TAALLEESONDERWIJS Bestrijden van de zomerdip
De kwaliteitskaart Bestrijden van de zomerdip maakt deel uit van de serie De zomerdip
De zomerdip Technisch lezen vraagt dagelijks instructie en oefening. In groep 3, 4 en 5 wordt er veel tijd aan besteed. Uit onderzoek blijkt dat de technische leesvaardigheid van de leerlingen in de zomervakantie terugloopt, doordat niet dagelijks meer geoefend wordt. Het gevolg is dat de leerlingen bij de start in de nieuwe groep niet meer het niveau hebben dat ze voor de zomervakantie hadden. We noemen dit de zomerdip. Vooral voor de zwakke lezers is het daarom van groot belang in de zomervakantie dagelijks te lezen om de leesvaardigheid te onderhouden. Deze kwaliteitskaart reikt u een aantal ideeën aan voor het bestrijden van de zomerdip.
Foto: GESP
1
KWALITEITSKAART
Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze kwaliteitskaart zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek ‘implementatiekoffer’ bevat alle informatie en handreikingen die in het kader van de Kwaliteitsagenda Primair Onderwijs worden ontwikkeld om het onderwijs in de basisvaardigheden te verbeteren.
KW kaart Twaalf tips om de zomerdip te bestrijden
Tip 1 De Taalrugzak Schaf een aantal rugzakjes aan en vul deze met lees- en taalmaterialen. Vul de rugzak bijvoorbeeld met: • boeken op maat van het kind, aangepast aan haar/zijn interesses en leesniveau, • een mp3-speler met Nederlandse luisterverhalen en liedjes, • wat schrijfgerei en knutselspullen (potloden, lijmstift, schaartje…), • taalspelletjes of stickerboekjes (kleuters). De rugzakjes zijn heel geschikt voor kinderen die tijdens de vakantie naar het buitenland (land van oorsprong) gaan en een lange tijd in de auto reizen. In de rugzak kan dan bijvoorbeeld ook: • een ruilzakje met Nederlandse spullen, zoals een vlaggetje, ‘typisch-Nederland plaatjes’ of een muntstuk, die ze in het vakantieland kunnen ruilen met andere kinderen, • een reisdagboekje (een invulboekje dat de leerkracht voor de vakantie toelicht en dat na de vakantie weer besproken wordt). De rugzak kan ook toegespitst worden op kinderen die thuis blijven in de vakantie. De inhoud van de rugzak kan daarop aangepast worden. Bijvoorbeeld door er een overzicht of folders in te doen van activiteiten voor kinderen in de buurt van de school die in de vakantie plaatsvinden en leuk/interessant zijn voor kinderen. Zoek partners die het taalrugzakkenproject willen ondersteunen en bijvoorbeeld een bijdrage willen leveren voor de inhoud van de rugzak (buurtwerk, buitenschoolse opvang, sportverenigingen, bibliotheek). Informeer de ouders over de bedoeling van de taalrugzak en bespreek met hen hoe ze hun kinderen kunnen stimuleren bij het gebruiken van de rugzak.
Tip 2 Leesmaatjes Er zijn ook kinderen die in de vakantie thuis blijven. Ga voor deze kinderen op zoek naar leesmaatjes: vrijwilligers die één of twee keer per week willen lezen met kinderen. Het gaat vooral om het plezier in het samen lezen. De kinderen kunnen zelf kiezen wat voor soort teksten ze graag willen lezen, bijvoorbeeld strips, verhalen, kinderkranten en tijdschriften. Een leesmaatjesproject vraagt een zorgvuldige selectie en een goede voorbereiding van de vrijwilligers. Ook is het van belang de ouders erbij te betrekken, vertel hen over de aanpak en stimuleer ze om mee te doen. Al voor de vakantie maken de kinderen kennis met hun leesmaatje en worden afspraken gemaakt over het lezen. Als de school in de vakantie open is, kan het lezen daar plaatsvinden. Er kan een gezellige leesplek ingericht worden waar veel verschillend leesmateriaal voor handen is. Als de school in de vakantie dicht is, kunnen de leesmaatjes bijvoorbeeld in de bibliotheek afspreken of in een wijkcentrum.
Tip 3 Het vakantieleesboek van uw eigen school of groep Maak een gevarieerde vakantieleesbundel. Verzamel verschillende soorten teksten, verhalen, gedichten, informatieve artikelen over diverse interessante onderwerpen. U kunt eventueel een meisjesversie en een jongensversie maken. Bij de teksten kunt u ook opdrachten opnemen, waarbij kinderen schrijven en/of tekenen naar aanleiding van de tekst. Neem in de bundel een afvinklijstje op.
2
KW kaart
Tip 4 Bestaande vakantieboeken Er zijn veel vakantieboeken in de handel. Stel voor ouders een lijstje op. Bijvoorbeeld: Taptoe vakantieboek Op avontuur in Europa (€ 4,95) www.blinkuitgevers.nl Spelend leren met Stilton. Vakantieboek (€ 9,95) www.lannooshop.be
Tip 5 Thuis lezen en oefenen met de computer Op verschillende sites zijn gratis programma’s beschikbaar om het lezen te oefenen. Attendeer ouders en leerlingen hierop, help hen de programma’s te vinden en geef aanwijzigen hoe ze de programma’s kunnen gebruiken. Bruikbare sites: • De Belgische website ‘Let op’ Deze website biedt informatie en ‘eerste hulp’ bij leerstoornissen en/of problemen bij het leren. Op de site is het project Surfplank te vinden (klik projecten > klik surfplank). De map ‘De computer, mijn surfplank bij het leren’ stimuleert leerkrachten en begeleiders om kinderen en jongeren (met leerstoornissen) te ondersteunen met ICT. Op de downloadpagina (klik downloadpagina) vindt u gratis oefeningen voor lezen en spellen in de rubriek ‘De computer, mijn coach bij het leren en studeren’. Het exacte webadres is http://www.letop.be/projecten/surfplank/surfplank.asp?parent=1042#start • De website van Citotrainer Op de site van Citotrainer zijn oefeningen te vinden voor begrijpend luisteren, lezen en spellen, begrijpend lezen, woordenschat en rekenen. In de rubriek technisch lezen zijn oefeningen voor aanvankelijk en technisch lezen te vinden en kunnen kinderen ook een aantal kinderboeken online lezen. Het exacte webadres is http://www.leestrainer.nl/Technisch%20lezen/
Tip 6 Thuis nog een keer oefenen met leesmaterialen van de methode Herhaald lezen is zinvol. Kinderen kunnen in de vakantie materialen van de methode meenemen en nog een keer lezen. Bijvoorbeeld: • De werkboekjes Veilig leren lezen kern 9 -12. • Een kopie van een selectie van de leeskaarten van Leeshuis. De kinderen lezen de teksten nog een keer en maken eventueel de opdracht nog een keer. Maak er een afvinklijstje bij. Vraag ouders het lezen te begeleiden en te belonen.
Tip 7 Thuis lezen met Estafette E-3 Storm in het bos Bij de methode Estafette voor voortgezet technisch lezen van Zwijsen hoort materiaal op AVI E-3 niveau. ‘Storm in het bos’ omvat een leesboek en een werkboek en is gemaakt om leerlingen van groep 3 bij te spijkeren om een goede aansluiting met groep 4 te kunnen maken. Maak bij het pakket een korte instructie voor de ouders.
3
KW kaart
Tip 8 Vakantiepost Geef de leerlingen een enveloppe mee, geadresseerd aan een van de leerkrachten, met daarin een schrijfopdracht over de vakantie, bijvoorbeeld: • Schrijf iets over het mooiste plekje dat je in de vakantie gezien hebt • Schrijf iets over de lekkerste maaltijd die je in de vakantie gegeten hebt De leerlingen nemen de enveloppe mee, maken in de vakantie de schrijfopdracht en sturen de enveloppe op naar de leerkracht die in het nieuwe schooljaar hun leerkracht is. Als de school weer is begonnen, komt de leerkracht terug op wat de leerlingen gestuurd hebben.
Tip 9 Vakantiescheurkalender • Maak voor uw groep een vakantiescheurkalender voor elke schooldag die ze niet op school zijn: 6 weken, 5 dagen per week, totaal 30 bladen. Zet op elke blad een tekstje met een korte opdracht. • Zoek zoveel mogelijk tekstjes en opdrachten in de vakantiesfeer. Na de vakantie nemen de leerlingen hun ingevulde kalender mee naar school.
Tip 10 Een eigen vakantieboek maken Maak voor de leerlingen een leeg boek met daarbij een toelichting hoe ze hun eigen vakantieboek kunnen maken. Het aantal bladen kunt u zelf bepalen. Per blad krijgen de kinderen een specifieke opdracht. Voorbeelden van opdrachten: • Zoek een buitenlandse krant: zoek woorden waarvan je de betekenis kunt herkennen. • Schrijf een aantal woorden op van het land waar je bent en de betekenis. • Schrijf een stukje over een grappige gebeurtenis die je in de vakantie hebt meegemaakt. • Hoe was het weer in je vakantie? Schrijf en teken erover. • Heb je iets moois gezien in de natuur in je vakantie? Schrijf erover en misschien kun je er ook een foto of een plaatje bij doen. • Was er een tegenvaller in de vakantie? Iets dat niet door kon gaan om iets dat misliep? • Waar heb je heel hard om gelachen in de vakantie? Na de zomer presenteren ze hun vakantieboek in de groep. De vakantieboeken kunnen ook de basis vormen voor een quiz of een coöperatieve werkvorm om elkaar in de nieuwe groep wat beter te leren kennen. De kwaliteitskaart Mijn Vakantieverhaal bevat een uitwerking van het maken van een eigen vakantieboek.
Tip 11 Luisterboeken Luisterboeken, waarmee kinderen tegelijk luisteren naar en meelezen met een verhaal zijn goed te gebruiken tijdens de vakantie. Luisterboeken zijn te bestellen, bijvoorbeeld via www.bruna.nl, www.luisterrijk.nl, www.123luisterboek.nl, www.bol.com. U kunt ook gebruik maken van boeken uit de schoolbibliotheek en deze boeken zelf inspreken op een mp3-speler. Nog een mogelijkheid is boeken te scannen met Kurzweil en vervolgens opslaan en vermenigvuldigen.
4
KW kaart
Tip 12 Het Vos en Haas pakket voor kinderen van groep 3 Het boek Vos en Haas (geschreven door Sylvia Vanden Heede, met tekeningen van Thé Tjong-Khing, 2005, Tielt: Lannoo) is een groeiboek. Het boek begint met eenvoudige woorden en korte zinnen en wordt geleidelijk moeilijker, van AVI-M3 tot AVI-M4. Dit boek is geschikt om de leesstof van groep 3 in de vakantie te herhalen. De school leent het boek in de zomervakantie uit aan de leerlingen om samen met hun ouders te lezen. Bij het boek zijn werkbladen gemaakt, die u kunt downloaden van de website www.taalpilots.nl. Bij het boek horen 42 werkbladen, voor elke dag is er een werkblad. Het is de bedoeling dat ouders en kind iedere dag 15 tot 20 minuten samen lezen, op een vast moment en een rustige plaats. Elk leesmoment verloopt precies hetzelfde en het werkblad wijst de weg. De kwaliteitskaart Vos en Haas tegen de zomerdip bevat werkbladen en meer informatie.
Vergroot de kans op succes • Laat als school duidelijk merken hoe belangrijk het is dat de leerlingen in de vakantie blijven lezen en communiceer dit via verschillende kanalen (weekbrief, ouderavond, tienminutengesprek, praatje bij de deur, gesprekken in de groep), zowel aan de kinderen als de ouders. • Zorg ervoor dat actie die de school onderneemt rond de zomerdip goed voorbereid wordt. Dit vraagt tijd. Het is echter wel zo dat wat je eenmaal ontwikkelt, vaak jaren achtereen bruikbaar is. Denk er ook eens aan om pabo-studenten hiervoor in te zetten. • Zorg ervoor dat elke actie die de school onderneemt rond de zomerdip goed geïntroduceerd en toegelicht wordt. Ouders en kinderen moeten weten wat er van hen verwacht wordt als ze meedoen. • Geef als het nodig is een toelichting of aanwijzingen voor wat er van de ouders/begeleiders verwacht wordt en hoe ze kunnen lezen met het kind. • Maak vooraf duidelijk, welke leerkracht na de vakantie terugkomt op wat de kinderen in de vakantie gedaan hebben. • Door het bijvoegen van afvinklijstjes en/of opdrachten en door af te spreken hoe de nieuwe leerkracht daar na de vakantie op terugkomt, wordt het lezen minder vrijblijvend. • Benadruk echter het leesplezier, het gaat erom op een ontspannen manier te blijven lezen in de vakantie. • Ga op zoek naar hulptroepen wanneer de ouders niet kunnen lezen met hun kind. Dit kan een oudere broer of zus zijn, een ander familielid of een vrijwilliger. • Besteed na de vakantie aandacht aan wat de kinderen in de vakantie hebben gedaan, beloon hun inspanningen (en die van de ouders/begeleiders)!
Meer informatie Als u zich verder wilt verdiepen in dit onderwerp, is meer informatie te vinden in: • Het artikel ‘Samenwerken aan leren lezen’, geschreven door Henk Blok en David Kranenburg, verschenen in het tijdschrift JSW januari 2011(jrg. 95 nr. 5). Het is een bekend en voor leerkrachten frustrerend fenomeen: na de zomervakantie hebben de vaak zwakste leerlingen de grootste terugval in hun leesontwikkeling. Om het leesniveau in de zomervakantie vast te houden en te voorkomen dat terugval optreedt, kunt u proberen om ouders directer te betrekken bij het leesonderwijs. In dit artikel ook een overzicht van toetsresultaten: het werkt! U kunt het artikel downloaden via http://www.jsw-online.nl/archief
5
KW kaart • De brochure ‘Lezen in de zomer is leuk!’, geschreven door Sofie Brockmans en Fieke Tak Deze brochure is een uitgave van buurtwerk ’t Lampeke in Leuven (België). Dit buurtcentrum voert projecten uit rond lees- en taalbevordering binnen de zomervakantie en proberen daarmee het ‘zomerverlies’ te verminderen. De brochure ‘Lezen in de zomer is leuk!’ wil kindercentra, wijkcentra, scholen en andere organisaties inspireren en ondersteunen om soortgelijke initiatieven op te zetten. De brochure kost € 10 en is te bestellen bij buurtwerk ’t Lampeke in Leuven, België, via www.lampeke.be
Colofon De serie De Zomerdip bestaat uit de volgende kwaliteitskaarten:
Bestrijden van de zomerdip. Twaalf tips voor het tegengaan van stilstand of achteruitgang van het taalleesniveau tijdens de zomermaanden. Vos en Haas tegen de zomerdip. Werkbladen bij het boek Vos en Haas van Sylvia vanden Heede, met een toelichting bij de werkwijze. Mijn vakantieverhaal. Pakket voor het door leerlingen laten maken van een eigen vakantieboek. Met handleidingen voor leerkrachten en ouders. De kwaliteitskaart Bestrijden van de zomerdip is ontwikkeld door Mariët Förrer (CPS) en Joop Stoeldraijer (Edux). De kwaliteitskaart is een uitgave van Projectbureau Kwaliteit. Voor vragen rond de kwaliteitskaarten Taalpilots kunt u contact opnemen met Gea Spaans, PO-Raad /Projectbureau Kwaliteit, e-mail
[email protected]. De kwaliteitskaarten De zomerdip zijn te vinden op www.taalpilots.nl/implementatiekoffer/ouders/morgenaandeslag Mei 2011 © Buiten het downloaden zijn alle rechten op dit product voorbehouden aan: Postbus 85246 - 3508 AE Utrecht e-mail:
[email protected] www.schoolaanzet.nl
6
