Rize
Rize
1
synopsis In zijn debuutdocumentaire laat modefotograaf, clip-regisseur en ontwerper van cd-hoesjes David LaChapelle, je kennismaken met clowning en krumping; twee hyper-energieke dansvormen. Ze zijn een indrukwekkende samenvloeiing van combat clown-mime en Afrikaanse tribal-dance en het handelsmerk van Tommy the Clown, die al dansend de achterbuurten van South Central Los Angeles opvrolijkt. Door zijn succes slaagt Tommy er in heel wat jongeren te overtuigen het geweld en de straatbendes achter zich te laten en zich volledig over te geven aan 'clowning'. Ondertussen zijn er al ruim 50 groepen dansers actief, elk met hun eigen stijl en accenten. Jaarlijks troepen ze samen voor een 'battle' tussen de clowners en krumpers.
technische Fiche
Rize VSA/VK – 2005 – 86' regie: David LaChapelle camera: Morgan Susser montage: Fernando Villena muziek: Red Ronin en diverse artiesten
Rize
2
Als je een kritiek moest schrijven over de film welke van de twee zou je dan geschreven hebben? …Een briljante dansprent met respect voor de kleurrijke figuren die volgens de cineast "een nieuwe levensstijl én een Amerikaanse kunstvorm ontwikkelen". ...LaChapelle is erin geslaagd zo "de kijker verliefd te doen worden op de personages". Samen met de verbluffende dansscènes is dàt de troef van Rize. Een film over onderdrukten uit de getto's die zowaar een positief gevoel nalaat. www.filmmagie.be - idk
…LaChapelle kent zijn vak: Rize is een visueel spektakel, maar de fotograaf en filmer speelt ook voor journalist, en dat gaat hem minder goed af. Hij heeft de verdienste dat hij het fenomeen als eerste belicht. Hij doet dat vanuit verschillende invalshoeken, laat de voornaamste betrokkenen aan het woord, vertelt de geschiedenis en toont de evolutie. Maar hij bewaart het overzicht niet en laat zich meeslepen door zijn enthousiasme. LaChapelle blijft niet blind voor de duistere realiteit, maar laat uitschijnen dat krumping het glamoureuze antwoord is op alle ellende in de Amerikaanse getto's. Dat lijkt behoorlijk naïef. www.standaard.be - nl
Waarom?
Of schrijf je er liever zelf een?
Rize
3
Op de foto’s van LaChapelle zien we vaak veel mensen in één kamer waarvan er ook een stukje plafond te zien is. In de documentaire filmt hij de danssessies binnen in kamers of garages ook op die manier. Welk gevoel geeft jou dit?
In muziekvideo’s wordt er veel gebruik gemaakt van parallelmontage. Het is een afwisseling van beelden van twee gebeurtenissen die iets met elkaar te maken hebben. Dan zie je de ene gebeurtenis, dan de andere en dan weer de ene enz. Het geeft een vlot ritme. Je kan het vergelijken met stukjes muziek die aan elkaar zijn geplakt zoals in het nummer 'Ghetto Gospel' waarbij 2Pac geplakt wordt aan stukjes uit 'Indian Sunset' van Elton John. David LaChapelle gebruikt deze techniek een paar keer in de film bijvoorbeeld als:
Rize
4
In een fictiefilm is alles gespeeld door acteurs volgens een script met geschreven dialogen. In een documentaire wordt een bestaande situatie gefilmd. Personen in een documentaire zijn geen acteurs. Toch moet er voor een documentaire ook een verhaal, een scenario, geschreven worden en de personen die gefilmd worden moeten ook af en toe stukjes uit hun echte bestaan naspelen. Kan je een voorbeeld uit de film beschrijven waarvan jij denkt dat de personen het voor de camera geacteerd hebben? Waarom denk je dat net over die scènes?
In de jaren tachtig gebruikt de GabBand eigen 'slang' woorden door 'izz' toe te voegen aan woorden om het anders en hip te laten klinken. Graffiti-kunstenaars gebruiken het ook in hun letters: ladiez, bizznizz Ook Rize ligt in die lijn. Het wordt eigenlijk met een s geschreven (rise) en betekent opstaan, opklimmen, (op)stijgen, maar ook: in opstand komen, rebelleren.
Rize
5
leerkrachtenbundel bij een film voor jongeren van het 1ste middelbaar en ouder
voor de film de regisseur Opgeleid als beeldend kunstenaar trekt David LaChapelle (Connecticut, 1969) naar New York. Hij studeert er verder aan de School voor Schone Kunsten. Pop-Art kunstenaar Andy Warhol geeft hem een job als fotograaf voor zijn tijdschrift 'Interview', meteen de springplank naar succes voor LaChapelle. Zijn originaliteit slaat aan en hij krijgt aanbiedingen voor het maken van coverfoto's voor tijdschriften als I.D, the FACE, Vogue en Rolling Stone. Tegelijkertijd maakt hij het als ontwerper van LP en CD-covers en portretfotograaf. LaChapelle is vooral sterk in het vastleggen van een gevoel dat de personen op de foto elk moment kunnen beginnen bewegen. Hij wordt geëngageerd door ondermeer Jennifer Lopez, No Doubt, Christina Aguilera en Moby om voor hen een videoclip te maken (Voor Natural Blues van Moby ontving hij trouwens in 2000 een MTV Award). Tijdens het maken van de clip 'Dirty', van Christina Aguilera, waarbij de hiphop-choreografen Richard en Tone Taluega zijn ingeschakeld, komt LaChapelle in contact met krumpdansers. Via hen maakt hij kennis met de jongeren uit South Central die blij zijn met de oprechte interesse van LaChapelle. Ze nemen hem op in hun midden en zijn bereid om aan zijn documentaire mee te werken. In 2004 draait LaChapelle zijn eerste korte documentaire: 'Clowns in the Hood' dat achteraf de titel 'Krumped' krijgt. Hij heeft echter zoveel filmmateriaal dat hij besluit een langere cinemaversie te maken: 'Rize'. www.davidlachapelle.com/film.shtml
Rize
6
interview
Dansen in het getto
Glamourfotograaf David LaChapelle maakt documentaire Hij is bekend voor zijn kleurrijke foto's van beroemdheden en hij maakte clips voor artiesten als Britney Spears of Jennifer Lopez. Toch gaat de eerste film van David LaChapelle over de vergeten jongeren uit de getto's van Los Angeles. Aan bescheiden, kunstige zwart-wit foto's heeft David LaChapelle (38) een broertje dood. Foto's zijn er om bewerkt te worden, vindt hij. Kleuren moeten knallen en sterren als Madonna, Beckham of Bowie schitteren pas echt in bizarre decors. LaChapelle ziet zijn foto's het liefst verschijnen op de covers van glossy magazines als Vogue of Vanity Fair. Maar je treft ze ook aan op reclamepanelen, in musea of in duur uitgegeven boeken. Toen hij voor Christina Aguilera een clip draaide bij het nummer 'Dirty', trok LaChapelle naar South Central, een berucht getto in Los Angeles. Om op de set de sfeer erin te houden, huurde hij een dj in. Buurtjongeren kwamen in grote getallen op het filmcircus af en begonnen op bijzonder energieke wijze te dansen: krumping. "Ik kon mijn ogen haast niet geloven", vertelt LaChapelle. "Ik wist meteen dat ik er een film over zou maken. Ik trok uiteindelijk drie jaar op met die jongeren. Ik zette er mijn andere werk voor op een laag pitje." Zal Rize onthouden worden voor de dansscènes of voor de schrijnende verhalen van de dansers? Tijdens het draaien besefte ik vrij snel dat die jonge mensen ongelofelijk dappere keuzes maken. Ze wonen in te krappe huizen, zodat ze wel op straat moeten rondhangen. Ze zijn er omringd door geweld en duistere zaakjes. En wat gebeurt er? Ze vinden hun eigen kunst uit en vormen op straat een nieuwe familie waarin ze elkaar steunen en met respect behandelen. In tegenstelling tot de hiphop krijgen ook de meisjes respect. Je kunt hun levensverhaal en de dans dus niet los van elkaar zien. Aanvaardde het getto de wereldberoemde glamourfotograaf? Tommy de clown, de uitvinder van het genre, begreep dat ik er geen profijt wou uithalen. Ik heb Rize niet gedraaid voor het geld en ook niet om naam te maken. Die had ik al. Ik was oprecht ondersteboven van wat daar gebeurde. Ik waardeerde hun kunst en vond dat andere mensen er ook kennis moesten mee maken. Op het filmfestival van Sundance vielen de internationale filmmensen van hun stoel. De dansers werden vol bewondering en lof aangesproken. Dat viel in zeer goede aarde. De weken daarop zag je die jongeren nog meer open bloeien. Niet hun ego was opgeblazen; wel hun zelfbewustzijn: het gevoel dat ze trots mochten zijn op hun kunst. Elke artiest wil zijn kunst delen met het publiek. Ook zij.
Rize
7
Toen ik voor Rize begon te filmen, had zelfs het hiphopwereldje van L.A. nog geen benul van wat er in South Central aan de gang was. Drie straten buiten het getto had nog niemand van krumping gehoord. Een muur van baksteen is niet nodig om het getto van de rest van de stad af te snijden: de virtuele muur is tien keer steviger. Toen we aan Rize begonnen, kwam krumping in geen enkele muziekvideo voor en had niemand er ooit aandacht aan besteed. Tommy was al bezig sinds 1992 en nog nooit had een journalist hem aangesproken. Welke invloed heeft Rize op de beweging gehad? De beweging had Rize niet nodig, maar ik denk wel dat de documentaire de beweging gevalideerd heeft. Ze heeft zonder twijfel een ingrijpende invloed gehad op de levens van de jongeren die in de film dansen. Sommigen zijn nu beroepsdansers. Maar voor elk van de jongens en meisjes die in Rize geportretteerd worden, zijn er duizend anderen die niet in de documentaire te zien zijn. Krumping is ondertussen uit het getto gebroken. Het fenomeen steekt in verschillende steden de kop op en is te zien in clips van Missy Elliot ('I'm really hot'), The Black Eyed Peas ('Hey mama'), of The Chemical Brothers ('Galvanize'). Was u bang dat de realiteit uw positieve boodschap zou achterhalen? De documentaire verkondigt inderdaad een positieve boodschap. Maar ik ben daar niet actief naar op zoek gegaan. Ik had geen verborgen agenda. De positieve boodschap is inherent aan het onderwerp en niet aan de maker. Ik heb die mensen niet uitgevonden. Ze bestaan en ik heb hen alleen maar geportretteerd. Tommy de clown was een drugsdealer die na een celstraf voor een ander leven koos en clowndansen uitvond. Surreëel, niet? De moeder van Baby Tight Eyez zit in de cel. Zijn vader is een van de stichtende leden van The Cribbs, een van de gevaarlijkste bendes van L.A. Hij wordt OG genoemd. Dat staat voor Original Gangster. Hij ging amper naar school en had nergens een thuis. Toen Tight Eyez hem onder zijn vleugels nam, leerde hij krumping kennen. Hij kreeg opnieuw zelfvertrouwen, vond de weg naar school, begon te musiceren. Voor mijn ogen begon een onwaarschijnlijke transformatie. www.standaard.be- Niels Ruëll - 01 februari 2006
Rize
8
volgens de pers ...De fotograaf die ons in zijn boek 'Artists and Prostitutes' laat kennismaken met jetset figuren en (vaak transseksuele) prostituees, portretteert in RIZE op meeslepende wijze de wereld van 'clowning' en 'krumping' in L.A.'s volkse South Central-wijk. LaChapelle laat zich nog verleiden tot het satureren van kleuren, kleeft af en toe met voyeuristisch plezier aan de met olie ingesmeerde lichamen van zwarte dansers en voegt enkele louter esthetische strandbeelden toe. Dat blijven echter zijsprongen van een briljante dansprent met respect voor de kleurrijke figuren die volgens de cineast "een nieuwe levensstijl én een Amerikaanse kunstvorm ontwikkelen". ...Deze weinig sociologische en ietwat naïeve aanpak heeft zijn charme. Getuigenissen klinken authentiek, dansscènes ogen spectaculair en personages zoals Lil C, Ms. Prissy en Tight Eyez gaan leven. "Mijn outsiderstatuut hielp", beseft LaChapelle, "ik zag de schoonheid en originaliteit nog". ...De cineast toont de dansen niet versneld maar wèl vaak vanuit kikvorsperspectief. Wat een heroïsche uitstraling creëert: "Ik stel helden voor. Jongeren die niet alleen heroïsch dansen maar ook heldhaftig leven. Ze maken immers geen evidente en vooral totaal onafhankelijke keuzes". Wat niet betekent dat ze immuun voor tragedies blijven. ...De krumpers vertellen verhalen waarin drugs, gevangenisverblijf en schietincidenten figureren. ...LaChapelle is erin geslaagd zo "de kijker verliefd te doen worden op de personages". Samen met de verbluffende dansscènes is dàt de troef van RIZE. Een film over onderdrukten uit de getto's die zowaar een positief gevoel nalaat. Dankzij een toch wel unieke mix van pathos, vreugde en liefde voor mensen. Martin Luther King mag afsluiten met "we shall RIZE up". Krumpers vieren met exuberante make-up en geïmproviseerde dansbewegingen hun vrijheid van (artistieke) expressie. www.filmmagie.be - idk
Dansen op stuiterende hiphopgrooves Een boefje dat zich omschoolt tot een clown die jongeren entertaint met opzwepende danspassen en hen zo probeert uit de criminaliteit te houden: als het een fictiefilm was, zou Rize op een wel erg wankele premisse steunen. Maar het is een boeiende documentaire van David LaChapelle, die tot nu alleen bekend was als fotograaf en clipregisseur. Hebt u in Vogue, Rolling Stone, Vanity Fair of The Face sterren zien poseren in een uiterst kleurrijk, soms surrealistisch en altijd verrassend decor? Dan is de kans groot dat het een foto is van David LaChapelle, een van Amerika's bestbetaalde fotografen die het talent heeft om de geportretteerden net dat te laten doen wat je niet verwacht. Met hun glanzende stijl en oververzadigde kleuren neigen de foto's wel eens naar kitsch, maar Rize verraadt niets van die esthetiek. De camera zit de mensen dicht op de huid, alle overbodige franjes zijn geweerd en terwijl LaChapelles foto's soms meer over zijn visie op fotografie vertellen dan over de geportretteerden staat de vormgeving in Rize volledig ten dienste van het onderwerp.
Rize
9
In 1992 leidde de hondsbrutale arrestatie van de zwarte Rodney King door blanke politieagenten tot heftige rassenrellen in Los Angeles en in de nasleep daarvan begint Tommy Johnson in South Central, een zwart getto van LA, met een clown group, een stel mensen die op feestjes of op straathoeken kinderen en jongeren entertainen. Ze zien er klassiek uit (clownspak, zwaar geschminkt gelaat), maar het middel waarmee ze belangstelling creëren, is ongewoon: dansen op stuiterende hiphopgrooves. Met groeiend succes, Tommy the Clown, zoals Johnson al gauw bekend is, krijgt navolging en een aantal jaar later trekken zo'n vijftig clown groups door de straten van South Central. Tommy ziet hen niet als een bedreiging - het origineel is beter dan de kopie, zo blijkt ook uit Rize -, maar dat wordt anders als clowning evolueert naar krumping: seksueel getinte dansen waarin de mannen hun gespierde bovenlijf showen en de vrouwen voluit met billen en borsten schudden. Tussen clowns en krumpers ontstaan heuse battles, op parkeerterreinen maar sporadisch ook in tot de nok gevulde zalen ter grootte van het Sportpaleis. LaChapelle tekent zijn belangrijkste protagonisten in hun sociale milieu, het gros komt uit gebroken gezinnen die niet gespaard zijn van armoede of criminaliteit, maar trekt vooral tijd uit voor de evolutie van de dansstijlen en de interacties binnen de microkosmos van clowns en krumpers. "No image was sped up in the film", luidt het aan het begin van Rize, maar dat was ook niet nodig: wat we te zien krijgen, is zo al spectaculair genoeg. www.demorgen.be - Christophe Verbiest
Rize
10
Los Angeles In de 18de eeuw maken Spaanse kolonialisten en missionarissen kennis met de oorspronkelijke bewoners van de westkust van Californië. Het zijn vredige Indianenvolkeren zoals de Tongva, Tataviam en Chumash, die nu nog steeds hun cultuur in eer proberen te houden. De Spanjaarden settelen zich in een aantal nederzettingen die samen de stad met de naam 'Stad van onze Vrouwe Koningin van de Engelen van het Kleine Deel' vormen. De naam wordt al snel ingekort tot 'De Engelen'; Los Angeles. In 1821 wordt Mexico onafhankelijk van Spanje en is L.A. een Mexicaanse stad. Dit duurt niet lang want in 1846 wordt Californië - en dus ook L.A. veroverd door de Amerikanen en behoort het tot de Verenigde Staten. Het overgrote deel van de L.A.-bevolking is Spaanssprekend en tussen 1910 en 1930 verhuizen nog heel wat Mexicanen naar de stad. Op dat moment is L.A. een centrum voor olieproductie. Om de groei van de stad te kunnen verzekeren wordt er in 1913 het grootste aquaduct ter wereld gebouwd. Tijdens Wereldoorlog II past de industrie in L.A. zich aan aan de noden. De klemtoon komt te liggen op de fabricage van vliegtuigen en wapens. Tegelijk winnen ook de auto-, meubel- en textielindustrie aan belang. Dit lokt duizenden Amerikanen en Afrikaans-Amerikanen uit het zuiden. Nu is Los Angeles de grootste stad van Californië met bijna vier miljoen inwoners. In heel het district wonen meer dan zestien miljoen mensen met diverse etnische en economische achtergronden. L.A. is een stad met hoogbouw in het centrum maar verder is het een uitgestrekte stad met veel laagbouw zoals in de film te zien is. Door de zonnige temperatuur en die laagbouw krijg je in de film niet het grauwe ‘ghettogevoel’ van een stad. De laatste vijftig jaar heeft L.A. heel wat van zijn economische kracht verloren. Autofabrieken sloten hun deuren, textiel- en meubelindustrie verhuisden naar het goedkopere Mexico. Gevolg: stijgende werkeloosheid en armoede. Wijken als Watts en Compton bevatten veel arme Afrikaansen Latijns-Amerikanen. Naast hen een grote Aziatische gemeenschap: vooral gehuisvest in Chinatown en Little Tokio. Wat wel overeind bleef is de filmindustrie. Beverly Hills, Hollywood, 20th Century Fox, Universal Studio’s, Sony Pictures Entertainment en Warner Brothers met de Disney Studio’s, je vindt ze allemaal in L.A.
Rize
11
Afrikaans-Amerikanen De afstammelingen van de Afrikanen die eeuwen geleden als slaven werden verscheept naar Amerika, wachtte begin deze eeuw in katholieke steden als New Orleans en Los Angeles een menselijkere behandeling dan in protestante delen van het land. In 1910 had de stad (vergeleken met de rest van de Verenigde Staten) het hoogste percentage 'zwarte' huiseigenaars. Dit verandert na 1920, door o.a.de groei van de stad. Raciale restricties, voorheen gericht op Aziaten, Joden en Mexicanen, worden nu ook toegepast op zwarten. In de Verenigde Staten worden bepaalde wijken voorbehouden aan blanken. Kleurlingen mogen er van dan af niet meer resideren en wijken noodgedwongen uit naar buitensteden zoals Watts of Compton. Decennia lang heerst er een apartheidspolitiek. Zwarten mogen niet in de bus naast blanken maar moeten op de achterste rijen zitten. Ze mogen niet in 'whites only' restaurants hun maaltijd nuttigen. Veel zwarte jazz, blues en soulmuzikanten toeren weken of maanden door de V.S. en treden zelfs op voor een uitsluitend blank publiek maar mogen onderweg bv niet gebruik maken van toiletten in benzinestations. Ze hebben moeite om overnachtingplaatsen te vinden en moeten zelfs in het theater waar ze optreden gebruik maken van de achterdeur. De buitenwijken Watts en Compton hebben geen goede overheidsdiensten zoals onderwijs, openbaar vervoer of ziekenzorg. Het dichtstbijzijnde ziekenhuis is twee uur reizen met openbaar vervoer. Tussen 1950 en 1965 vertienvoudigd het aantal Afrikaans-Amerikaanse inwoners van Watts. De meesten zitten zonder werk. Het L.A. politiedepartement lijkt op een militaristisch corps dat de minderheidsgroepen beschouwt als iets waar tegen gestreden moet worden.
rellen De film begint met twee stukjes archiefmateriaal. Het eerste betreft de 'Watts Riots', het tweede de 'Rodney King Riots'. In het eerste zien we beelden van de zes dagen durende rellen in Watts, L.A. in 1965. De aanleiding is een incident dat ontstaat nadat een blanke motorpolitie de zwarte autobestuurder Marquette Frye aan de kant van de weg laat stoppen vanwege fout rijden. Hij en de andere inzittende, zijn broer, worden ondervraagd. Al gauw komen er mensen uit de buurt omheen staan, onder wie de moeder van de twee mannen. Het voorval eindigt in de arrestatie van de drie de familieleden, wat aanleiding gaf tot rellen waarbij 34 mensen werden gedood en 1100 gewonden vielen. Het tweede stukje film dateert uit 1992. De zwarte Rodney King wordt aangehouden wegens te hard rijden (en onder invloed luidt het officieel). Hij wordt, samen met zijn twee medepassagiers, gevraagd uit te stappen. De twee inzittenden komen uit de auto maar Rodney King weigert en verzet zich. Enkele politieagenten slaan hem in elkaar, wat toevallig wordt vastgelegd met een homecamera. De beelden gaan de wereld rond en de politie wordt aangeklaagd. De drie agenten worden vrijgesproken door de jury die uitsluitend is samengesteld uit blanken. Hierop ontbranden massale rellen waarbij 55 mensen de dood vinden, 2.400 gewonden geteld worden en 8.000 personen worden gearresteerd.
Rize
12
Civil Rights Movement Tijdens de beelden van de rellen in Watts zegt een stem van het journaal dat Martin Luther King zweert dat hij er alles aan zal doen om te voorkomen dat deze feiten zich waar dan ook zouden herhalen. Dominee Martin Luther King wordt in 1955 voorman van de Montgomery improvement Association naar aanleiding van de Montgomery busboycot in datzelfde jaar: Rosa Parks zit in de bus met drie anderen op de bank achterin voor zwarten. Alle andere plaatsen zijn bezet door blanken. Op dat moment stapt er nog een blanke op. De regel is, dat als een blanke passagier geen zitplaats heeft, hij of zij mag zitten op de plaats bestemd voor de zwarten. Alle zwarten moeten dan wel opstaan zodat de volledige bank vrijkomt voor die ene blanke. Rosa weigert op te staan en wordt gearresteerd. Dit geeft aanleiding tot een busboycotactie die één jaar duurt. Zwarten weigeren massaal de bus te nemen en verplaatsen zich nog uitsluiten met eigen auto’s en taxi’s helpen hen om op het werk raken. Doel van de actie: gelijke rechten voor iedereen en de afschaffing van de scheiding van zwarten en blanken in bussen en op openbare plaatsen. Deze geweldloze actie blijkt een machtig wapen. De Civil Rights Movement zet dit soort acties verder. Hun woordvoerder en leider: Martin Luther King. Hij wordt vermoord in 1968. De film eindigt met de tekst uit de speech van Martin Luther King, gegeven op de dag van de Washington March in 1963 waar 250.000 mensen vreedzaam kwamen luisteren. De volledige tekst vind je op: www.mecca.org/~crights/dream.html In oktober 2005 overlijdt Rosa Parks. Haar lichaam is bijgezet in het Capitool in Washington, een eer voorbehouden voor presidenten.
gangs: Crips en Bloods In een atmosfeer van armoede, slechte voorzieningen en verveling ontstaan in L.A. straatbendes. De 'gangs' verkopen drugs en voeren onderling oorlogen om hun (verkoops)terrein af te bakenen. Begin jaren zeventig zijn er onder de zwarte L.A. inwoners twee grote rivaliserende gangs. De oudste zijn de Crips (oorspronkelijk de Baby Avenues omdat ze een jongere versie zijn van de Avenue Boys). Ze zijn te herkenen aan hun blauwe 'bandana' (sjaaltje). Ook in andere Amerikaanse steden vind je eonderafdelingen' van de Crips. In de jaren tachtig verkopen ze crack, een goedkopere vorm van cocaïne. Terwijl cocaïne is voorbestemd voor de rijken, wordt crack verkocht worden aan mensen met een laag inkomen. In de jaren negentig geeft de rapper ICE-T – hoewel zelf niet behorend tot een gang - een grote impuls aan Gangsta-Rap waarbij in de teksten het ‘gangsterdom’ wordt beschreven en bezongen. Veel (ex)Cripsleden worden beroemd in de hitparade: WC, Warren G, Snoop Dog, Eazy-E (Niggaz With Attitude), Spider Loc.
Rize
13
De Bloods worden in 1973 samengesteld uit kleinere gangs die lastiggevallen worden door de Crips. Het duurt tot mei 2004 voordat tussen de twee groepen een 'eeuwige vredesovereenkomst' onderhandeld wordt door ex-Cripslid Stanly Tookie Williams. Williams zat 24 jaar in de gevangenis op beschuldiging van moord. In de cel kwam hij tot andere inzichten en schreef hij boeken om kinderen en jongeren te weerhouden het pad van de gangs te volgen. "Zorg ervoor dat kinderen beter onderwijs én opvoeding willen" is zijn advies. Williams werd ter dood veroordeeld en in december 2005 geëxecuteerd. Bekende Bloods hip-hoppers zijn: The Game, Boo-Yaa-Tribe, Mack10, Damu Ridaz.
clowning en krumping Zoals het clowning en krumping in 1992 ontstaat in de grootstedelijke buitenwijken van L.A., zo is de hele hiphopcultuur met haar breakdance ruim 20 jaar eerder ontstaan in de Bronx, een achtergestelde buitenwijk van New York. Hip-Hop verenigt breakdance-elementen met snelle danspassen en wordt vooral in groep gedanst. Choreografie is dus heel belangrijk. Het begint allemaal in 1969 met de hit ‘The Good Foot’ van soulzanger James Brown. Hij introduceert het lied ook als een dans waarbij één been de lucht in wordt gezwierd en voordat het de grond terug raakt moet het andere been de lucht in. Dit leidt tot acrobatische dansen die in dancebattles worden getoond en de naam 'breaking' krijgt, naar de 'break' in een nummer, het instrumentale gedeelte dat DJ’s gaan verlengen. Later verandert de naam in B-Boying of B-Girling en in breakdancing. De Rock Steady Crew, een groep dansers uit de Bronx, wordt bekend en gaat toeren met bekende rap en hiphopzangers, dj’s en muzikanten. (Ze zijn nog steeds actief: http://rocksteadycrew.com) Ook de dansers uit 'Rize' toeren op dit moment met Flii Stylz , the Game en Missy Elliot. Met de Rodney King Riots nog vers in het geheugen en met de gangs als dagelijkse realiteit, komt ex-drugsdealer Tommy Johnson op een idee. Hij wil de jeugd iets positiefs brengen in de hoop hen van het 'gangsta'-pad af te houden. Als Tommy De Clown vrolijkt hij verjaardagsfeestjes op met een een combinatie van breakdance en clowneske bewegingen en gebaren. 'Clowning' is geboren. Kinderen en jongeren voelen zich meteen aangetrokken tot deze interactieve dansvorm, die een communicatie tussen dansers en publiek op gang brengt. De Clowns, de groep van Tommy, inspireert kinderen en jongeren om hun eigen groepen te starten. Onder zijn impuls komt er een Hip-Hop Clown Academy waar jongeren opgeleid worden. Uit deze verschillende groepen groeit het krumping (crump=krom, gebogen, crumple=opkrullen); een combinatie van 'stripperdance' (snelle heupbewegingen) en clowning. Het clown-aspect verdwijnt bij krumping maar het grimeren blijft essentieel. Er wordt een zo origineel mogelijke individuele gezichtsschildering gemaakt die meestal a-symmetrisch is en een 'warrior' uitstraling heeft. De kleding bestaat uit t-shirts met een schildering, petjes en 'baggy trousers' (losse afhangende broeken). De onderlinge communicatie met bewegingen, gebaren en duwen tussen dansers en publiek blijft een wezenlijk onderdeel maar krijgt een meer agressief en vechtend karakter. Rize
14
Tommy organiseert Battle-Zones waarbij de clowns het opnemen tegen de krumpers. Het geheel heeft een gang-karakter, alsof er iets uitgevochten wordt maar het gebeurt allemaal op de dansvloer. Toch ontstaan er ook echte gevechten wanneer verliezers niet tegen hun verlies kunnen. We zien deze woede omgezet in vandalisme, ook in de documentaire wanneer het huis van Tommy de Clowns vernield en beroofd na het verlies van de krumpers in de grote Battle Zone.
grimeren Het verlangen om het menselijk lichaam te versieren is van alle tijden en culturen. Het lichaam of delen ervan worden sinds het ontstaan van de mensheid veranderd of vervormd. Haren, huid, tanden, nagels,… worden overal ter wereld 'bewerkt'. Bijna in elke cultuur komt het grimeren voor. Foutief wordt het vaak beschouwd als een primitieve uitingsvorm, terwijl het bij veel volkeren een culturele en artistieke complexiteit heeft. Het is een uiting van individualiteit of van het behoren tot een groep, gebeurt bij sportwedstrijden, gevechten, rouw of initiatie. De ene keer is het vermomming, de andere keer is het een benadrukken van wie of wat je bent.
witte clowns en zwarte clowns Het witte clownsgezicht is het oudste ons bekende en dateert uit het oude Griekse theater. Het wit doet de ogen en mond beter uitkomen en is tegelijkertijd zowel een verhulling als een onthulling. De hofnar uit de middeleeuwen is een bekende clownsfiguur die geen make-up draagt. Hij is vaak de enige die zich tegen de ideeën van de heerser mag/kan uitspreken en die met humor de politiek kan doen veranderen. Het populariseren van de clown gebeurde in de zestiende eeuw, via de Italiaanse Comedia del’Arte. Uit die tijd stammen de Pierrot, Columbine, Harlekijn én Clown, allen gemaskerde types waarvan enkelen evolueerden naar de witte-gezicht-clown. Traditioneel draagt de clown een wijd kostuum uit één stuk waar we Tommy de Clown ook in zien. In het zeventiende eeuwse Shakespeare-theater werken twee beroemde clowns. Eén van hen, William Kemp, creëert de figuur van de landelijke zwerversclown met versleten opgelapte kleding (later bekend als het type 'Auguste'). In 1768, bij een voorstelling van het eerste 'echte circus', treedt meteen ook de eerste circusclown aan. Billy Button probeert een paard te beklimmen en te berijden, een act die nog steeds populair is. Joseph Grimaldi, die uit een Engelse familie van dansers en entertainers komt, wordt beschouwd als de vader van de moderne clown. Vanaf zijn drie jaar werkt hij exclusief voor theater. Hij maakt de Harlekijn tot wat hij nu is en bedenkt voor zijn voorstellingen allerlei 'special effects' en trucjes. Grimaldi treedt ook op met zwart gemaakt gezicht (to grime= bedekken met vuil of roet). De eerste vrouwelijke clown, Amelia Butler, komt uit de V.S. en de eerste gekende zwarte clown is een Cubaanse wees, die als bediende werkt van een witgezicht clown. Ze worden partners onder de naam Footit en Chocolat.
Rize
15
James McIntyre en Tom Heath zetten in 1874 twee zwarte zwerversclowns neer. Ze beelden Afrikaans-Amerikanen uit die dakloos zijn geworden na de Amerikaanse burgeroorlog. Het zijn blanke mensen die hun gezicht zwart maken om er als Afrikanen uit te zien. Dit is het begin van een heel nieuw genre cabaret: Black Minstrel Shows, waarin voornamelijk blanken hun gezicht zwart maken. Het duo maakt ook de tapdans beroemd, wat zorgt voor een percussie element in hun voorstelling.
het Nuba volk uit Soedan In de film worden beelden van dansende krumpers afgewisseld met beelden van de Nuba. Sinds 2800 voor Christus beoefenen zij het worstelen dat overal in de wereld via de Oude Egyptenaren en Grieken verspreid wordt. Het is een sociaal en ritueel gebeuren waar zelfs de allerkleinsten, nog voor ze kunnen stappen, de bewegingen van de groteren imiteren. Dit zien we ook in de film bij het clownen en krumpen in de straat. Net zoals bij ons in het sporten kan een Nuba door wedstrijden te winnen in hogere klassen geraken en aanzien verwerven. Meestal gaat het om jongens die zich op die manier voorbereiden op het manzijn. De Zuid-Oost Nuba beschilderen hun gezicht elke dag, telkens met andere motieven, met als bedoeling zichzelf aantrekkelijk te maken. Jongens tussen 8 en 20 jaar mogen alleen witte verf gebruiken. Ben je ouder dan is ook zwart toegestaan. Wordt het geschilderde gezicht slecht beoordeeld, dan moet de Nuba helemaal opnieuw beginnen. De filmfragmenten van de Nuba zijn gemaakt door de omstreden filmster Leni Riefenstahl die voor Hitler de film 'Triumpf des Willens' heeft gemaakt. www.mtholyoke.edu/acad/germ/courses/german201/friedrich/triumph.html
Rize
16
na de film Niet alle vragen uit deze leerkrachtenbundel zijn opgenomen in het leerlingendeel. Bedoeling is om de film in groep te bespreken. Dit leidt ongetwijfeld tot boeiende discussies.
Wat vind je van de film? - Welk gevoel geeft deze documentaire je? Waarom? - Was de film wat je ervan verwacht had? Hoezo?
de titel 1. De film eindigt met de vermelding dat hij is opgedragen aan Quinesha Dunford (Lil Dimples), het 15-jarig meisje dat doodgeschoten wordt. Ook verschijnen de hieronder schuingedrukte woorden die uit een speech van Martin Luther King komen. “I have a dream that one day this nation will rise up (and live out the true meaning of its creed: "We hold these truths to be self-evident: that all men are created equal.") Martin Luther King
Kan je deze woorden vertalen? Wat hebben ze met de film te maken? meer info: zie hoger 2. Met welke problemen hebben de jongeren in de film nog steeds te kampen? Hoe geven zij vorm aan 'er bovenuit rijzen'? 3. Is dit herkenbaar voor je? Hoezo?
Rize
17
montage 1. Op de foto’s van LaChapelle zien we vaak veel mensen in één kamer waarvan er ook een stukje plafond te zien is. In de documentaire filmt hij de danssessies binnen in kamers of garages ook op die manier. Welk gevoel geeft jou dit? 2. In muziekvideo’s wordt er veel gebruik gemaakt van parallelmontage. Het is een afwisseling van beelden van twee gebeurtenissen die iets met elkaar te maken hebben. Dan zie je de ene gebeurtenis, dan de andere en dan weer de ene enz. Het geeft een vlot ritme. Je kan het vergelijken met stukjes muziek die aan elkaar zijn geplakt zoals in het nummer 'Ghetto Gospel' waarbij 2Pac geplakt wordt aan stukjes uit 'Indian Sunset' van Elton John. David LaChapelle gebruikt deze techniek een paar keer in de film bijvoorbeeld als: - Afwisselend met het journaalfilmpje van de Rodney King rellen zien we beelden van iemand die bij stilstaande auto’s in elkaar wordt geslagen door twee anderen. Pas als er een vierde persoon bij komt zien we dat de personen het 'incident' dansend acteren. - Als Krumpers dansend spelen dat ze ruzie hebben, kwaad zijn en vechten worden die beelden afgewisseld met worstelwedstrijden van het Nuba volk uit Sudan die ook hun gezichten beschilderen. - Als er aan Lil Tommy gevraagd wordt 'Wat is een clowngroep?' dan zien we een beeld van hem waar hij over het antwoord nadenkt. Hij zegt: "eh’". Meteen daarna zien we een beeld van iemand anders die het antwoord geeft. Daarna komt Lil Tommy weer in beeld die nog steeds nadenkt en zegt: "een clowngroep is". En opnieuw geeft iemand anders het antwoord. 3. In een fictiefilm is alles gespeeld door acteurs volgens een script met geschreven dialogen. In een documentaire wordt een bestaande situatie gefilmd. Personen in een documentaire zijn geen acteurs. Toch moet er voor een documentaire ook een verhaal, een scenario, geschreven worden en de personen die gefilmd worden moeten ook af en toe stukjes uit hun echte bestaan naspelen. Kan je een voorbeeld uit de film beschrijven waarvan je denkt dat de personen het voor de camera geacteerd hebben?
Rize
18
clowning en krumping 1. Kan je kort het verschil beschrijven tussen clowning en krumping?
2. Teken een gezicht en grimeer het met een a-symmetrische tekening. Zou jij als clown of krumper op een Battle verschijnen?
Rize
19
muziek Deel de klas in vijf groepjes en laat elk groepje uit onderstaande opdrachten hun meest favoriete kiezen. Bedoeling is dat ze zoeken hoe de muziek ontstaan is, welke enkele bekende muzikanten zijn en om op zoek te gaan naar één of enkele nummers. Tijdens de volgend les kunnen de groepjes dat wat ze vonden voorstellen aan de klas. 1. De film wordt ondersteund door veel hiphopmuziek die speciaal voor de film geschreven is. De meeste tracks zijn van Flii Stylz die ook rap ten gehore brengt. Zoek eens op: wat vind je allemaal over Flii Stylz, hiphop en rap? Flii Stylz treedt op dit moment trouwens veel op mèt de dansers uit de film! 2. Als er getoond wordt wat 'stripperdance' is horen we een nummer van Dizzy Rascal: 'Fix Up, Look Sharp', het heeft veel elementen van hardrockmuziek. Zoek eens op op: wat vind je allemaal over Dizzy Rascal en hardrock? 3. Bij de ernstige sociale problemen horen we gospelmuziek: bij de stukjes journaal die de rellen tonen, op het moment dat het vijftien jarig meisje en haar vriendin vanuit een auto worden doodgeschoten (Alice Ridley zingt dan 'Amazing Grace' op de begrafenis) en nadat Tommy’s huis vernield is en hij in een appartement trekt horen we 'Oh happy Day' van de Edwin Hawkins Singers. Zoek eens op: wat vind je allemaal over gospel? 4. Christina Aguilera zingt het R&Bnummer 'Soar (zweven, omhoog vliegen) nadat Lil C. over de gruwelijke zelfmoord van zijn vader heeft verteld. We krijgen daarna beelden van hem al dansend aan het strand. Lauren Hill zingt 'Tell him' een combinatie van R&B en gospel als Dragon en Miss Prissy tijdens de kerkdienst dansen. Zoek eens op: wat vind je allemaal over R&B, Christina Aguillera, Lauren Hill? 5. Op deze site vind je enkele teksten van de nummers uit Rize: www.ostlyrics.com/movie.php?sid=1265&movie=Rize Kies er eentje uit en link hem met de inhoud van de film. Aan het einde van de film horen we 2pac en Elton John in een combinatie van rock en hiphop met 'Ghetto Gospel':
Rize
20
(Elton John) Those who wish to follow me (My ghetto gospel) I welcome with my hands And the red sun sinks at last into the hills of gold And peace to this young warrior without the sound of guns (2Pac) If I could recelect before my hood dayz I'd sit and reminisce, nigga and bliss on the good dayz i stop and stare at the younger, my heart goes to'em They tested, it was stressed that they under In our days, things changed Everyone's ashamed to the youth cuz the truth looks strange And for me it's reversed, we left them a world that's cursed, and it hurts cause any day they'll push the button and yall condemned like Malcolm x and Bobby Hunton, died for nothin Don't them let me get teary, the world looks dreary but when you wipe your eyes, see it clearly there's no need for you to fear me if you take the time to hear me, maybe you can learn to cheer me it aint about black or white, cuz we're human I hope we see the light before its ruined my ghetto gospel Waarom zou LaChapelle dit nummer het eind van de film laten begeleiden?
Dit dossier is een productie van Open Doek met steun van de Warande, Stad Turnhout, Prov. Antwerpen, Prov. Limburg, DGOS en de Vlaamse Gemeenschap.
Rize
21
