Sydney, ook voor de thuisblijvers

Tussenbeide Informatiekrant van het Bisdom Rotterdam ▲

jaargang 35 ▲

JULI 2008

nummer 4

Sydney, ook voor de thuisblijvers Bijna is het zo ver: de Wereldjongerendagen, waar velen al jarenlang naar uitkijken, barsten los. De komende dagen zullen de vliegtuigen naar Australië vol zitten met jongeren, die in Sydney en verre omtrek een bijzondere ervaring op gaan doen. Het is een flinke groep van zo’n zevenhonderd jongeren die vanuit Nederland deelneemt aan de WJD. Ongeveer 125 daarvan komen uit het Bisdom Rotterdam. Toch is dat maar een fractie van de mensen die meeleeft met de Wereldjongerendagen. Jong en iets minder jong. Voor jonge thuisblijvers die niet naar Sydney gaan, zijn er verschillende mogelijkheden in eigen land toch ‘deel te nemen’ aan de WJD. Van 18 tot en met 20 juli is er “Sydney aan de Vliet”, mini-wereldjongerendagen in Voorburg. In en bij het Don Boscohuis ontmoeten jongeren elkaar vier dagen lang in een omgeving die in de verre

verte lijkt op Sydney, maar die één essentiële overeenkomst heeft: de

christelijke liefde als basis voor het samenzijn. Opdat Jezus zelf aanwezig kan zijn, als begeesteraar, leraar en inspirator. Zie verder www.sydneyaandevliet.nl

Chillen Ook in de Haagse regio, in het Willibrordushuis in hartje Den Haag, zal een parallelprogramma plaatsvinden tijdens de WJD. Het tweedaagse programma heeft een kleinschalig karakter: een barbecue (“voor het Australiëgevoel”), sport, een eucharistieviering, momenten om samen het WJD-thema uit te diepen en gelegenheid om samen “te chillen”. Ook de avondwake en slotviering in Sydney worden in Den Haag gevolgd. Meer informatie is te vinden op www.jongkatholiek.nl. Ieder ander met een WJDhart, maar zonder ticket naar Australië

op zak of een inschrijving voor één van bovenstaande evenementen kan zich verlaten op de media. Het RKK wijdt een flink aantal televisie- en radio-uitzendingen aan de WJD. Bovendien brengt de omroep op de website www.katholieknederland.nl verslag uit door middel van dagelijkse berichten, een sms-service en web-tv.

Journaal Op televisie is in de aanloop naar de WJD al het programma “Op Weg naar Sydney” te zien. De programmamakers volgen Nederlandse jongeren tijdens de voorbereiding op hun reis naar Australië. Wat beweegt hen om helemaal naar Sydney af te reizen om geloofsgenoten van over de hele wereld te ontmoeten? (Lees verder op pagina 4)

INHOUD

Kansen voor kerken

6

Gregoriaans Festival

7

Extranet voor informatie

8

Rechtvaardige globalisering

9

Nieuwe gebedsleiders

11

Restauratie kathedraal

3

Vuurdoop

5

Opening St. Laurentius Tussenbeide

nummer 4 2008

8 1

Zeventien en een halve eeuw

V

ijftig jaar geleden vierde ons bisdom een jaar lang het zeventiende eeuwfeest van de marteldood van de Heilige Laurentius (10 augustus 258). Mgr Jansen had deze viering vooral bedoeld als “een startpunt voor de toekomst van ons bisdom”, niet alleen als een “herdenking”.

W

e zijn een halve eeuw verder en de situatie waarin ons bisdom zich nu bevindt, heeft zich inderdaad in versneld tempo, zoals Mgr Jansen schreef, ontwikkeld en staat opnieuw voor “een diep ingrijpende structuurwijziging van sociale en ook godsdienstige aard” (pag. 23). De drie prioriteiten van onze eerste bisschop zijn alleen maar urgenter geworden. Ze passen ook bijzonder bij onze patroon, naar wiens voorbeeld Mgr Jansen uitdrukkelijk verwijst. We hebben ons steeds laten inspireren in de afgelopen halve eeuw – en heel intens bij de viering van het gouden jubileum van ons bisdom – door de dubbele geloofsgetuigenis van onze patroon Laurentius van spiritualiteit en solidariteit: “alles wordt helder in het licht” - Christus is het Licht van de wereld, dat iedere mens verlicht – (Joh. 1) en “de armen zijn de schatten van de Kerk” - met hen identificeert Christus zich (Mt. 25).

PETER

VAN

MULKEN

O

nze eerste bisschop onderstreepte, aan het slot van het jubileumjaar, drie uitgangspunten die hij bijzonder van belang achtte voor het bisdom, “voor allen, priesters en leken”: Ik vraag U met alle aandrang eensgezind te staan achter Uw Bisschop, wie deze nu en in de toekomst ook zijn mag. Ik vraag U een echte, godsdienstige, gelovige gemeenschap te zijn in de viering der Liturgie, dus in gemeenschappelijk gebed God te verheerlijken en de noden van elkaar, van ons Bisdom en van de gehele kerk tezamen met onze Offeraar, Christus, aan God voor te leggen. Ik vraag U tenslotte ook om in Uw dagelijks leven een ware christen te zijn vooral in de beoefening der liefde, der echte christelijke charitas, die niet alleen bestaat in het materiële, maar meer nog in het geestelijk offer van onze persoon. (zie “Geloven als werkwoord”, pag. 24 en 25).

D

it jaar valt het feest van Laurentius op een zondag; zo kan het patroonsfeest in alle parochies gemeenschappelijk gevierd worden. Als bisdom zullen we het jubileum van de marteldood van Laurentius nog herdenken bij de diocesane Laurentiusviering van 27 september a.s. Graag sluit ik deze column af met de slotwoorden van Mgr Jansen, bij de viering van het zeventiende eeuwfeest van de H. Laurentius, woorden die al hun zeggingskracht en actualiteit behouden: De toekomst van ons Bisdom moge duister zijn vanwege de veelheid van problemen, problemen waar wij als mensen geen raad mee weten: “omnia in luce clarescunt”, alles zal open breken in het licht, het licht van ons geloof, het licht van de genade, ten slotte het volle licht der aanschouwing Gods (pag. 25). + A.H. VAN LUYN S.D.B. bisschop van Rotterdam

✁

GEKNIPT uit de parochiebladen

Laurentius

KNIPSEL

‘Het Bisdom Rotterdam kent Laurentius als patroonheilige (10 augustus). Laurentius is de patroon geworden van beroepen die iets met vuur te maken hebben: brandweerlieden, bierbrouwers, banketbakkers en koks. Ook is hij patroon van de diakens en de bibliothecarissen, omdat hij vaak met een boek (bijbel) wordt afgebeeld. Hij wordt ‘Net zoals de apostelen toen werden bevestigd en gezonden, zo mogen ook wij ons nu op weg gezet weten door Hem. Met zijn zegen worden ook wij (opnieuw) gezonden, wij zijn immers leerlingen van Jezus, die zijn Opstanding hebben aanschouwd en ook over ons zal straks de heilige Geest worden uitgestort. Ook wij trekken er weer op uit, de wereld in. Jezus’ leerlingen trokken de wereld in om zijn verhaal overal te verkondigen, wij gaan de wereld in met exact dezelfde opdracht.’ Uit Pinkstergedachten, Jan Lamberts, H. Joannes de Doper, Katwijk

2

Tussenbeide nummer 4 2008

aangeroepen tegen brandwonden en huidaandoeningen. En de zielen in het vagevuur hebben in hem een bijzondere voorspreker om bevrijd te worden uit dit louterende vuur. In een oude martelaarsakte staat: ‘Mijn ziel hangt U aan, want mijn lichaam is in het vuur verbrand omwille van U, mijn God.’ Ook in gezegdes hoor je het economisch belang: Is ’t op Sint-Laurentiusdag klaar D’r zal veel fruit zijn in ’t jaar Ieder jaar zorgen de Perseïden (10-13 augustus) voor vallende sterren aan het firmament. In de volksmond wordt dit verschijnsel ook Laurentiusregen genoemd. Veel dorpen in zuidelijke landen zijn naar de heilige vernoemd.’ Pastor G.H.M. Paardekooper, parochie H. Laurentius en Moeder Gods, Voorschoten.

Samenkomen in de kerk Niet alleen delen van je bezit, maar ook je plezier, je verdriet, je geluk, je tijd, je aandacht. Dat is de kern van de Eucharistie: elkaar oproepen om door te delen de aarde bewoonbaar te maken. ‘Doe dit tot mijn gedachtenis’, zei Jezus. Hierdoor kunnen mensen geïnspireerd worden. Zó geïnspireerd, dat zij bij

zichzelf zeggen: ‘Dát zou ik mijn kinderen willen meegeven.’ Uit: Bonaventura-berichten, Woerden

Fitna ‘Onlangs gaf ik op de katholieke school les over verzoening. In diverse groepen stelde ik ter inleiding de vraag: “Waardoor komt er wel eens ruzie?” In vrijwel alle groepen werd tot mijn grote schrik al snel geantwoord: “Door het geloof” !!! De kinderen (in meerderheid niet katholiek) krijgen dat hoogstwaarschijnlijk thuis te horen, of ze vernemen dat via TV of internet. Door de hetze die momenteel tegen de islam ontketend wordt, kan die indruk inderdaad ontstaan en bevestigd worden. Als we de geschiedenis kennen, moeten we toegeven dat er tussen de godsdiensten en kerken wel gestreden is, niet alleen met woorden, maar ook met geweld: de kruistochten, de inquisitie etc. Paus Johannes Paulus II heeft daarvoor in het jaar 2000 een openlijke schuldbelijdenis uitgesproken. Maar veel oorlogen en geweld die op naam van een godsdienst geschreven worden zijn dat in feite niet: bijvoorbeeld het geweld in Noord-Ierland was zuiver politiek geweld. Als we kijken naar Jezus en luisteren naar zijn woor-

Miljoenen (nodig) voor restauratie kathedraal Voor Chris Bergs, plebaan van de H.H. Laurentius en Elisabeth, de kathedrale kerk van Rotterdam, is de zaterdag voor Pinksteren jaar op jaar een bijzondere dag. Hij is dan gastheer van honderden kinderen, die in de kathedraal “hun Vuurdoop krijgen”. Maar dit jaar wachtte de grootste verrassing Bergs na de Vuurdoop: in zijn brievenbus vond hij een envelop van de “Rijksdienst voor archeologie, cultuurlandschap en monumenten”. De brief bevatte een uitnodiging om deel te nemen aan een feestelijke bijeenkomst ter gelegenheid van de uitreiking van “de beschikkingen grootschalige restauraties”. U begrijpt: toen Bergs negen dagen later zelf zijn vuurdoop had gekregen en uit handen van minister Plasterk een “cheque” in ontvangst had genomen, kon de vlag uit. Het rijk stelt 3,7 miljoen euro beschikbaar voor restauratie van de kathedraal. Niet dat alle betrokkenen nu op hun lauweren kunnen gaan rusten. De geplande restauratie vergt ruim 7,2 miljoen euro, en dus zullen de paro-

chiegemeenschap zelf, het bisdom en alle instanties en particulieren die meeleven, nog 3,5 miljoen euro bij elkaar moeten brengen. Alle verloven zijn ingetrokken, want de lat ligt hoog: het ministerie stelt als harde eis dat de restauratie eind 2010 gereed moet zijn.

Architect Juist vanwege die ambitieuze termijn, zal kort na de zomer de aannemer aan het werk gezet worden. “De architect” – in werkelijkheid is het een groep architecten van het bureau TAK uit Delft – heeft zijn plannen al bijna klaar. Projectleider Rutger Polderman van TAK Architecten doet hieronder uit de doeken welk werk er aan de kathedraal te verrichten valt. De H.H. Laurentius en Elisabeth verkeert al langere tijd in een matige bouwkundige staat. Na bijna honderd jaar van intensief gebruik, zijn bij een grondige inspectie enkele jaren geleden, forse bouwkundige problemen aan het licht gekomen. Een veelomvat-

FOTOSTUDIO VAN GALEN

Pastoor Bergs: verguld met de bijdrage van minister Plasterk

✁

tende restauratie is onvermijdelijk. De kathedrale kerk werd grotendeels in 1906-1908 gebouwd, onder het patronaat van de heilige Elisabeth, naar ontwerp van architect P.Buskens. Deze, zelf woonachtig aan de Mathenesserlaan, praktisch tegenover waar de kathedraal moest verrijzen, ontwierp een kruisbasiliek in overgangsstijl met veel neoromaanse kenmerken. Het ontwerp voor de kerk was geïnspireerd op het slot Wartburg in Thuringen, alwaar de heilige Elisabeth in de dertiende eeuw verbleef. De kerk kon door geldgebrek echter niet in één keer worden afgebouwd. Pas aan het einde van de jaren ’10 waren er weer voldoende fondsen gevonden om de bouw te vervol- Slechte bouwkundige staat gen. Hiervoor werd J. Hendriks als architect aangetrokken. onder het huidige priesterkoor in de Naar diens gewijzigde ontwerp werden grond. Zoekacties in de krater naar de tussen 1920 en 1922 het entreeportaal, bom leidden tot niets. Sommigen conde eerste travee (gewelf) en de toren cludeerden daaruit dat de bom ontaan de kerk toegevoegd. Dit deel verploft moest zijn, andere betwistten dit. schilt in gebruikte technieken en Maar omdat ze onvindbaar was, werd materialen flink van het oudere deel; uit veiligheidsoverwegingen besloten een dikke laag beton over de krater te het door Buskens ontworpen deel leggen. Mogelijk bevindt zich dus bevat traditionele constructies uit bakonder de kerk nog altijd een bom. steen en hout, in het door Hendriks ontworpen deel is daarnaast veel Nieuwe kathedraal gebruik gemaakt van het voor dat Eind jaren ‘60 koos het Bisdom moment nog redelijk innovatieve Rotterdam de Elisabethkerk tot haar beton. nieuwe kathedraal, nadat de eerste In 1941 werd de kerk getroffen door kathedraal gesloopt was. Daartoe werd een (Amerikaanse) vliegtuigbom, bedoeld voor het naastgelegen SD-kan- de naam van de heilige Laurentius, patroon van de stad Rotterdam en het toor. De tweede travee van de westebisdom, aan de patroonsnaam van de lijke zijbeuk werd daarbij getroffen door een voltreffer. Daarnaast sloeg een bom door het dak en boorde zich (Lees verder op pagina 14)

GEKNIPT uit de parochiebladen en interpreteren Koran-teksten die oproepen de vijand van Allah te bestrijden als een oproep om het kwaad in eigen hart uit te roeien. Er staat nergens in de Koran dat Amerikanen en Europeanen de vijanden van Allah zijn. Integendeel, wij zijn medegelovigen, die net als zij geloven in één God. Daarom moeten we respect hebben voor en vrienden worden van elkaar. Er moet in onze samenleving plaats zijn voor islamieten met hun eigen cultuur. Niet de islam moet bestreden worden, maar het extremisme. Het is een kwalijke zaak dat Fitna de hele islam zwart maakt, terwijl het alleen de extremisten in beeld brengt.’ Pastoor Winfried Kuipers, parochie Maria Koningin, Krimpenerwaard-West.

werd aangeboden. ‘Ook al stammen iconen uit een andere traditie, ze horen wel bij ons. Een icoon beeldt de werkelijkheid uit waar wij naar toe gaan. We zien door iconen iets van het onzienlijke’, aldus bisschop Bär. Bron: het parochieblad Onder Ons en de Gouwe Koerier

Iconenwijding Op 31 mei is tijdens een bijzondere viering, waarin mgr R.Ph. Bär en pastoraal werkster M. Ameling voorgingen, een dertigtal iconen gewijd. Het mannendubbelkwartet ‘Messa di Voce’ uit Noordwijk ondersteunde de dienst met slavisch-byzantijnse liederen. Deze plechtigheid vond plaats in de Joannes de Doperkerk te Boskoop. Bijzonder was ook dat een door Jan de Frankrijker vervaardigde icoon van Joannes de Doper (foto) aan de Boskoopse parochie

KNIPSEL

den, dan kunnen we maar één ding zeggen: het christendom is vredelievend en wijst elke vorm van geweld af: “Gij hebt gehoord wat tot onze voorouders gezegd is: ‘Gij zult niet doden’. Maar ik zeg u: al wie op zijn broeder vertoornd is zal strafbaar zijn … Ik zeg u: bemint uw vijanden en bidt voor wie u vervolgen.” (Mt.5,22 en 44) “Steek dat zwaard weg, want allen die naar het zwaard grijpen zullen door het zwaard omkomen.” (Mt.26,52) De Kerk heeft later wel toegestaan om wapens te gebruiken ter verdediging, maar Jezus gaf liever zijn eigen leven dan dat van anderen te vernietigen. Geweld kan dus nooit met een beroep op het evangelie gerechtvaardigd worden. Het christelijk geloof kan misschien oorzaak zijn van meningsverschillen en verschillende levensvisies, maar dus nooit van ruzie en geweld. Waar christenen geweld plegen is het altijd uit menselijke zwakheid en zonde of onvoldoende kennis van het evangelie. Ik denk dat hetzelfde geldt voor de islam. Het woord islam betekent op zichzelf al “vrede”. Terroristen en dictatoren misbruiken Koran-teksten om hun eigen (politieke) ideeën te rechtvaardigen. En dat zijn de extremisten die er onder christenen net zo goed zijn. Denk maar aan het “bevrijdingsleger van de Heer” in Oeganda. De meeste islamieten zijn vredelievend

‘Het is maar goed, dat jubilea niet zo vaak voorkomen. Terugblikken is nuttig. Maar je moet ook weer niet al te veel gaan rondwaren in de met het klimmen der jaren steeds ruimer vallende jas van het verleden.’ Uit interview met Ds. Guus Koelman in Open Hof Nieuws, Ommoord-Zevenkamp, Rotterdam

Tussenbeide

nummer 4 2008

3

(Vervolg van pagina 1) In elke aflevering van Op Weg naar Sydney is ook te zien hoe Australië zich voorbereidt op het evenement. De Wereldjongerendagen trekken meer bezoekers dan de Olympische Spelen van 2000, die ook in Sydney werden gehouden. Tijdens de Wereldjongeren zelf brengt RKK vanuit Sydney het WJD-journaal. Presentator Wilfred Kemp ontvangt elke dag gasten, verslaggevers volgen de paus op zijn tocht door Sydney, en laten verder vooral zien wat de Nederlandse deelnemers doen en ervaren. De deelnemers aan de Wereldjongerendagen brengen de laatste twee dagen door op de paardenrenbaan Randwick. Daar overnachten zij met z’n allen in de openlucht. Zaterdagavond is er een avondwake met paus Benedictus XVI en de volgende morgen vindt de slotviering plaats. Beide diensten worden rechtstreeks uitgezonden.

Portretten Kruispunt-televisie en Kruispunt-radio brengen beide specials die geheel in het teken staan van de Wereldjongerendagen. Op Radio 5 is tien weken lang het programma “Vlucht WJD08” te beluisteren. Dit neemt wekelijks de laatste stand van zaken door, portretteert jongeren op weg naar en in Sydney en biedt handige achtergrondinformatie over Australië. In de eerste zes aflever-

Jongeren vanuit het Bisdom Rotterdam op de boot (boven) en tijdens de catechese bij de WJD in Keulen (onder) ingen zullen verschillende jongerengroepen in het land die naar Sydney vertrekken aan bod komen. Op 13 en 20 juli zal Vlucht WJD08 verslag doen vanuit Australië, waarna in twee slotafleveringen zal worden teruggeblikt: wat sprak de jongeren aan in Sydney

en hoe geven ze hun ervaringen een vervolg in eigen parochie? Op de slotdag van de WJD is bovendien “Het Klooster in Sydney” te horen. Meer informatie: www.zondagenzo.nl. De website katholieknederland.nl heeft een speciale sectie over de Wereldjongerendagen: www.katholieknederland.nl/wjd2008. In dit gedeelte zal een dossier worden samengesteld van alle hoogtepunten, achtergronden en actualiteiten. Naast artikelen zullen er ook filmpjes en fotoreportages van de verslaggevers ter plaatse verschij-

nen. Tijdens de Wereldjongerendagen kunnen alle deelnemers naar de website sms-en. Deze berichten verschijnen dan in beeld op de website, zodat alle thuisblijvers hun ervaringen kunnen delen. Daarnaast zijn op www.katholieknederland.nl alle officiële onderdelen van de Wereldjongerendagen rechtstreeks te volgen. Daaronder de aankomst van de paus, zijn ontmoeting met Australische hoogwaardigheidsbekleders en ontmoetingen met jongeren.

Op weg naar Sydney, woensdag 2 juli en 9 juli, 17.05 – 17.28 uur, Nederland 2 (herhaling eerstvolgende zondag 09.05 uur, Nederland 2) Avondwake, zaterdag 19 juli, 11.00 – 13.00 uur, Nederland 2 Eucharistie, zondagochtend 20 juli, 02.00 - 04.15 uur, Nederland 2 (samenvatting, zondag 19 juli, 10.00 – 11.00 uur, Nederland 2) WJD-journaal, maandag 14 tot en met vrijdag 18 juli, 17.05-17.28 uur, Nederland 2 Kruispunt televisie, zondag 20 juli, 22.40 - 23.10 uur, Nederland 2 Kruispunt Radio, zondag 13 en 20 juli, 18.30 - 19.00 uur, Radio 1 Vlucht WJD08, wekelijks tot en met zondag 3 augustus, 19.00 - 19.30 uur, Radio 5 Het klooster in Sydney, zondag 20 juli, 12.00 - 14.00 uur, Radio 5

VERBETER EEN STUKJE VAN DEZE WERELD! Veel kinderen in de wereld lijden honger. Al voor € 5,- per maand helpt U! Wij hebben rechtstreeks contact met de Missieprojecten. Gratis folder: telefoon 050 534 04 52

Doe mee en help! Banknummer 61.46.58.306 Giro 57 33 838 t.n.v. Stichting Missiewerk Postbus 1180 9701 BD Groningen www.members.home.nl/mission123

4 Tussenbeide nummer 4 2008

Stichting Missiewerk M.A.W. Waterhuizerweg 20, 9753 HR Haren.

Kathedraal in vuur en vlam

PETER

VAN

MULKEN

Het werd weer een groot feest, de Vuurdoop, ook dit jaar op de zaterdag voor Pinksteren in de Rotterdamse kathedraal. Honderden jongeren, veel begeleiders en sprekers en ook bisschop Van Luyn, hadden een topdag. De bisschop heette de jongeren welkom en vertelde het Pinksterverhaal, het Vuurtheater Big Bang zette de kerk in vuur en vlam, er was een quiz, de thuisgemaakte collages werden getoond en de jongeren werd de stuipen op het lijf gejaagd door het “Spook van de Kathedraal”. Verder was er heel veel informatie en uitwisseling. Zo spraken de Dordtse burgemeester Bandell, Marietje Bohmer van Amnesty International, Suhail Tafur van Oikos, Saskia Pelders van Warchild en Linda de Graaf van Youth for Christ over hun beroep en inspiratie. Maar zij luisterden ook naar de jongeren, die vertelden over hoe zij hun eigen toekomst zagen. De Vuurdoop wordt sinds 1997 gehouden en is bedoeld voor jongeren die kort voordien of nadien het sacrament van het Vormsel ontvangen. ‘De Vuurdoop blijkt een goede formule om jongeren te boeien en biedt een stimulans voor het jongerenwerk in de parochies. Bovendien ervaren de jongeren dat de kerk groter is dan de parochie, dat ze bij een bisdom horen en ze ontmoeten veel leeftijdgenoten’, aldus Guido Schürmann, medewerker jongerenpastoraat van het bisdom.

Website Spiritueel Erfgoed: op zoek naar gelovige bewogenheid Sinds enige maanden bestaat de website Spiritueel Erfgoed. Met vaste regelmaat wordt de inhoud van de site vernieuwd, als was het een tijdschrift dat uitkomt. Initiatiefneemster dr. Hanneke Arts – Honselaar vertelt over het hoe en waarom. De website Spiritueel Erfgoed wil aan de hand van verhalen van mensen die handelen vanuit een gelovige bewogenheid, inspireren en bijdragen aan de zoektocht die mensen gaan in hun persoonlijk en gemeenschappelijk beleefd geloof. Zij laat vanuit gelovig perspectief zien dat de christelijke religie een waardevolle en belangrijke bijdrage levert aan de vraagstukken die mensen vandaag de dag ontmoeten en bezighouden. Spiritueel Erfgoed doet dat aan de hand van thema’s.

Het ‘zomernummer’ dat sinds vorige week op de site wordt gepresenteerd, plaatst de mobiliteit van mensen centraal. In de bijbel wordt veel afgereisd, zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament. Het ‘op reis gaan’ van mensen kan verschillende redenen hebben, het zoeken van ontspanning, het verleggen van je horizon, het zoeken naar geloofsverdieping, het overdragen van geloof, het vluchten voor bedreigende omstandigheden. Al die situaties brengen gelovige mensen op een andere manier, vanuit een ander perspectief, in contact met de bron waaruit zij leven. Er ontstaan nieuwe vergezichten, nieuwe vragen, nieuwe problemen, nieuwe verlangens en nieuwe hoop. Hoe gaan zij daarmee om? Zo vertelt pastor Jan van der Zandt over zijn werk als pastor voor woonwa-

genbewoners, Sinti en Roma in Nederland. June Beckx, coördinator van SKIN (Samen Kerk in Nederland) schetst de situatie van migrantenkerken in de Nederlandse samenleving. Jos van Bussel, directeur van de Vereniging Nationale Bedevaarten heeft het over de betekenis van Lourdes voor bedevaartgangers. Rozemarijn Bos doet een boekje open over haar deelname aan een tocht van twee jaar met het schip de Doulos, dat via Operatie Mobilisatie op zijn tocht zo’n zesentwintig landen aandoet om plaatselijke christelijke gemeenschappen te ondersteunen door middel van evangelisatiedagen, diaconale projecten en christelijke literatuur. Spiritueel Erfgoed lijkt enerzijds op een digitaal tijdschrift maar is dat anderzijds ook weer niet. Hoewel er rond thema’s en aan de hand van

vaste rubrieken zo’n zes keer per jaar een nieuw nummer verschijnt, blijven de diverse thema’s open voor aanvulling, zodat gaandeweg dossiers rond de behandelde thema’s ontstaan. Spiritueel Erfgoed is een particulier initiatief en wordt niet gedragen door subsidiegevers. Daarvoor is bewust gekozen. Spiritueel Erfgoed wil ruimte bieden aan christenen van alle denominaties die het Nederlandse christendom kenmerken, om van elkaar te leren, om elkaar te leren kennen en om elkaar te inspireren. Wilt u op de hoogte blijven van nieuwe uitgaven van Spiritueel Erfgoed, stuur dan een mail naar [email protected] met het verzoek u toe te voegen aan de mailinglijst.

Tussenbeide

nummer 4 2008

5

Kansen voor kerken in Lege Ruimte

WERF VAN DER

De meest bondige analyse van de staat waarin religie in Nederland zich bevindt, kwam waarschijnlijk van onderzoeker dr. Joep de Hart van het Centraal Cultureel Planbureau. ‘Moderne Nederlanders willen geraakt worden; eigen ervaring is de toetssteen geworden.’ Hun betrokkenheid bij kerk en religie is volgens De Hart niet verdwenen, maar heeft wel andere vormen aangenomen. Zij bouwen hun religieuze verblijfplaatsen zoals vogels hun nest bouwen, aldus de onderzoeker: ‘Je vindt er de hele leefomgeving in terug.’ Hoe daar mee om te gaan? ‘Durf te experimenteren, leer van succesnummers en blijf positief!’

De samenleving “zindert en knispert” van religiositeit, zo stelden de organisatoren van de dag. Veel mensen zijn bezig met zingeving en spiritualiteit. Zij beschouwen zichzelf in meerdere of mindere mate religieus. Opvallend is dat de kerken vooralsnog aan de zijlijn staan. ‘Er lijkt sprake van een lege ruimte.’ Die wordt onder meer gevuld door vele vormen van “nieuwe spiritualiteit”. Net als alle andere sprekers op deze dag sprak dr. Erik Borgman over hoe kerken de spirituele vragen van mensen van vandaag kunnen oppakken. ‘Hedendaagse mensen hechten nog wel degelijk aan tradities, die continuïteit met het verleden belichamen en voorbeelden zijn van beproefde wijsheid.’ Die hedendaagse mens behoort echter niet meer vanzelfsprekend tot een (religieuze) traditie, die als het ware “van hen” is en waar zij zich aan willen verbinden.

GABRIËLLE

Het tijdschrift Happinez en de EO gaan er vandoor met de spiritualiteit. Zij geven de kerken, die eeuwenlang “de lege ruimte” domineerden, het nakijken. Dat was de thematiek die aan de basis lag van het symposium De Lege Ruimte, op 31 mei in spiritueel centrum De Boskant. Bep Willers – Van Oostwaard, medewerkster van de Pastorale Dienstverlening van het bisdom, doet verslag

Eric Borgman

Kansen Juist in “de lege ruimte” liggen kansen voor de christelijke traditie en de kerken van vandaag. Twee voorbeelden hiervan, spiritueel centrum De Boskant in Den Haag en

GABRIËLLE

VAN DER

WERF

Joep de Hart

het Stadspastoraat in Arnhem, werden tijdens het symposium gepresenteerd. Het Stadspastoraat werkt oecumenisch, vanuit een brede christelijke en joodse traditie met aandacht voor een open geloofscommunicatie met mensen van deze tijd. Het aanbod is zeer gevarieerd zoals: cursussen, workshops, lezingen, meditaties, excursies en exposities. In het dagelijkse open huis ontmoeten mensen elkaar. Ook de stamtafel, een gesprek aan de grote tafel over een bepaald onderwerp, meditatie, en “Uit de kast” (gesprek rond een boek, film, cd) behoren tot het vaste aanbod. Steeds meer mensen laten zich aanspreken door dit spirituele aanbod dat aansluit bij hun (religieuze) levensgevoel. Het aantal deelnemers en bezoekers stijgt nog ieder jaar. (zie: www.stadspastoraatarnhem.nl) Het R.K. spiritueel centrum De Boskant staat in de brede christelijke traditie. ‘Het biedt gastvrijheid en ruimte voor verscheidenheid, verbinding met wat van waarde is in het leven en aandacht voor het mysterie van het leven dat we God noemen.’ Dit krijgt onder andere vorm in een

uitgebreid programma van lezingen/symposia, workshops, boeken- en gespreksgroepen, theater, exposities, eetcafé en een boekwinkel. De eigen spirituele accenten van de christelijke traditie worden hier in het aanbod onder de aandacht gebracht. Mede door de centrale ligging in het centrum van Den Haag, legt De Boskant bijna als vanzelf de verbinding tussen samenleving en traditie. Tussen de dagelijkse bezigheden, bijvoorbeeld tijdens de lunchpauze, kunnen mensen zich aansluiten bij de activiteiten en tijd en ruimte maken voor bezinning of meditatie. ( www.deboskant.nl)

Bruggen Parochies die bruggenbouwers willen zijn tussen de christelijke traditie en het modern levensgevoel, staan voor een grote maar niet onmogelijke opgave. Tijdens het symposium stak dr. Robert Jan Peeters van het Bisdom Rotterdam een hart onder de riem toen hij zei: ‘De uitdaging is niet gering, maar de boodschap van onze kerk en de christelijke traditie is in onze tijd nog absoluut relevant en zegt onder meer: twijfel niet, God bestaat.’

COLUMN: Verstillen In Boskoop had een collega het me de avond ervoor nog gezegd: ‘In Zevenhoven hebben ze bij de kerk een stiltetuin. Ik heb het nog niet gezien, maar het schijnt de moeite.’ Ik was het al weer bijna vergeten, toen ik de volgende dag het kleine paradijsje bij de Johannes de Doperkerk opreed, van het station gehaald door weer een andere collega. Wat hebben ze er een prachtige ontvangstruimte gebouwd met een ovaalvormige zaal. Om jaloers op te worden... maar nog meer op de stiltetuin, aangelegd rondom de begraafplaats - de overledenen in het midden, dichtbij de Lourdesgrot. Ik kreeg er de fantasie bij van een zondagochtend-wandeldienst. Er zijn overal plekjes om een gedicht voor te lezen – een psalm te zingen – een hoekje met een harp… een bijbel verhaal… Maar vooral stilte en kijken en luisteren naar de kikkers. In Boskoop en in Zevenhoven waren mensen gekomen die of zelf verdriet door ziekte of verlies te dragen hebben, of die zich afvragen: hoe steun je mensen in verdriet? Ik werd me weer meer bewust van de waarde van de stilte. Stil worden in jezelf, ruimte 6

Tussenbeide nummer 4 2008

maken voor een ander, mogen voelen wat je voelt. Dat is wat anders dan adviseren, troosten, oplossen. We willen vaak teveel, te snel en vullen in voor anderen. We kunnen ook teveel van een ander verwachten. Er zijn gebeurtenissen, belevingen, ervaringen, die allereerst vragen om verstilling, die de stilte in moeten gaan. De stilte die niet het geweld kent van woorden of van doen. Stilte die ons gevoeliger maakt en onze interne antennes verfijnt. Heel wat vrouwen en mannen blijken bereid “oog en oor voor anderen in de parochie te zijn”. Dat klinkt mooi, maar is niet zo simpel. ‘Ik spreek vaak te snel’, zei iemand eerlijk. ‘Ik praat voor mijn beurt… ik vul in en denk te weten wat de ander beleeft en wil zeggen’. Gebed begint met stilte… las ik in een mooi boekje (1). Alle gaan naar de ander kan een wonder van ontmoeting worden, als ze door de poort van de stilte gaat. Als ik de ander kan ontvangen in de poort van de stilte… Tegelijk

met de stilte is er het kijken en het zien. Aan het begin van alle ontmoeting is er zien en gezien worden… Stilte steekt een spaak in het wiel van de haast. Haast is de vijand van alle ontmoetingen. Ik kan het u aanbevelen - niet iedereen tegelijk -: een kleine pelgrimage naar de stiltetuin in Zevenhoven. Een stiltetuin die mede mogelijk werd door Schiphol! In het begin storen die luchtvogels je nog, maar als je de stilte in gaat en kijkt naar de paradijselijke bloemen en planten, krijg je deel aan de rust… Misschien het beste om er alleen naar toe te gaan… op de fiets of te voet... alle tijd van de wereld en dan thuis je ervaringen opschrijven. Je wordt er stil van en je gaat steeds meer horen. Het is echt de moeite…

PASTOR

IN ZORGCENTRUM

MARINUS VAN DEN BERG ANTONIUS IJSSELMONDE

(1) Gebed en overgave, uitgeverij Narratio 2003, 0183 –628188 (bestellijn)

Koor uit Oegstgeest neemt deel aan Nationaal Gregoriaans Festival

Gregoriaans tussen zorg en hoop Het Gregoriaans ligt aan de beademingsapparatuur. Vergrijzing en afname van het aantal koren kunnen de oudste kerkmuziek de das omdoen. Toch is er hoop op revalidatie. De belangstelling voor het Gregoriaans neemt toe, met name buiten de kerken. In 2006 heeft dat geleid tot het eerste Nationale Gregoriaans Festival. Dit jaar vond op 31 mei en 1 juni de tweede editie plaats in Ravenstein. Uit het Bisdom Rotterdam was Franz Straatman met zijn Schola Cantorum van de Willibrordkerk in Oegstgeest van de partij. Wietse Buma liep in Ravenstein mee met de zangers en doet verslag. intenser, vooral op belangrijke momenten, zoals een begrafenis. Als je dan het In Paradisium zingt..’, in zijn ogen valt de ontroering te lezen.

concert van Karolus Magnus uit Nijmegen. Die hadden rondom het thema Martelaressen een heel programma samengesteld met Gregoriaans, teksten en beelden die werden geprojecteerd op een scherm. Zou je zoiets ook niet kunnen verwerken in een liturgieviering?’ Wat Straatman betreft liggen alle mogelijkheden open voor de toekomst. Hoewel de situatie waarin het Gregoriaans verkeert zeker niet rooskleurig is, verwacht hij dat er altijd wel mensen zullen zijn die zich ermee willen bezighouden. ‘En verkijk je niet op jongeren en massakoren. Oudere mannen kunnen nog tot op hoge leeftijd goed blijven zingen. Ikzelf zie liever kleine Scholae. Veel Gregoriaans namelijk, is eigenlijk solorepertoire. Werk liever aan de basis, die nog steeds in de kerken ligt. Je hebt betrokken pastores nodig die eens een kijkje komen nemen tijdens repetities of uitleggen wat een Latijnse tekst betekent.’

Enthousiast Maar alles staat of valt uiteindelijk met zijn eigen rol. ‘Dirigenten moeten enthousiasme hebben voor het Gregoriaans en dat overbrengen op hun zangers, anders kun je het sowieso wel vergeten.’

ANTON

DE

VROOMEN

‘We gaan van een badkamer naar een klerenkast. Hier klinkt het allemaal ontzettend goed, houd daar rekening mee.’ In de Nazareth-kapel geeft diri-

zijn ogen een steentje aan bij. Zijn eigen Schola repeteert wekelijks en zingt maandelijks een keer tijdens de mis en een keer in het verpleeghuis Van Wijckerslooth, naast de kerk. Over leden hebben ze niet te klagen. ‘We hebben er nu achttien, leeftijdscategorie vijftig jaar en ouder.’ De algehele malaise in de Gregoriaanse koorzang, die heeft toegeslagen na het Tweede Vaticaanse Concilie in de zestiger jaren - zingen in de volkstaal werd mogelijk - is grotendeels aan het parochiekoor uit Oegstgeest voorbij gegaan. ‘Ik ben zelfs positief over Vaticanum II. Vanaf toen is er een stroom aan wetenschappelijk onderzoek op gang gekomen, met positieve gevolgen voor de uitvoeringspraktijk. Het Gregoriaans is daarnaast bezig zich buiten de kerk een plaats te verwerven als kunstmuziek.’ Een festival waarop het Gregoriaans uitgebreid de gelegenheid krijgt zichzelf te etaleren als kunstmuziek, zou dan een kolfje moeten zijn naar Straatman’s hand. Niet helemaal, zegt hij. ‘Ik mis de liturgische dimensie. Het is net zoals met het requiem van Mozart.’ Dat klinkt ook het best bij gelegenheid van een overlijden. Toch vindt hij het een inspirerende gebeurtenis. ‘Zoals vanochtend, bij het

De zangers van de Schola Cantorum aan het werk in Ravenstein. Precies in het midden dirigent Franz Straatman gent Franz Straatman tijdens de generale repetitie de laatste adviezen aan zijn zangers, acht keurig geklede mannen van boven de vijftig. Straatman zelf ziet er met zijn felgroene shirt, leerachtige jasje, sieraden en “sneakers” een stuk flamboyanter uit. Na afloop wandelt de groep naar de Hervormde kerk. Anton de Vroomen in de voorhoede. De voorzitter zit al veertig jaar bij het koor. Hij heeft uitgekeken naar deze dag. ‘Om dit mee te maken, al die Scholae, al dat Gregoriaans, echt een bijzondere ervaring.’ Dat geldt ook voor medekoorlid Frans Uijlenbroek. Naarmate hij ouder wordt, krijgt het Gregoriaans een steeds diepere betekenis in zijn leven, vertelt hij. ‘Ik beleef de gezangen veel

De Hervormde kerk zit al vol. Vanaf even na elven tot tegen vieren krijgen amateurkoren hier de gelegenheid om hun kunsten te etaleren. In het publiek: veel grijze hoofden, met hier en daar een jeugdiger plukje haar. Na het Tilburgs Gregoriaans Koor is de Schola uit Oegstgeest aan de beurt. De koorleden zijn nerveus, dit is de eerste keer dat ze in een dergelijke setting een uitvoering geven. Hun gezang lijdt eronder.

Concilie Straatman is dan ook niet helemaal tevreden, vertelt hij na afloop in het dorpscafé. Hij is sinds 2002 dirigent van de Schola van de Willibrordkerk. Een kerk die het goed doet, vertelt hij. De verschillende koren dragen daar in

Gespecialiseerd in kerkelijke uitvaarten

Gregoriaans Festival Het Nederlands Gregoriaans Festival vindt om de twee jaar plaats in Ravenstein, Noord-Brabant. In het centrum van het oude vestingstadje zijn twee dagen lang op verschillende locaties, concerten van amateur-, professionele en semi-professionele koren, workshops en lezingen. Het gemiddelde bezoekersaantal ligt rond de duizend en is groeiende. Dit jaar was het thema “Verrassend Jong” .Volgens Straatman totaal misplaatst. ‘Ze hebben voor de gelegenheid een jongenskoor Gregoriaans laten instuderen en performen, maar dat zegt niks. Ik zou eerder zeggen: het Gregoriaans is Verrassend Vitaal. Het bestaat al eeuwenlang en kan nog steeds vernieuwend worden gebracht. Zoals hier bijvoorbeeld in combinatie met teksten en beelden.’ Organisator Siem Groot geeft Straatman gelijk. ‘Verrassend jong zijn we inderdaad niet op dit moment. Verrassend vitaal wel. Ik geef het eerlijk toe: we hebben ons eigenlijk laten verleiden door deze tijd, door de populaire “jong-zijn” terminologie.’

Bel 010 - 447 99 00 of kijk op www.vanderspekuitvaart.nl Tussenbeide

nummer 4 2008

7

Extranet: informatie vinden en delen In april 2008 ging het Extranet van het Bisdom Rotterdam “life”. De verwachtingen van het nieuwe communicatiekanaal zijn hooggespannen. Bisdom en parochies zijn met Extranet veel dichter bij elkaar gekomen en ook de band tussen de parochies onderling zal met dit middel worden aangehaald.

komen en kan de informatie niet lezen. Zo is gewaarborgd dat alleen geautoriseerde personen op Extranet mogen komen. Extranet zelf is verdeeld in aparte ruimtes met eigen codes. Zo krijgt het parochiebestuur of een Parochiële Charitas Instelling (PCI) een eigen inlogcode voor een apart gedeelte, evenals de pastorale beroepskrachten.

Extranet is in feite hetzelfde als internet, maar met één groot verschil. Een website op internet is voor iedereen toegankelijk, een website op Extranet is alleen toegankelijk door het invullen van een inlogcode met bijbehorend wachtwoord. Doordat Extranet alleen op die manier kan worden ingezien, is de informatie op die website beschermd. Wie niet kan inloggen, kan niet op dit deel van de website

Wat is er sinds de opening van Extranet in april 2008 in gang gezet? In mei hebben de bestuursleden een persoonlijke inlogcode ontvangen, die gekoppeld is aan de benoemingen in Navision. Gefaseerd krijgen alle gebruikers van Extranet een inlogcode toegewezen. Dit werk wordt verricht door Ipal. Dat is het overkoepelende orgaan van de zeven bisdommen van Nederland op ICT- (Informatie Communicatie

Technologie) gebied. Vanuit Ipal is de strategie ontwikkeld om één platform te creëren waarop alle bisdommen hun ITinfrastructuur gaan draaien. Het toewijzen van de inlogcodes is een operatie op zich; er zijn diverse gebruikersgroepen en talrijke inlogcodes met diverse rechten. De kinderziekten die zich voordoen, worden direct aangepakt. Alle inlogcodes worden straks beheerd door de secretarissen van de parochies.

Vervolgactiviteiten In de komende maanden krijgt Extranet verder vorm. Enkele hoofdzaken betreffen: • de migratie in het najaar van de ledenadministratie • het ontwikkelen van een format website • de invulling van het deel Kerkbalans Nieuwe Stijl • de communicatiedag voor gebruikers van Extranet • een eerste prille evaluatie

Op Extranet staan vooralsnog alleen de diocesane regelingen. Samen met de gebruikers wordt Extranet gevuld met content die er toe doet. Iedereen die al enige tijd verantwoordelijk is voor een website, heeft gehoord van de “content is king”, oftewel “de inhoud telt”. Dat gaat ook hier op; regelmatig nieuwe artikelen of andere inhoud toevoegen is de sleutel van online succes. Het is dus van belang dat voortdurend relevante informatie wordt toegevoegd, vanuit het bisdom en vanuit de parochies en PCI-en.

Meld u aan voor een instructie Wie rechten heeft om content te vullen of sowieso ondersteuning wenst om met Extranet om te gaan, kan instructie krijgen. Deze zijn per regio van start gegaan en worden nog tot eind van het jaar gegeven. Aanmelden kan via [email protected].

Enkele tips voor Extranet-schrijvers van het Taalcentrum van de Vrije Universiteit Amsterdam (www.taalcentrum.vu.nl)

VAN

Het beeldscherm geeft licht. De symbooltjes en letters zijn opgebouwd uit piepkleine puntjes; de pixels van het beeldscherm. Dit alles maakt lezen vanaf het beeldscherm moeilijker. U leest langzamer omdat de ogen er meer moeite mee hebben. Vanaf papier leest u dertig procent sneller! Lange beeldschermteksten worden daarom altijd uitgeprint. Een goede webschrijver probeert deze reflex te voorkomen. Als u schrijft voor internet, moet u de webteksten dus hapklaar opdienen.

Scannen van de teksten

PETER

MULKEN

Het beeldscherm

Het scangedrag van websitebezoekers is onderzocht met het zogenaamde “eye tracking”– onderzoek, waarbij de oogbewegingen van surfers op het internet werden onderzocht. Het internet functioneert immers anders dan bijvoorbeeld een folder of een boek, waar iemand van a tot z doorheen leest. Bij een website gaat u als lezer alle kanten op. Uw ogen schieten door de tekst heen, u ziet iets wat u interesseert, u klikt, u leest. Als het u niet bevalt, klikt u weg. Een webschrijver houdt hier rekening mee door de internetteksten duidelijk te structureren, en ‘haakjes’ aan te brengen waar scannende lezers hun oog op laten vallen.

Opstelten opent arcade De gerestaureerde arcade van de RK Begraafplaats St. Laurentius in Rotterdam is op 31 mei feestelijk in gebruik genomen door burgemeester Ivo Opstelten. Ruim een jaar vergde de renovatie van het historische, negentiende-eeuwse booggewelf. De gaanderij biedt plaats aan 55 bovengrondse grafkelders, waarvan tweederde vrij is om te worden uitgegeven. De overige kelders zijn in gebruik, sommige zijn al ruim honderd jaar in handen van dezelfde familie. In Nederland is behalve de arcade op St. Laurentius nog slechts één andere begraafplaats te vinden van dit type, naar Italiaans voorbeeld. Tijdens de openingsplechtigheid voerden negen jonge dansers van Jeugdtheaterschool Rabarber de “Dance d’Arcade” uit, die speciaal voor deze gelegenheid was gemaakt door choreografe Judith van der Klink. Kunstenaar Paul Cox toonde zijn ontwerp voor een monument voor Pierre Bayle, de invloedrijke filosoof van de vroege Verlichting, die in 1706 in Rotterdam overleed. Een tweede entreepoort tot de begraafplaats maakt onderdeel uit van dit ontwerp (zie: www.pierrebaylemonument.nl).

Neem bezoekers bij de hand De bezoekers op uw website zijn daar niet zomaar terechtgekomen. Ze willen iets van u! Het is frustrerend iets niet kunnen vinden op een website. Zorg dus altijd voor heldere verwijzingen in de webteksten. Website bezoekers scannen de pagina’s; zorg er dan voor dat deze overzichtelijk ogen en dat er items op staan waar zij hun blik op kunnen laten vallen. Kopjes, foto-onderschriften en citaten zijn bij uitstek elementen die daarvoor erg geschikt zijn.

Ongeduldige surfers Zet een samenvatting bovenaan, want surfers zijn erg ongeduldig. Zorg ervoor dat de belangrijkste informatie bovenin staat, zodat ze in ieder geval de kern van het verhaal meekrijgen. Maak duidelijke links. Werkt u met korte teksten op de homepage (intro/lead/ankeiler) en doorverwijzingen, zorg dan dat alle informatie in de aankondiging staat. Dat is dus de informatie van de 5 W’s en de H: wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe.

De titel Verzin een pakkende titel. Het spreekt natuurlijk vanzelf dat de titel de lading moet dekken. Ook als de titel los verschijnt, moet de surfer nog begrijpen waar de tekst over gaat. Probeer het kernachtig en prikkelend te houden.

PETER

VAN

MULKEN

Kortom:

8 Tussenbeide nummer 4 2008

• inkorten is het sleutelwoord • internetteksten zijn kort, maximaal 250 woorden • wees kritisch over uw eigen tekst • ga tactvol om met de tekst van een ander • schrap alle overbodige informatie, te lange zinnen, hulpwerkwoorden, bijvoeglijke naamwoorden, de lijdende vorm en tangconstructies

Globalisering is een wereldwijd en lokaal fenomeen. Bijna alles schijnt er op de een of andere manier mee samen te hangen: waar en hoe wij mensen leven, wat gelukkig maakt en waar we bang voor zijn, waarop we hopen en waar we wel of niet in geloven. Terwijl wij allen ermee te maken hebben, is het moeilijk en ingewikkeld om erover na te denken. Tegenover elk negatief effect voor mens en milieu kun je ook weer een positieve kant zetten. Ieder voordeel heeft immers ook een nadeel. Mogen en moeten we er gewoon mee leren leven?

De draaimolen Vorig jaar zag ik een beeld van de kunstenaar Andreas Siekmann, midden op een groot plein in Kassel, een stad in Duitsland. Het was tijdens de tentoonstelling Documenta. Dit beeld maakte grote indruk op me. Wat vanaf een afstand op een vrolijke kinderattractie leek, bleek van dichtbij een in scène gezet drama van globalisering te zijn. Verschillende taferelen maakten hier steeds weer nieuwe rondjes: plantages en kassen, vrouwen die sportschoenen maken, een grote kluis met gestapelde paspoorten en verblijfsvergunningen, twee prominenOver de politiek van de uitgesloten Vierde

te heren die elkaar plechtig de handen schudden, een gebied met hoge hekken en bewaking, een vluchteling met paspoort die achterna gezeten wordt door de grenspolitie, mensen zonder papieren die geen kant op kunnen. Overal waren monitoren te zien. Er liepen ook twee waarnemers rond, Dante en Vergilius, twee dichters. Dante schreef rond het jaar 1300 het boek “De Goddelijke Komedie”. Vergilius, Dantes leermeester, leefde in de eeuw voor het begin van onze jaartelling en heeft het begin van het Romeinse Rijk op papier gezet. In het boek De Goddelijke Komedie zijn zij ook twee figuren die als “pelgrims” door de hel wandelen. En zo staan ze ook hier op de draaimolen.

De Vierde macht Wat is de betekenis van deze draaimolen, dit kunstwerk? Waarom bleven hier zo veel mensen staan om erover te praten? Boven op de draaimolen stond de naam “De Exclusive. Zur Politiek des ausgeschlossenen Vierten” (De Exclusieve. Over de politiek van de uitgesloten Vierde). In onze samenleving hebben we de wetgeving (het parlement), een regering met ambtenaren die de wet uitvoeren en een onafhankelijke rechterlijke macht. Met deze drie machten functioneert onze democratie. Dit kunstwerk vertelt dat er nog een vierde macht actief is, de macht van de uitsluiting en het afschuifsysteem. Deze vierde macht maakt dat rechten genegeerd worden, dat bureaucratie en controle het publieke leven mistig en willekeurig maken, dat de recht-

spraak wel de kruimeldief pakt, maar voor de georganiseerde misdaad geen daders en onvoldoende bewijzen kan vinden. Via uitsluitingsmechanismen worden niet alleen wetten en rechten buiten werking gesteld als het nodig is, ook mensen verdwijnen uit het blikveld. Wie is hiervoor verantwoordelijk of aanspreekbaar? Zoek maar uit. Een doolhof. Er zijn ‘Metro, Aldi, Carrefour - geen contract, geen afschuifmechanismen die papieren - gesponsord door Frontex’, valt er op pogingen tot het afremmen de paprika te lezen van de “draaimolen” frustreren. Wij mensen moeten wel mee, wij de risico’s hebben we door onbezonhebben blijkbaar geen keuze. nen en kortzichtig handelen zelf verTegenstribbelen lijkt naïef en onbeoorzaakt. Nog meer van hetzelfde, nog gonnen werk. En dat precies is deel meer verzekeringen en controle? van de vierde macht: het moet draaiEen draaimolen is niet bij te sturen. ende blijven. Die wil gewoon blijven draaien. De vierde macht. Het lastige uitsluiten en De risicosamenleving de ballast afschuiven. Simpel. Ondertussen leven we in de zogenaamde risicomaatschappij, waarin het Saamhorigheid en gerechtigheid minder gaat om de sociale ongelijkEr zijn genoeg mensen die de rondjes heid, de verdeling van het goede dan van de draaimolen niet langer norwel over de verdeling van risico’s, het maal en vanzelfsprekend vinden. slechte. Wij leggen ons niet zomaar Draaien heeft geen zin. Zij vervelen neer bij tegenspoed en rampen, maar zich of stellen zich de vraag: waarom, we leven ook niet in een wereld met waartoe? Het kan wat langzamer gaan zekerheden. Hoe ver kunnen we nog of wat sneller, maar wat is het doel? En gaan voor meer veiligheid en zekerdat is een vraag die niet van toepassing heid? Hoe hoog moeten de dijken is op een draaimolen. zijn, hoe sterk de fundering van het Wie zich deze vraag niet af laat hoogste gebouw, hoe veel vrijheid nemen, is in staat aandacht te hebben opgeven voor de bestrijding van terrovoor wat zich afspeelt buiten de draairisten, hoeveel markten veroveren molen, aandacht voor wie en wat uitvoor de economische groei? gesloten wordt. Met deze aandacht Een risicomaatschappij is een maatgroeit de mogelijkheid van verbondenschappij met oogkleppen op. Veel van heid met de “andere” wereld, die ook onze wereld is. De samenhang wordt duidelijk. Dat is pas globalisering! Zijn met deze solidariteit alle problemen van honger en geweld opgelost? Neen. Maar de vierde macht krijgt moeite zijn draai te vinden. Ondervindt te veel weerstand en gebrek aan drijfveren. Aandacht voor de millenniumdoelen bijvoorbeeld en verdieping in de achtergronden, helpen hierbij. En dan ontstaat ook verzet, omdat mensen saamhorigheid ervaren en niet langer genoegen nemen met gevoelens van onmacht en “acceptatie”. De draaimolen-globalisering produceert verdeeldheid en onderdrukking. Maar mensen die wakker zijn, zien samenhangen en verbanden. Dat bepaalt hun keuzes van het doen en laten, van het verzet. Dat het ideaal van gerechtigheid dan een grote rol speelt, heeft te maken met de ervaring van aandacht, je kunnen verplaatsen in de ander. Uitsluiten is achterhaald, want er is geen binnen en buiten. Saamhorigheid en verbondenheid doen goed. Doen recht aan mensen en de wereld, waarin leven. Dat is ervaring, geen propaganda. IRMGARD BUSCH

We leven in de tijd van de globalisering. Met consequenties voor het menselijk samenleven. De Pastorale Dienstverlening wil graag bijdragen aan de meningsvorming over deze thematiek en liet missiesecretaris Irmgard Busch een inleiding opstellen. U treft hieronder een samenvatting van haar werk aan.

Tussenbeide

nummer 4 2008

9

IRMGARD BUSCH

Globalisering en gerechtigheid

Rock Solid voor katholieken

Edward de Kam overhandigt hulpbisschop De Jong (Roermond) een map met de vernieuwde Rock Solid-methode

Nieuw, nieuw, vernieuwde formule! Het tienerwerkprogramma Rock Solid van Youth for Christ (YfC) is er nu ook voor katholieken. Directeur Edward de Kam overhandigde half juni in Utrecht het eerste exemplaar aan jongerenbisschop mgr. De Jong. Met dit materiaal wil YfC parochies helpen bij de invulling van missionair tienerwerk. De van oorsprong protestantse jongerenorganisatie en de katholieke kerk oordeelden dat het tijd werd om de bestaande methode aan te passen voor gebruik in katholieke jongerengroepen. Daar is grote vraag naar bruikbare methodes om programma’s voor de jongeren te organiseren. YfC heeft in samenwerking met Jong Katholiek - de landelijke jongerenafdeling van het RK Kerkgenootschap - het programmapakket aangepast. Bisschop De Jong reageerde enthousiast: ‘Ik hoop dat jongeren Christus leren kennen. Dat zij Zijn liefde vinden binnen de katholieke kerk en een relatie met Christus aangaan.’ Volgens de jongerenbisschop kunnen juist jongeren en hun begeleiders wel een steuntje gebruiken. ‘Ik ben dankbaar dat er nu een programma is als Rock Solid, dat leiders een handvat geeft om met tieners op te trekken.’

Aanpassen

Ontwikkeling

positieve ontwikkelingen en het land heeft mogelijkheden. Het kan. Veel hangt echter af van onze verbondenheid met de mensen in Afghanistan. Een belangrijk middel om verbonden te zijn is in mijn ogen het gebed. Daarom mijn vraag aan u allen: wilt u met mij en velen anderen, Afghanistan steunen met uw gebed? Laten wij een gebedsketen vormen. Wie wil, bidt mee, gewoon thuis, in de kerk of de gebedsgroep, met eigen woorden of met een vast gebed. Laten wij bidden voor dit verscheurde land, voor de vaders, moeders en kinderen, voor nieuwe kansen op humanitair, politiek en economisch gebied. Samen, ieder voor zich en toch verbonden met alle andere bidders en met de bevolking van Afghanistan, kunnen wij vragen om kracht en nieuwe hoop. Met Gods hulp is immers alles mogelijk!

Zowel katholieke theologen als jongerenwerkers hebben de programma’s gelezen en inhoudelijk bewerkt. De Kam: ‘De aanpassing van het programma aan de katholieke context zit ‘m soms in kleine dingen. Wat protestanten een kerk noemen, heet bij katholieken een parochie. Dat passen we aan. Daarnaast wordt er in de katholieke Rock Solid programma’s verwezen naar de sacramenten en heiligen.’ In een later stadium worden er programma’s geschreven over onder meer de biecht en eucharistie. Rock Solid heeft zich bewezen in protestantse en evangelische kerken. Meer dan 275 groepen in Nederland gebruiken het materiaal. Inmiddels werken ook enkele katholieke parochies met het materiaal. Martijn Huitema, Rock Solid-leider in NoordScharwoude is enthousiast: ‘Vrijdagavond was het thema ‘eigenwaarde’. Ik vind het mooi dat we door Rock Solid zulke onderwerpen bespreekbaar kunnen maken. Daarbij wil ik graag vertellen hoe je geloof in God je kan helpen in je dagelijks leven. Door de spelletjes zijn de avonden wel altijd ontspannen en lekker luchtig.’

De strijd in Afghanistan gaat onverminderd door. Simpelweg omdat we mensen zijn, bestaat er een band tussen de mensen €daar, en hier in Nederland. Maar sommigen onder ons zijn zeer speciaal verbonden met Afghanistan. Zoals Leny JanssenImpens uit Rotterdam-Hoogvliet. Zij heeft een verzoek aan ons allen. In een democratisch land zoals het onze, kiezen wij allen samen de mensen die ons mogen regeren. Zij nemen besluiten en wij staan daar wel of niet achter. Toch zijn die beslissingen democratisch tot stand gekomen.

Zo werken er momenteel twaalfhonderd Nederlandse militairen in Uruzgan, Afghanistan. Wij allen, lees ik in de krant, zijn verdeeld over de inzet van troepen in dit door oorlog verscheurde land. Maar wij hebben onze regering gekozen en daarmee zijn we verbonden met de mensen die deze regering daarheen heeft gestuurd en met de bevolking van Afghanistan. Sommigen van ons hebben nog meer binding met dit land, omdat hun echtgeno(o)t(e), vader, moeder, zoon, dochter, broer of zus daar leeft en werkt. In mijn geval is dat mijn dochter.

b.v. GlasbewerkingsBedrijf Brabant “GBB” Restauratie en realisatie van nieuw glas-in-lood • Restauratie en nieuw glas-in-lood, ook gebrandschilderd glas-in-lood. • Glasappliqué, fusing, grafmonumenten. • Gezandstraald glas. Kapitein Hatterasstraat 10 • 5015 BB Tilburg Tel. 013-5325110 • www.gbb.nl • [email protected]

10 Tussenbeide nummer 4 2008

WWW.KATHOLIEKNEDERLAND.NL

Bidden voor Afghanistan

Afghanistan is een van de armste landen ter wereld. Het kent een ellenlange geschiedenis van oorlog en geweld. Een hopeloze zaak daarom? Er leven 26 miljoen mensen. De gemiddelde levensverwachting van mannen is 42 jaar, voor vrouwen is dat 40 jaar. De mensen leven van de teelt van papaver, maar ook van die van noten en fruit. Er lopen projecten om de papaverteelt om te bouwen tot saffraanteelt. Saffraan levert meer op en dat spreekt aan bij de arme bevolking. Het ziekenhuis in Tarin Kowt heeft de mogelijkheid gekregen instrumenten te steriliseren. Een hele stap vooruit. Het land heeft grote bodemschatten zoals goud, koper, ijzer, olie, gas en edelstenen als smaragd en robijn. Natuurlijk kan men hier pas iets mee beginnen, wanneer men veilig en in vrede kan leven en werken. Er zijn dus

Creatieve oplossingen in Kerkbalans Nieuwe Stijl De nieuwe aanpak van de Aktie Kerkbalans krijgt in het Bisdom Rotterdam steeds meer weerklank. Parochies besluiten mee te gaan doen met wat is gaan heten “Kerkbalans Nieuwe Stijl” en nieuwe middelen worden ingezet. Net als eerder de landelijke Interkerkelijke Commissie Geldwerving (ICG), heeft het Bisdom Rotterdam aan het marketing bureau WWAV gevraagd om ondersteuning bij de Aktie Kerkbalans. WWAV is parochies gaan begeleiden in de toepassing van nieuwe technieken en een nieuwe aanpak voor de geldwerving in de plaatselijke kerken. Het geheel kreeg de naam “Kerkbalans Nieuwe Stijl”. De inzet heeft twee doelen: Verbreden en Verdiepen. Het eerste oogmerk wil randkerkelijken ertoe bewegen bij te

gaan dragen aan Kerkbalans. Het tweede mikpunt is om deelnemers aan Kerkbalans te bewegen hun donatie te verhogen. De eerste begeleidingsrondes van parochies (2006/2007 en 2007/2008) hebben hun vruchten afgeworpen. Intussen zijn circa 30 parochies individueel begeleid door WWAV bij de implementatie van Kerkbalans Nieuwe Stijl. In de komende maanden krijgen opnieuw zo’n dertig parochies individuele begeleiding. Daarnaast heeft ongeveer een derde van de parochies een voorlichtingsavond over Kerkbalans Nieuwe Stijl bezocht en daar ideeën en adviezen opgedaan voor het voeren van de Aktie Kerkbalans. Een nulmeting van onderzoeksbureau Kaski in het najaar van 2007, toont aan dat tachtig tot negentig procent van de parochies in het bezit is van de

Power of No Tijdens een Haags Benefiet Gala in de Literaire Sociëteit de Witte, is op vrijdag 6 juni “The Power of No” gepresenteerd, een boek van Sjaak de Boer. Op zondag 22 juni volgde een presentie in de eigen parochie van De Boer, de Engelstalige gemeenschap Our Saviour in Den Haag. The Power of No beschrijft de kracht van een bewust “nee” tegen de oorzaken van armoede. Met instrumenten als de Millenniumdoelen van de Verenigde Naties, die in het jaar 2015 de armoede in de wereld op acht vlakken probeert te halveren, gesteund door het werk van ontelbare vrijwilligers die op dit gebeid actief zijn. Het boek wil een “constructieve en positieve bijdrage zijn aan een grotere levenskwaliteit”. De uitgave, in het Engels, kent bijdragen van onder andere rechter Ranjeva en Theodore Mercredi van het Vredespaleis en ambassadeur Arguelles van de Filippijnen. Het is een collectie overwegingen die de relatie tussen religie en solidariteit onderstrepen. De Boer schreef eerder het boek “Do I Hear a Yes”, dat in vijf oplagen zijn weg vond naar vele landen, alsmede naar de koningin. Zij kreeg het aangeboden tijdens een lunch op Huis Ten Bosch. Het gala in De Witte werd bezocht door ruim driehonderd genodigden, waaronder veel diplomaten. Het aanbevelingscomité bestond uit onder andere zestien ambassadeurs en ex-minister Ben Bot. De opbrengst van het gala - 17.000 Euro - gaat naar een AIDS/HIV-preventieproject in Kaapstad, Zuid Afrika. Ook projecten van de Engelstalige parochie in Den Haag delen mee in de opbrengst. Tijdens de presentatie in de eigen parochie, schoven eveneens driehonderd mensen aan voor een barbecue en veiling, die 6000 euro opbracht. Het boek The Power of No is voor 20 Euro plus porto te bestellen via [email protected].

handleiding en voldoende op de hoogte is van Kerkbalans Nieuwe Stijl. ‘Voor de parochies die het zonder begeleiding doen, is het belangrijk dat zij op een laagdrempelige manier kunnen starten met Kerkbalans Nieuwe Stijl’, aldus WWAV

Andere wegen Bisdom en WWAV kijken daarbij naar andere wegen om het project te ondersteunen. Zoals het Extranet, dat sinds kort operationeel is en parochies/PCI-en een interactief platform biedt waar zij hun informatie kunnen vinden en delen. Extranet wordt gaandeweg samen met de parochies en PCI-en verder ontwikkeld. Ook Kerkbalans zal een plaats krijgen op dit platform. Daaraan wordt de komende maanden gewerkt. Er wordt gedacht aan een handleiding, aan voorbeeldbrieven, aan een forum waar

parochies elkaar kunnen inspireren en ondersteunen en aan het bestellen van materialen die naar eigen inzicht voor de parochie aangepast kunnen worden. Parochies moeten verder ook een stappenplan kunnen doorlopen, zodat een plan op maat voor hun Aktie Kerkbalans gegeneerd kan worden. Wie is nu niet benieuwd naar de resultaten van de andere parochies? Al was het maar om te zien hoe je zelf presteert ten opzichte van andere parochies.

Meer plannen Er zijn plannen in de maak voor een nieuw parochie-evenement om parochies te inspireren bij de Kerkbalans Nieuwe Stijl, dat wederom start in januari 2009. Het deel Kerkbalans op Extranet wordt tijdens dit evenement, vooralsnog voorzien in oktober, opgeleverd. Meer informatie volgt.

Negen nieuwe gebedsleiders Spiritueel centrum De Boskant was op 17 juni het decor voor de feestelijke afsluiting van de kadercursus “Scholing tot gebedsleider”. Negen cursisten, afkomstig uit parochies in Alphen aan den Rijn, Gouda, Honselersdijk, Noordwijk, Oude Tonge en Schiedam, ontvingen uit handen van bisschop Van Luyn sdb hun getuigschrift. De avond in het Haagse centrum begon met een feestelijke gebedsdienst die was voorbereid en werd geleid door twee cursisten. Thema van de viering: “Door God geraakt”. In zijn daaropvolgende toespraak, sprak Henk van Hout, directeur van Luce, zijn waardering uit voor de tijd die de cursisten en hun coaches investeerden. ‘En dat in tijden waarin het proces van clustering ook veel aandacht vraagt.’ De negen gebedsleider vormden

samen het zesde leerjaar van de cursus die Luce organiseert. Het Bisdom Rotterdam werd zo ruim tachtig gebedsleiders rijker. Bisschop Van Luyn betrok in zijn felicitatie aan de cursisten met het behalen van het getuigschrift, ook de familieleden en kennissen van de cursisten. En ook de parochies en hun pastorale beroepskrachten werden door de bisschop bedankt. Van een van de cursisten ontving hij een kaars met het thema van de gebedsviering en de namen van de negen gebedsleiders met het verzoek deze kaars een plek te geven in de huiskapel van het bisdombureau. De kadercursus wordt ook komend seizoen gegeven; er zijn nog enkele plaatsen beschikbaar. MONIQUE MEEUSSEN

GERBEN

VAN

ES

Voorzitter mr. Henk Grootveld van Sociëteit De Witte nam het eerste exemplaar van The Power of No in ontvangst

Aanmeldingen (voorzien van curriculum vitae en voordracht) liefst zo spoedig mogelijk bij Luce/CRC, Postbus 80101, 3508 TC Utrecht. E: [email protected] T: 030 – 253 1882/2149 De kosten bedragen € 645,-.

Tussenbeide

nummer 4 2008

11

Vroege Hollanders binden ook nu Een groep parochianen van de Franciscus en Claraparochie uit Rotterdam bezocht de tentoonstelling “Vroege Hollanders”. Eén van hen was Marianne van Keulen, die haar ervaringen in museum Boymans van Beuningen hieronder uit de doeken doet. Een schilderij als een stripverhaal. Het begint aan de rand van een dorp waar talloze mensen zich om Jezus heen verzamelen, terwijl zij een blinde in hun midden meevoeren. Het tafereel schuift langzaam op, net zo lang tot, Meester van de Virgo inter Virgines, De kruisiging van Christus ca. 1490, paneel, 57 x 47 cm, Galleria degli Uffizi, Florence

helemaal links onderaan, te zien is waar het allemaal om draait: Jezus die de blinde man geneest. Ademloos kijkend naar het schilderij en luisterend naar het boeiende verhaal van de gids, staat een groepje parochianen uit de net opgerichte Franciscus en Claraparochie uit Rotterdam-Noord in museum Boymans van Beuningen, waar zij de tentoonstelling “Vroege Hollanders” bezoeken. Parochianen die, zou je denken, wel andere dingen aan hun hoofd hebben: de sluiting van twee van hun kerkgebouwen op 14 en 15 juni. En toch gaan ze op weg, net als de figuren op het schilderij verzameld rond Jezus. Mensen uit drie geloofsgemeenschappen. Broederlijk en zusterlijk naast elkaar, ieder met zijn of haar eigen emoties. Even niet aan denken, even net doen of er niets aan de hand is. Wie had dat een paar jaar geleden kunnen denken, op die afschuwelijke dag, toen de mededeling kwam dat van de drie kerken er twee gesloten moesten worden. Toen de drie bloedgroepen onwennig, kritisch en vaak ook afwijzend tegenover elkaar stonden. En nu, na vele soms verhitte discussies, vergaderingen en een groot aantal gezamenlijke activiteiten, lopen ze hier samen, alsof het nooit anders is geweest. Luisteren ze ademloos naar de gids, hangen ze aan zijn lippen als hij vertelt over de tijd waarin de schil-

Cornelis Engelbrechtsz, De bewening ca. 1510, binnenzijde drieluik op paneel, 126 x 123,1 cm (middenpaneel); 54,6 x 121,2 cm (linkerluik); 57 x 121,5 cm (rechterluik), Stedelijk Museum De Lakenhal, Leiden

derijen zijn gemaakt, een tijd waarin het graafschap Holland nog deel uitmaakte van het Bourgondische rijk. Een tijd waarin de kerk nauw verbonden was met het dagelijks bestaan. Een tijd waarin iedereen hetzelfde katholieke geloof had en de kunst er was voor de religie. Wat een contrast met deze tijd waarin kerk en geloof steeds meer in de marge van de maatschappij lijken te verdwijnen en er meer kerken worden afgebroken dan gebouwd. En toch … de schilderijen op deze tentoonstelling hebben de beeldenstorm overleefd en ook het geloof, de kerk, de blijde boodschap gingen

gewoon door. Als je je dat realiseert, samen wandelend tussen al die prachtige schilderijen en beelden uit lang vervlogen tijden, kun je toch niet anders dan met hoop en vertrouwen de dag van morgen tegemoet zien? Misschien in een ander kerkgebouw, een andere omgeving, met andere mensen ... maar allemaal met een en dezelfde droom voor ogen. Het is die droom die ons bindt, die ons leert met andere ogen te kijken naar elkaar en ons maakt tot bondgenoten, die de kerk verder willen dragen de toekomst in.

PRIESTER, DIAKEN PASTORAAL WERKER, RELIGIEUS, CATECHEET (M/V) WORDEN IN HET BISDOM ROTTERDAM? “...en ongerust is ons hart totdat het zijn rust vindt in u.” Conf. I,1,1

Als zogenaamde “nieuwe katholiek” heb ik, na een lange zoektocht, in 1992 besloten om Rooms-katholiek te worden. Het voelde alsof ik thuiskwam, iedere zondag werd het voor mij Pasen. Dat die keuze juist was werd nog eens bevestigd op 19 april 2005. Ik was in Rome toen Paus Benedictus gekozen werd en stond vooraan op het Sint-Pietersplein. Toen pas besefte ik wat het inhield om deel uit te maken van die wereldkerk. Katholieken uit de hele wereld, ongeacht ras, stand of achtergrond, vierden eensgezind dat we een nieuwe paus hadden. Een geweldige ervaring die ik nooit zal vergeten. Acht jaar geleden ben ik op aanraden van de pastoor in Gorinchem naar de pastorale school gegaan. De pastorale school biedt scholing en toerusting voor vrijwilligers die werkzaam zijn in parochies. Maar al na het eerste jaar ben ik overgestapt naar de toenmalige KTU, nu de Faculteit Katholieke Theologie te Utrecht. Ik wilde meer.... Daar maakte ik kennis met de Confessiones (Belijdenissen) van Augustinus. Dat boek heb ik in één adem uitgelezen. Ik dacht: “Dat gaat over mij! Die zoektocht om God te ontmoeten, heb ik ook meegemaakt. Als Augustinus zijn leven op orde heeft, komt er ruimte voor God”. Bij mij heeft dat de bewustwording in gang gezet dat ik mijn talenten, van God gekregen, ook moest inzetten. Het “ik wilde meer..”, veranderde in “ik werd geroepen...”. “Eén van hart en één van ziel op weg naar God” zo noemt Augustinus het in zijn regel. Met die gemeenschap..., net zoals die eerste christenen in de vroege kerk, bezield door God op weg gaan. Ik hoop dat ik kan meewerken aan die vorm van kerk-zijn. LIZZY BEENHAKKER MA-Professional FKT van de UvT

Wil je meer weten? Neem contact met Wim Bakker, Paul Schuurmans of Heleen van de Reep. Rector Wim Bakker, T: 070 387 3804, E: [email protected], I: www.bisdomrotterdam.nl drs. Paul Schuurmans, bisschoppelijk gedelegeerde permanent diakens, T: 015 260 3747 (werkdagen van 10.00 – 18.00 uur), T: 0182 5324 61 (avond vanaf 20.30 uur) E: [email protected], I: www.bisdomrotterdam.nl Heleen van de Reep, Bisschoppelijk Gedelegeerde voor pastoraal werkers T: 010 281 5171, T: 06 44564349, E: [email protected]

12 Tussenbeide nummer 4 2008

Glas-inBonifatiuskerk Mgr A.H. van Luyn heeft op 7 juni de nieuwe glas-in-loodramen ingezegend van de kerk van de Heilige Bonifatius in Rijswijk. Met de vijf nieuwe ramen in het absis van de kerk, sluit de parochie de restauratie van de buitenzijde van het kerkgebouw formeel af. Verdere groot-onderhoudsplannen worden gemaakt. De ramen zijn van de hand van de glaskunstenaar Diego Semprun Nicolas en zijn gemaakt in het atelier Flos in Steijl. Zij stellen voor: Abram die tot geloof komt; de apostelen Petrus, Jakobus en Johannes die de gedaanteverandering van Jezus aanschouwen in gezelschap van Mozes en Elias; de vrouwen die de engel aantreffen bij het lege graf en in de rozet erboven de verrezen Heer; het moment dat de Emmaüsgangers de Christus herkennen; de ongelovige Thomas die de kruiswonden van de Heer betast en tot geloof komt. De uitvoering van de nieuwe absisramen is mogelijk gemaakt door een grote financiële bijdrage van de Stichting Vrienden van de Bonifatiuskerk. Mgr. Van Luyn onthult de nieuwe ramen in de Bonifatiuskerk

Diaconieprijs 2008 “Brood en rozen” De Pastorale Dienstverlening van het Bisdom Rotterdam roept parochies op gegadigden te kandideren voor de Diaconieprijs 2008. De prijs wordt op 15 november uitgereikt op een feestelijke bijeenkomst.

T: 010 - 4148213 E: [email protected]

Gorcum

• Rozenkransgebed • Kruisweg • Vesperviering met processie en pelgrimszege

Bisdom Rotterdam Rotterdam

Tussenbeide

nummer 4 2008

www.martelarenvangorcum.nl ww www.martelarenvangorcum.nl

WIM MECKESENAAR

Van twee bijzondere heiligen wordt in november het feest gevierd. Op 11 november dat van Martinus van Tours († 397), beter bekend als Sint-Maarten en op 17 november Elisabeth († 1231), bij leven landgravin van Thüringen. Beiden staan bekend als diaconale heiligen. Op de zaterdag tussen beide heiligendagen in, 15 november 2008, vindt een bijzondere diaconale bijeenkomst plaats, die in het teken staat van beide heiligen. Met een verwijzing naar de heilige Elisabeth, is als werkthema van de dag gekozen voor ‘Brood en rozen’. Brood als symbolische aanduiding van het lenigen van de noden van onze medemensen en als verwijzing naar de Eucharistie. Rozen als symbolische duiding dat het om méér gaat dan overleven. Het gaat ook om de kwaliteit van leven. Of, zoals minister Marga Klompé dat vroeger al aanduidde, toen het ging over de hoogte van de bijstandsuitkering, “er moet ook nog geld zijn voor een bloemetje op tafel”. De rode roos staat ook symbool voor de liefde. Mensen in parochies die weet hebben van bijzondere diaconale initiatieven die de beide elementen brood en rozen in zich hebben, wordt gevraagd deze aan te melden. Deze activiteiten zullen uiteindelijk gebundeld worden, ter lering en inspiratie van anderen. Nationale Bedevaart in Brielle H.H. Martelaren van Doel van de dag op 15 november is “GEDENKEN WIJ DANKBAAR” om de vele diaconale activiteiten en initiatieven in ons bisdom in de schijnwerpers te zetten en daarnaast om de vrijwilligers die daarbij zijn vanaf 11.00 uur betrokken, een pluim op de hoed te steken. • Eucharistieviering, hoofdcelebrant: Mgr. F. Bacqué, nuntius

13

(Vervolg van pagina 3) heilige Elizabeth toegevoegd. In 2002 werd de kerk aangewezen als rijksmonument. In 2004 besloot het parochiebestuur, in verband met de voortgaande achteruitgang van de bouwtechnische staat van het gebouw, een plan voor restauratie te laten opstellen. TAK architecten uit Delft, gespecialiseerd in restauraties, constateerde dat de kwaliteit van het onderhoud op veel punten tekortschoot. De goten, de regenwaterafvoeren en de leien op de daken bleken op veel plaatsen versleten. Roestend ijzer in de gevels veroorzaakte her en der ernstige schade, ook in de betonconstructies. Vocht, houtrot en zwam werden aangetroffen in de kappen en de kelders. Het restauratieplan dat TAK opstelde was echter niet alleen gericht op het herstel van de schade. Het ambieert het herstel van de monumentale kwaliteit van het gebouw. Diverse, ongetwijfeld ooit met gerede bedoelingen uitgevoerde wijzigingen, maken dat die monumentaliteit thans niet geheel tot zijn recht komt. In de restauratie worden daarom onder andere de overschilderde voorstellingen van Jan Dunselman in de absis weer teruggehaald. Ook verdwijnt de tussenverdieping in de huidige sacristie. Deze fraaie grote ruimte wordt in ere her-

steld, waardoor ook het grote glas-in-loodraam in de gevel kan worden teruggebracht.

Vertrouwen Terwijl architect Polderman zijn plannen uitwerkt, gaat Jeannette Zwinkels op een ander vlak aan de slag. Zij is benoemd tot voorzitter van het restauratieproject. Zwinkels is zeer blij dat al het werk dat tot dusver – “achter de schermen” – is verzet, resultaat heeft gehad. Ze gaat er van uit dat in september bisschop Van Luyn officieel het startsein kan geven voor de restauratie. ‘Het plan van aanpak en de projectorganisatie zijn vastgesteld, waardoor het werk aan de kathedraal voortvarend kan worden aangepakt’, aldus Zwinkels. Ook zal de komende maanden de campagne om het nog benodigde bedrag van 3,5 miljoen euro in te zamelen, goed op stoom komen. ‘Ik heb er het volste vertrouwen in dat ook die resterende benodigde middelen er zullen komen’, aldus Zwinkels. ‘We hebben een grote inspanningsverplichting om extra fondsen te werven. Maar natuurlijk ga je niet aan de slag zonder de nodige garantstellingen. Want als het werk eenmaal wordt aangepakt, dan is er geen weg meer terug. Halverwege ophouden met restaureren is geen optie.’

Afscheid kanselier Bert Schumacher Op vrijdag 9 mei nam kanselier dr. G.J.F. Schumacher (Bert), afscheid van het Bisdom Rotterdam. Het afscheid vond plaats op een speciale bijeenkomst van het Theologencafé. Centraal thema dit keer: “Het gelaat en de vulkaan”. Kunsthistoricus Wouter Prins, als conservator Moderne Kunst verbonden aan het Museum voor Religieuze Kunst in Uden nam Schumacher en de andere aanwezigen mee langs verbeeldingen van het christelijk geloof. Prins werkt momenteel mee aan het project “De bijbel cultureel. Bijbel en kunst vanaf 1900”, dat laat zien hoe de kunsten van de twintigste (en eenentwintigste) eeuw op de bijbel hebben gereageerd.

Katholiek Nieuwsblad voor nú en in de toekomst!

Schumacher kreeg van bisschop Van Luyn een bronzen plaquette met een afbeelding van de Heilige Laurentius overhandigd als dank voor de ruim vijf jaar dat hij zich inzette voor het Rotterdamse bisdom. Schumacher maakt gebruik van een prepensioenregeling en gaat zich bezighouden met studie en onderzoek, met name op het vlak van ethiek/moraaltheologie.

Frits Vermeulen Per 1 september zal Schumacher worden opgevolgd door dr. F.J. Vermeulen (Frits). Vermeulen was onder meer werkzaam als pastoraal werker en als dekenaal beleidsmedewerker in het aartsbisdom Utrecht. ‘Ofschoon Frits Vermeulen niet “van Rotterdam” is, verwacht het bisdombestuur dat hij snel ingeburgerd zal raken in het Rotterdamse”, aldus vicaris-generaal H. Verbakel in een toelichting. ‘Het bisdombestuur is blij dat de functie van kanselier met Frits Vermeulen zo snel is ingevuld en ziet met allen werkzaam in ons bisdom uit naar zijn komst.’

Q Ja, ik wil een abonnement op het weekblad Katholiek Nieuwsblad en betaal voor het eerste jaar de actieprijs van € 87,- en krijg dus € 18,50 korting. (voor Nederland en België normaal € 105,50, overige landen op aanvraag).

Q Ja, ik wil een abonnement op het weekblad Katholiek Nieuwsblad en betaal voor het eerste halfjaar de actieprijs van € 47,- en krijg dus € 7,- korting.

Q Ja, ik wil vrijblijvend kennismaken en ontvang graag een proefabonnement van acht weken (8 nummers) op Katholiek Nieuwsblad voor € 15,-. Achternaam:

m/v

Voorletters:

Adres: Postcode/Woonplaats:

PETER

14 Tussenbeide nummer 4 2008

Doe de bon in een gefrankeerde envelop en stuur deze naar: Katholiek Nieuwsblad, Postbus 1270, 5200 BH ‘s-Hertogenbosch. Bellen kan ook: 073 - 750 23 15.

www.katholieknieuwsblad.nl



Geb.dat.:

BRD

VAN

MULKEN

Telefoon:

AGENDA Vrijdag 8 augustus Viering van liefde en trouw De gemeenschap van het Steiger in het centrum van Rotterdam, speelt in op vrijdag 8 augustus 2008 als grote liefde- en trouwdag. Het is ook de feestdag van Dominicus, stichter van de orde die zijn naam draagt en wiens spiritualiteit in het Steiger wordt gevolgd. ‘Dominicus stuurde achthonderd jaar geleden zijn mensen twee aan twee de wereld in, waarmee de Orde der Predikers een feit was.’ Op 8 augustus wordt die dag “uitbundig gevierd met alle paren, stellen en koppels die hun liefde en trouw feestelijk, met muziek en dans en wijn in het openbaar willen uitspreken”.

PERSONALIA Benoemd De bisschop heeft benoemd: ❖ M.A. de Korte cp, per 1 januari 2008 tot moderator van het Samenwerkingsverband Woerden – Oudewater – Kamerik. ❖ M.J. Thomassen cp, per 1 januari 2008 tot lid van het team (pastor) van het Samenwerkingsverband Woeden – Oudewater – Kamerik. ❖ G.J. Brohm, per 1 januari 2008 tot lid van het team (diaken) van het Samenwerkingsverband Woeden – Oudewater –Kamerik. ❖ V.d.P. Boro, per 19 maart 2008 tot parttime pastor van de Franssprekende parochie Tous Les Saint te Den Haag. ❖ Mr. J.C.F.M. Smulders, per 17 mei 2008 tot diaken van de Emmausparochie in Den Haag. Goedkeuring en zending De bisschop verleende pastorale zending en goedkeuring aan: ❖ J.G.M. van Hulsen, per 1 januari 2008 tot lid van het team (parochiecatecheet) van het Samenwerkingsverband Woerden – Oudewater – Kamerik.

I: www.hetsteiger.nl/vieringen/viering-vanliefde-en-trouw Maandag 18 augustus Eendaagse bedevaart naar Banneux, georganiseerd door het Rotterdamse Banneux-comité. In dat plaatsje in de Belgische Ardennen, waar wordt herdacht dat Maria verschenen is aan Mariëtte Beco, is gelegenheid voor gebed, rust en bezinning, alsook ontmoeting en gezelligheid. ‘Wij nodigen u graag uit om kennis te maken met de eenvoud, maar tegelijkertijd de diepe rijkdom van Banneux’, aldus het comité. I: mw. A. Opstal-Ammerlaan, 015 3693148

❖ C.M.T.M. van der Zwaan – Arends, per 1 januari 2008 tot lid van het team (pastoraal werkster) van het Samenwerkingsverband Woerden – Oudewater – Kamerik. ❖ Mr. drs. J. Sorgdrager, per 1 april 2008 tot geestelijk verzorger van de Broederscongregatie OLV van Zeven Smarten in Voorhout. ❖ F.P.N.M. Burgers MA, van 1 mei 2008 tot 31 december 2008, tot pastoraal werker van de parochies ZoeterwoudeDorp, Zoeterwoude-Rijndijk, Leiderdorp en Stompwijk.

Ontslag De bisschop verleende eervol ontslag aan: ❖ A.C.M. de Lange, per 1 mei 2008, als rector van het Medisch Centrum Haaglanden, Westeinde in Den Haag. ❖ E.J. Osendarp op, per 1 mei 2008, als pastoor/administrator van de OLV Rozenkrans en H. Albertus en H. Joseph te Rotterdam. ❖ Mr. drs. P.Th. Gründeman, per 1 november 2007, als lid van de Diocesane Commissie Kerk, Interieur en Kunst. ❖ Ir. F. van Aart, per 1 april 2008, als lid van de Diocesane Commissie Kerk, Interieur en Kunst.

COLOFON

1 november tot en met 30 november Maand van de Spiritualiteit Voor de tweede keer organiseren KRO, Dagblad Trouw en Uitgeverij Ten Have de “Maand van de Spiritualiteit”. Aan organisaties en particulieren zijn uitgenodigd aan te haken bij deze “maand”. Thema dit jaar: “Mijn betere ik”. De opening zal plaatsvinden op 1 november in Utrecht, met lezingen, theater, muziek en toneel en workshops, in het Catharijneconvent, de kathedraal van de Oud-katholieke kerk en de Domkerk.

Tussenbeide is de nieuws- en informatiekrant van het Bisdom Rotterdam. Het blad verschijnt onder verantwoordelijkheid van de afdeling Pers en Communicatie. Hoofdredactie: Francis Wout Redactie: Ted Konings, Monique Meeussen, Willien van Wieringen Aan dit nummer werkten verder mee: Hanneke Arts – Honselaar, Marinus van den Berg (column), Wietse Buma, Irmgard Busch, Henri Dingjan, Leny Janssen – Impens, Marianne van Keulen, Jessica Nan, Rutger Polderman, Guido Schürmann, Bep Willers – Van Oostwaard Redactie en abonnementenadministratie: Koningin Emmaplein 3, 3016 AA Rotterdam, Tel: 010 - 281 51 71, Fax: 010 - 436 71 90 E-mail: [email protected] Postgiro: 464304 Vormgeving: Halewijn NV Halewijnlaan 92 B-2050 Antwerpen

❖ J.J. Keuvelaar, per 1 april 2008, als lid van de Diocesane Commissie Kerk, Interieur en Kunst.

Fotografie: Irmgard Busch, Gerben van Es, Fotostudio Van Galen, Jan Jong, Wim Meckesenaar, Peter van Mulken, Jeroen Peters, Anton de Vroomen, Gabriëlle van der Werf, Stichting Nationaal Jongerenkorenfestival, www.katholieknederland.nl

Coördinator “Samenwerking Geboden 2” Met ingang van 1 mei is R.R.P.M. Peeters door bisschop Van Luyn benoemd tot fulltime hoofd Personeel & Organisatie met als bijzondere taakstelling “Coördinator Samenwerking Geboden 2”. Clustervorming heeft voor de komende jaren prioriteit in de parochies van het bisdom en op het bisdombureau. Een coördinator is in een dergelijk proces onontbeerlijk, zo stelt het bisdombestuur, dat zegt “blij te zijn dat de heer Peeters deze taak op zich wil nemen”. Peeters was hoofd van de afdeling Pastorale Dienstverlening. De vacature die daar ontstond is opgevuld door F.A.J. Olsthoorn. Hij combineert deze functie met het regiocoördinatorschap. Olsthoorn is zodoende ook lid geworden van de stafvergadering en het managementteam van het bisdom.

Drukkerij: Halewijn NV Halewijnlaan 92 B-2050 Antwerpen Abonnementen: € 1,50 per jaar (voor parochies) € 10 per jaar (individueel abonnement incl. porto) Abonnementen kunnen elk gewenst moment ingaan en worden automatisch verlengd, tenzij minimaal vier weken voor het verstrijken van de abonnementstermijn schriftelijk wordt opgezegd. Advertenties: ACTA Uitgeversorganisatie Truus Cuijpers, Postbus 7160, 6050 AD Maasbracht Tel: 0475 - 46 34 65, Fax: 0475 - 46 45 52 E-mail: [email protected] Overnemen: Artikelen uit Tussenbeide mogen vrij worden overgenomen in parochiebladen. Illustraties en foto’s mogen alleen worden gebruikt als vooraf toestemming is verleend door de redactie.

Maria van Jesse-ommegang

Laatste oproep Bisschop Van Luyn doet tussen 11 en 18 oktober mee aan de Jubileumbedevaart naar Lourdes. Het Franse bedevaartsoord verkeert dit jaar in feestelijke stemming, omdat het honderdvijftig jaar geleden is dat Maria daar verscheen aan Bernadette Soubirous. Organisator van de reist is Nationale Bedevaarten. Deze organisatie gaat al 125 jaar met pelgrims op pad naar Lourdes, ook een jubileum.

JEROEN PETERS

JAN JONG

De Maria van Jesse-ommegang in Delft kende op 15 juni een flinke belangstelling. Met name jongeren liepen dit jaar mee in de stille tocht ter herdenking van het wonder dat de blinde Machteld in 1327 weer deed zien. De RKJ-groep van Delft verzorgde rond de ommegang een programma met verschillende workshops, onder het thema “De kracht van de Hoop”.

Aanmelding voor de bedevaart kan voor 21 juli via contactpersonen in de parochies of via Nationale Bedevaarten. T: 073 – 6818111. Verdere informatie is ook te vinden op de website www.bisdomrotterdam.nl.

Tussenbeide

nummer 4 2008

15

jong!

jongerenkoren • AGENDA

Chantiel winnaar van festival in Rijsbergen

Jongerenkoren vertellen een verhaal In het weekend van 7 en 8 juni had alweer voor de negentiende keer het Nationaal Jongerenkorenfestival plaats in Rijsbergen - een klein Brabants dorp dat zich twee dagen per jaar hoofdstad van jongerenkorenland mag noemen. Zo’n achthonderd jongeren reizen af naar Rijsbergen om te ontmoeten, te vieren in feestzaal én eucharistieviering - en uiteraard om te zingen. De jongerenkoren uit het bisdom Rotterdam zijn traditioneel goed vertegenwoordigd op dit festival en ook deze editie deden ze weer van zich spreken. Van de 27 deelnemende koren waren er maar liefst veertien afkomstig uit ons bisdom. De A-competitie van het festival werd gewonnen door Jongerenkoor Chantiel uit Tiel, dat in 2000 en 2002 ook al met de wisselbeker naar huis ging. Dit jaar trad Chantiel aan met veel nieuwe jonge leden, die de kerk verbluft deden staan met een prachtig uitgevoerd Credo, en dat alles uit het hoofd, ook door de allerjongsten. De tweede en derde plaats werden bezet door de jongerenkoren Connection en Pama, beiden uit Den Haag. Dezelfde drie koren waren ook de favorieten van de publieksjury, maar dan in iets andere volgorde: Connection, Pama, Chantiel. In de B-competitie heerste

Jongerenkoor A-Capelle uit Capelle aan den IJssel. Vorig jaar degradeerde dit koor nog van de A naar de B groep; dit jaar kwam het koor getergd terug en stak met een sterk optreden zowel de vakals publiekjury in zijn zak.

Liturgie Opvallend is dat een groeiend aantal koren aandacht besteedt aan liturgische “aankleding” van het programma, wellicht ook gestimuleerd door de prijs voor liturgische uitstraling. Ze proberen echt een verhaal te vertellen met het programma dat ze brengen en De kinderkoren experimenteren met mogelijke invullingen van de liturgie in eigen parochie. Jongerenkoor St. Willibrordus uit Bodegraven had dit jaar de eigen pastor meegenomen om voor te gaan en te zingen bij hun eigen compositie “Steeds op zoek, bemoedig ons”. Jongerenkoor Pama las voorbeden tussen de nummers, die de teksten met elkaar verbonden en Jongerenkoor Chantiel gaf – voorafgaand aan het Credo – een toelichting op de traditionele geloofsbelijdenis. De show werd in dit opzicht echter gestolen door OJKO uit Rotterdam, dat tijdens het nummer “Verlos ons, Heer” levendig

STICHTING NATIONAAL JONGERENKORENFESTIVAL

Een belangrijke afspraak in de agenda van flink wat jongeren uit het bisdom, is het festival voor jongerenkoren in Rijsbergen. Jessica Nan uit Den Haag was een van de deelnemers. Zij zingt in het koor Connection en doet verslag van het festival.

gezamenlijk op het altaar tijdens de slotmanifestatie uitbeeldde hoe Mozes in een mandje op de Nijl te vondeling werd gelegd, en gevonden.

kinderen, die een gezamenlijk ingestudeerd nummer ten gehore brachten. De competitie voor kinderkoren werd gewonnen door kindercantorij Open Hof uit Rotterdam, op de voet gevolgd door kinderkoor Il Coro uit Rozenburg en kinderkoor Doreminicus uit Tiel. Volgend jaar zal het festival voor de twintigste maal plaatshebben en het thema van deze feestelijke editie wordt dan ook zeer toepasselijk: Vier met ons!

Kinderkoren Naast de jongerenkorencompetitie werd dit jaar voor de derde maal het Nationaal Kinderkorenfestival georganiseerd. Met alweer meer deelnemers dan vorig jaar, knapte het festival dat in een naast de kerk gelegen zalencomplex wordt gehouden, bijna uit zijn jasje. Tijdens de slotmanifestatie op zondagmiddag stond het altaar bomvol met

A G E N D A

Jongerenkoor Chantiel uit Tiel, nationaal kampioen

De diepte in met je geloof!

STICHTING NATIONAAL JONGERENKORENFESTIVAL

12 – 14 september, Den Haag Heb je vragen en een honger naar meer kennis over je geloof? Zoek je diepgang? Zin om met anderen je geloof te beleven? Dan ben je welkom bij Duc in Altum! Duc in Altum is een tweejarig vormingsprogramma van acht cursussen per jaar, waarbij je gave en interessante kennis ontvangt over het katholieke geloof en samen op zoek gaat naar meer verdieping. Het openingsweekend is in Den Haag van 12 tot en met 14 september. Kom de sfeer proeven en bekijk vrijblijvend of deze cursussen iets voor jou zijn. Informatie: www.ducinaltum.net.

Bijdragen, vragen, opmerkingen: [email protected]. 16 Tussenbeide nummer 4 2008

RKJ Zaalvoetbaltoernooi (5e!) 28 september, Baarn Een feestelijk zaalvoetbaltoernooi bij gelegenheid van het eerste lustrum. Er wordt gestart met een eucharistieviering in de H. Nicolaaskerk te Baarn, waarna in “De Trits” het sportieve geweld zal losbarsten. Kosten: € 5,- per persoon. Opgave en informatie: www.rkj.nl