sunday morning @ekwc
Voorwoord Een van de kenmerken van het keramisch proces is de verandering die het materiaal klei ondergaat totdat het als keramiek gebruiksklaar is. Het materiaal begint zacht en kneedbaar, krimpt als het droogt, krimpt verder en verhardt in de oven. En dan nog eens, als er glazuur is aangebracht en het werk waterdicht en duurzaam wordt gemaakt. Dit veranderingsproces eist van kunstenaars, ontwerpers en architecten een flexibele geest. Die flexibiliteit is ook nodig bij de heroriëntatie en reorganisatie die vanaf 2013 nodig zijn bij het Europees Keramisch Werkcentrum. Met de vrijstelling van overheidssubsidie (bijna een miljoen per jaar) vanaf 2013 moet het instituut binnen korte tijd de verandering ondergaan van zacht en kneedbaar naar hard en waterdicht. De krimp zet in 2012 in met het afscheid van 14 van de 22 medewerkers. Besloten wordt om het centrum open te stellen voor publiek, hoger onderwijs en bedrijfsleven zodat een breder financieel draagvlak wordt gecreëerd. Dit past niet in het bedrijfsgebouw aan de Zuid Willemsvaart in ’s-Hertogenbosch, dus wordt een zoektocht opgezet naar een betere locatie. Gesprekken worden gevoerd met wethouders en projectontwikkelaars in onder andere Delft, Eindhoven, ’s-Hertogenbosch en Zaandam. De provincie Noord-Brabant toont zich het meest daadkrachtig. In Oisterwijk is een leegstaande leerfabriek, gelegen aan het spoor, dat deels in eigendom is van de provincie en waar een ambachtelijke toekomst in wordt voorzien. In 2013 en 2014 wordt met vereende krachten gewerkt aan een overgang van ’s-Hertogenbosch naar Oisterwijk. Samenwerking, zichtbaarheid en innovatie vormen de sleutelwoorden voor de nabije toekomst.
Tegelijkertijd mag het heden niet uitgevlakt worden. In 2013 hebben 56 deelnemers een werkperiode in het centrum volbracht. De meesten verblijven drie maanden, sommigen korter een enkeling langer. Iedere deelnemer is intensief met het medium klei aan de slag gegaan, met resultaten die een persoonlijke verrijking hebben bewerkstelligd en die in vele gevallen ook hun weg hebben gevonden naar musea, tentoonstellingen, bedrijfscollecties of als prototype richting bedrijfsleven. In 2013 hebben de medewerkers zich enorm ingezet om dezelfde output te leveren als in voorgaande jaren. Het behoeft geen betoog wat voor prestatie dit is. Tevens hebben enkele vrijwilligers zich opgeworpen om het instituut door deze zware periode heen te helpen. Hierdoor eindigen we 2013 met 14 zeer betrokken collega’s. En dan, op de achtergrond en enkele keren ook op de voorgrond: een sturend, stimulerend en kunstlievend bestuur, dat zich onbezoldigd inzet voor het voortbestaan van een van de kroonjuwelen van de Nederlandse culturele sector. Zonder dit bestuur was het EKWC geschiedenis geworden en had ik dit voorwoord in verleden tijd geschreven. Dank Ilja van Haaren, voorzitter tot en met 2013, dank Hans van Duijn, voorzitter vanaf 2014. Op deze plaats dank ik tevens de beeldend kunstenaars en ontwerpers, de provincie NoordBrabant, de BKKC, het Mondriaan Fonds en het Stimuleringsfonds voor Creatieve Industrie voor het vertrouwen in Sundaymorning@ekwc. Beste lezer, we nemen u graag mee van 2013 naar 2014 en verder! Ranti Tjan
Sundaymorning@ekwc, the European Ceramic Workcentre Zuid Willemsvaart 215, 5211 SG ’s-Hertogenbosch 073 612 4500 (ma-di-wo-vr),
[email protected], sundaymorning.ekwc.nl
Kunstenaarsverblijfplaats + Kenniscentrum + Keramiek = Sundaymorning@ekwc Sundaymorning@ekwc is een artistiek laboratorium waarin de mogelijkheden van keramische toepassingen onderzocht, verbreed en geherformuleerd worden. En waar men door kritisch te zijn ten opzichte van een keramisch verleden een wisselwerking wil aangaan met het hedendaagse kunstendiscours. Daarnaast is deze plek ook een platform voor reflectie en ontmoetingen tussen beeldend kunstenaars, ontwerpers, architecten, critici, bemiddelaars, verzamelaars en andere kunstliefhebbers. Het grootste deel van de deelnemers heeft niet eerder met keramiek gewerkt. Dankzij een kundige staf, onderlinge uitwisseling van methoden en technieken en de mentaliteit van DIY en trial&error is de leercurve immer steil en zijn de resultaten verrassend. Zowel voor 2013 als voor 2014 is de belangstelling voor het centrum groot. Vele potentiële deelnemers moeten teleurgesteld worden en worden gevraagd om in een later stadium in te schrijven. Een strenge selectie zorgt voor een gemêleerd gezelschap: internationaal, uit diverse disciplines, verschillende leeftijdsklassen.
Een residency kent een verblijfsduur van 3 maanden. Het verblijf is intern waardoor de deelnemers optimaal gebruik kunnen maken van de werkplaatsen en ateliers die 24 uur per dag, zeven dagen in de week beschikbaar zijn. Niet zelden ontmoeten deelnemers die de nacht hebben doorgewerkt om zes uur ’s ochtends de deelnemers die juist vroeg willen beginnen. Samen drinken ze een kop koffie of iets sterkers en wensen ze elkaar een goede dienst. De afgelopen 40 jaar hebben meer dan 800 deelnemers gebruik gemaakt van de ovens, de kennis en de netwerken. Slechts weinigen zijn in de anonimiteit gebleven of gedoken. Iedere ambiteuze kunstenaar wil minstens eens in zijn leven een residency doen bij het EKWC. Voorgangers zijn onder andere Aladogan, Armando, Arink, Andriesse en Assman om het bij de A te houden of Simon Bedwell, Tony Cragg, Anish Kapoor, Anthony Gormley, Nicolas Pope om een handvol Britten te noemen. Resultaten van de werkplaats vinden wereldwijd hun weg naar verzamelaars, musea, tentoonstellingen. Zowel het Stedelijk Museum in ’s-Hertogenbosch, als het Stedelijk in Amsterdam, het Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam, Kröller-Müller Museum in Otterlo als musea als het V&A in London, het MAD in New York en tientallen anderen herbergen “onze” keramiek.
Adding Value
Virtueel en digitaal
Les Grands Travaux
Small scale, large outcome
Op initiatief van Beeldenstorm in Eindhoven, werkplaats voor metalen, worden twaalf jonge ontwerpers, verenigd in Dutch Invertuals, uitgenodigd om kennis te maken in de werkplaatsen van Beeldenstorm, Glasmuseum Leerdam en Sundaymorning@ekwc. Intentie is dat de ontwerpers gebruik maken van meerdere werkplaatsen. Met een onderzoekende houding worden vervolgens verrassende resultaten geboekt. Deze worden gepresenteerd tijdens de Dutch Design Week 2013. Het vervolg zal gepresenteerd worden tijdens de Salone di Mobile 2014 in Milaan. Kirstie van Noort, Mieke Meijer, OOS en Jólan van der Wiel hebben gebruik gemaakt van de kennis en faciliteiten van Sundaymorning@ekwc. Dit project is financieel mogelijk gemaakt door BKKC/ Provincie NoordBrabant en de gemeente Eindhoven.
De wereldwijde belangstelling voor het fenomeen “3D printing” laat ook de cad/cam afdeling van Sundaymorning@ekwc niet ongemoeid. Als toonaangevend instituut wordt veel tijd gestoken in onderzoek. Er worden door Froukje van Baren en Sander Alblas, geassisteerd door Stephan Mulder, recepten ontwikkeld voor het 3D printen van uiteenlopende soorten keramiek, waaronder porselein. Daarnaast wordt het digitaal vervaardigen van productiemallen in gips en styrofoam verder ontwikkeld. Steeds meer kunstenaars en vormgevers vinden hun weg daardoor naar digitale maaktechnieken. In Rome en Londen worden congressen en beurzen bezocht om voorop te kunnen blijven lopen in de ontwikkeling van cad/cam en keramiek. Voor een breder publiek is de werkplaats wekelijks geopend als Fablab Noord-Brabant.
Marien Schouten, tot 2014 tevens bestuurslid van het centrum, maakt enkele grote sculpturen waarvan er twee bestemd zijn voor het nieuwe Paleis van Justitie in Amsterdam en een derde is aangekocht door het Kröller-Müller Museum in Otterlo. Ook David Zink Yi komt terug, na een succesvolle werkperiode in 2011. Zijn octopussen werden goed ontvangen en waren in vele tentoonstellingen blikvanger, o.a. tijdens Art Bazel. In zijn nieuwe werkperiode in 2013 is Zink Yi doorgegaan met het uitbreiden van zijn octopussenoeuvre en vinden tien unieke exemplaren het levenslicht in de ovens van Sundaymorning@ekwc. Met een groot team van assistenten is aan deze productie gewerkt. De werken zijn vervolgens door zijn galerie Hauser & Wirth bij diverse collectioneurs en openbare verzamelingen ondergebracht.
Niet alleen beeldend kunstenaars en vormgevers zijn deelnemer bij Sundaymorning@ekwc, ook sieraadkunstenaars weten hun weg naar het centrum te vinden. Hebben in het recente verleden Gijs Bakker, Ruudt Peters en Dinie Besems hun stempel op het centrum gedrukt, in 2013 zijn eerst Ineke Heerkens en later Doris Maninger (tevens directeur van Alchimia in Florence) die zich in het keramische vak verdiepen en bekwamen. Informatief en bijzonder zijn de boekjes die Ineke Heerkens als verslaglegging van haar werkperiode heeft uitgegeven.
Internationale samenwerking
Deelnemers
Een van de grootste culturele manifestaties ter wereld is de Keramiek Biennale van Icheon, in Zuid-Korea. In 2013 was Sundaymorning@ekwc goed vertegenwoordigd met werk van negen alumni zoals Milan Kunc, Johan Creten en Isabelle Ferrand. Daarnaast is Sundaymorning@ekwc vertegenwoordigd in het bestuur van The Clay Foundation, organisator van the British Ceramic Biennial, die eveneens in de herfst van 2013 plaatsvindt. Het centrum onderhoudt verder intensieve contacten met de kunstacademies van Kiel en van Oslo. In Oslo verrijst een kopie van de werkplaats van Sundaymorning@ekwc, maar dan twee keer zo groot. Medewerkers van de kunstacademie van Kiel verblijven regelmatig in ’s-Hertogenbosch om zich te verdiepen in de organisatie van het instituut. Aan de Universiteit van Sunderland rondt Nick Renshaw zijn dissertatie af met als onderwerp the European Ceramic Workcentre in ‘s-Hertogenbosch.
Meer dan 50 deelnemers worden op basis van werkplan, cv en hun doorwerking voor de kunsten, de keramiek en de samenleving in 2013 toegelaten tot de faciliteiten van Sundaymorning@ekwc. Het grootste gedeelte heeft geen ervaring met keramiek, de gemiddelde leeftijd is in 2013 38 jaar en de herkomst en opleiding van de deelnemers is wereldwijd en divers. Enkele deelnemers zijn professor aan een universiteit, 18 anderen geven les aan een kunstacademie. Een enkeling is jonger dan 25, sommigen zijn de 60 gepasseerd. De verscheidenheid aan deelnemers geeft een impuls aan de ontwikkeling van keramiek doordat op allerlei onverwachte manieren met het medium klei wordt omgegaan. Het inspireren van elkaar, het afwezig zijn van artistiek hiërarchische relaties zoals de meester-leerling relatie, het bevorderen van discipline overschrijdend werken en het internationale karakter maken van het instituut een Europees Keramisch Werkcentrum.
Bestuur: Ilja van Haaren (tot 2014) Prof Ad van Berlo (vanaf 2014) Prof dr ir Hans van Duijn Prof dr Ernst van Alphen Simone van Bakel Drs Amo Bosman Marien Schouten (tot 2014) Ir Aart Wijnen
En: Henri Bisch Henk Koenen Leslie Segers Kathrin König Thomas König Joris Link Rob Ruimers
Directie: Ranti Tjan
Staf: Sander Alblas Froukje van Baren Linda Barkhuijsen Leo Buijs Silvie Mallens Froukje van der Meulen Stephan Mulder Erwin Nijholt Mieke Kamps Peter Oltheten Guido van Ophoven Monique Ouwers Marianne Peijnenburg
Stages: Andrea Clark Marijke Ernest Jon Geiger
Met speciale “2013” dank aan: Uli Schnier Diana Marechal Frans Masereelcentrum
Oisterwijk en Publiek
Oisterwijk en Bedrijfsleven
Oisterwijk en Onderwijs
Oisterwijk en Kunstenaars, Ontwerpers, Architecten
Vanaf de opening in 2015 is het EKWC toegankelijk voor publiek. Met een rondleiding worden diverse werkprocessen gepresenteerd, van het gebruik van de ovens voor het stoken tot keramiek, het 3D cad/camproces met printen, frezen en snijden tot en met het restaureren van keramiek, glas en andere objecten. Het EKWC verbreedt zich en zal ook disciplines die nauw verwant zijn met keramiek (bijvoorbeeld glas) en cad/cam (nl jacquard weven) laten zien. Een conceptstore en een bakkerij/ lunchroom complementeren de publieksvoorzieningen. Bezoekers kunnen voor of na een bezoek aan het EKWC te gast zijn in het vervolg van het KVL-complex, met diverse ambachtelijke en creatieve organisaties, of naar het rijkelijk met sfeer, winkels en restaurants bedeelde centrum van Oisterwijk lopen. Wie meer tijd heeft: Oisterwijk kent goede logiesmogelijkheden en een prachtige natuur om te fietsen of te wandelen.
Innovatie is al enige tijd het toverwoord in de creatieve industrie. R&D verdwijnt naar de achtergrond en daarvoor in de plaats komt Art & Development. Kunstenaars en ontwerpers gaan in op vragen uit zowel de samenleving als het bedrijfsleven. Soms productgericht, soms gericht op het oplossen van een maatschappelijk probleem. Binnen het EKWC zijn deze opgaven van harte welkom. Prototypes, creatieve oplossingen, ambachtelijke innovatie, iedereen op zoek naar een keramisch antwoord kan bij het EKWC terecht.
Binnen het nieuwe EKWC is er ruim plaats voor onderwijs. Enerzijds voor het begeleiden van PhDprogramma’s uit met name Groot-Brittannië, anderzijds is er ruimte voor masterclasses, workshops en introductiecursussen. Die worden zowel projectmatig als ad hoc aangeboden. Zo zullen per jaar 36 masterstudenten uit de gehele wereld gebruik maken van kennis en faciliteiten van het EKWC en 30 dagen lang gezamenlijk ondergedompeld worden in de wereld van klei en keramiek. Maar ook stageplekken en leerwerkplaatsen voor leerlingen van ROC’s zijn binnen het nieuwe instituut voorradig.
Naast bedrijfsleven, onderwijs en publiek blijft het in het EKWC natuurlijk draaien om de artistsin-residence: kunstenaars, ontwerpers en architecten van over de hele wereld die zich bekwamen in het keramisch proces. Naast de vertrouwde kennis en faciliteiten rondom klei zullen er ook mogelijkheden zijn om met andere materialen te werken. Bovendien zal het EKWC in Oisterwijk meer ateliers, meer werkplaatsen, kortom: meer mogelijkheden bieden. Alles is aanwezig om kruisbestuiving tussen deelnemers en disciplines te bewerkstelligen.
Koninklijke Verenigde Leerfabrieken Oisterwijk, foto Ron de Laat
Interieur impressie Twee Snoeken, Jan Verhagen
Oisterwijk
Oisterwijk en Provincie
Oisterwijk en de Ambachtenstraat 1
Oisterwijk (uitspraak: Oosterwijk, “wijk ten oosten van Tilburg”) is een Nederlands dorp met stadsrechten (uit 1212) in de provincie Noord-Brabant. De gemeente telt 25.812 inwoners en heeft een oppervlakte van 65km2. Oisterwijk ligt enkele kilometers ten oosten van Tilburg. Oisterwijk geldt als een toeristische trekpleister vanwege de vele bossen en vennen, die aansluiten bij een reeks natuurgebieden in aangrenzende dorpen. Daarnaast heeft Oisterwijk een gezellig centrum met goede horeca voorzieningen en bijzondere winkels. Oisterwijk kende in de 19e en 20e eeuw een bloeiende leer- en schoenindustrie. In 2004 ging de laatste fabriek, KVL Oisterwijk, failliet. Sinds dat moment zijn terrein en gebouwen beschikbaar voor een nieuwe toekomst.
In de provincie Noord-Brabant zijn meerdere instituten en werkplaatsen die “art & development” met elkaar kunnen combineren. Het Textielmuseum in Tilburg, Beeldenstorm in Eindhoven, het Weverymuseum in Geldrop, de onderwijsinstellingen zoals de Design Academy in Eindhoven, St Joost in ‘s- Hertogenbosch, de Technische Universiteit van Eindhoven, St Lucas te Boxtel en net over de grens het Glasmuseum in Leerdam en het Frans Masereelcentrum in Kasterlee. Samen is het mogelijk om Noord-Brabant te positioneren als centrum voor ambacht en innovatie waar bedrijfsleven, cultuur en hoger onderwijs elkaar gemakkelijk weten te vinden.
Architectenbureau de Twee Snoeken uit ‘s –Hertogenbosch heeft zich opgeworpen om het cultureel monumentaal erfgoed in Oisterwijk gebruiksklaar te maken voor het EKWC. Bestuurslid Aart Wijnen en mede-directeur van de Twee Snoeken zet zich hiervoor in. In nauwe samenwerking met de afdeling Vastgoed van de Provincie Noord-Brabant en de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij moet de voormalige leerlooijerij van het KVL complex een nieuwe parel worden in de culturele infrastructuur. Provincie en gemeente Oisterwijk investeren deze jaren in aankoop, sanering en hervitalisatie van dit historisch industriele complex in het centrum van Oisterwijk. Voor het EKWC betekent dit een gerenoveerd gebouw van 4500 m2 met werkplaatsen, ateliers, logeerverblijven en voldoende ruimte om publiek, hoger onderwijs en bedrijfsleven te kunnen ontvangen. Het nieuwe EKWC vormt ook het toegangsgebouw voor het verdere KVL terrein, met gebouwen waar ambacht, innovatie en creativiteit centraal staan.
KVL Oisterwijk is bereikbaar per trein (halte Oisterwijk ligt vlak bij de poort), en er is gratis parkeerterrein voor auto’s en bussen. Oisterwijk is in een uur en vijfenveertig minuten te bereiken vanaf Amsterdam Centraal en/of Amsterdam Schiphol. Bezoekers kunnen in Oisterwijk blijven overnachten.
Colofon Concept: Frans Masereel Centrum, Kasterlee Tekst: Sundaymorning@ekwc (met dank aan Wikipedia en Sofie Dederen) Ontwerp: Thonik Druk: Boom & van Ketel Foto voorzijde: Maarten Kolk/ Guus Kusters, onderzoeksperiode 2013 met dank aan Stimuleringsfonds voor Creatieve Industrie, Tichelaar Makkum, Thomas van Eyck.
In 2012 besluit de Minister van OCW dat voor Nederlandse beeldend kunstenaars twaalf beurzen per jaar beschikbaar worden gesteld die besteed kunnen worden bij Sundaymorning@ekwc. In 2013 kent de BKKC Impulsgelden toe aan Sundaymorning@ekwc om daarmee te stimuleren dat het centrum een overstap maakt naar Oisterwijk, zodat zichtbaarheid, samenwerking en innovatie verder worden ontwikkeld.
Isabel Ferrand, Presentatie Incheon Ceramic Biennale, 2013
Simon Bedwell, werkperiode 2013
Ipek Kotan, werkperiode 2013
Isabel Ferrand, Presentatie Incheon Ceramic Biennale, 2013
Kirstie van Noort, frezen van keramiek, 2013, Adding Value/ Dutch Invertuals, Dutch Design Week 2013
Marien Schouten, zt, 2013, Paleis van Justitie Amsterdam
Kiki Lamers, werkperiode 2013
Kiki Lamers, werkperiode 2013
Tanja Smeets, All Systems Melt Down, installatie museum Boijmans van Beuningen Rotterdam, 2013, foto Ernst Moritz
sunday morning @ekwc Deelnemers 2013 België Eleni Paschalides Annouk Thys Canada Eliza Au Duitsland Tilmann Meyer-Faje Anke Muffelmann Birgit Saupe Finland Jonas Lutz Frankrijk Anne Rochette Israël Yael Atzmony Italië Salvatore Arancio Litouwen Leonora Salihu
Nederland Beeldende Kunst Eylem Aladogan Gwenneth Boelens Helmie Brugman Lisa Couwenbergh Marja Kennis Damian Kapojos Maartje Korstanje Joris Kuipers Bastienne Kramer Kiki Lamers Maarten Overdijk Lieke Snellen Samantha Thole Dieke Venema Alex Winters Marjolein de Wit Henk Wolvers Nederland - Ontwerp Ineke Heerkens Maarten Kolk Guus Kusters Oskar Mensen Mieke Meyer Sophie Peet Barbara Vos Jólan van der Wiel
Nieuw-Zeeland Claude Jones Richard Wearn Oostenrijk Doris Maninger Peru David Zink Yi Portugal Isabel Ferrand Roemenië Adriana Ionescu Taiwan Yen Yu Lu
Verenigde Staten Andrea Clark Jon Geiger Alison Safford Patrick Strzelec Juan Torres Zuid-Korea Jieun Yoo Alex Yang Zwitserland Dimitri Bähler Estelle Gassman Laure Gonthier Thomas Müller
Turkije Ipek Kotan Verenigd Koninkrijk Janet Abrams Simon Bedwell
Deelnemers 2014: Yael Atzmony, Yasser Ballemans, Gerard Blaauw, Esther Kislin, Jacob Foran, Andrew Molheur, Elina Perez Gambe, Marjolijn de Wit, Julie Flohr, Jason Sachs, Amélie Proulx, Philip Lee, Sue Goldschmidt, Andrew Ippolitti , Zahed Tajeddin, Tamara van San, Charlotte de Smet, Berend Strik, Jonas Ohlsson, Esther Jiskoot, Marien Schouten, Boris van Berkum, Femmy Otten, Dick Verdult, Sandro Setola, Erno Langenberg, Giovanni Dalessi, Thomas van Linge, Chris Baaten, Marianne Theunissen, Wafae Ahalouch, Marcel Wanders
