16’s dit moeten compenseren. Later, op 1 mei, nemen bovendien drie Chinook-transporthelikopters de taken over van vijf Cougar-helikopters op Kandahar Airfield.
Economische Zaken ELEkTRICITEITSWET • Minister Van der Hoeven moet de Tweede Kamer in een overleg op 3 april uitleggen wat de stand van zaken is van de wijziging van de Elektriciteitswet. In deze omstreden wet werd splitsing van productie- en netwerkbedrijven verplicht gesteld. De Eerste Kamer nam de wet in november vorig jaar aan, maar voegde er de motie-Doek/Sylvester aan toe waardoor energiebedrijven alleen hoeven te splitsen als ze zich niet aan bepaalde spelregels houden. MONOPOLIE • In de eerste week van april wordt de opheffing van de Postwet van 1807 behandeld in de Tweede Kamer in aanwezigheid van staatssecretaris Frank Heemskerk. De bestaande Wet op de posterijen garandeerde een monopolie voor TNT, het vroegere PTT Post, voor stukken lichter dan 50 gram. Na twee eeuwen van monopolie kunnen, na opheffing van de wet, ook kleinere postbedrijven brieven en kaarten versturen.
Justitie • Minister Hirsch Ballin heeft de komende weken een rustig programma, er staan voor hem geen publieke optredens gepland. Wel wordt de bewindsman op 4 april in de Tweede Kamer verwacht voor een Algemeen Overleg over auteursrechtbeleid. asiel • Staatssecretaris Albayrak is op donderdag 29 maart in de Kamer voor een Algemeen Overleg over vreemdelingen- en asielbeleid. Aan bod komt onder andere de kabinetsreactie op de uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens van 1 januari 2007 in de zaak van een Somalische asielzoeker. Op 4 april is de staatssecretaris opnieuw in de Kamer voor een overleg over vreemdelingen- en asielbeleid, ditmaal staan de beschermende maatregelen voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen op de agenda. AUTEURSRECHT
lopende zaken < Financiën SENAAT
• Op dinsdag 3 april debatteert minister Bos samen met de col-
lega’s Balkenende en Rouvoet met de Eerste Kamer over de regeringsverklaring. Een dag later is Bos in Amsterdam om de aandeelhoudersvergadering van De Nederlandsche Bank bij te wonen. In de namiddag heeft hij een gesprek met de vertegenwoordigers van het Internationaal Monetair Fonds. Bos spreekt met de IMF-delegatie over de zogenoemde IV-consultatie, waarin het IMF zijn licht over de Nederlandse economie laat schijnen.
LNV GREENPORT • Minister Gerda Verburg neemt donderdag een rapport in ontvangst op het congres Goed Onderweg van het Platform Agrologistiek. Dit rapport, opgesteld door Buck Consultants International, evalueert een aantal pilots dat besparingen op transportkilometers en CO2-uitstoot in de keten van landbouw via voedselverwerkende industrie naar de consument moet opleveren. Verburg zet zich ook in voor de Greenport: ze is maandag gastspreker op een bijeenkomst van de Vereniging van Bloemenveilingen in Noordwijk.
Verkeer en Waterstaat • De Nederlandse Spoorwegen zeggen dat zij zich de eerste woorden van Camiel Eurlings ‘ter harte hebben genomen’. Eurlings zei in een van zijn eerste optredens als minister dat de communicatie van de NS met zijn klanten beter moet. Volgens een woordvoerder van de NS is het bedrijf daar al een tijd mee bezig. Zo heeft de NS sinds vorig jaar tientallen miljoenen euro geïnvesteerd in treinstellen waar online schermen komen te hangen die de reiziger van informatie over aansluitingen, vertragingen en routes zullen voorzien. In de zomer worden deze schermen in gebruik genomen. Daarnaast krijgen conducteurs zogenaamde railpockets, te vergelijken met een Blackberry, waarop zij actuele informatie kunnen ontvangen.
NS
Vrom
OCW
• Op 3 april neemt minister Jacqueline Cramer in Nieuwspoort een rapport in ontvangst van de Nederlandse afdeling van de International Union for the Conservation of Nature (IUCN), een natuurbeschermingsorganisatie waarbij zowel staten, bedrijven als milieuorganisaties zijn aangesloten. Het rapport Samen sterk voor een groen en duurzaam Nederland omvat tien aanbevelingen voor het Nederlandse milieubeleid. Hoewel VNO-NCW medeopsteller is van het document, heeft de organisatie nog wel wat kritiek op de inhoud. Waar die kritiek precies uit bestaat, wil een woordvoerder nog niet kwijt. WIJKEN • Onder het motto Samen buurten, samen binden bezoekt minister Ella Vogelaar tot eind juni de veertig geselecteerde aandachtswijken. Op 2 april gaat ze naar het Utrechtse Kanaleneiland en op 9 april staat Den Haag Zuid-West in op het programma. Verder opent Vogelaar op 4 april in Den Haag het praktijkcongres WoON naar Wens en is zij op 11 april aanwezig op het congres Woonfraudebestrijding, georganiseerd door de Amsterdamse federatie van woningcorporaties. AANBEVELINGEN
MOOIER NEDERLAND • Na de ministerraad op vrijdag 30 maart brengt minister Plasterk samen met de collega’s Vogelaar en Cramer een werkbezoek in het kader van het project Mooier Nederland waarmee de verrommeling van het landschap moet worden tegengegaan. Rijksbouwmeester Mels Crouwel sluit zich aan bij dit gezelschap. Maandag 2 april gaat Ronald Plasterk wederom met een aantal collega-bewindspersonen op stap. Met Marja van Bijsterveldt, Piet Hein Donner en Ahmed Aboutaleb legt hij een werkbezoek af aan het bedrijf Strukton. Het bezoek staat in het teken van het project Leren en Werken waarbij OCW en SZW samenwerken. LAAGGELETTERDHEID • Donderdag 29 maart is staatssecretaris Van Bijsterveldt aanwezig bij een door de Stichting van de Arbeid (Star) georganiseerde middag over laaggeletterdheid in het bedrijfsleven. De voorzitter van de Star, Bernard Wientjes, overhandigt aanbevelingen omtrent dit onderwerp aan prinses Laurentien, die voorzitter is van Stichting Lezen en Schrijven.
SZW • Minister Donner zal woensdag 4 april deelnemen aan het symposium Investeren in werkzekerheid in de Paleiskerk te Den Haag. Vertegenwoordigers van wetenschap, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties geven er hun zienswijze op het gelijknamige rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Donner houdt ook een toespraak over het thema. middenveld • Ook staatssecretaris Aboutaleb zoekt de sociale partners en het middenveld op. Hij is bezig met de voorbereiding van de Participatietop en de Dialoogdagen. Daarnaast heeft hij een Algemeen Overleg in de Kamer over de handhaving van wet- en regelgeving op zijn terrein. WERKZEKERHEID
VWS diversiteit • Na een televisieoptreden in Buitenhof op zondag 1 april, brengt Ab Klink maandag een bezoek aan de Isala-klinieken in Zwolle. Klink is vooral geïnteresseerd in de nieuwe bedrijfsvoering van het grootste niet-academische ziekenhuis van Nederland, waar oud-SG van Vrom Marjanne Sint voorzitter van de raad van bestuur is. Op 11 april zal Klink in de ochtend spreken op het Nederlands Volkscongres Volksgezondheid in Rotterdam over het onderwerp ‘diversiteit in volksgezondheid’. ’s Middags gaat de minister op bezoek bij elektronicaconcern Philips in Eindhoven waar hij uiteraard vooral geïnteresseerd zal zijn in de medische afdeling. TOUR • Lelystad is de volgende halte van staatssecretaris Jet Bussemaker tijdens haar AWBZ-tour. In 2007 krijgen instellingen te maken met een aantal wijzigingen in de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten, die grotendeels voortvloeien uit de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).
PM 29 / 3
5
nieuws > Vrij spel voor de ratten
‘VWA-controleurs zijn makkelijk om de tuin te leiden’
broodje, vertellen nog wel te schrikken van de voorbijschietende muizen met hun trillende neusjes en nieuwsgierige kraaloogjes. Ongediertebestrijders spreken in De Telegraaf zelfs over een landelijke muizenplaag, veroorzaakt door de zachte winter. ‘Achter iedere muis die je ziet, gaat per definitie een muizenkolonie VROM • ‘Kentucky Fried Ratten’ heet het veelbekeken internetfilmpje schuil en ze zitten door de hele stad,’ zegt Martin Hommenga van de waarop een kolonie ratten na sluitingstijd krioelt door een gecombiGGD Amsterdam, waar de Dienst Ongediertebestrijding onderdeel van is. Ratten zijn, net als in de VS, vaker te vinden bij fastfoodrestaurants, neerde vestiging van Kentucky Fried Chicken en Taco Bell op Manhattan in New York. Het restaurant is er wereldberoemd mee geworden en het vertelt Hommenga. ‘Ratten komen af op niet goed afgesloten vuilconleverde voor de fastfoodketens tainers. Die vind je vaak bij fastdodelijke antireclame op. Wat bleek: foodrestaurants, die veel weggooi‘Bij ongediertebestrijding gaat en, maar containers soms een dag een dag eerder had een hygiënehet om een momentopname’ inspecteur het restaurant nog een niet legen. Bezoekers melden zich goedkeurende verklaring gegeven. De inspecteur werd direct geschorst, bij ons met het verhaal dat ze ratten onder de struiken zien terwijl ze bij een drive-in in hun auto zitten. Niet echt een prettig gezicht als je de betreffende vestiging gesloten en de gemeentelijke hoofdinspecteur een hamburger zit te eten.’ kondigde een evaluatie van de procedures aan. Volgens Spierings, zelf distributeur van bestrijdingsmiddelen, schiet ‘Zoiets kan in Nederland absoluut ook gebeuren. Sterker nog, ik ken meerdere voorbeelden waar het kort na een controle helemaal mis was,’ de controle op de ongediertebestrijding in Nederland vooral tekort doorzegt Bert Spierings van de Nederlandse Vereniging van Plaagdiermadat de VWA te weinig inspecteurs telt, die bovendien onvoldoende zijn nagement Bedrijven (NVPB). Hij wijst daarbij op de werkwijze van de opgeleid. ‘Die controleurs zijn gewoon te makkelijk om de tuin te leiden. Voedsel en Waren Autoriteit (VWA), die als landelijke autoriteit onder Ze weten niet hoe ze moeten kijken. Slechts een enkeling is gediploandere horeca en winkels controleert op hygiëne. Die is ‘absoluut niet meerd. Dat is echt een probleem,’ zegt de ongediertebestrijder. ‘Het wordt streng genoeg’, vindt Spierings. Als voorbeeld noemt hij het geval waareen beetje een ja-neespelletje als ik daarop reageer,’ zegt Coen Gelinck van de VWA. ‘In ieder geval hebben we een paar honderd inspecteurs in een particuliere ongediertebestrijder in het speciale logboek van een café noteert dat een gat in de muur dicht moet. ‘Als drie weken later een en twee gediplomeerde ongediertebestrijders. Dat wil zeker niet zeggen inspecteur langskomt en vraagt waarom dat gat nog niet dicht is, komt dat alleen die twee mensen dat controlewerk kunnen doen. Zij worden de ondernemer er gewoon mee weg door te zeggen dat zijn metselaar steeds intensiever betrokken bij het opleiden van onze controleurs en nog geen tijd had. Dat is natuurlijk belachelijk.’ dragen zo hun kennis over.’ De VWA komt gemiddeld genomen een keer De manier waarop ongediertebestrijding in Nederland precies is gereper jaar bij een bedrijf langs voor een zogenoemde ‘basisinspectie’. Dat geld is onduidelijk. Gemeentelijke bestrijdingsdiensten zijn de afgelopen is onderdeel van nieuw beleid sinds 1 januari van dit jaar. Volgens het jaren merendeels geprivatiseerd. Daardoor ontbreekt een goed beeld van principe ‘zacht waar het kan, hard waar het moet’ krijgen goed prestede omvang van ongedierte en de bijbehorende bestrijding. Zo blijkt het rende bedrijven voortaan minder vaak de inspecteur over de vloer en moeilijk antwoord te geven op de vraag hoeveel ratten en muizen er in slecht presterende bedrijven juist vaker. Nederland naar schatting rondkruipen. De VWA heeft geen flauw idee en Het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen, een geprivatiseerde afdede Dienst Ongediertebestrijding van ling van het ministerie van Vrom, de Amsterdamse GGD beschikt ‘een deskundige vertelde me ooit dat een land pleitte in 2000 voor invoering van evenmin over getallen. ‘Een Engelse een keurmerk dat voor consumenten ongeveer evenveel ratten als mensen telt’ deskundige vertelde me ooit dat een aangeeft dat een horecabedrijf vrij land altijd ongeveer evenveel ratten als mensen telt,’ zegt Spierings, die is van ongedierte. In de VS bestaat het vignet al jaren. In Nederland is zich aan een schatting over muizen niet waagt. het er nooit gekomen, mede door weerstand vanuit de horecasector. Ook Vaststaat dat er genoeg werk is voor de bloeiende particuliere ongede Amsterdamse GGD ziet nog steeds niets in een dergelijk keurmerk. diertebestrijdingssector. Dat blijkt alleen al uit de regelmatige nieuws‘Het biedt alleen maar schijnzekerheid,’ zegt Hommenga. ‘Bij ongedierberichten over muizen- en rattenplagen, bijvoorbeeld recentelijk in de tebestrijding gaat het per definitie om met een momentopname. Als een Amsterdamse Bijenkorf. Personeel van restaurant La Ruche in het wafastfoodrestaurant een nieuwe bedrijfsleider krijgt, die er niks van snapt renhuis laat in Het Parool optekenen dat ze inmiddels gewend zijn aan en containers open laat staan, kan het weer heel snel misgaan. Dan de alom aanwezige muizen. Bezoekers die net hun tanden zetten in een lopen er binnen de kortste keren weer ratten rond.’ < [Maurice Swirc] Hoe is het gesteld met de overheidscontrole op ongediertebestrijding in Nederland? Die vraag dringt zich op na een rel in de Verenigde Staten over tekortschietende controle bij een van ratten vergeven New Yorkse vestiging van een fastfoodrestaurant.
6
PM 29 / 3
nieuws >
Onduidelijkheid over vakantiewoningen ehandhaafd heeft, kun je die gemeente niet g opeens in de kou laten staan. Maar als er niet consequent gehandhaafd is, kun je nu niet ineens wel keihard gaan handhaven. Dan is legaliseren een optie of, indien de woning in een kwetsbaar beschermd gebied ligt, gedogen door middel van een persoonsgebonden beschikking.’ VROM • Frans Franken, vicevoorzitter van belanIn 2005 werd de motie-Veenendaal aangenogenvereniging Vrij Wonen, is voorstander van het men die een generaal pardon bevatte voor legaliseren van het bewonen van vakantiehuis- bewoners van recreatiewoningen. Gemeenten jes. Dit houdt in dat een gemeente, mits het die een niet aantoonbaar helder en consequent huisje niet in een beschermd natuurgebied is beleid hadden gevoerd, moesten bewoners die gelegen, het bestemmingsplan kan wijzigen van al voor 31 oktober 2003 permanent in een recreëren naar wonen. Deze methode wordt recreatiewoning woonden gedogen. Franken: slechts mondjesmaat toegepast. Wat gek is, want ‘Door de invulling van het beleid door Vrom en volgens Franken heeft Vrom ‘meermalen duide- de val van Balkenende II is hier niets van terechtlijk de voorkeur uitgegekomen.’ Bijkomend sproken voor het legaliprobleem volgens Fran‘De gemeente wil legaliseren, ken is dat de provincies seren’ boven gedogen de provincie houdt het tegen’ of verbieden van pervaak dwarsliggen. ‘De manente bewoning. Die gemeente wil legalisemening draagt het ministerie echter niet uit. Ster- ren, maar de provincie houdt het dan tegen.’ ker nog, Franken heeft, naar eigen zeggen, op Depla denkt dat dit probleem redelijk simpel op voorlichtingsdagen van de inspectiedienst van te lossen is. ‘Het ministerie moet voorop gaan Vrom te horen gekregen dat legaliseren juist lopen en helder omschrijven wat het gewenste beleid is. Dan heb je de provincies niet nodig en weer niet de voorkeur genoot. Uit een brief die minister Winsemius in febru- kunnen gemeenten het verder regelen.’ Voor de ari naar de Kamer stuurde, bleek dat de meeste langere termijn wil Depla dat er geen ondergemeenten inmiddels beleid voor het illegaal scheid meer gemaakt wordt. ‘Er mag geen verbewonen van vakantiehuizen hebben opgesteld, schil meer zijn tussen tijdelijke en permanente maar dat niet altijd even consequent uitvoeren. woningen. Als we er weer vakantiehuisjes bij Tweede Kamerlid voor de PvdA Stef Depla vindt bouwen die niet aan de normen voldoen, dan dat er naar het eerder gevoerde beleid gekeken begint het weer van voren af aan. Gewoon niet moet worden. ‘Als een gemeente altijd hard aan beginnen.’ < [Vincent Smits]
Yvonne Kroese
Permanente bewoners van vakantiehuisjes in de gemeente Berkelland lopen grote kans een dwangsom van 5.000 euro per maand opgelegd te krijgen, of zelfs hun huis te worden uitgezet. In andere gemeenten wordt weer soepeler omgesprongen met vakantiewoningen.
Achter de schermen Wat vond u van de Wouter Tapes? Ik vond ze tamelijk ontluisterend. Hier was in een oogopslag te zien dat de PvdA niet de leider heeft die ze verdient, dat de PvdAleider zich omringt met een groot aantal onervaren adviseurs en dat de PvdA als partij ideologisch de weg kwijt is. Geen wonder dat de SP van Jan Marijnissen in de peilingen inmiddels groter dan de PvdA is geworden. In de tweede aflevering van de tapes bleek dat de top van de PvdA de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken, Maxime Verhagen, ‘een rat’ vindt. De PvdA had zelf wel een kandidaat voor dat ministerie willen leveren, ware het niet dat de PvdAgegadigden voor die positie het heel moeilijk zouden vinden die post te aanvaarden onder de voorwaarde dat er geen onderzoek naar de deelname aan de oorlog in Irak mag komen. Een kwetsbaar gegeven, want de PvdA zit nu in een kabinet dat zo’n onderzoek tegenhoudt, terwijl de feiten waaruit blijkt dat de Nederlandse regering had kunnen weten dat er geen massavernietigingswapens in Irak waren, zich opstapelen. In een sterke uitzending van het programma Reporter afgelopen zondag bleek dat de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken, Jaap de Hoop Scheffer, in een vroeg stadium voor de Atlantische lijn koos. Maar de minister vroeg aan zijn ambtenaren om een volkenrechtelijke (massavernietigingswapens) argumentatie, die nu dus geen stand blijkt te houden. Het Kamerdebat over de Nederlandse positie ten aanzien van de inval in Irak werd gevoerd op 18 maart 2003. De PvdA steunde de pro-Amerikaanse lijn van het kabinet niet. In december 2003 werd Jaap de Hoop Scheffer persoonlijk beloond voor de Nederlandse opstelling. Hij werd door president Bush gevraagd om secretarisgeneraal van de Navo te worden. Speelde die mogelijke benoeming op de achtergrond al een rol? Die vraag zal wel nooit beantwoord kunnen worden. Bij aanstellingen op een dergelijk hoog niveau zijn geen pottenkijkers aanwezig. Laat staan dat de VPRO met een cameraploeg achter de schermen gedoogd wordt. Voor ons vertrouwen in de instituties is dat misschien maar beter ook. Stel dat we wisten dat het allemaal handjeklap was en dat persoonlijke belangen meespeelden bij vraagstukken van oorlog en vrede? Het is een eer voor Nederland dat het na de legendarische Joseph Luns voor de tweede maal een secretaris-generaal van de Navo mocht leveren. Laten we het daar voor onze eigen gemoedsrust gewoon op houden. Guikje Roethof
[email protected] PM 29 / 3
7
nieuws > Voorzitter Korthals Altes van de Adviesraad Internationale Vraagstukken:
Opheffen van de AIV is ‘kapitaalver lands beleid en Europa volgens de regering in de eerste pijler van het regeringsbeleid thuishoren. Als je nagaat hoeveel er uitgegeven wordt aan ontwikkelingssamenwerking en defensie, mag er ook wel nagedacht worden over hoe dat geld wordt uitgegeven. Saillant is overigens dat de brief van de SG’s een dag na het Kamerdebat over het coalitieakkoord op 8 februari verscheen. De Kamer heeft er niet over kunnen debatteren. De SG’s, die hun voorstel op 18 januari al klaar hadden, konden toen ook nog niet weten dat in de eerste pijler voorzien was in een actieve internationale en Europese rol voor Nederland.’
militaire operaties zijn er maar weinig strategische adviseurs. Het kabinet wil nu het land in en peilen wat men vindt. Over strategie zullen ze op die manier niet veel horen.’
Geen premie op afsplitsen
De Nationale DenkTank
Frisse blik populair
BZK • Minister Ter Horst vindt dat de Provin-
OCW • Nadat de eerste editie van de Nationale DenkTank de situatie in de zorg onder de loep heeft genomen, is het nu tijd voor het onderwijs. De Stichting De Nationale DenkTank wil de Nederlandse ‘kennisverzuiling’ tegengaan door te bouwen aan een interdisciplinair netwerk tussen overheid, universiteiten en bedrijfsleven. Twintig excellente studenten gaan zich buigen over de vragen: hoe corresponderen de wensen van de samenleving met de wensen van de student? En op welk type afgestudeerde zit de arbeidsmarkt precies te wachten? Na de zomerschool in augustus start de onderzoeksperiode van drie maanden. In december wordt het eindrapport gepresenteerd.
BZK • Het is leuk jonge ambtenaar te zijn. Dat
In het regeerakkoord staat dat een actief buitenlands beleid de eerste pijler onder het kabinetsbeleid moet zijn, maar tegelijkertijd nam de nieuwe regering ook een beslissing over de toekomst van de Adviesraad Internationale Vraagstukken: het belangrijkste adviesorgaan voor buitenlands beleid moet worden opgeheven. BZ/DEFENSIE • Oud-minister Frits Korthals Altes,
voorzitter van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), nam met enige verwondering kennis van het plan om zijn organisatie op te heffen. Het stond niet met zoveel woorden in het regeerakkoord, maar wel in het document van de secretarissen-generaal De verkokering Kan het werk van de AIV niet evengoed door voorbij waarop het nieuwe kabinet de maatre- ad-hocadviescommissies worden gedaan, gelen voor een efficiëntere rijksdienst baseert. zoals de SG’s voorstellen? De SG’s schrijven daar‘De AIV heeft een in dat adviesorganisageweldig reservoir van ‘Aan fundamenteel ties die niet tot de stradeskundigheid. Als je nadenken over beleid kom tegische advieskernen je als minister niet toe, weet dat ontbindt en de (te weten: leefomgedeskundigen naar huis ik uit ervaring’ ving, volksgezondheid, stuurt, is dat een enoronderwijs en cultuur) behoren, opgeheven me kapitaalvernietiging. Die kennis krijg je met moeten worden. De opschoning zou jaarlijks 15 ad-hoccommissies niet meer bij elkaar. Consulmiljoen opleveren, waarvan 1 miljoen op de AIV tants op het gebied van buitenlandse politiek wordt bespaard. zijn ook niet dik gezaaid. Als je de politie van Gelderland wilt doorlichten, schakel je BerenU bent uiteraard niet zo blij met dit plan? schot in, maar op het gebied van internatio‘Ik vind het merkwaardig. Juist omdat buiten- nale betrekkingen, buitenlandse politiek en
ciale Staten van Noord-Holland vrij zijn om afgesplitste Statenleden te korten op de fractievergoeding. De Provinciale Staten van Noord-Holland hadden daartoe in februari besloten, maar commissaris van de Koningin Harry Borghouts heeft de beslissing ter vernietiging voorgedragen aan de minister. Hij vindt dat een korting bij afsplitsen in strijd is met het gelijkheidsbeginsel. De minister is echter geen voorstander van een premie op afsplitsen en stelde de Provinciale Staten in het gelijk. Een eenmansfractie krijgt in Noord-Holland 36.000 euro per jaar, een afgesplitst Statenlid dat als eenmansfractie verdergaat, 12.000 euro.
8
PM 29 / 3
Een goed advies inzake het referendum over de Europese grondwet had misschien wel een hoop ellende gescheeld? ‘We hebben het toenmalige kabinet aangeboden een advies over Europa en de burger op te stellen. Dat wilde men toen niet. Andere dingen waren belangrijker. Je zag de steun voor Europa afbrokkelen. Of ze het niet zagen of niet wilden zien, weet ik niet. Na het referendum hebben wij uit eigen beweging een advies uitgebracht. We schreven in Een brug tussen burgers en Brussel dat Europa veel meer op de agenda van de Tweede Kamer moest worden gezet. Als je de burgers bij Europa wilt betrekken, zul je veel meer moeten politiseren en zeggen wat je met Europa wilt. Dat gaan ze nu wel doen, met de discussie over de subsidiariteit.’ ‘Het kabinet wist natuurlijk niet hoe hard Duitsland het zou spelen en of zou worden vastgehouden aan een grondwet. Ik heb begrepen dat ze Nederland nu toch tegemoetkomen. Er is sprake van een nieuw basisverdrag, waarin de wijze waarop we straks met 27 lidstaten moeten beslissen wordt vastgelegd. Dat het verdrag eerst een grondwet is genoemd is ongelukkig geweest, het gaat vooral om de besluitvorming.
bewijzen jaarlijks de ongeveer 2.000 afgestudeerden die solliciteren op het tweejarige rijkstraineeship. De ministeries nemen in 2007 opnieuw 150 trainees aan. De aanmeldingsronde loopt van 30 maart tot en met 15 april. Verkeer en Waterstaat is de grootste afnemer van trainees, in 2007 biedt het ministerie 44 plekken aan. Trainees zijn vooral vanwege hun ‘frisse blik’ populair. ‘Ze dragen bij aan de vernieuwing,’ verklaart een woordvoerder van het ministerie. ‘Wij streven naar een afspiegeling van de hoger opgeleide arbeidsmarkt.’ Verkeer en Waterstaat zegt zich vooral te richten op generalisten. ‘Ze moeten breed inzetbaar zijn.’
nieuws >
nietiging’ Of de grondrechten vervolgens in een aanhangsel of als handvest worden meegenomen maakt niet veel uit.’
Het televisieprogramma Reporter van de KRO onthulde dat de Tweede Kamer onvolledig is ingelicht in de aanloop naar de Nederlandse betrokkenheid bij de oorlog in Irak. Had het kabinet hier ook moeten politiseren? ‘Als je iets niet doet [de regering ging op dat moment nog niet over tot militaire steun, CvdW], hoef je dat ook niet te melden. Je kunt als minister moeilijk de Kamer steeds informeren over wat je allemaal niet doet.’
Wat vond u eigenlijk van de campagne destijds? ‘De campagne voor het referendum was niet effectief, mag je op basis van de nee-stemmen wel concluderen. De regering is pas op het allerlaatste moment begonnen en kwam toen met een leus als Europa. Best belangrijk. Daar overtuig je natuurlijk nieWat zou de AIV geadviseerd hebben? mand mee. Vervolgens ‘De campagne voor het werd gezegd dat we ‘Als de VS in een conreferendum was niet effectief, mag je op basis weer oorlog zouden flictsituatie zou vragen van de nee-stemmen wel krijgen in Europa als om militaire steun zouconcluderen’ het verdrag niet werd den wij niet in 24 uur kunnen adviseren. We aangenomen. Het was op zijn minst gezegd allemaal erg ongecoördi- geven strategische adviezen, voor de lange terneerd. De politieke partijen deden er ook wei- mijn. We hebben eerder wel in een rapport over nig aan. Alleen de SP die tegen was, heeft van falende staten Irak aangewezen als een land zich laten horen.’ waar burgers bescherming behoeven. Ook is gekeken of Nederlandse strijdkrachten bereHou zou dat komen? kend zijn op missies in dergelijke geweldshaar‘Je moet nadenken of laten nadenken voor je den. We hebben destijds geconcludeerd dat dit begint. Aan fundamenteel nadenken over be- het geval was.’ leid kom je als minister niet toe, weet ik uit ervaring. Alleen tijdens de twee weken vakan- Hoe moet het verder met de AIV? tie misschien.’ ‘Nu en volgend jaar zijn we er nog. De bezuinigingen worden niet ineens, maar geleidelijk doorgevoerd.’ < [Chris van de Wetering]
Frits Korthals Altes (1951) is minister van Staat en prominent lid van de VVD. Hij studeerde tot 1957 rechten aan de Rijksuniversiteit Leiden en was daarna werkzaam als advocaat in Rotterdam. Van 1975 tot 1981 was hij voorzitter van de VVD, in 1981 werd hij lid van de Eerste Kamer. Vervolgens werd hij minister van Justitie in zowel het eerste als het tweede kabinetLubbers. Van 1989 tot 1991 was hij lid van de Tweede Kamer. In 1991 werd hij lid van de Eerste Kamer en van 1997 tot 2001 was hij voorzitter van de Eerste Kamer.
Juristentekort
VNO-NCW boos op grote steden
Drukker op Schiphol
JUSTITIE • Juridische afdelingen van de
SZW • Voorzitter Bernard Wientjes van
VenW • Schiphol heeft in februari ruim drie
epartementen staan onder druk, blijkt uit d een rapport dat Rein Jan Hoekstra afgelopen week aan minister Ernst Hirsch Ballin van Justitie presenteerde. Door juridisering en internationalisering wordt de rechtsorde steeds ingewikkelder en is het moeilijker om in overeenstemming met het recht te handelen. Doordat het aantal juristen daalt, is het moeilijk kwaliteit te blijven leveren. Investeren is daarom noodzakelijk, zo stelt de commissie, die tevens waarschuwt voor de ‘toegenomen mediabelangstelling voor bepaalde zaken’ in samenhang met de ‘niet tijdige en adequate inschakeling’ van juristen.
werkgeversorganisatie VNO-NCW is boos op de vier grote steden die per brief aan de Tweede Kamer hebben gevraagd de grenzen voor werknemers uit Oost-Europa nog niet compleet open te stellen. Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht willen dat de problemen rond de vaak slechte en onveilige huisvesting van de werknemers eerst worden opgelost. Wientjes verwijt de steden dat ze veel te laat komen met hun bezwaren en vindt dat de problemen los van elkaar staan. ‘Gezien de toenemende krapte op de arbeidsmarkt zijn deze mensen zeer welkom,’ meent Wientjes. ‘Ze kunnen morgen beginnen.’
miljoen passagiers verwerkt. In vergelijking met februari 2006 is dat een toename van 6,6 procent. Vooral Europese luchtvaartmaatschappijen hebben met een stijging van 16,6 procent duidelijk meer reizigers vervoerd. Het aantal vliegbewegingen bedroeg in februari 30.915. Dat is 8,8 procent meer dan in februari 2006. Het aantal passagiersvluchten steeg met 9,2 procent, terwijl het aantal vluchten met full freighters slechts met 0,6 procent toenam. Het nieuwe kabinet heeft besloten dat Schiphol binnen de bestaande milieu- en geluidsnormen kan doorgroeien. Mogelijk kan vliegveld Lelystad als overloop gaan dienen.
PM 29 / 3
9
nieuws >
‘In de drankschuur is het altijd happy hour’ Nederland in het gelijk, maar de gemeente ging in hoger beroep en wil vooralsnog blijven gedogen. ‘We hebben liever dat de jeugd zich op een plek waar wij controleren een stuk in de kraag drinkt, dan dat ze letterlijk in het maïsveld gaan zitten drinken,’ zegt Hans Vooren, jurist bij de gemeente Putten. Net als veel plattelandsgemeenten ontwikkelt het VWS • Het ministerie van VWS krijgt in de strijd tegen het alcoholgebruik Gelderse Putten een plan om de problematiek te kunnen aanpakken. van de Nederlandse jeugd steun uit onverwachte hoek. Koninklijk Horeca Nederland (KHN) is dan wel tegen het verbod op de happy hours, Bij de Voedsel en Waren Autoriteit wachten ze op een nieuwe maar staat te springen om illegale drankschuren te sluiten. Nederland beleidsinvulling eer tot intensievere controle wordt overgegaan. ‘Mensen telt rond de 1.500 van dit soort gelegenheden die KHN beschouwt als vinden het verbod op de drankschuren of het afschaffen van de happy oneerlijke concurrentie. ‘In de praktijk worden de drankschuren, keten hours misschien betuttelend, maar we moeten echt iets doen, want de en caravans gedoogd, terwijl de regels aan de laars worden gelapt. Het jongeren grijpen op steeds jongere leeftijd naar de fles. Uit ons onderzoek rijk dient de Drank- en horecawet te handhaven, maar doet dit veel te blijkt dat een bezoeker van een drankkeet op een avond gemiddeld een half kratje bier achteroverslaat,’ zegt Wim van Danen, directeur van de weinig,’ stelt Arjan Hogervorst van het Bureau Eerlijke Mededinging Stichting Alcohol Preventie. ‘De (Bem). beperking van de happy hours is De Voedsel en Waren Autoriteit is ‘Het rijk dient de Drank- en horecawet te wat ons betreft een goed begin, met de controle belast, maar heeft handhaven, maar doet dit veel te weinig’ volgens Hogervorst te weinig menwant heel veel drinken is erg slecht sen om daadwerkelijk in het weekend te controleren. ‘Je kunt in die voor de gezondheid. Daarnaast mag de minimumleeftijd voor de aankoop brandgevaarlijke hokken al voor 50 eurocent een biertje krijgen en die van bier en wijn naar achttien jaar worden opgeschroefd en mogen de drankprijzen in de supermarkt en slijter omhoog. Nu is het in de drankpubers drinken zich elke week een delirium,’ zegt Hogervorst, die onlangs schuur altijd happy hour, want een biertje kost er in vergelijking met de met het Bem, in naam van KHN, een rechtszaak tegen de gemeente horecaprijzen bijna niets.’ < [Arne Gielen] Putten aanspande om de sluiting van een paar zogenoemde drankschuren in de gemeente af te dwingen. De rechter stelde Koninklijk Horeca Terwijl minister Klink (CDA) de horecaregelgeving wil aanscherpen om het excessieve drankgebruik onder jongeren terug te dringen, drinkt de jeugd in keten en caravans op het platteland vrolijk door.
advertentie
Innovations in Governance
A unique training program on leadership and change in public policy and management
June 17th - 22nd 2007 The Hague, The Netherlands
Currently accepting applications.
Contact Floor van Dijk (Program Administrator)
[email protected] +31 (0) 6 5233 7251 www.cgs.leidenuniv.nl
Hopes for democratic and effective governance spring eternal; but the reality routinely disappoints. The urgent challenge for the 21st century for public managers throughout the world is to innovate in pursuit of the enduring dream.
The Innovations in Governance program explores the analytical skills, the managerial techniques and the leadership required to innovate processes and institutions. The goal is to inspire and enable participants to improve the performance of governance. The program, including case discussion, simulations, field visits and lectures, is designed for senior public sector professionals working in government, NGOs and private firms.
nieuws < Migranten uit Mali blijven eigenlijk liever in West-Afrika
‘Arbeidsbureau’ moet illegale migratie afremmen
Dit jaar opent de Europese Commissie een migratiecentrum in Mali. Een pilotproject dat de mensenhandel de wind uit de zeilen moet nemen en een alternatief moet bieden voor een wanhopig bestaan in de illegaliteit. Frankrijk en Spanje nemen deel aan het project. De Nederlandse regering kijkt de kat uit de boom. JUSTITIE • Om het aantal illegale migranten
uit Afrika af te remmen opent de Europese Commissie voor het einde van 2007 een zogenoemd migratiecentrum. Het centrum wordt door sommigen ook wel een arbeidsbureau genoemd, omdat economische vluchtelingen hier kunnen proberen werk te vinden. Wie zich in het centrum laat registreren kan vacatures bekijken voor banen in de regio, maar ook voor tijdelijk werk in de EU. Als iemand geschikt blijkt voor een vacature in Europa kan hij of zij een tijdelijk visum krijgen. Eurocommissaris Louis Michel heeft veel vertrouwen in het pilotproject. Zijn woordvoerder Amadeu Altafaj-Tardio verklaart dat het project een beeld moet geven van de keuzes van mensen wanneer ze meerdere opties aangeboden krijgen. ‘We zullen zien wat mensen doen wanneer ze nadenken over hun keuze om naar Europa te komen. Nu hebben migranten meestal geen keuze, vaak is een vlucht via mensenhandel het enige alternatief voor hun leven in Afrika.’ Grote respons Altafaj-Tardio benadrukt dat 85 procent van de migranten uit Mali in West-Afrika wil blijven en op zoek is naar een beter heenkomen in de regio. Hij is niet bang dat migranten alsnog in Europa in de illegaliteit terechtkomen. ‘Als ze alles tegen elkaar afwegen, blijkt dat illegalen positief reageren op de stabiliteit van een contract waarin ze niet uitgebuit worden en zekerheid hebben. De grote respons wanneer illegalen zich kunnen legaliseren, zoals recentelijk in Spanje, is daar een illustratie van.’ VluchtelingenWerk Nederland denkt dat het succes van het centrum vooral afhangt van het vertrouwen dat mensen in de regio erin stellen. ‘Politieke vluchtelingen zullen er geen gebruik van maken omdat zij geen tijd hebben om zich in zo’n centrum te laten registreren,’ zegt Annerieke Dekker van VluchtelingenWerk. ‘Sowieso zien we in de pogingen om Europa te
ontlasten erg weinig aandacht voor politieke vluchtelingen.’ Altafaj-Tardio: ‘Natuurlijk richten wij ons vooral op economische vluchtelingen, want in werkelijkheid blijken veel asielzoekers om economische redenen naar Europa te migreren.’ Positief Het centrum is een initiatief van de Europese Commissie en de Malinese overheid, maar omdat er ook visa zullen worden verstrekt moeten de Europese lidstaten de uitvoering zelf ter hand nemen. Voorlopig doen Frankrijk en Spanje mee in het project, maar Altafaj-Tardio sluit niet uit dat andere lidstaten ook hun medewerking zullen toezeggen. ‘Alle lidstaten zijn uitgenodigd om deel te nemen.’ Nederland staat ‘positief’ tegenover het verstrekken van informatie over migratiemogelijkheden in de Afrikaanse landen van herkomst, zo schrijft het ministerie van Buitenlandse Zaken aan de Tweede Kamer. Het hangt af van het definitieve voorstel van de commissie, dat begin mei
‘Leven in de illegaliteit is geen pretje’ wordt verwacht, of de Nederlandse regering toezeggingen doet. De Europese Commissie wil zoveel mogelijk verantwoordelijkheden bij de Malinezen zelf neerleggen. Het gebouw en het salaris van sommige personeelsleden zullen wel door de commissie worden gefinancierd, maar het arbeidsbureau zal onder verantwoordelijkheid van Mali vallen. Marie-Christine Lanser, woordvoerder van de minister voor Ontwikkelingssamenwerking: ‘We volgen het project met belangstelling. Het kabinet heeft nog geen standpunt bepaald, maar gaat eerst een antwoord formuleren op het advies van de SER over het Nederlandse arbeidsmigratiebeleid.’ De SER raadde het kabinet onlangs aan om
kenniswerkers van buiten Europa met open armen te ontvangen. ‘In plaats van een restrictief beleid komt er een selectief en uitnodigend migratiestelsel’, laat de SER weten. Of de Malinese migranten in de categorie kennismigranten vallen is nog maar de vraag, geeft Martin Bruinsma van het ministerie van Justitie toe. ‘Dit voorstel valt meer onder circular migration. Migranten kunnen in het lagere segment van de markt seizoensarbeid doen.’ De bedoeling is dat migranten daarna teruggaan om hun steentje bij te dragen aan de economie van het land van herkomst. Microkrediet Het Malinese migratiecentrum past in het Nederlandse arbeidsmigratiebeleid, denkt Bruinsma. In de notitie Modern Migratiebeleid van Justitie geeft het ministerie aan te kiezen voor een selectief migratiebeleid. Bruinsma is net als Eurocommissaris Michel optimistisch over het plan. ‘Het informeren van mensen om illegale migratie te voorkomen, dat is zo’n positieve doelstelling, daar kun je niet tegen zijn.’ Hij verwacht niet dat seizoensarbeiders uit Mali in Europa alsnog in de illegaliteit terechtkomen. ‘Leven in de illegaliteit is geen pretje. In Nederland word je door de koppelingswet bijvoorbeeld van alles uitgesloten.’ De VVD, die in het vorige kabinet aan de wieg stond van een streng migratiebeleid, wil nog niet reageren op het plan. Woordvoerder Arend Jan Boekestijn wil eerst het definitieve voorstel afwachten. ‘Op dit moment kan ik er geen zinnig woord over zeggen.’ Naast de functie van arbeidsbureau biedt het migratiecentrum nog meer mogelijkheden. Men kan er een cursus volgen om bijvoorbeeld talenkennis of technische vaardigheden te verbeteren. Ook kunnen Malinezen zich in het centrum opgeven voor microkrediet, een ander alternatief voor immigratie, stelt Altafaj-Tardio. < [Eefje Rammeloo]
PM 29 / 3
11
coverstory >
De Belastingdienst controleert niet meer
‘Kwantiteit
12
PM 29/3
Tekst jan sanders beeld rob jongbloed
is heilig, kwaliteit speelt geen rol meer’ De controle van aangiften door de Belastingdienst is onvoldoende, stellen belastingmedewerkers en eminente deskundigen in het fiscaal recht. Aangiften worden te weinig daadwerkelijk gecontroleerd, controles zijn veelal oppervlakkig en willekeurige steekproeven ontbreken nagenoeg, luidt de kritiek. ‘Het huidige controlebeleid van de Belastingdienst ondermijnt de moraal van de belastingbetaler.’
Vroeger kon elke ondernemer eens in de vijf of tien jaar een belastingcontrole verwachten. Tegenwoordig is een controle eerder uitzondering dan regel. Veel ondernemers zijn al twintig jaar niet onder handen genomen, weet voorzitter Iman Damsté van de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB) uit ervaring met klanten. ‘De Belastingdienst controleert inderdaad nog maar weinig aangiften,’ bevestigt Hans Herings, vicevoorzitter van de Vakvereniging van Hoofdambtenaren van het Ministerie van Financiën (VHMF) en al dertig jaar in dienst van de fiscus. De trend van afnemende controles is ook in de jaarverslagen na te lezen. In 1998 deed de Belastingdienst nog 110.000 boekenonderzoeken en bedrijfsbezoeken, in 2002 waren dat er 77.000 en in 2005 nog maar 50.000. De exacte cijfers van 2006 zijn officieel nog niet bekend, maar ingewijden zeggen dat vorig jaar 37.000 controles werden uitgevoerd. Dat zou in negen jaar tijd een capaciteitsverlies van twee derde betekenen. Horizontaal toezicht Een gebrekkige controle van de Belastingdienst zal op termijn de belastingmoraal ondermijnen, vrezen fiscalisten. ‘Als ondernemers doorkrijgen dat er zo weinig gecontroleerd wordt, zullen ze daar gebruik van gaan maken,’ denkt hoogleraar belastingrecht Henk van Arendonk van de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR). ‘De een uiteraard meer dan de ander, maar we zijn allemaal maar mensen.’ Eenmaal verloren, is die moraal nog maar moeilijk terug te winnen, benadrukt Jaap Zwemmer, belastingrechtdeskundige en interim-rector magnificus van de Universiteit van Amsterdam (UvA). ‘Net als ver-
trouwen komt een morele instelling te voet, maar vertrekt te paard.’ De Belastingdienst zoekt sinds een paar jaar naar andere uitgangspunten voor het toezicht, die de slagkracht van de dienst efficiënter maken. Een van die nieuwe vormen heet ‘horizontaal toezicht’. Uitdrukkelijk uitgangspunt daarbij is vertrouwen in plaats van wantrouwen. In deze benadering zijn belastingplichtige en belastingcontroleur partners die vooraf afspraken maken en een convenant opstellen over fiscale knelpunten en het doen van aangifte. Ondernemingen die op deze manier afspraken hebben gemaakt, hoeven achteraf geen controles meer te verwachten.
‘Dat fiscaal recht gewoon een vak is, wordt nogal eens onderschat’ Zogenaamde risicogroepen worden daarentegen streng door de fiscus gecontroleerd. Dat gebeurt met behulp van computersoftware die risicogevallen selecteert. Risicogevallen komen in aanmerking voor nadere studie, de rest wordt automatisch verwerkt. ‘Slim controleren’ heet dat binnen de muren van de Belastingdienst. Maar slim vindt fiscalist Zwemmer van de UvA de nieuwe aanpak juist niet: ‘Het baart mij grote zorgen dat de Belastingdienst blind vaart op een computersysteem.’ De geringe controle wreekt zich, volgens Van Arendonk, het meest bij het midden- en kleinbedrijf (mkb). ‘Grote ondernemingen als Shell willen absoluut geen gedonder. Die hebben een reputatie hoog te houden.’ De topman van een groot bedrijf heeft volgens de Rotterdamse hoogleraar liever geen boe-
te achter zijn naam staan. Vooral in de Verenigde Staten betekent een dergelijke smet einde carrière. Een topmanager betaalt daarom liever honderdduizend euro extra belasting, dan tienduizend euro boete. De mentaliteit van een mkb’er is anders, legt Van Arendonk uit: ‘Een ondernemer met een klein bedrijf staat zijn zuurverdiende geld liever niet af aan de belasting. In zijn beleving is dat zijn geld, hij heeft het verdiend.’ Nico Goor, voorzitter van de Nederlandse Categoriale vakvereniging Financiën (NCF) en al veertig jaar werkzaam bij de Belastingdienst, ziet ook dat er in het mkb ‘heel erg op de omzetten wordt afgeroomd’. Hij vindt het dan ook onterecht dat de Belastingdienst deze groep min of meer ‘links laat liggen’, zoals hij dat formuleert. ‘Risicoanalyses zijn prima, maar neem dan ook steekproeven bij de groepen die niet als risicovol worden bestempeld. Dat gebeurt doorgaans niet.’ Rekenkameronderzoek Het spaarzame aantal controles dat de Belastingdienst nog wel uitvoert, wordt met de jaren minder grondig. Nu mochten de bedrijfsbezoeken, intern ook wel ‘koffie bezoeken’ genoemd, al nooit echt een naam hebben. ‘Je staat na een halfuur weer buiten.’ Maar de aangiften werden wel grondiger bekeken. ‘Je doorvlooide de aangifte met een soort fingerspitzengefühl,’ zegt Herings. ‘Nu doe je minder intensieve controles: deelonderzoeken, renseignementen, flitscontroles.’ Veel controles zijn ook nog herhaalonder zoeken, controles op eerder aangetroffen problemen, waardoor nog minder tijd over is om nieuwe gevallen te onderzoeken.
PM 29 / 3
13
gekeerd,’ aldus Goor. ‘Natuurlijk is er niets tegen op flitscontroles,’ vindt Goor. ‘Maar je moet ook grondige ‘Aan de hand van een kosten-batenanacontroles kunnen uitvoeren. Daar moet een lyse is genoegen genomen met een minder controlerend ambtenaar de tijd voor worden efficiënt systeem,’ oordeelt Van Arendonk. De vraag is hoeveel geld de Belastingdienst min gegund. Dat gebeurt gewoon te weinig.’ of meer bewust laat liggen. Alleen al de BTWOud-staatssecretaris Joop Wijn van Finanfraude schijnt jaarlijks vele miljarden te ciën zegde in het voorjaar van 2006 een bedrag van 315 miljoen euro toe, onder meer bedragen. ‘Er is moeilijk zicht op te krijgen,’ bedoeld voor intensivering van het toezicht, zegt Zwemmer. Volgens hem is de tijd rijp maar als we af mogen gaan op de controles voor een rekenkameronderzoek naar de kosdie in 2006 werden verricht, heeft dat nog ten-batenanalyse. niet tot resultaten geleid. In de jaar- en beHet ophalen van extra opbrengsten is op heerverslagen wordt een tweede plan bij het aantal uitgegeraakt. ‘De Belas‘We zien heel veel bekwame tingdienst werkt met voerde controles ook collega’s vertrekken’ niet gespecificeerd om targets die in controwat voor controles het les worden uitgegaat. Maar de NCF-voorzitter schat de verhoudrukt. Kwantiteit is heilig, kwaliteit speelt ding van simpele controles ten opzichte van geen rol meer,’ zegt Van Arendonk. Op de de wat intensievere controles op 60 tegen 40 werkvloer van de Belastingdienst hebben ze procent. ‘Twee jaar geleden was dat nog omzo hun eigen termen voor het beleid. ‘Hier
zeggen we wel dat naar paaltjes wordt gekeken. Het heeft veel weg van turven,’ vertelt Goor. Vorig jaar mei concludeerde ook de Algemene Rekenkamer al in Controle van aangifte inkomstenbelasting particulieren ‘dat de Belastingdienst onvoldoende inzicht heeft in de resultaten van de controles’. Kwaliteitsverlies In een rapport van KPMG, over de reorganisatie van de Belastingdienst in 2003, wordt gemeld dat de Belastingdienst zijn kerntaak, belasting innen, onvoldoende heeft weten veilig te stellen, terwijl dat wel een van de voorwaarden van de reorganisatie was. KPMG schrijft dat medewerkers ‘minder aan hun eigenlijke werk toekomen dan zij zouden willen’. In een reactie zegt Herings hierover: ‘We zijn veel tijd kwijt aan bureaucratische rompslomp van formulieren en vergaderingen. Dat is iets waarover ik bedroefd ben. We zouden
DG Belastingdienst Jenny Thunnissen:
‘Het is passen en meten met de Uiteraard vroeg PM DG Belastingdienst Jenny Thunissen naar haar reactie op de kritiek van fiscalisten. Zij stond ons op het ministerie van Financiën te woord.
mee vervolgens wel de wereld rond. Vooral in Amerikaanse kringen valt een boete heel slecht. Ik kan je op een briefje geven dat de handelspartners dan niet blij zullen zijn.’
Uit de jaarverslagen komt naar voren dat Maar het mkb redeneert anders. Bindt u zo er minder wordt gecontroleerd. Fiscalisten niet de kat op het spek? klagen dat de belastingmoraal zo wordt ‘Dat geloof ik niet. Bij het mkb zijn we nog maar ondermijnd. net begonnen. Het proces is nog niet uitgekrisThunissen: ‘De belastingmoraal wordt op deze talliseerd. Waar we bij de grote ondernemingen manier niet ondermijnd. Ruim twee jaar gele- individuele handhavingsconvenanten sluiten, den zijn we bij de grote bedrijven begonnen maken we bij het mkb afspraken via de branmet horizontaal toezicht, waarbij tussen de cheorganisatie. De bedrijven die daaraan meebelastingplichtigen en de Belastingdienst over doen, willen het gewoon goed doen. Onderneeventuele fiscale knelmers die zich niet aanpunten van tevoren ‘De meeste ondernemers sluiten, beschouwen afspraken worden gefrauderen niet’ we als een risico en maakt. Daarbij is de zullen we wel controbasis vertrouwen, niet wantrouwen. De mees- leren. Kwaadwillende ondernemers zul je altijd te ondernemers frauderen namelijk niet. We houden. Maar ik ga uit van vertrouwen. Iedere wilden tegemoetkomen aan hun kritiek dat ze capaciteit die ik vrijspeel met horizontaal toevragen kregen op niets. Nu maken we afspra- zicht, zet ik in tegen de bedrijven die het niet ken van tevoren en zeggen we dat we daarna zo nauw nemen met de belasting.’ niet meer komen controleren. De grote bedrijven, die internationaal opereren, zullen zich Een ondernemer die al twintig jaar niet daar zeker aan houden. Die kunnen zich geen meer is gecontroleerd, kan op een gegeven misstap permitteren. Als een grote onderne- moment natuurlijk denken: voor wie voer ming het vertrouwen beschaamt, moet zij daar- ik eigenlijk nog een administratie?
14
PM 1/2
‘Dat doet hij voor de samenleving en voor de eigen bedrijfsvoering natuurlijk.’ Redeneren ondernemers zo? ‘We moeten echt af van beelden van twintig jaar geleden. Ondernemers zitten ’s avonds niet meer achter de keukentafel met een boekje en een pen de administratie te doen. Ons bestaan is gedigitaliseerd. Daarmee is het veel moeilijker geworden om belasting achter te houden. Daar moet je erg veel energie in steken. Dat neemt niet weg dat wij boeven blijven vangen. Maar de meeste mensen zijn gelukkig geen boeven.’ Horizontaal toezicht werd ruim twee jaar geleden geïntroduceerd. Hoe weet u of u goed bezig bent? ‘We zitten in een ontwikkelproces en dat proces moet je laten gaan. Je merkt vanzelf wanneer je op weerstand stuit of wanneer het allemaal iets te makkelijk gaat. Dat laatste is namelijk ook niet goed.’ Bent u tevreden over uw controlecapaciteit? ‘Met de Remkes-regeling zijn 3500 mensen weggegaan. We hadden daardoor niet genoeg
coverstory < meer moeten kunnen doen.’ Maar verouderde computersystemen zorgden voor veel extra werk en nieuwe taken zoals het uitkeren van de huur- en zorgtoeslag kostten veel inspanning. In de personeelsmonitor van vorig jaar blijkt dat de reorganisatie met een magere vijf ook buitengewoon slecht is ontvangen. Het idee om met minder inspanning toch effectiever te zijn in het toezicht, is op zichzelf geen gekke gedachte, indien het toezicht ook daadwerkelijk beter zou worden. Maar dat valt nu moeilijk te verifiëren. In het jaarverslag van 2005 fietst de Belastingdienst in elk geval met een wijde boog om de vraag heen. Alleen het aantal controles en correcties wordt genoemd. De bijbehorende opbrengsten worden niet vermeld. Het meest zorgwekkende probleem vormt de ondermaatse kwaliteit van het personeel. ‘Dat fiscaal recht gewoon een vak is, wordt nogal eens onderschat,’ zegt Hans Lamens, voorzitter
van de belastingsector van het Gerechtshof Arnhem. In de rechtszaal blijft het kwaliteitsverlies dan ook niet onopgemerkt. ‘De echte technische mensen zijn grotendeels weg,’ constateert Lamens. ‘Je merkt dat op zittingen. Vaak komen ambtenaren procederen die geen fiscaal jurist zijn. Vooral proceskennis wordt onvoldoende beheerst. Op simpele punten, zoals bewijslastkwesties, gaat het nogal eens fout. Het zou me niets verbazen als de Belastingdienst daardoor steeds meer zaken verliest,’ aldus de raadsheer. Wil de rechter een belanghebbende die voor het eerst in z’n leven in een rechtszaak is verwikkeld nog wel eens een beetje op weg helpen, van de fiscus wordt professionaliteit verwacht. Lamens: ‘Wij kunnen als rechters niet het kennisgebrek van de Belastingdienst aanvullen.’ Vooral de Remkes-regeling, die 55-plussers met minimaal tien dienstjaren bij de overheid in staat stelde gebruik te maken van een bij-
zondere vorm van vervroegde uittreding wordt als een aderlating ervaren. ‘We zien heel veel bekwame collega’s vertrekken,’ aldus waarnemend VHMF-voorzitter Herings. Om het ontstane gat op te vullen, is de fiscus de afgelopen tijd aan het werven geslagen. Daarbij heeft de organisatie zich gericht op pas afgestudeerde mbo’ers en hbo’ers. Ook zijn er medewerkers aangetrokken via het CWI, aan wie geen diploma-eis is gesteld. De nieuwkomers zullen eerst intern worden opgeleid. ‘Je moet niet verwachten dat die direct dezelfde output hebben als de ervaren academici die de dienst verlaten,’ aldus Herings. Ook Van Arendonk toont zich weinig optimistisch: ‘Je kunt wel laaggeschoolden aan de computer zetten, maar daarmee heb je nog geen goede controles. Ze zien het niet, ze snappen het niet. Ja, ze kunnen afvinken. Allemaal prachtig, maar dan heb je in feite niets gezien.’ <
e controles’ mensen. Dat is ontzettend vervelend. Met extra we hier afspreken voor die controles een uur hard werken kom je een heel eind, maar je uit te trekken, moeten we ons daar ook aan kunt niet toveren. Het gaat op een gegeven houden. Ik kan me wel voorstellen dat medemoment toch ten koste van het aantal contro- werkers soms verder willen gaan. Voor hun les. De staatssecretaris heeft vorig jaar 315 gevoel ligt het geld altijd op straat en in zemiljoen euro vrijgemaakt. Een deel daarvan is kere zin is dat waar. Maar we hebben in de bestemd voor het toezicht. We zijn nu in hoog samenleving afspraken gemaakt over het betempo aan het werven. Enerzijds trekken we drag dat de Belastingdienst jaarlijks krijgt om mbo’ers en hbo’ers rechtstreeks aan op de de belasting te innen. Dan moet je afwegingen markt. Anderzijds werven we via het CWI. Aan maken om zo efficiënt mogelijk te werken.’ deze laatste groep wordt geen diploma-eis gesteld. Wel moet een potentieeltest worden Veel academici hebben de Belastingdienst afgelegd. De nieuwe mensen moeten we eerst verlaten. Kunnen de nieuwkomers het fisopleiden en daar is cale vak, dat vaak erg ‘Feit blijft dat we een complex is, wel aan? tijd voor nodig. Tot dan is het een beetje productiebedrijf zijn. Dat ‘Het is een onjuist is gewoon p maal q’ beeld dat veel acadepassen en meten met mici de Belastingdienst de controles. We prohebben verlaten. We beschikken over genoeg beren het zo slim mogelijk te doen.’ academici. Maar mensen met mbo- of hboDe grondigheid van controles zou vermin- diploma op zak kunnen onze controles ook deren. Zo zou de Belastingdienst onder uitvoeren. Daarvoor is onze opleiding goed meer ‘flitscontroles’ uitvoeren. genoeg. En of er nou een academicus of een ‘Het is volstrekt niet juist dat de grondigheid mbo’er de dienst verlaat, feit blijft dat we van de controles verminderd is. Wel is het gewoon een productiebedrijf zijn. Ieder jaar soort controle veranderd. De flitscontrole be- hebben we een bepaald aantal aangiften te staat niet meer. Dat is een term uit de jaren behandelen met een bepaald aantal mede’90. We controleren nu wel op één risico. Als werkers. Dat is gewoon p maal q.’ <
PM 1/ 2
15
TEKST CINDY CASTRICUM foto’s MARK DE ROUW
Voormalig PvdA-Kamerlid Adri Duivesteijn:
‘Het is een geluk bij een ongelu
16
PM 29 / 3
interview > Vrijdag 30 maart presenteert het wetenschappelijk bureau van de PvdA het rapport 22 November 2006, een analyse van de partij die in november een flink aantal zetels verloor. Daags voor het uitkomen van de publicatie van de Wiardi Beckman Stichting spreekt PM met Adri Duivesteijn, de man die zijn kritische houding jegens de PvdA nooit onder stoelen of banken heeft gestoken. ‘De partij is inhoudelijk heel vlak geworden.’
uk dat we in de regering zitten’ Vlak na het krokusreces was Adri Duivesteijn Maar Wouter Bos heeft toch juist de bevolbinetsperiode vorm zou moeten krijgen. Bos is in de Tweede Kamer. De PvdA-fractie had hem king opgezocht? Hij is het land ingegaan, dat uit de weg gegaan. Los van elkaar hebben heeft met mensen gesproken. de partijen meer succes, zo is zijn mening. Voor gevraagd het een en ander te komen vertellen over parlementaire onderzoeken. Met drie grote ‘Dat klopt, maar het heeft ertoe geleid dat Woude SP gaat dat inderdaad op, maar de PvdA dreigt onderzoeken op zijn naam (evaluatie Vinex, ter de gedachteontwikkeling die de PvdA zou haar positie te verliezen. De PvdA is hierdoor in bouwenquête en infrastructurele projecten) is moeten doormaken ondergeschikt heeft een progressief isolement terechtgekomen.’ Duivesteijn immers een ervaringsdeskundige. gemaakt aan wat hij veronderstelde dat er in de samenleving leefde. De vernieuwingsslag Bij de verkiezingen in november is de PvdA ‘Het was toch wel gek om weer in de Kamer die onder Bos heeft omlaag geduikeld te zijn,’ zegt de man die twaalf jaar lang voor plaatsgevonden, bede Partij van de Arbeid in het parlement heeft ‘Leiderschap heeft maar een naar 33 zetels. Hoe gezeten. ‘Eigenlijk kwam het verzoek natuurlijk staat uit een afvlakking verklaart u dit? beperkte houdbaarheid’ een week te laat, de fractie heeft er net mee van de geprononceerd‘De PvdA is onder Bos ingestemd dat er geen onderzoek naar Irak heid van de sociaaldemocratie.’ deels groot geworden door het exploiteren van komt,’ voegt hij er teleurgesteld aan toe. ‘Dat weerzin ten opzichte van het kabinet-Balken vind ik echt onbegrijpelijk, ik had nooit Toch stond de PvdA vorig jaar na de gemeenende II. Dat was een grotere succesformule dan geaccepteerd dat via een regeerakkoord parleteraadsverkiezingen op meer dan vijftig het eigen programma. Met de kritiek op het mentaire rechten worden weggegeven.’ Aan zetels in de peilingen. nieuwe zorgstelsel en de voedselbanken had een grote tafel in zijn ‘Bos heeft gezorgd voor Bos metaforen gevonden waarmee hij de weerwerkkamer op de vijfde het herstel van de zin tegen het harde beleid van rechts onder ‘Het leiderschap van de PvdA PvdA, dat is natuurlijk woorden kon brengen. Toen het kabinet toch etage van het stadhuis is versmald tot een persoon, van Almere, met uitwaar. Maar vervolgens succesvol werd, na het zuur kwam immers het dat is stom geweest’ zoet, werd het PvdA-programma belangrijk. Met zicht op de Filmwijk, heeft de partij zich onwindt Duivesteijn zich dergeschikt gemaakt het plan voor de AOW bleek ineens dat de PvdA zichtbaar op. Nog niet zo heel lang geleden aan zijn leiderschap. Hij werd totaal niet kritisch een partij is als alle andere partijen, een partij maakte hij zelf deel uit van de fractie, totdat hij bejegend en Bos is een politicus die tegendie ingrijpt in de bestaande verhoudingen en in april 2006 wethouder ruimtelijke ordening spraak niet expliciet opzoekt. Sterker nog, het juist onzekerheid bracht op een punt waar de werd in de jongste stad van Nederland. mensen ons vertrouwden. Deze ideeën spreken was zijn politieke lijn om juist alles vloeibaar te mensen niet aan, omdat ze niet weten wat ze maken. De PvdA moet niet geprononceerd zijn, precies inhouden. Dat was het moment van de Heeft u het naar uw zin in Almere? vindt hij, want dat schrikt het electoraat af. Hij ‘Voor iemand met een passie voor ruimtelijke wilde van de PvdA een echte progressieve ontmythologisering van de nieuwe politiek.’ ordening is Almere een unieke plek. Ik ben elke middenpartij maken. Daarmee is de partij dag bezig met het creëren van een nieuwe stad. inhoudelijk heel vlak geworden.’ Wat moet er nu gebeuren volgens u? Voor mij is Almere niet het Almere van vandaag, ‘We zullen opnieuw moeten nadenken of het maar het Almere van morgen. Dat betekent ook Heeft Bos voor vernieuwing in de partij beginselprogramma niet te vaag en te beschaafd dat mijn perceptie van de stad anders is dan de gezorgd? is geworden. Het vernieuwingsprogramma moet beelden die veel mensen hebben. Ik ben nooit ‘Nee, integendeel. Ik heb het altijd als zeer weer van voren af aan beginnen. De partij zal bezig met de stad zoals die nu is, hoewel dat schokkend ervaren dat vanaf het moment dat terug moeten naar haar sociaaldemocratische natuurlijk wel het vertrekpunt is.’ roots en daaraan haar identiteit en programma Bos opkwam, de behoefte aan werkelijke vermoeten ontlenen. Daarin moet de inhoudelijke nieuwing in de partij is afgenomen.’ Het gaat niet goed met uw partij. Wat is er vernieuwing gezocht worden.’ misgegaan? U had graag gezien dat de PvdA een lijst verbinding met de SP en GroenLinks was Intussen zit de PvdA wel in de regering. ‘De opkomst van Fortuyn viel samen met de val aangegaan? ‘Dat is een geluk bij een ongeluk. Ondanks het van Melkert. Voor de PvdA was dat een dramatisch moment. Oud-minister Margreeth de Boer ‘Ik heb in 2005 niet feit dat we de verkieheeft dat onderzocht en kwam eind 2002 tot voor niets met Leo Platzingen hebben verlo‘De Partij is inhoudelijk heel ren, is onze uitgangsde conclusie dat de partij veel te veel naar voet [GroenLinks, CC] vlak geworden’ binnen gekeerd was. De PvdA had te weinig positie zo slecht nog en Tiny Kox [SP, CC] contact met de burger. Met de analyse van De niet. De PvdA heeft de Een Ander Nederland Boer is vervolgens nauwelijks iets gedaan, veel opgericht. We gingen op zoek naar een progresmogelijkheid zich te herstellen langs de lijn van daarvan is tot op de dag van vandaag geldig.’ sief bondgenootschap dat in een volgende kade regering. Het coalitieakkoord is zeker niet
PM 29 / 3
17
interview < verkeerd en er zit een aantal goede mensen in sen loopt natuurlijk het Van Mierlo-risico: op de regering. Deze nieuwe bewindspersonen het moment dat hij vertrekt, krijgt de partij een zullen de PvdA weer een ideologisch gezicht klap. Ik denk ook dat het gaat gebeuren, maar moeten geven. Voorwaarde is wel dat we toe ja je weet natuurlijk nooit hoe die dingen lopen. durven geven dat de de inhoudelijke verdieping Leiderschap heeft maar een beperkte houdvan de partij de afgelobaarheid. Doordat de pen vier jaar te vlak is peilingen op een ge‘Het is onbegrijpelijk geweest. De zeggingsgeven moment voor de dat we de mogelijkheid van kracht van de PvdA is een parlementair onderzoek PvdA zo gunstig waafgenomen. Dat heeft naar Irak hebben uitgeruild’ ren, werd er gesuggede partij kwetsbaar gereerd dat die houdmaakt. Als dat niet herbaarheidsdatum niet steld wordt met een herideologisering van de bestond. Maar het meest trieste is nog wel dat, PvdA, dan kun je alleen maar op het kompas nu Wouter de progressieve bondgenoten zo van een paar succesvolle bewindslieden varen. heeft afgehouden, deze partijen nu onze grootDaarmee loop je een groot risico. De partij moet ste concurrenten zijn. Dat is geen prettig voorweer herkenbaar worden. Ik hoop dat dat in de uitzicht. Onze bewindslieden in het kabinet analyse van de commissie-Vreeman [die ook worden straks van alle kanten aangepakt, van onderzoek doet naar het echec van de verkierechts én van links. Als dat het progressieve zingen, CC] ook naar voren komt. We hebben midden is, dan ben ik daar niet blij mee. te veel, zo niet helemaal, gevaren op een persoon. Het leiderschap van de PvdA is versmald U heeft een hoop kritiek op de PvdA. Is het tot een persoon, dat is stom geweest.’ uw partij nog wel? ‘Ik ben kritisch over de afgelopen vier jaar, Dat speelt bij de SP maar heb daar altijd bij toch ook? gezegd dat dit niet be‘Onze bewindslieden in het kabinet worden straks van tekent dat mijn lijn ‘Ook de SP zal dat proalle kanten aangepakt’ succesvoller zou zijn. bleem ongetwijfeld teHet gevoel dat de PvdA genkomen. Maar het is mijn partij is, zit heel diep. Dat neemt niet weg natuurlijk bizar dat er mensen zijn in de PvdA die hopen op het vertrek van Jan Marijnissen dat ik de politieke lijn zoals die wordt uitgestipopdat de SP in elkaar dondert. Dat is niet waar peld niet altijd meer herken. Zo vind ik het onbegrijpelijk dat we de mogelijkheid van een je je eigen succes aan moet afmeten. Marijnisparlementair onderzoek naar Irak hebben uitgeruild. Voor wat eigenlijk? Het houden van een onderzoek is een fundamenteel recht dat exclusief is voorbehouden aan het parlement, het ultieme machtsmiddel waarmee je misstanden kunt uitzoeken. Als je dat inruilt, dan maak je je eigen principes heel vloeibaar. De politiek bestaat bij de gratie van hardheid. Er moet een bodem zijn waar je niet doorheen gaat. Als Hans van Mierlo in de Kamer had gezeten, zou hij, op een hoogstaande manier, de vloer hebben aangeveegd met de PvdA.’ Maar de SP stelt zich nu toch ook heel kritisch op? ‘Ik ben niet erg onder de indruk van het debat dat hierover gevoerd is, het had ook bij de oppositie een hoog opportunistisch gehalte. De bedoeling van het debat was vooral een wig te drijven in de coalitie. Je kunt wat dit betreft zelfs twijfels hebben bij de integriteit van de partijen die wel een onderzoek willen.’ Zou u willen dat de Eerste Kamer dit onderzoek gaat doen? ‘Ik zou het echt ongelooflijk goed vinden als er een parlementair onderzoek komt naar Irak. De
18
PM 1 / 2
Adri Duivesteijn Adrianus Theodorus Duivesteijn (1950), Hagenaar van geboorte, begon zijn loopbaan als kok in het Kurhaus in Scheveningen. In 1975 werd Duivesteijn lid van de Haagse gemeenteraad. Van 1980 tot 1989 was hij wethouder en sinds 1986 ook locoburgemeester van de hofstad. In 1994 werd hij lid van de Tweede Kamer. Tussendoor was Duivesteijn, die altijd een grote belangstelling voor kunst en met name architectuur aan de dag legde, directeur van het Nederlands Architectuur Instituut te Rotterdam. Vanaf 2000 is Duivesteijn geruime tijd vicefractievoorzitter van de PvdAfractie. In 2006 verlaat hij het Binnenhof om wethouder van volkshuisvesting en ruimtelijke ordening te worden in groeistad Almere.
terreur is er momenteel erger dan in de periode van de dictatuur van Saddam Hoessein en het einde is nog niet in zicht. Enkel dat feit rechtvaardigt een onderzoek.’ Wouter Bos zit nu in de regering en Jacques Tichelaar heeft zijn plek als fractievoorzitter overgenomen. Is daarmee een nieuw tijdperk ingeluid? ‘Ik hoop eigenlijk dat er, nu we in de regering zitten, een verbreding van het leiderschap ontstaat. En of dat nu Tichelaar is, of Vogelaar, Timmermans of Koenders, dat maakt niet uit. Met deze mensen kan de PvdA weer een gezicht krijgen.’ <
achtergrond > Tekst Chris van de Wetering Beeld Ruben Meijerink
‘Kennis verliezen kan ook functioneel zijn’
Levenslang leren, snel weer werken na de zoveelste reorganisatie, liefst zonder dat er rechter of CWI aan te pas komt. Zo schetst de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid het lot van de toekomstige werknemer. Hoe geeft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zelf vorm aan de flexibiliteit van zijn ambtenaren?
‘We hebben nu de tijd en ruimte om in onszelf te investeren,’ zei secretaris-generaal Maarten Ruys van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid toen hij bijna drie jaar geleden aankondigde de flexibiliteit en mobiliteit van de SZW-ambtenaar te willen versterken. ‘Ik wil geen energie verliezen met opnieuw een reorganisatie, maar investeren in de kwaliteit van SZW en in het individu. Gemotiveerde mensen leveren immers beter werk en een werknemer die zich kan ontplooien is weerbaarder op de arbeidsmarkt.’ Het nieuwe werken lijkt Ruys’ favoriete onderwerp. Hij schreef er twee brochures over. Investeren in onze werkwijze: een kwestie van doen en Investeren in onze werkwijze: een kwestie van blijven doen. Ruys’ filosofie komt er kort gezegd op neer dat de SZW-ambtenaar niet langer vanuit de departementale structuren moet denken, maar vanuit het maatschappelijk probleem dat opgelost dient te worden. De SZW’er is taak- en resultaatgericht, met oog voor alle stakeholders rond het dossier en flexibel genoeg om na vijf jaar, want dat is regel, een andere functie of een ander probleem op te pikken.
‘Jarenlang op een dossier blijven zitten, is niet goed voor het dossier en niet goed voor een werknemer,’ licht hij toe. ‘Je krijgt er blinde vlekken van en tegenzin om nog eens aan die nieuwe minister of directeur uit te leggen hoe iets zit. Medewerkers moeten andere kwaliteiten kunnen aanboren, in een nieuwe functie. Je moet ze daarvoor wel toerusten, door opleidingen aan te bieden. Opleiden en mobiliteit zijn bij ons twee kanten van dezelfde medaille.’ De flexibisering van de arbeidsmarkt stond centraal in het recente advies van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) Investeer in werkzekerheid. Niet de bescherming van de werknemer voor ontslag en inkomensverlies zou centraal moeten staan, maar de employability van de werknemer, schrijft de WRR. De flexibele werknemer moet levenslang leren om zijn arbeidsmarktpositie veilig te stellen. Hij krijgt scholing in plaats van een ontslagvergoeding en hoeft niet langer langs rechter of CWI bij ontslag. Ook minister Donner sprak zich onlangs uit voor de wenselijkheid van meer flexibiliteit op de arbeidsmarkt, maar hij liet nog in het midden hoe hij die concreet wenste vorm te geven. In
reactie op Kamervragen naar aanleiding van het Groenboek Arbeidsrecht van de Europese Commissie zei hij wel dat ‘de nadruk meer moeten komen te liggen op het bevorderen van werkzekerheid dan van baanzekerheid’. Een goed moment om eens te kijken hoe de employability van de ambtenaren op zijn eigen departement vorm krijgt. SZW werd vroeger wel de Rode Burcht genoemd. Het was het meest geëngageerde departement met ambtenaren die vooral uit de hoek van de sociale wetenschappen kwamen. Hart voor de samenleving en een grote betrokkenheid bij de dossiers waarmee ze bezig waren, dat hadden ze. Een SZW-ambtenaar zat daarom ook gemakkelijk lange tijd op een dossier of in dezelfde functie. Maar SZW-ambtenaren (steeds vaker economen) die twintig jaar op dezelfde plek blijven zitten moeten straks zeldzaam worden. Eerder al werd de mobiliteit aan de top van de departementen aangepakt, nu moeten ook de gewone ambtenaren gaan rouleren. Op SZW kondigde Ruys in 2004 aan meer interne mobiliteit te willen. In eerste instantie om de verkokering op het departement aan te pakken. Er werd flink geïnvesteerd in opleiden. De SZW-academie werd opgericht. Medewerkers krijgen een opleidingsrugzakje en een opleidingenpaspoort, waarin ze de onderdelen van het verplichte pakket aan te volgen opleidingen kunnen afvinken. Het zijn vooral cursussen die
PM 15 / 3
19
algemene competenties versterken zoals effectief vergaderen, beter presenteren en rapporten schrijven, maar ook inhoudelijke cursussen, over wetgeving of begroten bijvoorbeeld. De kosten: jaarlijks ruim 5,5 miljoen, een bedrag dat niet elke werkgever zomaar neertelt. SZW’ers die zich willen oriënteren op iets anders kunnen gebruikmaken van functieruil, detachering bij een andere directie of stage lopen. De loopbaan is nu uitdrukkelijk een gespreksonderwerp in de manager-medewerkergesprekken, zoals de functioneringsgesprekken hier heten. Ook mensen die goed functioneren krijgen zo’n gesprek, vertelt Peter Weeda, hoofd afdeling concernbeleid bij de Arbeidsinspectie. ‘Ik heb een medewerker die zijn werk goed doet en het naar zijn zin heeft, maar toch vraag ik hem zich te oriënteren op wat hij hierna wil. Waarom? Over drie jaar functioneert hij misschien niet meer goed. Of zijn functie bestaat niet meer. Als hij over drie jaar niet meer nodig is wil ik dat hij toegerust is om een nieuwe stap te maken. Het gaat er immers om mensen optimaal te blijven inzetten.’ De SZW-ambtenaar lijkt de ontwikkeling te omarmen. Wees er snel bij, want de cursussen zijn zo volgetekend, zeggen SZW-ambtenaren tegen elkaar. De recente markt voor opleiden en mobiliteit had heel veel belangstelling. Vooral jonge ambtenaren met een zucht naar steeds een nieuwe uitdaging vinden het mobiliteitsbeleid aantrekkelijk. Het werkgeversimago wordt ook almaar beter. SZW werd vorig jaar uitgeroe-
20
PM 15 / 3
niet vragen om nog eens bij een vergadering aan te zitten.’ Critici van de mobiliteitstrend wijzen steevast op het verlies van kennis dat al te veel rouleren met zich meebrengt.Voormalig beleidsadviseur Dick Kalk, die 25 jaar op het bureau van de secretaris-generaal werkte, zag om die reden met lede ogen aan hoe de SG’s op zijn bureau elkaar afwisselden. ‘Men verkijkt zich op de waarde van kennis en ervaring die je opdoet als je een positie wat langer bekleedt,’ zegt Kalk. ‘Natuurlijk, je kunt wel zeggen dat je de kennis tijdig moet overdragen en dat gebeurt ook wel de laatste drie jaar, maar voor de organisatie is zo’n permanente carrousel niet goed. Ik heb de SG’s en DG’s hier zien opbloeien na drie, vier jaar. Ze wisten eindelijk waar ze het over hadden. Jammer om dan in het vijfde jaar alweer weg te moeten.’ Zo’n mobiliteitstrend zorgt voor vers bloed en nieuwe ideeën, maar je verliest ook iets, bevestigt beleidsadviseur Fieneke van Loon die al 25 jaar op SZW werkt. ‘Ik had vroeger een directeur sociale verzekeringen, een specialist van de oude stempel, die alle vraagstukken kende. Wat heel fijn was. Toen kwam er een nieuwe directeur, een econoom, die alle domme vragen opnieuw pen tot Intermediairs Beste Werkgever Non Prostelde. Dat bleek heel verfrissend. Kennis verliefit. Voor ambtenaren van SZW is grote belangzen kan ook functioneel zijn, heb ik daaruit gestelling, meldt Ruys tevreden. leerd. Juist doordat de waaromvraag weer kenSZW heeft nog niet veel te maken gehad met nis activeert.’ Ze denkt dat de WAO minder slagde keerzijde van al die mobiliteit, namelijk: vaardig zou zijn aangepakt als de nieuwe direcbaanonzekerheid en ontslag. ‘Tot nog toe konteur er niet had gezeten. ‘Het is niet zo logisch den we bij de reorganisaties iedereen aan het een wet te laten ontmantelen door degenen die werk houden,’ vertelt Weeda. ‘We zijn vroegtijhem hebben opgetuigd.’ dig oriënterende gesprekken gaan voeren. Men Kalk kent de argumenten voor rouleren, maar kon zijn belangstelling aangeven en in de meesvindt dat ze niet opwegen tegen de nadelen. te gevallen konden we daar gevolg aan geven. Vooral het verlies aan continuïteit betreurt hij. Ook de mensen die we niet konden plaatsen ‘Ministers en staatssecretarissen komen en (twaalf van de negenhonderd mensen) hebben gaan, ambtenaren blijven. Door de jarenlange we zinvol werk kunnen bieden.’ Weeda verervaring kun je politici beter bedienen. Je hebt wacht overigens niet dat de komende inkrimalle situaties al eens meegemaakt en daardoor pingsoperatie even elekun je beter waarschugant kan worden uitge- ‘Voordeel is wel dat iedereen wen voor politieke valvoerd. ‘Er zullen vermoe- nu denkt dat reorganiseren kuilen.’ delijk wel wat mensen uit ook weer niet het einde der Gek genoeg leidt grotijden betekent’ moeten. Voordeel is wel tere mobiliteit juist ook dat iedereen na de eerweer tot verkokering en dere reorganisaties denkt dat reorganiseren ook minder onderlinge samenwerking, observeert weer niet het einde der tijden betekent.’ Van Loon. Immers, een directeur die met steeds Grenzen aan de mobiliteit hebben ze bij SZW wisselende medewerkers werkt, kan niet blind wel al leren kennen. Zo vindt Weeda het niet vertrouwen op zijn medewerkers. Hij weet imwenselijk als zijn inspecteurs elke vijf jaar naar mers nog niet wat hij ze toe kan vertrouwen. ‘In een andere functie rouleren. ‘Inspecteren is een een dergelijke situatie ben je minder geneigd vak. Inspecteurs zijn professionals met een optot samenwerking,’ ziet Van Loon. Directeuren leiding van twee jaar,’ roept Weeda binnen SZW. willen volgens Van Loon daarnaast ook zien wat Een inspecteur zal volgens hem ook niet snel uit hun naam besloten wordt en dat werkt weer een beleidsfunctie ambiëren. ‘Die wil op pad en formalisering van processen in de hand. ‘Gevolg zich met feitelijke dingen bezighouden. Je moet is dat managers minder delegeren en een rapeen inspecteur na anderhalf uur vergaderen ook port vaker op en neer moet.’
achtergrond <
Annoir Benelayyachi (29), econoom, was twee jaar rijkstrainee, daarna betrokken bij de vermindering van administratieve lasten en sinds kort beleidsmedewerker Wet sociale werkvoorziening. ‘Ik wil graag steeds iets nieuws doen, me ontplooien, een brede blik ontwikkelen op wat leeft in de samenleving. Ik wil niet het gevoel hebben dat mijn werk routinematig begint te worden. Dan is het tijd voor een nieuwe uitdaging. Maar bij flexibel werken gaat het vooral ook om het eigen initiatief in de loopbaanplanning. De rol van de ambtenaar is door het nieuwe werken veranderd. Het gaat minder om de productie van wet- en regelgeving, want de samenleving wil juist minder regels, en meer om wat de betekenis daarvan is in de samenleving. Ambtenaren moeten meer naar buiten om te zien wat er in de samenleving aan de hand is. Jonge mensen geloven minder in de maakbaarheid van de samenleving door regelgeving dan oudere collega’s. Discussie met het veld vinden ze leuk en belangrijk. Het helpt bij het maken van beleid. En je laat je gezicht zien, waardoor je het oude stereotiepe beeld van de ambtenaar die alleen met papier bezig is, kunt bijstellen. Zelf ben ik behoorlijk employable. Ik zou met de hier opgedane kennis gemakkelijk voor een sociaalmaatschappelijke organisatie of een ngo kunnen werken. Mijn algemene vaardigheden zouden me ook wel helpen in het bedrijfsleven, maar dat vind ik wat minder interessant. Ik zou wel evengoed op een ander departement kunnen en willen werken. Op Financiën, op Buitenlandse Zaken voor ontwikkelingssamenwerking of bij VWS. Uiteindelijk zou ik graag willen doorgroeien naar een managementfunctie.’
Wimke Schuurmans (25), pedagoge, sinds een halfjaar rijkstrainee en werkzaam bij de Inspectie Werk en Inkomen. ‘Ik doe graag veel dingen tegelijkertijd. Een verslag schrijven, wat gemeentes bellen, even iets regelen bij iemand op de kamer. Een aandachtspuntje is te werken aan draagvlak en me wat meer in mensen en het werkveld te verdiepen. De informele sfeer van SZW spreekt me heel erg aan. Je mag hier jezelf blijven. Je hoeft je niet precies op een bepaalde manier te kleden. Integendeel, bij sommige mensen zou wat bijschaven geen kwaad doen. Ook moest ik eraan wennen dat het aan de lunchtafel niet alleen over leuke tv-programma’s ging, maar ook over golfen en postzegels. Ik hou van afwisseling. Na zes maanden begint het wel weer te kriebelen, dan wil ik een nieuwe uitdaging. Zo veel mogelijk willen ervaren past natuurlijk bij het rijkstraineeship. Je hebt geen vast contract of zekerheid. Je moet bewijzen dat je het kan en je kansen benutten. Op mijn werkplek en vanuit het rijkstraineeship word ik flink gestimuleerd na te denken over waar ik naartoe wil hierna. Ik mail ook met andere trainees over mogelijke keuzes, kijk op internet en maak afspraken met mensen. Maar het valt nog niet mee om je weg te vinden in de wereld van de ministeries en een keuze te maken. Ik heb eerlijk gezegd nu nog geen idee van wat ik zou willen doen. Ik ben er wel achter dat je jezelf moet kunnen relativeren. Toen ik afscheid nam bij de kinderopvang, waar ik na mijn studie een jaar heb gewerkt, zei ik nog: bij de inspectie ga ik alles veranderen. Ik weet nu dat het zo eenvoudig niet is en dat ik dat in elk geval niet even in mijn eentje kan regelen.’
Dick Kalk (67) was journalist, parlementariër, politiek adviseur van Den Uyl en politiek en ambtelijk adviseur op het Bureau SecretarisGeneraal van SZW. ‘Ik heb vijfentwintig jaar met veel plezier op een en dezelfde plek gezeten als adviseur van de politieke en ambtelijke leiding. Toen ik vijfenzestig werd, heb ik zorgvuldig gecheckt bij collega’s of het nog wel gewenst was dat ik doorging. De reacties waren positief, dus ben ik door blijven werken. Ik heb eerst als journalist gewerkt, een paar jaar in de Kamer gezeten en vervolgens ben ik in de voorlichting gepokt en gemazeld geraakt in het advieswerk. Ik ben nog politiek adviseur van Den Uyl geweest in het tussenkabinetje van Van Agt. Daarna was ik even betrokken bij de verkiezingscampagne, tot Jan de Koning zei: kom maar op met die rode rakker. Zo ben ik op het departement gekomen. De nieuwe flexibiliteit zou mij niet passen. Een ander departement was voor mij geen optie. SZW is het kloppend hart van de Nederlandse samenleving, daar gebeurt het en daar wilde ik werken. Een andere functie, bijvoorbeeld als beleidsonderzoeker, ambieerde ik ook niet. Ik ben helemaal geen wetenschapper. Op Bureau SG heb je veelzijdige kennis nodig en die bouw je op in je functie en in de loop der jaren. Het gaat om kennis van bestuurlijke processen, van beleid maken en politieke afwegingen. Het is die optelsom die politiek anders maakt dan een fabriek. Bovendien verandert de maatschappij. Bij al die veranderlijkheid is continuïteit vereist. Wat ik wel als positief ervaar is dat het nieuwe werken de politieke sensitiviteit heeft vergroot. Kennis van de parlementaire zeden was vroeger niet erg wijdverbreid, dat is heel erg opgeknapt.’ <
PM 15 / 3
21
achtergrond >
Techniek maakt jeugdcriminaliteit steeds makkelijker
Sociale uitsluiting drijft randgroepjeugd de misdaad in
Jeugdcriminaliteit neemt toe, in getal en in hevigheid. De politie heeft zelfs een onderzoek gestart naar de toename van gewelddadige gangs zoals de Bloods in Nederland. Hoe voorkom je dat jongeren in het criminele circuit terechtkomen? En welke stappen zal de nieuwe minister van Jeugd en Gezin moeten gaan zetten?
Anneke Dekkers is teamleider van het Jeugd Preventie Team (JPT) Zuid-Holland, een onderdeel van Bureau Jeugdzorg Zuid-Holland dat nauw samenwerkt met de politie. Het JPT probeert daarmee in een zo vroeg mogelijk stadium contact te krijgen met zogenaamde risicokinderen, soms nog voordat een delict gepleegd is. JPT ontvangt signalen van de politie, waarna maatschappelijk werkers een kijkje gaan nemen. ‘Zorgwekkend’ vindt Dekkers de trend dat de instanties steeds moeilijker bij de gezinnen binnenkomen. ‘Daar stuiten we nu op knelpunten.’ Als voorbeeld geeft zij tien- en elfjarige kinderen die ’s nachts om één uur nog op straat zijn te vinden. ‘Jongeren beneden de twaalf jaar zijn nog nauw verweven met het gezinssysteem. Het is misschien wel een dadertje, maar het kind is ook onderhevig aan de gezinsdynamiek. Hoe kun je de ouders motiveren de verantwoordelijkheid van de opvoeding op zich te nemen? Als de ouders niet willen en het kind niet direct op het randje van afgrond staat, sta ik verder met lege handen. Dat is een van de problemen
22
PM 29 / 3
waarover meer duidelijkheid geschapen moet politiecultuur. ‘Bij de start van de samenwerking, worden.’ Een ander aandachtspunt, zegt Dek- zo’n acht jaar geleden, moesten we erachter kers, is dat JPT onderdeel is van twee ketens: komen hoe je de verschillen tussen die culturen de jeugdhulpverleningsketen en de justitiële overbrugt. Hoe ontvangen en waarderen we de keten. ‘Het kan niet zo zijn dat meerdere in signalen van de politie? Voor ons geldt, heel stanties na elkaar met zwart-wit gesteld: elk dezelfde oplossingen strafbaar feit moet ge‘De politie heeft zicht komen aanzetten en bij zien kunnen worden op gezinnen met ernstige raddraaiers’ als zorg. Zeker bij kingelijktijdige betrokkenheid van instanties deren onder de twaalf.’ moeten er ook duidelijke afspraken gemaakt De communicatie tussen de twee culturen is worden; één gezin, één kind, één plan.’ echter niet overal zover, weet Dekkers. ‘In ZuidEen vaak gehoord verwijt aan Dekkers en het Holland zitten onze kantoren daarom ook op het JPT is dat bij sommige veelplegers de ontwik- politiebureau. Zo gaat de melding van mens keling al veel eerder zichtbaar was. ‘Voor ons is naar mens en niet van instantie naar instanhet dan de vraag hoe een signaal op waarde te tie.’ De teamleider concludeert dat er in het veld schatten. We moeten het lef hebben om in een vroeg stadium al bij te sturen. Daar valt nog een heel veel goede ontwikkelingen in gang zijn hoop winst te behalen.’ gezet. ‘Vooral de intensievere samenwerking met de politie is een goede stap geweest. Maar er valt nog veel te verbeteren.’ Ze beseft dat het Symptoombestrijding Door de intensieve samenwerking met de poli- werk vaak symptoombestrijding is. ‘De vraag tie is er, volgens Dekkers, sprake van twee blijft natuurlijk: welke kern zit erachter? Welke verschillende culturen: de jeugdzorg- en de elementen dragen bij aan een criminele car-
Tekst vincent smits Foto’s Rob jongbloed
rière?’ In dat opzicht, zegt Dekkers, is het werk soms frustrerend. ‘Je krijgt wel eens het gevoel dat je er door alle omstandigheden niet tegenop kunt boksen.’ Mobieltje Mieke Komen, senior onderzoeker criminologie aan de Universiteit Utrecht en lector aan de Haagse Hogeschool, is van mening dat de problematiek rond de jeugdcriminaliteit de laatste jaren onderbelicht is gebleven. Ten behoeve van haar onderzoeken heeft Komen veel rechtbankdossiers bestudeerd. Uit de cijfers van de politie blijkt dat de jeugdcriminaliteit sinds de jaren vijftig en zestig excessief is toegenomen. Volgens Komen zijn daar meerdere redenen voor: ‘Ten eerste is de gelegenheid voor jongeren om een delict te plegen enorm toegenomen. Denk bijvoorbeeld aan de opkomst van het mobieltje. Ten tweede is de sociale controle anders en vooral minder geworden. In onze huidige maatschappij wordt verwacht dat je jezelf in de hand houdt. En zelfbeheersing is bij jongeren vaak juist een zwak punt.’
Komen meent dat jeugdzorg in samenwerking kinderen. De zware gevallen bereik je zo niet.’ met de politie goed zou moeten kunnen functioKomen vindt ook het grote aantal autochtone neren. ‘De politie heeft goed zicht op gezinnen kinderen in de lichtere hulpverlening opvallend. met ernstige raddraaiers. Ga daar naartoe! Blijf ‘Daar zijn allochtone kinderen sterk onderverniet achter je bureau hangen. Ik begrijp dat het tegenwoordigd.’ Bij de zware justitiële jeugdinsoms erg moeilijk is, maar met het zicht van richtingen, het eindstation van het jeugdwelonderwijzers en politie op de situatie moet je zijnswerk zoals Komen het noemt, zijn allochbeter en eerder kunnen ingrijpen.’ Komen ver- tone kinderen juist oververtegenwoordigd. ‘De gelijkt de huidige situatie met die uit de jaren toegang is scheef. Plat uitgedrukt: het begin is vijftig en zestig. ‘Toen deed de kinderbescher- wit en het eind is zwart.’ ming niet moeilijk, die ging gewoon naar die gezinnen toe. Ik begrijp dat het huidige systeem In de steek gelaten met het schrijven van rapporten vervelend is, Komen vindt dat alle betrokkenen niet steeds maar het maakt de zaken wel controleerbaar. maar weer een volgend preventief project moeMisstanden vallen zo sneller op.’ Niettemin is ten starten. ‘We kunnen wel weer gaan coördiKomen van mening dat neren en netwerken, preventie alleen niet maar wat hebben die ‘Deze kinderen hebben genoeg is. ‘Het lijkt heel jongeren van die prosituationele normen en mooi, maar je moet ook bleemgezinnen uit die waarden die soms heel conventioneel zijn’ aan repressie denken. probleemwijken daar Er is een ware wildgroei nou aan?’ aan preventieve projecten, die zich allemaal conZelf brengt Komen veel tijd door als vrijwilcentreren op de lichtere gevallen. Je hebt het liger in de justitiële jeugdinrichtingen. ‘95 prodan toch vaak over de autochtone families en cent van de jongeren die daar vastzitten is het
PM 29 / 3
23
best te typeren als in de steek gelaten jongeren verbonden aan de UvA, als eerste punt van leuke leerkracht of een beroemde voetballer die in een benarde situatie. Zij hebben de beste kritiek aan. ‘De probleemgevallen komen voorlangskomt kan daar niets aan veranderen. Deze hulpverleners en onderwijzers nodig.’ Het zou, al uit de lagere klasse. Daarbij wordt vaak kinderen hebben behoefte aan structureel condenkt Komen, dan ook een goede zet zijn om gesproken van allochtonen. Gebaseerd op wat tact met mainstream kinderen en mainstream daar flink in te investeren. ‘Zorg dat die jongeprofessionals.’ ik weet van onderwijs zou ik verwachten dat ren de beste begeleiallochtonen uit de midJuist het feit dat deze kinderen zijn buitengeding krijgen, zodat ze ‘Alleen via het onderwijs is denklasse net zo wei- sloten brengt hen in de problemen, zegt Paulle. bijvoorbeeld arbeidsnig risico lopen om in ‘Ze krijgen niet het benodigde sociale, culturele snel progressie te boeken’ vaardigheden kunnen de criminaliteit te been linguïstische kapitaal om zich te kunnen ontleren. Je mag die kinderen niet opgeven, dan landen als autochtone middenklassenkinderen. wikkelen in deze economie. Er zijn erbij die nauweet je zeker dat ze in een tbs-kliniek terechtAndersom geldt de risicofactor, denk ik, net zo welijks Nederlands kunnen spreken.’ Dat is, zegt goed voor autochtone kinderen uit de sociale Paulle, gezien het dienstverlenende karakter van komen.’ Komen benadrukt een voorstander van preonderklasse.’ de Nederlandse economie, een groot probleem. ventie te zijn. ‘Maar zet niet alles in op preventie. ‘Hoe kunnen we deze kinderen wel de macht, De uit New York afkomstige Paulle heeft onHet lijkt zo mooi om de problemen aan te pakken lees: het cultureel kapitaal, geven om iets te bederzoek gedaan naar de overeenkomsten tusals ze nog klein zijn maar soms moet je je afvrareiken? Deze jongeren zien in hun eigen buitensen een school in de Bronx en een school in de Bijlmer en de problegesloten milieu heel gen of dat niet zonde van het geld is. Sinds de jaren tachtig hebben we een opbloei van premen waarmee de leerveel mensen hustlen. ‘Het is de jeugd een kans ventie gehad, maar wat heeft het opgeleverd? lingen kampen. Alle Daarbij krijgen ze ook bieden of gevangenissen bouwen’ De jeugdcriminaliteit is juist erger geworden.’ jongeren die risico lonog vaak het label ‘dom’ pen in de criminaliteit opgeplakt en worden Onderklasse te belanden, hebben een ding gemeen, connaar het vmbo gestuurd.’ ‘De benadering van veel betrokkenen is vercludeert Paulle. ‘Ze zijn structureel buitengesloPaulle benadrukt dat deze kinderen beschikkeerd,’ voert Bowen Paulle, als docent sociologie ten van de mainstream sociale netwerken. Een ken over situationele normen en waarden die
24
PM 29 / 3
achtergrond <
soms heel conventioneel zijn. ‘Maar dertig seconden later worden ze ondergedompeld in steekpartijen, drugshandel of erger en dan gaan de straatnormen gelden. Deze kinderen komen op een gegeven moment op een punt dat ze zich gaan afvragen: “Ik word totaal buitengesloten, hoe kan ik wel meedoen?” Als je jarenlang het signaal krijgt dat je nergens goed voor bent, wordt de verleiding om de criminaliteit in te stappen enorm.’ Desegregatie Paulle ziet als enige oplossing deze kinderen van jongs af aan structureel toegang te geven tot mainstream sociale werelden. ‘Maar het aanpakken van huisvesting en de gesegregeerde probleemwijken is niet eenvoudig. Bovendien bedragen de kosten miljarden euro’s.’ Het verbeteren van de familieomstandigheden is ook niet zo makkelijk, meent de docent. ‘Alleen via het onderwijs is snel progressie te boeken.’ Dat in Nederland alle kinderen vanaf hun vierde naar school moeten ziet hij als pluspunt. ‘Het is juridisch haalbaar de scholen te desegregeren
op basis van sociaaleconomische criteria met buffer. Die kunnen die dertig procent met gemak behoud van vrijheid van onderwijs. Gebruik het en zonder negatieve gevolgen absorberen.’ beroep, inkomensniveau of het opleidingsniveau Helaas, constateert Paulle, is de politiek huivan de ouders als criterium. Uiteindelijk moet je verig om de voedingsbodem aan te pakken. ‘De groeien naar een verdeling van ongeveer politiek kiest liever voor schijnmaatregelen. Ze zeventig procent kansrijke kinderen en dertig roepen om daadkracht maar deinzen terug voor procent kansarme kinderen. Dit kan je bewerk- de onderliggende oorzaak. Ook onder het nieustelligen met dubbele inschrijflijsten. Zo creëer we kabinet dreigt dit te gebeuren. Maar preje een systeem met vrijventieve aanpak van ‘In Amerika doen heid van schoolkeuze jeugdcriminaliteit blijft kansarme kinderen het én eerlijkheid in het schijn zolang je de sesignificant beter in een maatschappelijk belang gregatie niet bestrijdt.’ sociaaleconomisch van integratie.’ Het huidige beleid desegregatieproject’ In dit verband verbiedt volgens Paulle wijst Paulle naar de dan ook geen fundaontwikkeling in Amerika. In het schooljaar mentele oplossing. ‘Het lijkt er misschien op dat 1999-2000 deden er zo’n twintigduizend kin- we niet bereid zijn te doen voor onze kwetsderen mee aan sociaaleconomische projecten bare kinderen wat ze nodig hebben, maar je voor desegregatie in het onderwijs. Momenteel moet ze die kans bieden of gevangenissen bouzijn dat er rond de twee miljoen. ‘We weten dat wen.’ Het geheel doet Paulle denken aan een het werkt. Kansarme kinderen doen het signi- uitspraak van de Amerikaanse professor Kenficant beter in die projecten en de kinderen uit neth B. Clark: ‘These kids are not building the de middenklasse hebben door hun stabiele walls of the getto, we are.’ < thuissituatie en numerieke meerderheid een
PM 29 / 3
25
in gesprek >
‘Het is waar
Jonge Ambtenaar van het Jaar Marije Bierlaagh interviewt kunstenaar Dadara PM draait de rollen om. In de serie ‘in gesprek’ verplaatst een politicus, bestuurder of ambtenaar zich in de rol van interviewer. Marije Bierlaagh rent sinds haar verkiezing tot Jonge Ambtenaar van het Jaar van het ene naar het andere interview. Nu neemt ze zelf de microfoon ter hand om Daniel Rozenberg, beter bekend als Dadara, aan een kritisch vraaggesprek te onderwerpen. Het gesprek voert langs vooroordelen, brandende boten en terrorisme. De kunstenaar en de jonge ambtenaar blijken het op veel punten eens te zijn.
26
PM 29 / 3
Kunstenaar Dadara:
Tekst Arne Gielen beeld Mark de Rouw
de hel van de vergunningen je elke keer doorheen moet’ In zijn atelier in de Amsterdamse Pijp toont Bierlaagh: ‘Vertel?’ Dadara zijn werk. De ruimte staat vol met beel- Dadara: ‘Ik had dus het idee om die tank op te den, doeken, kleine poppetjes, penselen en blazen en wilde hiervoor een vergunning aanpotten met verf. Dadara is van alle markten vragen. Ik heb toen dagenlang naar de gethuis. Hij schildert, tekent, maakt animatiefilm- meente moeten bellen en kreeg uiteindelijk pjes, ontwerpt platenhoezen en ontleent ook met moeite een nummer los van de persoon bij bekendheid aan het feit dat hij dingen opblaast wie ik moest zijn. Ik ben toen weer gaan bellen en in brand steekt. Een kritische blik is daarbij en het duurde anderhalve week, en ik maak zijn leidraad. Zo blies hier geen grap, tot uithij uit protest tegen de eindelijk iemand de ‘Die hele regeltjescultuur oorlog in Irak onlangs telefoon opnam. De is echt typisch Nederlands. nog een gigantische vrouw die ik moest Amerika is veel vrijer’ roze tank op. Ook hehebben bleek ziek te kelt Dadara de Nederlandse regeltjescultuur. zijn en de vrouw die de telefoon opnam ging In zijn Greyman-creatie komt zijn aversie tegen het wel even nakijken, maar vervolgens hoorde bureaucratie tot uiting. Greyman is de be- de ik er niets meer van. Na weer lange tijd van lichaming van de bureaucraat. Risico’s moeten hot naar her te hebben gebeld, bleek de vrouw te allen tijde worden gemeden, regels moeten er toch weer niets over te mogen zeggen en worden nageleefd en alles wat afwijkt van de moest ik het weer bij een ander proberen. normale gang van zaken dient meteen de kop Uiteindelijk is het gelukt en was er een gete worden ingedrukt, is het motto van Dadara’s schikte locatie aan de rand van Amsterdam antiheld. geregeld. Toen we echter op de dag van de explosie op de locatie aankwamen was het Bierlaagh: ‘Ik heb me op het internet wat in terrein met hekken afgezet en stond er een je werk verdiept en las dat je Greyman voor- bouwkeet op de plek waar wij die tank zouden al op de ambtenaar gebaseerd hebt. Voordat opblazen. Ambtenaren van een andere afdewe het over jouw vooroordelen gaan heb- ling hadden klaarblijkelijk aan deze bouwers ben, val ik eerst maar met mijn eigen voor- een vergunning verleend. Toen ik naar de geoordeel in huis. Ik dacht namelijk dat het meente belde, flipten ze daar helemaal. Er beonmogelijk zou zijn om op maandagochtend staat daar zo’n brij van regels, dat niemand om tien uur met een kunstenaar af te kunnen spreken. Hoe zit dat, Dadara?’ Dadara: ‘Voor kunstenaars met een zoontje van anderhalf geldt wat dit betreft een uitzondering. Ik moet toegeven dat het vroeger wel anders was. Toen wist ik nog niet hoe het leven er in de ochtendglorie uitzag. Dat er zo verdomd veel mensen naar hun werk snellen, was mij vreemd.’ Bierlaagh: ‘Is Greyman op jouw vooroordelen tegenover de ambtenarij gestoeld?’ Dadara: ‘Nee, Greyman is veel meer dan dat. Hij symboliseert de starheid van regels. Het is de hel van de vergunningen waar je elke keer weer doorheen moet. Ambtenaren zijn slechts een onderdeel van dit systeem, maar dat Greyman echt bestaat, werd mij pas goed duidelijk toen ik die vierloopse roze tank wilde opblazen.’
meer weet waar een ander precies mee bezig is. Ik ben toen zelf maar met de bouwers gaan praten en samen kwamen we er makkelijk uit.’ Bierlaagh: ‘Ik word in mijn eigen werk in het stadsdeel Bos en Lommer ook vaak met de starheid van de overheid geconfronteerd. Als de jeugd in Bos en Lommer iets wil regelen dan moeten ze een lange adem hebben en erop voorbereid zijn dat ze van het kastje naar de muur gestuurd worden. Maar heb jij als kunstenaar Greyman en het systeem niet een beetje nodig om je tegen af te zetten?’ Dadara: ‘Nee, dat denk ik niet. Die hele regeltjescultuur is echt typisch Nederlands. Wat dat betreft is het in Amerika, waar ik vaak kom, veel vrijer. Neem het Burning Man Festival in de woestijn nabij San Fransisco. Ik heb daar toen een houten schip naartoe verscheept om het daar tijdens het festival in brand te steken. De brandweer rekent dan uit, dat je voor een schip van zo’n zestien meter hoogte veiligheidsmarge twee nodig hebt en bepaalt dat een afstand van dertig meter voor het publiek veilig genoeg is. Tijdens het Oerol Festival op Terschelling deed ik dezelfde act en ook daar wilde ik een grote houten boot in vuur en vlam zetten. Op voorschrift van de Nederlandse
Marije Bierlaagh Na haar studies medische biologie en psychologie nam Bierlaagh een bijbaantje bij de gemeente Amsterdam. Ze werkte als secretaresse en wilde wel bij de gemeente blijven. Nu werkt ze als projectmanager Capabel in het Amsterdamse stadsdeel Bos en Lommer. Capabel ontwikkelt, toetst en implementeert overdraagbare activiteiten, die gericht zijn op het verbeteren van de schoolloopbaan en het toekomstperspectief van kinderen van 0-18 jaar. Op 25 januari werd Bierlaagh tot Jonge Ambtenaar van het Jaar verkozen. Deze jaarlijkse verkiezing wordt georganiseerd door Futur, het netwerk voor jonge ambtenaren.
PM 29/ 3
31
in gesprek <
brandweer was een veiligheidsmarge van ruim 200 meter noodzakelijk. Er moest zelfs een catamaran die 150 meter voor de kust dobberde weggehaald worden, anders zou het hele feest niet doorgaan. De spontaniteit verdwijnt gewoon en dat is erg jammer.’
Het uitgangspunt van die tank is dat hij wel vier keer zoveel vuurkracht heeft, maar uiteindelijk geen kant op kan. Ik geloof niet dat je met bommen vrede bereikt, dus blaas ik voor de vrede die tank op.’
Bierlaagh: ‘Ik heb net gehoord dat mijn penBierlaagh: ‘Ik heb niet echt de behoefte om sioen met beleggingen in clusterbommen de overheid op dit punt te verdedigen, maar betaald wordt en heb het daar erg moeilijk wil je wel vertellen mee. Wat vind jij van ‘Ik vind dat we meer de antiterrorismedat het vooroordeel dat ambtenaren veel de balans tussen het gevaar campagne van de en de gezaaide angst koffiedrinken zeker overheid?’ moeten vinden’ klopt. Heb je nog een Dadara: ‘Aan de ene kant is er wat voor te kopje voor me?’ Tijdens het koffiezetten vertelt Bierlaagh dat zeggen. De tanks in het Haagse Laakkwartier het haar opvalt dat de kunst die Dadara maakt waren een bron van inspiratie voor mijn eigen maatschappijkritisch is, maar ook een zekere tankproject, maar Theo van Gogh is wel vervrolijkheid uitstraalt. moord. Ik vind dat we meer de balans tussen het gevaar en de gezaaide angst moeten vinBierlaagh: ‘Neem nu die roze tank, wat wil- den. Voor mij blijft de angst een slechte raadde je daar precies mee zeggen?’ gever en de code mag dan geel, oranje of rood Dadara: ‘Die tank gaat natuurlijk over geweld. zijn, het leven gaat gewoon door.’
Dadara Daniel Rozenberg studeerde aan de kunstacademies van Den Haag, Eindhoven, Rotterdam en Gent. Hij werd bekend in de housemuziekscene, waarvoor hij flyers en platenhoezen ontwierp. Sinds die tijd is Dadara een gevestigde naam in het internationale kunstcircuit en exposeert hij over de hele wereld. In Amsterdam is zijn werk te zien en te koop in de Reflex Modern Art Gallery. Het Greyman Statue of no liberty staat voor het ID&T-hoofdkantoor nabij station Amsterdam Sloterdijk. De kunstwerken van Dadara zijn allemaal op de website www.dadara.nl te zien.
32
PM 29 / 3
Bierlaagh: ‘Diezelfde angst zie ik ook in de wijken. Mensen durven niet meer gewoon langs een groepje jonge Marokkanen te lopen. Ze zijn bang voor de buren. Dat is toch belachelijk?’ Dadara: ‘Ja, ik sprak laatst op een feestje een vriend van mij die lesgeeft in Amsterdam-West. Hij zegt dat jongens van 17 van Marokkaanse afkomst juist een baard laten groeien. Gewoon om te fokken. Ze bereiken hetzelfde effect dat een grote hanenkam nog niet zo lang geleden had. Als ze twintig zijn scheren ze net als al die punkers in de jaren tachtig gewoon hun baard weer af, nemen een baan, gaan aan de vrouw en kinderen en worden langzaam grijs.’ Bierlaagh: ‘Heb je tips voor de ambtenaar?’ Dadara: ‘Ik denk dat men spontane projecten en activiteiten van mensen niet te veel moet dwarsbomen. Als overheid moet je je aansluiten bij dingen die gebeuren. In San Fransisco wordt tijdens het Burning Man Festival, dat vlakbij in de woestijn gehouden wordt, ook de hele stad zelf getransformeerd. Kunstenaars mogen overal werken plaatsen. Voor een stad als San Fransisco is de kunst enorm belangrijk en voor Amsterdam geldt hetzelfde. Alle buitenlanders geven hoog op over de vrijheid die Amsterdam uitstraalt, je kan hier een joint op
‘Je mag in Amsterdam niet eens je deur roze, oranje of paars schilderen’’ straat roken, maar daar is ook meteen alles mee gezegd. Je mag in Amsterdam niet eens je deur roze, oranje of paars schilderen. Nee, de welstandscommissie schrijft Rembrandtrood of donkergroen voor. We moeten echt af van die verstikkende regeltjes.’ <
Colofon PM is een uitgave van Politieke Pers BV Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 - 31 22 777 fax 070 - 34 56 925 www.pm.nl
[email protected] [email protected]
roofkapitaal
Dat de Amerikaanse president George W. Bush de geschiedenis ingaat als de impopulairste president aller tijden is in Europa genoegzaam bekend. De stolen elections, de oorlog in Irak, de toestanden in Guantánamo Bay en het gebrek aan daadkracht na de orkaan Katrina hebben niet alleen kwaad bloed gezet tegen double-U zelf, maar hebben internationaal het vertrouwen in zijn regering beschadigd. Toch is de lijst bij lange na niet compleet. In toenemende mate wordt duidelijk dat de regering-Bush niet alleen schade heeft toegebracht aan de internationale verhoudingen, maar ook vele Amerikanen berooid achterlaat. De financiële debacles rondom WorldCom en Enron werden nog grotendeels toegeschreven aan de malafide bazen van deze bedrijven, die overigens genereuze geldschieters in de Bush-campagne waren. Duizenden medewerkers verloren hun pensioen, toen bleek dat het bedrijf waarin zij aandelen hadden veel minder waard was dan in de boeken stond. Maar de financiële onrechtvaardigheid heeft een veel structureler karakter. Tientallen miljoenen Amerikanen zijn veroordeeld tot een leven in schulden. De briljante documentaire Maxed Out van James Scurlock laat zien hoe de financiële industrie doelbewust kwetsbare groepen klanten constructies binnenlokt waarvan zij de consequenties niet kunnen overzien. Het gaat dan om (tweede) hypotheken, schuldovernames en vooral heel veel creditcardaccounts. De rentes over deze financiële ‘diensten’ mogen bij de kwetsbare groepen (bejaarden, zwakzinnigen, werklozen, studenten, failliete ondernemers) oplopen tot 45 procent. Daarbovenop komen nog boetes voor het te laat betalen van de maandelijkse termijnen. Harvard Law School-professor Elizabeth Warren heeft berekend dat deze kwetsbaarste groepen verantwoordelijk zijn voor het grootste deel van de winst van de industrie. Zij betoogt dat creditcardbedrijven er groot belang bij hebben zo veel mogelijk wanbetalers als klant te hebben. Die brengen immers het meeste geld in het laatje – en zij zijn met velen. Door de hoogte
van de rente lopen de schulden zo snel op dat velen nooit meer uit hun schuldpositie zullen komen. De documentaire laat zowel de immorele hebzucht van de industrie als de totale wanhoop van de klanten zien. De vraag die dat oproept is welke rol de overheid heeft om te voorkomen dat vrijemarktwerking ontaardt in obscene onrechtvaardigheid. Ten eerste zijn er diverse customer protection laws, maar die regelen voornamelijk dat de leverancier zijn belofte houdt. En dat doen ze. Beperkingen met betrekking tot de maximale rente zouden de ellende beperken, maar niet voorkomen. Privacywetgeving in de VS bindt de overheid wel, maar grote bedrijven nauwelijks. Als dat wel het geval zou zijn, zou predatory lending op basis van persoonsgegevens moeilijker worden. Je zou kunnen verbieden leningen te verstrekken aan bepaalde groepen mensen, maar dat zou de vrijheid en flexibiliteit zowel van klant als dienstverlener weer ernstig beperken. De belangrijkste maatregel is eigenlijk de faillissementswetgeving. Als mensen na een bankroet een tweede kans krijgen om een bedrijf en een leven op te bouwen, hebben ze in ieder geval een kans om hun schulden ooit af te betalen. Daar heeft de regering-Bush echter een stokje voor gestoken. Hij beperkte in 2005 de mogelijkheden voor een ‘tweede kans’. De wet die dit regelde is geschreven door de grootste creditcard company in Amerika en de één na grootste donateur van Bush’ campagne.
Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Arne Gielen, Eefje Rammeloo, Jan Sanders, Vincent Smits, Maurice Swirc, Sandra Verdel, Chris van de Wetering, Josien Hillen (stagiaire) en Rianne Waterval (projecten) Eindredactie Johan Jansen, Nicoline Maarschalk Meijer en Linda van Tilburg Medewerkers aan dit nummer Yvonne Kroese en Mark de Rouw Artdirector Rob Jongbloed Opmaak Ruben Meijerink en Cindy Versteeg Uitgever Heleen Hupkens Directeur Willem Sijthoff Bladmanager Asha Narain Drukkerij UnitedGraphics, Zoetermeer Advertenties Asha Narain, 070 - 31 22 770,
[email protected] Verschijning PM komt 22 maal per jaar uit in een oplage van ruim 13.500 exemplaren Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen 070 - 31 22 777 Een jaarabonnement op PM kost € 135,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2007, Politieke Pers BV
Na deze ontluisterende film dronk ik een kop koffie in een café in Boston. Met de bartender raakte ik in gesprek over het onderwerp. Op de vraag wat hij er nou van vindt dat de regering van zijn land zo schaamteloos de belangen van de industrie boven die van de klanten stelt antwoordde hij laconiek: ‘At least I am happy to be a bartender. I live on tips, so I don’t pay taxes to fund the destruction of our country.’
Jorrit de Jong Directeur van het Centre for Government Studies, Universiteit Leiden, Campus Den Haag
PM 29 / 3
29
spelers > Emancipatie werkt al op OCW-papier
‘De aanjagende rol kan uit elk departement worden vormgegeven’
De directie Emancipatie is blij met de verhuizing naar OCW, al kwam het plan als een donderslag bij heldere hemel. Het emancipatoire gedachtegoed kan nu des te beter met de paplepel worden ingegoten: ‘Met emancipatie moet je bij de jeugd beginnen,’
SZW/OCW • ‘We staan opnieuw hoog op de politieke agenda, we hebben een minister die gaat voor het onderwerp, en er is een departement dat ons met open armen ontvangt.’ Ferdi Licher, directeur van de directie Emancipatie, ziet eigenlijk geen nadelen in de verhuizing van emancipatie van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid naar het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Toch kwam de verhuizing ook voor hem als een totale verrassing. ‘De beslissing is vermoedelijk pas tijdens de portefeuilleverdeling in de formatiebesprekingen gevallen,’ denkt Licher. ‘Het is algemeen bekend dat zowel het CDA als de PvdA de ministerspost van SZW wilde bezetten, waarbij het de PvdA voornamelijk ging om het emancipatiebeleid. Ik denk dat op dat moment is besloten het emancipatiebeleid onder een PvdA-minister bij OCW te plaatsen.’ Emancipatie is bij het aantreden van het nieuwe kabinet te vinden onder de DG primair en voortgezet onderwijs. De gehele directie van het ministerie van SZW verhuist met ingang van half april naar de dertiende verdieping van het ministerie van OCW. Nu zit de afdeling nog tussen de oud-collega’s bij SZW, maar sinds half februari wordt al op OCWpapier gewerkt. Nieuw is ook het homo-emancipatiebeleid, dat de directie overgenomen heeft van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Belangrijke keuzes Hoewel de verhuizing een complete verrassing voor de directie was, was de keuze voor het departement OCW dat niet. ‘Met emancipatie moet je bij de jeugd beginnen,’ vindt Licher. Hij wijst erop dat in het onderwijs belangrijke keuzes voor de toekomst worden gemaakt in
30
PM 29/ 3
de vorm van studie- en beroepskeuzes. Om iets te veranderen aan het feit dat er in Nederland relatief weinig vrouwen in de techniek of in topposities werken, moet je bij het onderwijs zijn, legt Licher uit. Ook kan de achterliggende gedachte van het emancipatiebeleid, zoals economische zelfstandigheid van vrouwen en het combineren van arbeid en zorg, het beste al in het onderwijs worden overgebracht. Door het interdepartementale karakter van het emancipatiebeleid maakt het volgens Licher niet heel erg uit onder welk ministerie het beleid valt. ‘Ieder departement heeft een eigen verantwoordelijkheid voor het emancipatiebeleid. De aanjagende en ondersteunende rol die wij daarbij hebben, kan volgens mij vanuit elk departement worden vormgegeven.’ Licher verwacht dan ook niet dat de verhuizing naar een ander departement een grote inhoudelijke verandering met zich mee zal brengen. ‘Wat dat betreft is deze verhuizing niet vergelijkbaar met de verhuizing van integratie van
‘Ik verwacht de volle inzet van alle bewindspersonen’ het ministerie van Binnenlandse Zaken naar Justitie destijds.’ Licher ziet veranderingen eerder komen uit een actievere opstelling van de nieuwe minister. ‘De afgelopen kabinetsperiode is er, zeker naar andere departementen toe, een meer terughoudende opstelling geweest. Dat had voornamelijk te maken met de visitatiecommissie Emancipatie die we hebben gevraagd de departementen te toetsen op hun eigen verantwoordelijkheid,’ aldus Licher. ‘In deze periode zullen we veel actiever en intensiever met andere departementen in overleg treden over de kabinetsambities.’
Gestagneerd Het ideaalbeeld van de ChristenUnie, een traditionele rol voor het gezin, kan de komende kabinetsperiode gaan botsen met het emancipatiebeleid. Toch is Licher niet bang dat de christelijke waarden schade toebrengen aan het emancipatiebeleid. ‘De ambities van het kabinet uit het coalitieakkoord worden door het hele kabinet gedragen. Ik verwacht dan ook de volle inzet van alle bewindspersonen.’ Minister Plasterk beloofde op een congres over personeelsmanagement (HRM Live in de Amsterdamse Rai) de verschillen in de beloning tussen mannen en vrouwen die bij de rijksoverheid werken binnen vier jaar te halveren. Ook wil de minister per jaar twee procent meer vrouwen aan het werk helpen. Dit moet leiden tot een arbeidsdeelname van 65 procent in 2010, zoals is vastgelegd in de Lissabon-doelstellingen. Zijn voorganger, Aart Jan de Geus, stelde vorig jaar nog vast dat dit alleen met een sterke groei van de economie misschien nog zou lukken. Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft in de emancipatiemonitor 2006 laten zien dat het emancipatieproces de afgelopen jaren gestagneerd is. ‘Er moet een inhaalslag komen om dat doel te halen,’ geeft Licher toe, ‘dat zal moeilijk zijn.’ Toch acht hij de doelstellingen van Plasterk niet helemaal onmogelijk. ‘Door het nieuwe kabinet zijn maatregelen genomen die de groei van de arbeidsparticipatie kunnen versnellen.’ Hij wijst hierbij op investeringen in de kinderopvang, de afbouw van de overdraagbare heffingskorting en de verlenging van het ouderschapsverlof. Dat neemt volgens Licher niet weg dat er nog een lange weg te gaan is voor de doelstellingen zijn gehaald. < [Sandra Verdel]
spelers > WIE ZIT WAAR? Rien Huige (40) is benoemd tot voorzitter van het Committee on Sanitary and Phytosanitary Measures (SPS-comité) van de Wereldhandelsorganisatie. Huige werkt namens het ministerie van LNV bij de Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de Verenigde Naties en andere internationale organisaties in Genève. Rob Oudkerk (52) gaat per 15 mei aan de slag als lector leefstijlverandering bij jongeren op de Haagse Hogeschool. Het oudKamerlid en de voormalig wethouder (PvdA) zal deze functie combineren met zijn praktijk als huisarts in Amsterdam. CDA-Europarlementariër Ria Oomen-Ruijten (56) volgt Camiel Eurlings op als voorzitter van de EU-Rusland Parlementaire Commissie. Op 11 april vertrekt de commissie naar Rusland voor een tweedaags werkbezoek. Gerard Roes (56) is benoemd tot staatsraad in buitengewone dienst. Hiervoor was hij directeur Wetgeving en plaatsvervangend directeurgeneraal Wetgeving, Internationale Aangelegenheden en Vreemdelingenzaken op het ministerie van Justitie. Op 15 mei treedt Roes bij de Raad van State in dienst. Remco Dolstra (38) begint op 1 april als hoofd Persvoorlichting op het ministerie van Financiën. Dolstra, nu nog hoofd Voorlichting van de PvdA, neemt de plaats in van Pieter Klein die is overgestapt naar de hoofdredactie van RTL Nieuws. Zijn collega Sherlo Esajas (31) is de nieuwe politiek assistent van staatssecretaris Sharon Dijksma (OCW). Hiervoor was Esajas persvoorlichter bij de PvdA en medewerker van Wouter Bos. Han Moraal (51) wordt procureur-generaal bij het Openbaar Ministerie. Hij volgt Herco Uniken Venema op die per 1 april zijn functie in het college van procureurs-generaal neerlegt. In 1998 werd Moraal hoofdofficier van justitie in Groningen en sinds 2003 bekleedt hij dezelfde functie in Den Haag.
Vrouwelijke korpschef is trots op haar functie BZK • Annelore Roelofs (48) is sinds 15 maart korpschef van de regio Noord- en Oost-Gelderland. Hiervoor was zij directeur Brandweer en Geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen op het ministerie van Binnen‘De komende jaren moeten wij heel hard ons best landse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het aantal vrouwelijke leidinggevenden bij de gaan doen om deze samenwerking tot stand te brenpolitie is klein. In heel Nederland zijn er maar twee gen. Ook de regionale samenwerking is heel belangvrouwelijke korpschefs en drie vrouwelijke hoofd- rijk,’ zegt Roelofs, die nauwer wil gaan samenwerken commissarissen. ‘Ik word de eerste vrouwelijke met de regio’s IJsselland en Twente. Ook voor de politie is het belangrijk om korpschef in de regio Gelderland en daar ben naar de toekomst te kijken ‘Aan technologie en ik erg trots op,’ vertelt en aandacht te schenken veiligheid zal veel aandacht worden besteed’ Roelofs. ‘Ik ben van plan aan innovatieve ontwikkelingen. ‘Ik vind het heel om in mijn nieuwe functie een goede relatie op te bouwen met de omgeving, spannend om dit mee te maken en te zien hoe hier de inwoners en de bedrijven.’ In de Eerste Kamer vorm aan wordt gegeven. Aan technologie en veiligligt nu nog het voorstel om de rijksbevoegdheden heid zal veel aandacht worden besteed. In dit verband te versterken. Dit voorstel moet mede de basis gaan gaan we samenwerken met verschillende partijen. vormen voor verregaande samenwerking bij de Met andere regiokorpsen en universiteiten, maar ook politie, waar de laatste tijd veel over gesproken is. met private bedrijven.’ < [Josien Hillen]
‘We kunnen veel leren van elkaar’ JUSTITIE/BZ • ‘Het Bruinsma wijst erop dat veel Europese landen kamthema veiligheid is pen met dezelfde problemen op het gebied van veienorm in beweging, ligheid. Hij vindt het dan ook logisch dat het veiliger is veel te doen heidsbeleid zich steeds meer op Europees terrein tussen verschillen- gaat afspelen. Als voorbeeld noemt hij het verdrag de landen,’ zegt van Prüm, ook wel het Schengen III-verdrag geMartin Bruinsma noemd. Nederland tekende in mei 2005 het verdrag (33). De huidige dat de samenwerking tussen België, Luxemburg, voorlichter van het Frankrijk, Spanje, Oostenrijk en Duitsland regelt en ministerie van Jus- dat een belangrijke basis vormt voor pan-Europese titie ziet zijn nieuwe samenwerking op het gebied van terrorismebestrijfunctie als ambas- ding, openbare orde en binnenlandse veiligheid. saderaad Veiligheid Ook maakt Schengen III een intensievere aanpak en Bestuur in Berlijn mogelijk van grensoverschrijdende criminaliteit. helemaal zitten. Bruinsma gaat daar vanaf 1 juni ‘Tussen Duitsland en Oostenrijk bestaat in dit kader aan de slag. Hij zal zich onder andere bezighouden al een uitwisseling van DNA-databankgegevens,’ met de Europese Raad aldus Br uinsma. ‘Die voor Justitie en Binnen- ‘Tussen Duitsland en Oostenrijk bleek zeer succesvol en bestaat al een succesvolle landse Zaken (JBZ). In zal waarschijnlijk ook uitwisseling van DNA-gegevens’ tussen andere deelnezijn huidige functie op Justitie heeft Bruinsma mende landen aan het al veel te maken met de JBZ-raad, dus hij voelt zich verdrag van Prüm gaan plaatsvinden.’ al aardig thuis op zijn nieuwe werkterrein. Het mooie van zijn nieuwe baan vindt Bruinsma Volgens Bruinsma is de samenwerking tussen zijn liaisonfunctie tussen Nederland en Duitsland. Nederland en Duitsland op het gebied van veiligheid ‘In feite is het verdrag van Prüm alleen nog maar heel belangrijk. ‘Kijk bijvoorbeeld naar de aanpak getekend,’ legt hij uit. ‘De praktische invulling van van de terreurdreigingen die onlangs in Berlijn het verdrag gaat de komende jaren een belangrijke speelden. We kunnen veel leren van elkaar.’ rol spelen.’ < [Sandra Verdel]
PM 29 / 3
31
spelers >
Aan de slag met de taakstelling
maar
VROM • Angelique Berg (37) gaat op 1 juni aan de slag als directeur Lokale Milieukwaliteit en Verkeer. Na zes jaar lang de ‘ogen en de oren van premier Balkenende’ geweest te zijn, verruilt Berg het ministerie van Algemene Zaken voor dat van Vrom. De raadadviseur Economische Zaken kijkt ernaar uit zich te gaan ontfermen over dossiers als Schiphol, geluidshinder en luchtkwaliteit: ‘Het kabinet van de minister-president is een prachtige plek om te werken. Je bent de spin in het web. Maar in zekere zin ga je zelf nergens over, je maakt geen beleid.’ In haar nieuwe functie houdt Berg zich niet alleen bezig met inhoudelijke dossiers, ze krijgt ook te maken met de reorganisatie van het departement en de bezuinigingen op het ambtenarenapparaat. ‘In het nieuwe regeerakkoord staat een flinke taakstelling. Hier zal ik ook mee aan de slag moeten gaan,’ stelt Berg. De adviseur van Balkenende zal ‘Op AZ ben je de spin in het web, haar unieke positie wel gaan misin zekere zin ga je zelf nergens sen, maar Berg benadrukt dat de over, je maakt geen beleid’ lijntjes op het ministerie van Vrom ook heel kort zijn: ‘Milieu is een apart directoraat-generaal. Ook hier wordt vaak overleg gepleegd met de politiek.’ Het milieu staat nu hoog op de politieke agenda, constateert Berg. ‘Het milieu is nu helemaal hip en we hopen dit vast te kunnen houden. Maar dat is hartstikke moeilijk en gebeurt niet vanzelf. Als het met de economie weer slechter gaat, zie je vaak dat de aandacht voor het milieu verslapt.’ < [Rianne Waterval]
MENSEN IN BEWEGING
advertentie
Voor onze opdrachtgever, een gemotiveerde en ervaren professional (M), zijn wij op zoek naar een
Publieke organisatie in verandering waar behoefte is aan een adviseur die op het snijvlak van publiek en privaat zijn sporen heeft verdiend. Als werkgever zoekt u naar een adviseur, die met oog voor het proces gaat voor resultaat. U wilt een adviseur die tegengestelde belangen bij elkaar weet te brengen, in staat is compromissen te sluiten en tegelijk richting weet te geven. Onze opdrachtgever is een juridisch adviseur met politiek bestuurlijke ervaring die uw organisatietrajecten en bestuurlijke besluitvormingsprocessen vlot kan trekken. Hij brengt hiervoor zijn ervaring in de advocatuur, als raadslid en als wethouder van een 100.000+ gemeente mee. Voor deze academisch geschoolde professional heeft u een opdracht beschikbaar welke op basis van een detachering overeenkomst wordt ingevuld. Voorbeelden van opdrachten zijn: • doorlichten van een juridische afdeling; • begeleiden van fusietrajecten en samenwerkingsverbanden; • bestuurlijk begeleiden van PPS constructies; • adviseren bij aanbestedingsprojecten. Wilt u meer informatie of een uitgebreid Curriculum Vitae, neemt u dan contact op met Mischa van Baaijen, senior consultant, op telefoonnummer 06-53424762. Een bericht per e-mail kan ook:
[email protected]. Mobiliteitsbureau Gemeenten levert maatwerk op het gebied van jobsearch voor overheidsprofessionals!
Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt zeker op prijs gesteld!
w w w. p o s e r. n l
spelers <
Oprichter Arnoldus laat Rijksacademie niet los BZ • Oprichter en hoofd van de Rijksacademie Voordat hij de Rijksacademie oprichtte is voor financiën en economie Peter Arnoldus Arnoldus zowel in het bedrijfsleven als voor (41) gaat de academie verlaten. Per 1 juni is hij de overheid werkzaam geweest. Zo heeft hij benoemd tot directeur van de centrale directie al eerder op de directie Financieel-EconomiFinancieel-Economische Zaken bij het minis- sche Zaken van BZ gewerkt, en ook op Vrom was hij werkzaam op dit terrein. ‘Deze nieuwe terie van Buitenlandse Zaken. De Rijksacademie is een initiatief van het baan vind ik ontzettend leuk. Het is een ministerie van Financiën en verzorgt opleidin- ideale mix van al mijn kennis en ervaring en gen, congressen en sluit ook helemaal aan op mijn achtergrond.’ workshops op het ‘Door vakopleidingen Ondanks zijn nieuwe gebied van auditing, aan te bieden werd het functie weet Arnoldus financieel manageaantrekkelijker om bij zeker dat hij altijd een ment en economie. het rijk te werken’ grote betrokkenheid ‘Begin 2000 hadden we te maken met een zal blijven voelen bij arbeidsmarktprobleem voor financiële en au- de Rijksacademie. ‘Ik zal het nooit helemaal ditfuncties,’ vertelt Arnoldus. ‘Wij merkten dat loslaten. Dit meen ik letterlijk, want als direchet voor mensen belangrijk is als ze naast hun teur Financieel-Economische Zaken krijg ik werk zichzelf kunnen blijven ontwikkelen. nog regelmatig met de Rijksacademie te maDoor vakopleidingen te bieden konden wij op ken. Ik zal er nog vaak lesgeven en ik heb er deze behoefte inspringen en werd het aan- veel belang bij dat alles goed blijft lopen.’ < trekkelijker om bij het rijk te werken.’ [Josien Hillen]
MENSEN IN BEWEGING
advertentie
Voor onze opdrachtgever, een gemotiveerde en geïnspireerde professional (M), zijn wij op zoek naar een
Lerende organisatie in de publieke sector waar behoefte is aan een ontwikkelingsmanager tussen politiek bestuur, werkorganisatie èn het maatschappelijke netwerk. Als werkgever zoekt u naar een vernieuwende verbindingsmanager, die gaat voor de ontwikkeling van het inhoudelijke werk en de bedrijfsvoering. De ontwikkeling in en rond uw organisatie vraagt om aansturing met doelgerichtheid, flexibiliteit, interne en externe communicatie en zorg voor de personele consequenties van de ontwikkelingen. Uw ontwikkelingsmanager • heeft zorg voor de politiek/bestuurlijke aspecten van de ontwikkelingen; • stuurt integraal, procesmatig, bedrijfsmatig en inhoudelijk op hoofdlijnen met oog voor details; • stimuleert de medewerkers met een persoonlijke benadering; • bevordert het doorlopende leerproces van de organisatie; • is gericht op strategie èn uitvoering. In eerste instantie wordt een dienstverband aangegaan voor de proeftijd van 1 jaar. Bij goed werknemerschap kan het dienstverband worden omgezet in een aanstelling voor onbepaalde tijd. Ziet u deze academische geschoolde professional van 56 jaar in uw organisatie rondlopen, neemt u dan contact op met Mischa van Baaijen, senior consultant, op telefoonnummer 06-53424762. Een bericht per e-mail kan ook:
[email protected]. Mobiliteitsbureau Gemeenten levert maatwerk op het gebied van jobsearch voor overheidsprofessionals! Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt zeker op prijs gesteld!
w w w. p o s e r. n l
[advertorial]
Vrijdag 13 april ‘Man of vrouw: merk jij het verschil?’ Welke effecten hebben vooroordelen op jouw carrière? Waarom is maar 17 procent van de topmanagers binnen het rijk een vrouw? Viert het old boys network nog steeds hoogtij? Meer emancipatiebeleid of moeten we vrouwen juist niet zoveel ‘pamperen’? We vragen het aan Marike Stellinga, journalist van Elsevier, en Nina Huygen, unitmanager bij de IND.
‘Ik vind dat Nederlandse vrouwen enorm veel kansen krijgen en in het geheel niet zielig zijn. Emancipatiebeleid lijkt me volstrekt overbodig.’ Marike Stellinga, journalist Elsevier
Datum: 13 april 2007 Tijd: 17.30 uur (aanvang programma 18.00 uur) Locatie: La Cubanita, Lange Houtstraat 25, Den Haag Toegang is GRATIS! Wel graag even aanmelden Meer informatie en aanmelden: www.pm.nl of stuur een mailtje naar
[email protected]
‘
Vrouwen in de minderheid ‘Het is opvallend dat binnen mijn managementlaag vrouwen zwaar in de minderheid zijn. Maar emancipatiebeleid alleen is niet genoeg: er zal veel meer moeten gebeuren.’ Nina Huygen, winnares publieksprijs verkiezing jonge ambtenaar van het jaar 2006
‘
Emancipatiebeleid overbodig!
’
’
Een debatcafé speciaal voor jonge ambtenaren. Een plaats en tijd om de werkweek af te sluiten met jonge collega’s. Een moment om inhoudelijk geprikkeld te worden. Gastheer Bas van Werven, presentator van BNR Nieuwsradio, ontvangt jonge ambtenaren, politici en bestuurders. Jan Willem Weck, directeur-generaal van de ABD, tapt de biertjes en discussieert mee van achter de bar. Bas Parlevliet (VenW), winnaar van dé Cactus van het vorige café verzorgt de column. En natuurlijk voor de komische, maar kritische noot: de stamgasten! CactusCafé is voor ambtenaren t/m 35 jaar. Toegang is gratis op vertoon van de werknemerspas. Aanmelden via www.pm.nl.
advertorial REURING! Café
De overheid door de bril van bedrijven: é f a C ! REURING! G N I R het moet beter! U RE Café
Tekst rianne waterval foto’s wiebe kiestra
‘Sterk zijn, desnoods tegen de trend in’ Kan de relatie tussen overheid en bedrijfsleven worden verbeterd? De haat-liefdeverhouding maakt samenwerking tussen beide complex. Ook tijdens het elfde Reuring!Café op 14 maart blijkt dat overheidsbeleid en het ondernemerschap nog maar al te vaak botsen.
schappij als het verkeerde uitgangspunt. Ook de meerderheid in de zaal vindt dat de overheid niet moet pretenderen alle risico’s uit te bannen. ‘We streven naar een perfecte maatschappij, maar dat red je natuurlijk nooit. Dat is geen kwestie van vertrouwen, maar van onmogelijke doelstellingen,’ benadrukt Kalbfleisch. ‘Meer overheid remt creativiteit,’ waarschuwt Wientjes, waarbij hij onderstreept dat het niet de ambtenaren, maar vooral politici zijn die goede sier willen maken met een risicoloze maatschappij. Willems vindt dat er veel te weinig wordt gedacht vanuit risicoanalyses. Hij pleit voor het geven van feedback. ‘Burgers zouden moeten weten wat het kost om een risico uit te sluiten.’ Trendbreuk ‘Zou de ambtenaar ondernemender moeten zijn en krijgt hij hier de kans voor,’ vraagt presentator Mark Frequin zich af. Algauw blijkt dat de ondernemende ambtenaar zich in een lastig parket bevindt: ‘Het mag niet van de baas’, ‘de organisatie wordt top-down gestuurd’ en ‘er is niet veel ruimte voor de creativiteit van de ambtenaren’, luiden de reacties uit de zaal.
‘Je kunt meer bereiken als je echt met elkaar gaat samenwerken en door de bovenlaag van beelden die er over de overheid bestaan, heen prikt,’ opent Ab van Ravestein, directeur van de EVD, de discussie. Het nieuwe kabinet geeft in het nieuwe regeerakkoord aan dat het ondernemerschap wil stimuleren en innovatie wil bevorderen. Toch vormt het optreden van de overheid bij veel ondernemers nog vaak een bron van ergernis. ‘Het ondernemerschap heeft ruimte nodig en deze ruimte is de afgelopen dertig jaar alleen maar kleiner geworden,’ stelt Bernard Wientjes, voorzitter van VNO-NCW. ‘De overheid verplaatst zich te weinig in de effecten en de bijeffecten van nieuwe regelgeving,’ uit hij zijn frustratie. ‘We hebben de neiging om te denken dat door het maken van nieuwe regels het probleem is opgelost,’ constateert Rein Willems, presidentdirecteur van Shell Nederland. ‘We moeten niet denken dat overal een oplossing voor is.’ Willems ergert zich aan het grote aantal toezichthouders. ‘We moeten terug naar een gevoel van eigen verantwoordelijkheid.’ De laatste paar jaar heeft hij wetten voorbij zien gaan ‘die een stuk praktischer hadden kunnen zijn voor bedrijven’. Daarom heeft hij zich kandidaat gesteld voor de Eerste Kamer. ‘Je kunt niet klagen over de samenleving zonder er iets aan te doen.’ Pieter Kalbfleish, voorzitter van de raad van bestuur van de NMa, is het roerend met beide gasten eens. ‘Als er iets mis dreigt te gaan, moet er een oplossing komen in de zin van regelgeving. Wanneer leren wij in dit land nu eens een keer de loop van zaken af te wachten?’
De vraag rijst of ambtenaren voor de samenleving of voor politiek leiders werken. Een ruime meerderheid kiest voor de eerste optie. Toch zijn er enkelen die niet het algemeen belang als uitgangspunt nemen. ‘Het gelukkig maken van de minister is voor ons het hoogste belang. En dat zijn er inmiddels twee,’ stelt een Vrom-ambtenaar. Wat kunnen de ambtenaren in de praktijk doen om de samenwerking tussen overheden en het bedrijfsleven te verbeteren? ‘Iedere ambtenaar zou contact moeten hebben met een innovatief bedrijf,’ oppert iemand uit het publiek. Kalbfleisch ziet nog wel mogelijkheden. ‘Als je doet wat je praktiseert, komt er misschien ooit een trendbreuk,’ drukt hij de aanwezigen op het hart. Ook Wientjes roept de ambtenaren op sterker te zijn, ‘desnoods tegen de trend in’.
Risicoanalyses Alle drie de gasten bestempelen het streven naar een risicoloze maat-
PM 29 / 3
35
service Kameragenda
29 maart t/m 11 april
Plenaire vergaderingen
Commissievergaderingen
In week 14 debatteert de Tweede Kamer over de antwoorden op de vragen die zijn gesteld over het kabinetsstandpunt over Irak. Ook staat de Rijkswet op het Nederlanderschap op de agenda. Het parlement bespreekt in dat kader de invoering van een verklaring van verbondenheid. Verder wordt onder andere de liberalisering van de Europese postmarkt behandeld. De week daarna discussieert de Kamer onder meer over de uitbreiding van bevoegdheden op het terrein van beveiliging in de luchtvaart.
29 maart 10.00-12.00 Defensie, BZ, Algemeen Overleg Unifil Libanon
10.00-12.00 OCW, Algemeen Overleg Fiscale vrijstelling vergoeding vrijwilligers primair onderwijs 11.00-13.30 LNV, Algemeen Overleg Vetmelkers 11.30-13.30 Vrom, Integratiebeleid, Algemeen Overleg Kennismaking met de minister voor Wonen, Wijken en Integratie 16.00-18.00 LNV, Vrom, Algemeen Overleg Gewasbescherming en biociden, gewasschade tuinbouwgebied Aalsmeer
16.00-18.00 EU, BZ, Algemeen Overleg Europaoverleg
13.00-15.00 NAAZ, Algemeen Overleg Kennismaking met de bewindslieden van BZK en Justitie 13.00-15.00 Justitie, Algemeen Overleg Vreemdelingen- en asielbeleid 15.00-17.00 Vrom, BZK, EZ, SZW, VenW, Algemeen Overleg Extern veiligheidsbeleid 15.30-17.30 Justitie, Algemeen Overleg Auteursrecht 15.30-18.30 Defensie, Algemeen Overleg Materieel
10 april 16.00-18.00 LNV, Vrom, VenW, Algemeen Overleg Verdrogingsbeleid
16.00-19.00 Justitie, Algemeen Overleg TBS
16.30-19.30 Financiën, BZ, Algemeen Overleg
3 april
IMF/ Wereldbank
18.00-20.00 EZ, Algemeen Overleg Wijziging van de Elektriciteitswet 1998 (Wet onafhankelijk netbeheer)
4 april 10.00-12.00 LNV, Algemeen Overleg Moties en toezeggingen behandeling LNVbegroting 2007 13.00-15.00 EZ, BZ, Algemeen Overleg Rapportages wapenexport
11 april 11.30-13.00
LNV, Algemeen Overleg Duurzame landbouw 13.00-15.00 VenW, Algemeen Overleg Aanbestedingen stadsen streekvervoer 14.00-16.00 LNV, EU, Algemeen Overleg Landbouw- en Visserijraad 16.00-18.00 Vrom, Algemeen Overleg Grondbeleid
evenementen 30 maart
5 april
11 april
18 april
Netwerk- en actualiteitendag Kabel in de 21e eeuw Euroforum Hotel Okura, Amsterdam www.kabelconferentie.nl
Congres Kwaliteitsmanagement met effect Congres- en studiecentrum VNG Theater Orpheus Apeldoorn www.cs-vng.nl
Eendaagse workshop actief persbeleid Euroforum Meeting Plaza Maarssen www.euroforum.nl/actiefpersbeleid.htm
4 en 5 april
10 en 11 april
Tweede landelijke bijeenkomst voor de brede school Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid NBC Nieuwegein www.sbo.nl/bredeschool.htm
Tweedaagse praktijkopleiding Nieuwe Europese wetgeving voor bedrijfsveiligheid Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid Meeting Plaza Utrecht www.sbo.nl/bedrijfsveiligheid.htm
Tweedaagse cursus Financieel management voor niet-financiële ambtenaren Congres- en studiecentrum VNG www.cs-vng.nl
17 en 18 april Tweedaagse cursus Wegwijs in de gemeente voor nieuwe medewerkers binnen een gemeente Congres- en studiecentrum VNG Amersfoort www.cs-vng.nl
19 april Jaarvergadering GBO.Overheid Hotel Theater FIGI Zeist www.gbo.overheid.nl
24 en 25 april Actualiteitencongres Grondwater, omgaan met overlast en onderlast Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid Holiday Inn Leiden www.sbo.nl/grondwater.htm
PM 29 / 3
37
8 mei Platformconferentie De Fabrique Utrecht
‘Publieke Veiligheid: een zaak van ons allemaal!’ Een selectie uit uw debaters en sprekers: Don Berghuijs
Henk Scholten
Dick Schoof
Dick Berlijn
Leo Kooijman
Joan Leemhuis-Stout
Ben Ale
Rob van de Velde
Paul Hanraets
Jaap Lems
Willem Voogt
Co Hoogendoorn
Ruud Oord
Kees van der Waaij
Ger Wagemans
directeur Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond en voorzitter NVBR generaal en commandant der Nederlandse Strijdkrachten
hoogleraar Rampenbestrijding TU Delft
rijkshavenmeester Rotterdam-Rijnmond
hoogleraar Ruimtelijke Informatica VU Amsterdam en directeur Geodan
projectleider Netcentric-experimenten namens ministerie BZK en Defensie, Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond directeur Geonovum i.o.
programmadirecteur Informatievoorziening NCTb
programmamanager Schiphol Group
directievoorzitter Unilever Nederland Holding NV
directeur-generaal Openbare Orde en Veiligheid ministerie BZK voorzitter Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen
programmamanager GEOinformatie Openbare Orde en Veiligheid ministerie BZK algemeen directeur Vts Politie Nederland en lid Raad van Hoofdcommissarissen directeur Chemelot/DSM
Debateer mee,
ontvang concrete handreikingen en sluit (nieuwe) samenwerkingsverbanden in veiligheid! Data Conferentiereeks: Bestuurlijke Veiligheidsdialoog II
(besloten) Met integrale informatievoorziening naar een betere crisisbeheersing!
Organisatie:
Platformconferentie
‘Integrale Publieke Veiligheid’ ‘van multidisciplinaire naar integrale samenwerking’
Executive Partners:
11 april 2007
Het Heerenhuys, Rotterdam Besloten bijeenkomst
8 mei 2007
De Fabrique, Utrecht
Meld u nu aan op www.publiekeveiligheid.nl
beau monde
Tussen beleid en uitvoering
Een moment van terugblikken en vooruitzien. De Manifestgroep vroeg zich deze middag af hoe het staat met de voorgenomen samenwerking tussen beleidsmakers en uitvoerders. Iedereen bleek erg tevreden te zijn.
Wat: Waar: Wanneer:
Bijeenkomst ‘Samen in uitvoering’ Sociëteit de Witte in Den Haag donderdag 22 maart 2007, 16.00 - 18.30 uur
Leo Smits, directeur van Het Expertisecentrum: ‘Het was een leuke bijeenkomst.’ Hij doet een stapje achteruit: ‘Nu mag jij.’ Marcella van Vliegen is trainee en heeft vandaag vooral genetwerkt. ‘Zal ik even aanwijzen wie belangrijk zijn?’
Cor Franke (CWI) is erg trots op de beveiliging van de website Werk.nl. ‘Eens in de zoveel tijd mogen heel eerlijke meisjes en jongens proberen de site te kraken. Dat lukt ze niet.’ Marjolein ten Kroode is van de Sociale Verzekeringsbank. ‘De SVB heeft een imagoprobleem. Wij doen ons werk zo geruisloos goed, daar word je niet bekend van.’
Centraal stond deze middag het voorbeeld van de bijverdienende scholier die alle informatie van de overheid hierover op een website kan vinden.
Peter Bont van Actal (Adviescollege toetsing administratieve lasten) verbaast zich over het volume van het gepresenteerde document. ‘Grappig dat men zich laat voorstaan op het feit dat het zo dun is.’ Maar is de inhoud naar wens? ‘Ik heb het nog niet gelezen dus weet ik ook niet of alles er wel in staat.’
Rens de Groot (voorzitter van de raad van bestuur van het CWI) en Mart Toet (directeur van de Sociale Dienst Rotterdam) bespreken dingen die helemaal niet over de Handvestgroep gaan. De Groot licht later toe: ‘Deze bijeenkomsten gaan altijd op dezelfde manier. Het is bedoeld als verantwoording, niet als discussie. We werken al jaren samen en weten precies wat we willen. Uitvoerders moeten vooral de ruimte krijgen.’
De SG van SZW, Maarten Ruys (l), wil graag op de foto met Rens de Groot. ‘Wij hebben al zoveel meegemaakt.’ Tegen Rens: ‘Wist je dat er thuis een foto van ons op het dressoir staat?’ Deze bijeenkomst houdt de beleidsmakers scherp, denkt hij. ‘De uitvoerders moeten voor ons uit blijven lopen.’
Johan Hakkenberg (RDW) is voorzitter van de Manifestgroep en presenteert met trots de terug- en vooruitblik waarin is geschreven dat de klant nog centraler moet komen te staan. ‘Dat streven wordt nu concreet ingevuld door de invoering van de DigiD. Het was wel spannend vanmiddag, want de ombudsman was er.’ Ludwig Oberendorf (BZK) bespreekt de middag met Mark Gerrard van GBO.Overheid. ‘Het leuke aan de Manifestgroep is dat er energie in zit, er wordt nagedacht.’ Hij legt graag de relatie tussen overheid en zbo’s uit. ‘Wij leveren bouwstenen die zij gebruiken. Je kunt het vergelijken met een snelweg: wij bouwen hem en zij rijden erover heen.’
Wim Schreuders (CWI, Amsterdam) heeft weinig tijd, want hij is hier ook om zaken te doen. Hij ziet wel het belang van de Manifestgroep: ‘De klant moet niet in een bureaucratische molen terechtkomen.’ Bert Uffen (programmamanager bij het Bureau Keteninformatie Werk en Inkomen) had een spannende middag. ‘Het ging goed, de website heeft de hele middag op dit scherm gedraaid. Sommigen waren geïnteresseerd, maar er waren ook een hoop mensen die de site allang kennen.’
PM 29 / 3
39
2007
Genomineerd op grond van de BurgerServiceCode
Den Haag / Residentienet
Limburg
• een van de eerste initiatieven om burgers via internet te betrekken • ondersteunt zelforganisatie van inwoners rond interesses • Ons Haagse Huwelijk vereenvoudigt huwelijksformaliteiten
• hoogst genoteerde provincie in Overheid.nl Monitor 2006 • scoort goed op vele punten van de BurgerServiceCode • staat open voor ideeën om regels te verminderen
WINNAAR!
www.residentie.net
www.limburg.nl
Groningen / Stadnet
Onderwijsinspectie
• stadsbreed netwerk ontsluit verschillende publieke diensten • biedt laagdrempelige vraaghulp met persoonlijke chatfunctie • ook via andere contactkanalen bereikbaar
• kwaliteitskaart scholen eerste voorbeeld van openbare vergelijking • goede uitleg over toezicht en wijze van inspecteren • gewaardeerd hulpmiddel voor ouders bij schoolkeuze
www.onderwijsinspectie.nl
www.stadnet.nl
Helmond / Virtueel Helmond
Overijssel / Risicokaart
• voorloper met toepassing van multimedia • helpt burgers om effecten van beleid te beoordelen • mogelijkheid om te chatten en commentaar te geven
• eerste provincie met een vernieuwde risicokaart • alle informatie over de risico’s en vergunningen in de leefomgeving • burgers kunnen zo zelf bijdragen aan preventie en handhaving
www.virtueelhelmond.nl
www.risicokaart.overijssel.nl
Kiesbeter
Politix
• biedt informatie over gezondheid, zorg, verpleging, hulpverlening, verzekeringen • door kwaliteitsvergelijking kan men weloverwogen keuzes maken • voldoet aan toegankelijkheidseisen voor ouderen en gehandicapten
• particulier initiatief doet wat overheden nalaten • informeert belangstellenden over ingenomen standpunten van volksvertegenwoordigers • is aanvulling op stemwijzers die uitgaan van voorgenomen beleid
EERVOLLE VERMELDING
www.politix.nl
www.kiesbeter.nl
Leiden / Geluidsnet
Zoetermeer / Burgerinitiatief
• gemeente stimuleert zelf participatie, onder meer via referenda • ondersteunt daarnaast particuliere initiatieven voor belangenbehartiging • Geluidsnet is succesvol koploper EERVOLLE in creatief gebruik van internet VERMELDING
• internet ingezet om indienen burgerinitiatief te vereenvoudigen • blijft niet beperkt tot het verzamelen van handtekeningen • biedt instrumenten om voorstel samen met anderen uit te werken
www.leiden.nl - www.geluids.net - www.leidenopdekaart.nl
[email protected] is een onafhankelijk forum dat de e-overheid stimuleert vanuit het burgerperspectief. Daartoe inventariseert het wensen van burgers, adviseert het overheden en evalueert het de voortgang.
[email protected] doet periodiek onderzoek met het eigen BurgerOverheidPanel, reikt jaarlijks de WebwijzerAward uit en heeft de BurgerServiceCode ontwikkeld: de kwaliteitsnormen voor de digitale overheid.
www.zoetermeer.nl/burgerinitiatief
Hét geweten van de e-overheid schrijven: bezoeken: bellen: faxen: mailen: surfen:
Postbus 84011, 2508 AA Den Haag Wilhelmina van Pruisenweg 104, 2595 AN Den Haag 070 8887868 070 8887888
[email protected]
www.burger.overheid.nl
