TAKING PICTURES TO THE PUBLIC EVALUATIEVERSLAG NATIONAAL ARCHIEF & SPAARNESTAD PHOTO OP FLICKR THE COMMONS
Judith Moortgat 8 juni 2009 Versie 1.0
1
Inhoudsopgave 1. Inleiding..........................................................................................................................................3 2. Achtergrond en doelstellingen Pilot ...............................................................................................4 3. Resultaten ......................................................................................................................................5 3.1 Beschikbaar stellen fotocollecties voor breed publiek en zichtbaarheid fotocollecties vergroten .......................................................................................................................................................5 3.2 Kennis van collecties verrijken door inhoudelijke informatie van eindgebruiker........................6 3.2.1 Comments..........................................................................................................................6 3.2.2 Notes ............................................................................................................................... 11 3.2.3 Tags ................................................................................................................................. 13 3.2.4 Conclusie comments, notes, tags.....................................................................................14 3.3 Ervaring opdoen in deelname aan web 2.0 communities......................................................... 15 3.4 Bevorderen publieksparticipatie ............................................................................................. 15 4. Conclusie...................................................................................................................................... 17 Bijlage 1: Samenvatting statistieken ................................................................................................18 Bijlage 2: Mogelijke kritische vragen (Q&A) .....................................................................................19 Bijlage 4: Media aandacht ................................................................................................................20
2
1. Inleiding Op 21 oktober 2008 plaatste het Nationaal Archief samen met partner Spaarnestad Photo als eerste Nederlandse erfgoedinstelling een kleine selectie foto’s uit zijn historische fotocollecties op Flickr the Commons, de ‘archiefpagina’ van de populaire fotocommunity Flickr.1 Dit initiatief maakt deel uit van een serie pilots die binnen het project Beelden voor de Toekomst worden uitgevoerd om te onderzoeken hoe bredere publieksbetrokkenheid bij fotocollecties gerealiseerd kan worden. In twee weken tijd trok de photostream (fotopagina) van het Nationaal Archief ruim 400.000 pageviews en 400 commentaren. Deze grote aantallen bezoeken rondom het moment van de lancering werden onder andere gegenereerd door de ruime media-aandacht die dit initiatief kreeg, waaronder stukken in de Volkskrant, het Parool, ANP, radioberichtgeving voor de Wereldomroep en als hoogtepunt een item in het NOS-journaal van acht uur (waarna in één avond tijd de statistieken omhoog vlogen met bijna 100.000 pageviews). Besloten werd de pilot een looptijd van zes maanden te geven (oktober 2008- april 2009), gevolgd door een evaluatie. Inmiddels zijn de zes maanden voorbij en bevat de Flickr account van het Nationaal Archief bijna 800 foto’s, meer dan 1 miljoen pageviews, bijna 2000 commentaren en ruim 6800 tags. In dit evaluatieverslag worden de resultaten van de pilot nader besproken. Zijn de oorspronkelijke doelstellingen behaald? Wat is de kwaliteit van de door het publiek toegevoegde comments en tags (trefwoorden)? In de conclusie hopen we een antwoord te kunnen formuleren op de vraag welke meerwaarde Flickr kan bieden in het beter toegankelijk maken van fotocollecties voor een groot publiek en in het verrijken van historische fotocollecties door de eindgebruiker.
1
www.flickr.com/commons
3
2. Achtergrond en doelstellingen Pilot Binnen het project Beelden voor de Toekomst zal het Nationaal Archief samen met partner Spaarnestad Photo de komende jaren 1,2 miljoen foto’s digitaliseren. Het Nationaal Archief staat voor de uitdaging deze enorme fotocollectie op een goede manier te ontsluiten en toegankelijk te maken voor een groot publiek. Voor ontsluiting van fotocollecties is het van groot belang dat de metadata behorende bij de foto’s op orde zijn. Het gaat hier om gegevens die onder andere locatie, datum en personen aanduiden waarmee het mogelijk wordt de foto vindbaar te maken. Deels worden de fotocollecties door professionele archivarissen en intern opgeleide vrijwilligers beschreven. Beschikbare mensen en middelen zijn echter te beperkt om op deze wijze alle 1,2 miljoen foto’s te beschrijven. Er dient daarom gezocht te worden naar nieuwe, efficiënte manieren voor het grootschalig beschrijven van fotocollecties. Begin 2008 zag de Amerikaanse Library of Congress zich geconfronteerd met dezelfde uitdagingen.2 Deze grootste bibliotheek ter wereld beheert een enorme (gedigitaliseerde) fotocollectie waarvan in veel gevallen de beschrijvingen bij de foto’s ontbreken. Voor hun collecties geldt dat de rechten vaak al in het publieke domein liggen. De Library of Congress wilde hun fotocollecties beschikbaar stellen voor een groter publiek en daarbij onderzoeken in hoeverre bestaande webcommunities een interessante doelgroep vormen; daarnaast hoopte men deze bestaande webgemeenschappen in te zetten bij het beter beschrijven van de fotocollecties. Met dit doel werd een samenwerking met de populaire fotocommunity Flickr opgezet met als resultaat Flickr the Commons, een aparte Flickrpagina voor erfgoedinstellingen. Motto van deze pagina is: ‘The key goals of The Commons on Flickr are to firstly show you hidden treasures in the world's public photography archives, and secondly to show how your input and knowledge can help make these collections even richer.’3 Gezien de positieve resultaten van deze pilot, zowel op het gebied van publieksbereik als op het gebied van inhoudelijke bijdragen van de Flickr-community bij fotocollecties, heeft het Nationaal Archief als eerste Nederlandse instelling besloten dit initiatief te volgen met dezelfde hoofdvragen als de Library of Congress: -
In hoeverre kan Flickr meerwaarde bieden in het beschikbaar stellen van onze collecties aan een breed publiek? In hoeverre kan Flickr meerwaarde bieden in het verrijken van kennis rondom fotocollecties?
De doelstellingen die het Nationaal Archief zich binnen het project Beelden voor de Toekomst met deze pilot heeft gesteld zijn de volgende: • Beschikbaar stellen fotocollecties voor breed publiek • Kennis van collecties vergroten door inhoudelijke informatie van eindgebruiker (tags, comments) • Ervaring opdoen in deelname aan web 2.0 communities • Bevorderen publieksparticipatie In het volgende hoofdstuk zullen de uitkomsten van deze doelstellingen uitgebreid besproken worden. De praktische aspecten van deelname aan Flickr, zoals het clearen van de rechten, de selectie, de technische achtergrond en benodigde mensen en middelen, worden besproken in een intern beschikbare Reader Werkwijze Flickr. 2 3
http://www.loc.gov/index.html. Zie voor hun evaluatieverslag: http://www.loc.gov/rr/print/flickr_pilot.html www.flickr.com/commons
4
3. Resultaten Sinds de lancering van de pilot zijn inmiddels 771 foto’s op Flickr geplaatst.4 Daarvoor zijn 21 sets (subselecties) aangemaakt met thema’s als de Eerste Wereldoorlog, Internationale Vrouwendag, emigranten en de Arbeidsinspectie. Bij de onderwerpskeuze is aansluiting gezocht bij bestaande en geplande activiteiten van het Nationaal Archief, zoals de tentoonstelling Meisjes van de Fabriek, de website Afscheid van Indië en de tentoonstelling Weerzien met Manhattan. Ook is bij de selectie ingespeeld op actuele thema’s (kerst, herdenking Wapenstilstand, 1 mei-viering, etc.). Daarnaast zijn foto’s geselecteerd die nog nauwelijks beschreven zijn en daardoor interessant materiaal voor de Flickr-gemeenschap vormen. Kortom, er is een gebalanceerde keuze in onderwerpen en collecties gemaakt van foto’s die enerzijds brede interesse van het publiek oproepen en anderzijds de eindgebruiker aansporen om inhoudelijke bijdragen te leveren. Bij het bespreken van de resultaten is het van belang een onderscheid te maken tussen statistische gegevens die inhoudelijke input kunnen meten zoals tags, comments en notes en gegevens die de zichtbaarheid en publieksparticipatie van de fotocollecties op Flickr meten, zoals pageviews, favorites, en contactverzoeken. Hieronder worden de oorspronkelijke doelstellingen getoetst aan de resultaten van de pilot.
3.1 Beschikbaar stellen fotocollecties voor breed publiek en zichtbaarheid fotocollecties vergroten Belangrijke doelstelling van Beelden voor de Toekomst, en daarmee van deze pilot, is het gedigitaliseerde materiaal breed toegankelijk te maken voor onderwijs, creatief gebruik en het brede publiek. De resultaten van de Flickr-pilot tonen aan dat deze doelstelling behaald is: de op Flickr geplaatste foto’s zijn in totaal ruim 1.078.000 keer bekeken (pageviews). Door het plaatsen van foto’s op Flickr heeft een nieuwe (internationale) doelgroep de historische fotocollecties van het Nationaal Archief en Spaarnestad leren kennen. De zichtbaarheid van de fotocollecties van het Nationaal Archief en Spaarnestad op het web is dankzij deelname aan Flickr substantieel vergroot. Dankzij de photostream van het Nationaal Archief op Flickr zijn de aantallen pageviews op de eigen Beeldbank aanzienlijk gestegen. Vlak voor de Flickr-pilot telde de Beeldbank ongeveer 200.000 pageviews per maand; sinds de lancering van de pilot is dit aantal gestegen naar zo’n 300.000 pageviews per maand. De eerste drie weken van de pilot telde de Beeldbank zelfs een verdubbeling van het aantal bezoekers (448.713 pageviews ipv 200.000). Vermoedelijk is de stijging van het aantal pageviews op de Beeldbank te danken aan twee redenen: enerzijds is de naamsbekendheid van de Beeldbank van het Nationaal Archief vergroot door de uitgebreide media-aandacht die het Nationaal Archief door de Flickr-pilot heeft verkregen5; anderzijds is de ‘waarde’ van de Beeldbank in Google gestegen door de links in Flickr naar onze Beeldbank. Hoe meer er op betrouwbare sites (zoals Flickr) naar de Beeldbank van het Nationaal Archief wordt gelinkt, hoe hoger de Beeldbank op de resultatenlijst in Google komt te staan (dwz. hoe hoger de ranking). De zichtbaarheid van de fotocollecties van het Nationaal Archief op het web wordt verder vergroot doordat de tags en commentaren behorende bij foto’s op Flickr door grote zoekmachines als Google en Yahoo geïndexeerd worden. De Flickr-foto’s kunnen dus niet alleen binnen Flickr maar ook breder binnen Google doorzocht worden. Gemiddeld worden foto’s op Flickr iets beter door Google geïndexeerd dan de foto’s die op de Beeldbank staan. Dit zou kunnen liggen aan het feit dat een 4
Meetdatum van dit evaluatieverslag: 20 april 2009 Zo was er een grote piek in bezoekersaantallen op de Beeldbank de dag na een item in het NOS journaal over Flickr (27 oktober 2008); een paar maanden later was er een nieuwe piek op de Beeldbank na een post op GeenStijl over een foto van het Nationaal Archief op Flickr (31 maart 2009) 5
5
grote website als Flickr door Google hoger gerankt wordt (een hogere belangrijkheid krijgt toegewezen) dan een Beeldbank uit een klein Europees land…
3.2 Kennis van collecties verrijken door inhoudelijke informatie van eindgebruiker De tweede doelstelling van de pilot was te onderzoeken in hoeverre het Nationaal Archief de kennis van de eigen fotocollecties kan verrijken met informatie van de eindgebruiker. Niet alle foto’s uit de collecties van het Nationaal Archief en Spaarnestad bevatten uitgebreide beschrijvingen en we hoopten de Flickr-gemeenschap aan de hand van onze foto’s aan te sporen tot het uitvoeren van historisch detectivewerk waaronder het corrigeren van plaatsnamen, preciseren van data, identificeren van personen op de foto en het toevoegen van relevante trefwoorden. De Flickrgebruiker kan inhoudelijke informatie geven door middel van het toevoegen van comments, tags en notes. Hieronder gaan we verder in op de resultaten van deze drie vormen van publieksparticipatie. 3.2.1 Comments In totaal hebben 74% van de foto’s commentaar gekregen; er zijn 1916 commentaren achtergelaten; een foto krijgt gemiddeld 3 commentaren. Slechts een handvol commentaren zijn verwijderd wegens ongepaste teksten.6 Als oorspronkelijke (strenge) definitie voor het verrijken van fotocollecties gold: commentaren die bruikbare informatie leveren waarmee de records in de eigen beeldbank aangepast kunnen worden. De ervaring leert echter dat het soort commentaren veel uitgebreider is dan alleen het toevoegen van feitelijke informatie zoals in deze definitie benoemd. Het soort verkregen commentaren valt onder te verdelen in de vijf volgende subcategorieën: 1.Esthetische discussies Veel commentaren op Flickr betreffen uitspraken over de esthetische waarde van de foto’s. Lichtinval, compositie of de schoonheid van een foto worden uitgebreid besproken. Voorbeelden van dit soort commentaren in verschillende talen zijn: ‘Das ist wahre Fotografie – diese Zeit, diese Technik, dieses Auge!’, ‘Wat een diepte ondanks de leegte op de foto’ (zie Figuur 1), ‘Wonderful use of lighting here’, ‘La lumière est vraiment magnifique’, ‘Great black and white, shadows and shilouettes’, etc.
Figuur 1: Hoepelen (Nationaal Archief)7
6
Zo is een foto uit de Tweede Wereldoorlog met als oorspronkelijke beschrijving Landoorlog Oostfront: Duitse stoottroepen vuren met geweren en mitrailleurs op Russische stellingen nabij Leningrad van Flickr verwijderd wegens dubieuze discussies tussen Russische Flickrgebruikers en een nazi-sympathisant. Ook het commentaar bij de foto Duitse soldaat in een tankette aan het ploegen is verwijderd wegens felle anti-Duitse uitspraken. 7 http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/3117647161/
6
8
Figuur 2: Comments bij foto Hoepelen (Nationaal Archief)
2.Vertalingen In eerste instantie zijn foto’s op Flickr geplaatst met beschrijvingen in het Nederlands wegens onvoldoende capaciteit deze ook in het Engels te vertalen.9 De Flickr-gemeenschap blijkt echter zichzelf te reguleren en Nederlandse beschrijvingen worden door de gemeenschap zelf naar het Engels (en in sommige gevallen Frans en Duits) vertaald. Daarnaast ontstaan er onder Flickr-leden levendige discussies rondom moeilijk te vertalen Nederlandse termen, zoals bijvoorbeeld het woord ‘korfbal’ bij de foto Olympische Spelen 1928 Amsterdam.10 Het verkrijgen van Engelstalige comments (en tags) is interessant omdat hiermee de foto’s op Flickr doorzoekbaar worden voor een veel groter taalgebied.
Figuur 3: Olympische Spelen 1928 Amsterdam (Spaarnestad)
8
http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/3117647161/ Inmiddels worden bij nieuwe uploads de beschrijvingen ook naar het Engels vertaald. 10 http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/2949306798/ 9
7
Figuur 4: Comments bij foto Olympische Spelen 1928 Amsterdam (Spaarnestad)
3.Persoonlijke verhalen/herinneringen Bepaalde foto’s roepen persoonlijke verhalen, herinneringen en familieverhalen op. Een vrouw haalt bij de foto Bevrijding van het concentratiekamp Amersfoort herinneringen op aan haar opa die vlak bij dit kamp woonde11; een Britse veteraan kan zich nog levendig de scènes van kaalgeschoren vrouwen herinneren bij de foto Kaalgeschoren moffenmeiden.12 Net als bij de vertalingen zien we hier de meerwaarde van de internationale dimensie van Flickr. Voor Nederlanders die in het buitenland wonen roepen de foto’s op Flickr, die vaak typisch Nederlandse onderwerpen in beeld brengen, herinneringen op aan vroeger. Een foto van de Kaasmarkt in Alkmaar krijgt bijvoorbeeld het volgende (nostalgische) commentaar: ‘I grew up in Australia, where many Dutch families had wall hangings of scenes like this. An awesome moment of reminiscence and emotion when I thought of my aunty serving tea and bikkies on a Sunday afternoon, with the wall hanging above us, Delft ornaments on the bookcase, and a black vinyl of Dutch organ music playing.’13 Het mooiste voorbeeld van het inzetten van de web2.0-community bij het verkrijgen van informatie bij foto’s is het commentaar bij de afbeelding 100e naoorlogse Nederlandse emigrant14. Hier merkt een oplettende Flickr-user op dat de naam van de vrouw op de foto ook voorkomt in Facebook: ‘I notice that there is an Aussie named Kelly Zevenbergen on Facebook -- who could, I'm guessing, be this woman's granddaughter?‘ Een paar weken later meldt deze persoon (inderdaad, de kleindochter) zich op Flickr: ‘I am kelly zevenbergen, the person you refer to on facebook, and yes, Adrianna was my grandmother. suprisingly you guessed well, there are many zevenbergens in australia, but I am her grand-daughter’. In reactie hierop wordt door een medewerker van het Nationaal Archief deze kleindochter geattendeerd op voor dit onderwerp relevante informatie in het Nationaal Archief: ‘Nice to hear from you! You can probably find your grandparents in the Nationaal Archief's Australian
11
http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/2948194925/ http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/2949043508/ 13 http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/3118477128/ 14 http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/2949245932/ 12
8
emigrants database if you're interested’. Op deze wijze ontstaat er een directe dialoog tussen medewerkers van het Nationaal Archief en Flickr-gebruikers van over de hele wereld.
Figuur 5: 100.000e naoorlogse Nederlandse emigrant (Spaarnestad)
Figuur 6: Comments bij 100.000e naoorlogse Nederlandse emigrant (Spaarnestad)
4.Feitelijke informatie Zoals benoemd in de doelstellingen hoopten we vooral commentaren te verkrijgen waarmee records in de eigen beeldbank aangepast kunnen worden. Ongeveer 30 records op de beeldbanken van het Nationaal Archief en Spaarnestad Photo zijn gewijzigd aan de hand van feitelijke informatie van Flickr-gebruikers, dit is ongeveer 2% van het totale aantal comments. Het gaat hierbij om foto’s 9
waarbij de eindgebruiker locaties, data en namen van personen heeft toegevoegd. Daar waar de informatie relevant is en de juistheid van de gegeven informatie gecheckt kan worden, is deze opgenomen in het oorspronkelijke record. Een aantal voorbeelden. Een oplettende bezoeker merkt op dat de schilderijen op de foto Rijksmuseum in St. Pietersberg niet alleen uit Rijksmuseum maar ook uit andere musea afkomstig waren.15 De beschrijving van het record is aangepast. De maker en datum van de kaart ‘Loop der Rivieren de Rhyn…” wordt door een gebruiker gecorrigeerd (‘dit is een kaart van 1754 van Cornelis Velsen’)16; en een tot dan toe onduidelijke industrie en fotograaf op een foto uit de collectie Arbeidsinspectie worden nader benoemd: ‘De aanduiding Limmel wijst op de Tegelfabriek van de NV Sphinx te Limmel. Waarschijnlijk is de fotograaf George Braun’.17
Figuur 7: Reportage St. Pietersberg (Nationaal Archief)
15
http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/2949042050/ http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/3382027496/ 17 http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/2838942429/ 16
10
Figuur 8: Comments bij Reportage St. Pietersberg (Nationaal Archief)
Opvallend is dat vooral aan de sets rondom de Eerste en Tweede Wereldoorlog concrete feitelijke informatie toegevoegd is. Flickr blijkt een actieve in legerhistorie geïnteresseerde gemeenschap aan te trekken die de foto’s voorziet van feitelijke gegevens rondom personen, locatie, legeruitrustingen, -voertuigen en historische militaire gebeurtenissen. Aan de hand van het determineren van het soort helmen van soldaten wordt de nationaliteit van tot nu toe onbekende soldaten opgehelderd (Soldaten in de sneeuw, Spaarnestad)18; een tankette wordt nader benoemd als een Renault (‘de tank in kwestie is een Renault. Een van de vele buitgemaakte tanks die de Wehrmacht voor eigen gebruik inzette’, Tankette aan het ploegen, Spaarnestad);19 een vliegtuig uit de Eerste Wereldoorlog wordt benoemd als een ‘AVRO 504”, ‘een type vliegtuig dat werd ingezet ter bestrijding van Zeppelins’ (Luchtoorlog Eerste Wereld luchtoorlog, Spaarnestad);20 en de plaatsnaam van wandelende militairen ergens in België tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt nader gedetermineerd (Straattafereel met militairen en burgers, Nationaal Archief).21 5.Koppelen aan andere bronnen Naast het geven van feitelijke informatie waarmee de reeds aanwezige beschrijvingen kunnen worden aangevuld en verrijkt, worden de foto’s op Flickr door de eindgebruiker van context voorzien door ze te koppelen aan relevante andere bronnen. Zo worden foto’s gekoppeld aan wikipediaartikels, gespecialiseerde websites en worden ‘toen’ foto’s gekoppeld aan foto’s van nu vanuit het zelfde gezichtspunt. Zo wordt de foto Dolle Mina’s in Den Haag gekoppeld aan de database van levensverhalen van Dolle Mina’s van het vrouwenarchief IIAV22; de foto Glasfabriek Meursing uit de collectie Arbeidsinspectie krijgt een link naar de website die over deze fabriek gaat23; en een historische foto uit de set New York wordt gekoppeld aan een foto van nu (zie Figuur 9).24
Figuur 9: Voetstuk van Vlaggestok (Nationaal Archief)
3.2.2 Notes Notes zijn opmerkingen die door de Flickr-gebruiker op de foto zelf gemaakt worden door middel van het plaatsen van een kader rondom een specifiek element van de foto. Op deze wijze kunnen toelichtingen gegeven worden bij details op foto’s, zoals bijvoorbeeld het benoemen van een schilderij (zie Figuur 10), het benoemen van een plaats op een kaart (zie Figuur 11) of het herkennen 18
http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/2948560937/ http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/2948562203/ 20 http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/3018262533/ 21 http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/3018904812/in/set-72157608027991501/ 22 http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/3327432967/ 23 http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/2839788656/ 24 http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/3409479924/ 19
11
van een persoon op de foto (zie Figuur 12). Vooral bij de set met kaarten is veelvuldig gebruik gemaakt van notes.25 In totaal zijn er 25 notes toegevoegd, 3% van de foto’s is hiermee van notes voorzien.
Figuur 10: Kunstschatten Rijksmuseum in St. Pietersberg (Nationaal Archief)
Figuur 11: Visgebieden in de Maas (Nationaal Archief)
25
Zie bv.: http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/3381207849/in/set-72157615838555256/ en http://www.flickr.com/photos/nationaalarchief/3381210593/in/set-72157615838555256/
12
Figuur 12: Actievoerders bij Bloemenhovenkliniek (Nationaal Archief)
3.2.3 Tags Tags zijn de trefwoorden die door de eindgebruiker aan foto’s worden toegevoegd (zie Figuur 13 voor voorbeeld van tags). De tags worden geïndexeerd door grote zoekmachines als Yahoo en Google waardoor de foto’s beter vindbaar zijn op het web. Van de geplaatste foto’s op Flickr zijn alle van tags voorzien. In totaal zijn er 6852 tags toegevoegd aan de foto’s, waarvan ongeveer de helft in het Engels en de andere helft in het Nederlands. Zie Figuur 14 voor de meest toegevoegde tags. Opvallend is dat vooral de collecties die betrekking hebben op de Eerste en Tweede Wereldoorlog het meest uitgebreid van tags zijn voorzien. De kwaliteit van de Flickr-tags is relatief hoog. Er is geen vervuiling in de zin van ongepaste tags en geen enkele tag is dan ook verwijderd. Ongeveer 7% van de tags is slecht bruikbaar doordat ze bijvoorbeeld spellingfouten bevatten.
Figuur 13: voorbeeld tags
Tags worden op dit moment niet geïmporteerd naar de Beeldbank, al is dit technisch gezien wel mogelijk. Onderzoek zou moeten uitwijzen of het zinvol is de Flickr-tags te importeren in de Beeldbank. Hiervoor dienen de user generated tags vergeleken te worden met de ‘professionele’ trefwoorden die al in Memorix staan met de onderzoeksvraag of de tags een aanvulling geven op de al bestaande trefwoorden en hiermee de doorzoekbaarheid van de foto’s in de eigen beeldbank verbeteren. Wellicht staan de trefwoorden die de (Flickr)gebruiker zelf toekent dichter bij de 13
zoektermen die het grote publiek invoert om een afbeelding te vinden. Het Powerhouse Museum in Australië maakt al gebruik van Flickr tags voor de ontsluiting van de eigen beeldbank (naast natuurlijk de professionele trefwoorden).26 Voor kwantitatief onderzoek naar de kwaliteit van de tags zal voor de komende periode budget vrijgemaakt worden voor het inhuren van interne of externe resources.
Figuur 14: voorbeeld tagcloud met meest populaire toegevoegde tags
3.2.4 Conclusie comments, notes, tags Wat kunnen we nu concluderend zeggen over de inhoudelijke kwaliteit van de toegevoegde comments en tags? Slechts 3% van commentaren hebben geleid tot een daadwerkelijke aanpassing van het record in de Beeldbank. Opvallend is dat vooral de foto’s rondom de Eerste en Tweede Wereldoorlog van inhoudelijke commentaren zijn voorzien. Les voor de toekomst is dan ook dat een doordachte onderwerpskeuze (foto’s selecteren waarvan men weet dat er op Flickr een actieve community omheen te vinden is) het aantal inhoudelijke commentaren kan vergroten. Daarnaast zouden in de toekomst ook specifieke communities (historische genootschappen, gespecialiseerde fora) benaderd kunnen worden met de vraag voor hen interessante en relevante collecties op Flickr van informatie te voorzien. Op deze wijze zou Flickr kunnen dienen als een platform waarop de eindgebruiker kan participeren in de kerntaken van het Nationaal Archief: het ontsluiten van de archieven en collecties. Naast het kleine percentage comments waarmee records in de Beeldbank kunnen worden aangepast, zorgt een andere categorie comments voor belangrijke contextinformatie door middel van het koppelen van bronnen. Bij ongeveer 10% van de foto’s is contextinformatie gegeven in de vorm van koppelingen met andere relevante (internet-)links. Op de Beeldbank zal op fotoniveau een URL geplaatst worden naar de betreffende foto die op Flickr van context is voorzien, zodat deze achtergrondinformatie ook voor de Beeldbankbezoeker beschikbaar is. De tags blijken een interessante vorm voor het mogelijkerwijs verbeteren van de doorzoekbaarheid van de foto’s. Nader onderzoek moet uitwijzen in hoeverre tagging op Flickr in de toekomst een bruikbare wijze kan worden voor ontsluiting van fotocollecties. 26
Zie: http://www.powerhousemuseum.com/collection/database/?irn=28990)
14
3.3 Ervaring opdoen in deelname aan web 2.0 communities Hoe verhoudt je je als archief met een online community en hoe moet je je als archief profileren op het web? Door de pilot met Flickr heeft het Nationaal Archief ervaring opgedaan met deze vragen. Een belangrijk punt tijdens de pilot was het vinden van een goede balans tussen enerzijds modereren (reageren op comments) en anderzijds de community zijn eigen gang laten gaan. De Flickr-gemeenschap blijkt in hoge mate zelfregulerend te zijn, en ingrijpen bij discussies die de verkeerde kant opgaan is nauwelijks nodig gebleken. Afhankelijk van de tijd die voorzien is voor modereren, is het mogelijk een meer of minder actieve rol te spelen op Flickr. Binnen de beperkte tijd die binnen de pilot was voorzien voor het modereren van Flickr-input (1 uur per dag), hebben we mensen bedankt voor het toevoegen van commentaren en vertalingen en hebben we antwoord gegeven op vragen die via Flickr-mail binnenkwamen. Voor de toekomst is het belangrijk na te denken in welke mate je als archief een actieve bijdrage aan de community wil leveren. Een minimale investering in het modereren is noodzakelijk om binding en goodwill van de community te behouden. Hoe meer tijd je als organisatie steekt in interactie met de community, hoe meer (inhoudelijke) input je terug kan verwachten uit de community. Archivarissen van het Nationaal Archief doen ervaring op in deelname aan web 2.0 communities door vanuit hun eigen vakgebied informatie bij de foto’s te geven en vragen vanuit de community over foto’s te beantwoorden. Zo worden mensen op interessante toegangen gewezen, zoals het voorbeeld bij de foto 100.000enaoorlogse Australische emigrant, waarbij de kleindochter van een vrouw die naar Australië verhuisde gewezen wordt op de Australische emigrantendatabase van het Nationaal Archief (zie figuur 6). En bij een kaart over de inpoldering van de Waddenzee geven archivarissen tips over nadere toegangen rondom dit onderwerp (Figuur 15). Op deze wijze komt de geïnteresseerde eindgebruiker in aanraking met voor hem/haar mogelijk nog onbekende archiefstukken uit het Nationaal Archief.
Figuur 15: Comments bij Plan Inpoldering Waddenzee (Nationaal Archief)
3.4 Bevorderen publieksparticipatie Door het plaatsen van foto’s op Flickr verkrijgen mensen een persoonlijke relatie met het materiaal en komen oude foto’s weer tot leven. Naast het bekijken van de foto’s biedt Flickr de gebruiker verschillende mogelijkheden tot publieksparticipatie, zoals de al eerder genoemde comments en tags maar ook het aanmerken van foto’s als favoriet, het hergebruiken en delen van materiaal. Naast het toevoegen van tags is het aanmerken als ‘favoriet’ de meest voorkomende vorm van publieksparticipatie op Flickr.27 Van de 771 foto’s is 74% door Flickr-gebruikers als ‘favoriet’ 27
Gevolgd door contactverzoeken en comments
15
aangevinkt. In totaal hebben 5537 mensen een foto van het Nationaal Archief als ‘favoriet’ in hun persoonlijke Flickr-account staan; een foto wordt gemiddeld door 7 mensen als favoriet aangemerkt. 2148 Flickr-gebruikers hebben het Nationaal Archief als contact toegevoegd aan hun persoonlijke Flickr-account. Flickr-gebruikers selecteren andere gebruikers als ‘contact’ om zo een netwerk van hun favoriete photostreams te creëren en om makkelijk een nieuwe upload van hun contact te kunnen bekijken. Foto’s van het Nationaal Archief en Spaarnestad zijn opgenomen in vijfendertig groups op Flickr. Groups zijn themapagina’s op Flickr waarbij foto’s, afkomstig van verschillende photostreams op Flickr, rondom een bepaald onderwerp verzameld zijn. Rondom deze groups vormt zich een community die interesse heeft in dat specifieke thema. Een moderator houdt de group levendig door discussies aan te zwengelen en daarmee een actieve bijdrage te vragen van de groepsleden Voorbeelden van groups waarvoor het Nationaal Archief is uitgenodigd: ‘Photo’s from the Past’, ‘Belle Epoque’, ‘Black and White photography’, ‘Laughing across the Commons’ en ‘Food Photography in black and white’.28 Publieksparticipatie zou in de toekomst verder gemotiveerd kunnen worden door actiever te modereren waarbij de moderator zelf discussies kan entameren, de community specifieke vragen kan stellen en actief relevante thematische groups kan benaderen. In de toekomst zou onderzoek gedaan kunnen worden naar wat de gebruiker precies motiveert om actief te participeren aan een community als Flickr.
28
Zie bijvoorbeeld: http://www.flickr.com/groups/httpwwwflickrcomgroups661634n24/pool/; http://www.flickr.com/groups/b-and-w/.
16
4. Conclusie In hoofdstuk 2 stelden we ons de vraag in hoeverre Flickr meerwaarde kan bieden in het toegankelijk maken van fotocollecties voor een groot publiek en in hoeverre Flickr kan helpen bij het verrijken van kennis rondom fotocollecties door de eindgebruiker. Interpretatie van de statistieken in deze evaluatie leert ons dat Flickr een uitstekend middel is voor het vergroten van publieksbereik rondom fotocollecties. Een publiek dat nooit eerder in aanraking zou zijn gekomen met de fotocollecties van het Nationaal Archief en Spaarnestad ontdekt dankzij Flickr de rijkdom van dit historische materiaal. De foto’s zijn meer dan een miljoen keer bekeken door mensen over de hele wereld. In hoeverre kan Flickr daarnaast meerwaarde bieden in het verrijken van kennis rondom fotocollecties door de eindgebruiker? Hierin leert de pilot ons dat Flickr niet ingezet moet worden ter vervanging van professionele archivarissen en ervaren vrijwilligers bij het inhoudelijk beschrijven van fotocollecties. Bij slechts een minderheid van de foto’s worden door de eindgebruiker door middel van comments relevante gegevens over locatie, datum en personen toegevoegd waarmee beschrijvingen op de beeldbank aangevuld kan worden. De meer administratieve trefwoorden die door middel van tags gegeven worden zijn echter wel een interessante bron voor het verbeteren van de doorzoekbaarheid van onze fotocollecties. Nader onderzoek moet uitwijzen in hoeverre het importeren van deze tags naar onze eigen Beeldbank daadwerkelijk zal leiden tot een betere vindbaarheid van onze foto’s op de Beeldbank. Bij het maken van beleid ten opzichte van Flickr is het van groot belang na te gaan wat je als archief met deelname aan Flickr wil bereiken. Wil je door het plaatsen van foto’s op een internationaal platform je publieksbereik vergroten? Of wil je met Flickr ook je collecties inhoudelijk verrijken? We hopen met dit evaluatierapport de juiste informatie aangereikt te hebben om de beleidsmaker hier een weloverwogen beslissing over te kunnen laten nemen.
17
Bijlage 1: Samenvatting statistieken De volgende statistieken tonen de impact van de pilot (meetdatum 20 april 2009, gemeten over 6 maanden: 21 oktober 2008- 20 april 2009): • In zes maanden tijd heeft de photostream van het Nationaal Archief/Spaarnestad 1.078.000 pageviews gehad • 100% van de 771 foto’s is bekeken, een foto is gemiddeld 1400 keer bekeken; • In totaal zijn bij de foto’s 1916 comments achtergelaten; 74% van de foto’s zijn van commentaren voorzien; een foto heeft gemiddeld 2,5 commentaren; ong. 3% van de commentaren is gebruikt om de records in de eigen Beeldbank mee aan te passen; 23 records in de Beeldbanken van het Nationaal Archief en Spaarnestad zijn aangepast; bij ongeveer 10% van de foto’s is contextinformatie gegeven in de vorm van koppelingen met andere relevante (internet-)links; • Er zijn 6852 tags achtergelaten bij 771 foto’s waarvan ongeveer de helft in het Engels en de andere helft in het Nederlands; 100% van de foto’s is getagd. • In totaal zijn 3 commentaren/discussies verwijderd wegens ongepast taalgebruik • Van de 771 foto’s is 74% door Flickr-gebruikers als favoriet aangevinkt. In totaal hebben 5537 mensen een foto van het Nationaal Archief als favoriet in hun persoonlijke Flickraccount opgenomen; een foto wordt gemiddeld door 7 mensen als favoriet aangemerkt. • 2148 Flickr-gebruikers hebben het Nationaal Archief als contact toegevoegd aan hun persoonlijke Flickr-account • Het aantal Beeldbank-pageviews is sinds de Flickr-pilot gestegen van 200.000 pageviews per maand naar zo’n 300.000 pageviews per maand; de eerste maand van de pilot had de Beeldbank zelfs een verdubbeling in het aantal bezoekers: 448.713 pageviews in plaats van het gemiddelde van 200.000 per maand.
18
Bijlage 2: Mogelijke kritische vragen (Q&A) Q: Hoe groot is het risico voor het Nationaal Archief als overheidsinstantie samen te werken met een commerciële partij als Flickr (onderdeel van Yahoo)? A: Wegens het open karakter van Flickr is het risico minimaal. Flickr beschikt over meerdere API’s met uitgebreide documentatie daaromheen en heeft een grote community achter zich staan. Met deze API’s is het mogelijk data, tags en commentaar uit Flickr te halen en elders te plaatsen (op een eigen externe harde schijf of op de eigen Beeldbank) mocht dit nodig blijken te zijn. Het Nationaal Archief zal eens in de twee maanden de gegevens van Flickr op een eigen harde schijf trekken; op deze wijze is er altijd een backup voor het geval Flickr ooit mocht ophouden te bestaan. Q: Het is alleen mogelijk material onder ‘no known copyright restrictions’ op Flickr Commons te plaatsen. In hoeverre beperkt dit de selectie van materiaal? A: Alleen materiaal waarvan óf de rechten reeds verlopen zijn óf waarvan de rechten bij het Nationaal Archief / Spaarnestad zelf berusten kunnen op Flickr Commons worden geplaatst. Op de ‘gewone’ Flickr kan onder CClicenties ook materiaal geplaatst worden waarvan de rechten bij derden berusten, waarmee de hoeveelheid te selecteren materiaal groter wordt. Het zou dus de moeite lonen te onderzoeken of ook op Flickr Commons onder CC-licenties gepubliceerd kan worden. Van sommige (vaak heel oude) foto’s die op Flickr geplaatst worden zijn de fotografen onbekend. Voor het geval dat fotografen zich in dat geval alsnog melden, wordt op de Flickr pagina verwezen naar de disclaimer van het Nationaal Archief. Q: Hoe voorkom je het risico dat de foto’s op Flickr worden gebruikt voor commerciële doelstellingen? A: Door het uploaden van je foto’s op een resolutie van maximaal 200 dpi, zijn deze niet bruikbaar voor commerciële doeleinden als publicaties of reclame. Voor mensen die hoge resolutie afbeeldingen willen bestellen wordt op Flickr verwezen naar de Beeldbank van het Nationaal Archief/ Spaarnestad. Voor persoonlijk gebruik van foto’s van Flickr op bijvoorbeeld weblogs, wordt de gebruiker gevraagd naamsvermelding bij de foto te plaatsen. Q: Door het plaatsen van foto’s op Flickr raak je de controle kwijt over je materiaal. Hoe voorkom je dat je materiaal op plekken terecht komt waarvan je dat als archief helemaal niet wilt? A: Je kunt nooit helemaal voorkomen dat je materiaal op verkeerde plekken komt. Dit geldt echter ook voor foto’s die van de Beeldbank geplukt worden en zo op verkeerde plekken terecht kunnen komen. Goede webcare, dus regelmatig kijken wat er met je foto’s op het internet gebeurd, is echter wel van belang om eventuele negatieve publiciteit te voorkomen.29 Q: Ontstaan er op Flickr geen racistische of anderszins kwetsende discussies bij jouw foto’s? A: De ervaringen uit de pilot leren dat discussies slechts een enkele keer de verkeerde kant opgaan; sommige foto’s zijn politiek gevoeliger dan anderen, dus al in de selectie kan hier rekening mee gehouden worden. Daarnaast is het van belang de photostream goed te modereren om al in een vroeg stadium eventueel negatieve comments en tags te verwijderen. Over het algemeen is de Flickr-community zelfregulerend en worden vervelende commentaren door andere Flickr-leden direct afgestraft.
29
Inmiddels bestaan er op het internet programma’s waarbij je kunt zoeken op welke plekken jouw foto’s op het web terecht komen. Zie bijvoorbeeld: www.TinEye.com of Similar Images van Google (http://similarimages.googlelabs.com/images?imgtype=photo&gbv=2&ndsp=21&hl=en&q=Flickr+Nationaal+Archief&start=0&sa=N).
19
Bijlage 4: Media aandacht Audiovisueel • NOS Journaal 18.00 uur en 20.00 uur (27 okt. 2008) http://www.nationaalarchief.nl/nieuws/nieuws/flickr_en_nationaal_archief_in_nosjournaal.asp?Comp onentID=15704&SourcePageID=12907 Radio • • •
Radio West (21 okt. 2008) NOS Journaal radio (27 okt. 2008) Interview Radio Wereldomroep (4 nov. 2008)
Kranten • Auteur onbekend, ‘Nationaal Archief zet foto’s online’, in AD Haagsche Courant (24 okt. 2008) • Auteur onbekend, ‘Nationaal Archief neemt deel aan Flickr Commons’, in InformatieProfessional (30 nov. 2008) • Auteur onbekend, ‘Flickr: meer nieuws uit de oude doos’, in Metro (29 okt. 2008) • Auteur onbekend, ‘Fotocollectie Nationaal Archief op Flickr’, in NCRV Gids (14 nov. 2008) • Auteur onbekend, ‘Fotoarchief op Flickr’, in Parool (25 okt. 2008) • Auteur onbekend, ‘Nationale collectie op Flickr’, in Focus (30 nov. 2008) • Auteur onbekend, ‘Webwenken’, in Leeuwarder Courant (28 okt. 2008) • Auteur onbekend, ‘Nationaal Archief zoekt via internet fotobijschriften’, in Trouw (22 okt. 2008) • Auteur onbekend, ‘Historische foto’s uit het Nationaal Archief te zien op Flickr’, in NRC Next (22 okt. 2008) • Klaver, Marie-José, ‘Foto’s op Flickr’, in NRC Handelsblad (20 nov. 2008) Internet • Auteur onbekend, ‘Kent u deze piloot?’, in Nos.nl (27 okt. 2008). http://www.nos.nl/nosjournaal/artikelen/2008/10/27/271008_nationaal_archief_flickr.html • Auteur onbekend, ‘Nationaal Archief deelt foto’s via Flickr’, in Ad.nl (21 okt. 2008) http://www.ad.nl/economie/2709256/Nationaal_Archief_deelt_fotos_via_Flickr.html • Auteur onbekend, ‘Nationaal Archief deelt foto’s via Flickr’, in Nu.nl (21 okt. 2008) http://www.nu.nl/news/1799092/57/Nationaal_Archief_deelt_foto%27s_via_Flickr.html • Brusselmans, ‘Zo groot had Nederland kunnen zijn’, in Geenstijl.nl (31 maart 2009). http://www.geenstijl.nl/mt/archieven/2009/03/zo_groot_had_nederland_kunnen.html#comments • Groot, Willemien, ‘Nationaal Archief op Flickr’, in Wereldomroep.nl (11 nov. 2008) http://www.wereldomroep.nl/actua/nl/nationaal_archief081104 • Jansen, Peter, ‘Bijzondere oude foto’s op Flickr’, in Dag.nl (21 okt. 2008) http://www.dag.nl/10106983/NIEUWS/Artikelpagina-Nieuws/Bijzondere-oude-fotos-op-Flickr.htm • Klaver, Marie-José, ‘Nationaal Archief ook op Flickr the Commons’, in NRC.nl (21 okt. 2008) http://weblogs3.nrc.nl/klaver/2008/10/21/nationaal-archief-ook-op-flickr-the-commons/ • Klaver, Marie-José, ‘Wat gebeurt er met je foto’s als je ze op Flickr zet’, in NRC.nl (19 nov. 2008) http://weblogs3.nrc.nl/klaver/2008/11/19/wat-gebeurt-er-met-je-fotos-als-je-ze-op-flickr-zet/ • Vooren, Jurryt van de, ‘Amsterdam 1928 op Flickr’, in sportgeschiedenis.nl (21 okt. 2008) http://www.sportgeschiedenis.nl/2008/10/21/amsterdam-1928-op-flickrcom.aspx • http://www.indicommons.org/ • http://forum.archieven.org/index.php?topic=18304.0 • http://forum.archieven.org/index.php?topic=16138.0
20
