www.nihankara.org
Summerschool ‘Keramiek in beweging’ van 19 - 26 augustus 2007 in Turkije
Inleiding ‘Keramiek in beweging’ wil een tiental Nederlandstalige studenten van universitaire en HBO-opleidingen op het brede gebied van kunstgeschiedenis t/m kunsten in Turkije kennis laten maken met geschiedenis en technieken van de keramiekkunst uit Iznik en Kütahya. De summerschool ‘Keramiek in Beweging’ start op zondag 19 augustus om 09.00 uur in Istanbul en eindigt op zondag 26 augustus in de loop van de middag in Ankara (zie bijlage voor details). ‘Keramiek in beweging’ is een activiteit in het kader van een groter project, waarin een aantal universiteiten en organisaties uit Turkije, Nederland en Italië samenwerkt op het gebied van geschiedenis en cultuur. Programma De summerschool bestaat uit: • Bezoeken aan musea, moskeeën, tombes en andere plaatsen met keramiek (vaatwerk en tegels) uit İznik en Kütahya (zowel collecties als in situ). • In situ colleges, voordrachten en workshops over grondstoffen, technieken, betekenissen en geschiedenis door dr. Hans Theunissen van de Universiteit Leiden, bevoegde deskundigen (o.a. drs. Agnita van ‘t Klooster, conservator Islamitische keramiek Keramiekmuseum Princessehof Leeuwarden) en handwerkslieden en kunstenaars ter plekke. Tijdens het programma worden verschillende grenzen verkend: - Die tussen verleden en heden. - Die tussen Turkije en Nederland. - Die tussen kunstnijverheid en industrie. - Die tussen kunst en kunstgeschiedenis. • De week wordt, afhankelijk van de opleiding die men in Nederland volgt, afgesloten met het maken van een presentatie, het schrijven van een paper/artikel of het maken of ontwerpen van een kunstwerk (keramiek, verf, video, etc.) op basis van de vooraf bestudeerde literatuur en hetgeen men gedurende de week heeft gezien en ervaren.
1
•
De eindproducten zullen op de laatste avond van de summerschool in Ankara gepresenteerd worden en (indien geschikt) ook te zien zijn op de overzichtstentoonstelling over Islamitische keramiek uit Nederlandse collecties (vanaf november 2007 in het Keramiekmuseum Princessehof te Leeuwarden). De zelfstandig (vóór vertrek) te bestuderen literatuur is: 1. John Carswell, Iznik Pottery, London 1998 (uitgave van het British Museum, via internet boekhandels als bol.com verkrijgbaar). 2. Gülru Necipoğlu, ‘From International Timurid to Ottoman: a Change in Taste in Sixteenth-Century Ceramic Tiles’, Muqarnas, VII (1990), 136-170. (gratis te downloaden en uit te printen via: http://archnet.org/library/documents/onedocument.tcl?document_id=4220
Het Nederlands Instituut voor Hoger Onderwijs te Ankara (NIHA) verstrekt na succesvolle deelname en afronding van de summerschool een schriftelijk testimonium aan de deelnemers waarin academisch niveau (2: van 1-2-3) en belasting in uren/ECTS (2 ECTS) vermeld staan. NIHA adviseert deelnemers die deze studiepunten in hun studieprogramma willen laten meetellen hiervoor vooraf toestemming aan te vragen aan de examencommissie van hun eigen opleiding. Dr. Hans Theunissen (Universiteit Leiden) is verantwoordelijk voor kwaliteitsbewaking van inhoud en niveau van de cursus. Evaluatie van deelname en afronding van de summerschool wordt gedaan door een commissie bestaande uit Hans Theunissen (Universiteit Leiden), Agnita van ‘t Klooster (conservator Islamitische keramiek Nationaal Keramiek Museum Het Princessehof, Leeuwarden) en Jak den Exter (directeur NIHA, Ankara). Kosten Deelnemers betalen zelf hun heen- en terugreis (heen tot Istanbul en terug vanaf Ankara). De lokale kosten van de summerschool zelf zijn beperkt (o.a. maaltijden en andere persoonlijke uitgaven), omdat NIHA Ankara een busje met chauffeur, de inschakeling van lokale docenten en de overnachtingen bekostigt. Deelname Studenten kunnen hun belangstelling kenbaar maken door vóór 20 juni 2007 de volgende gegevens per email te sturen naar
[email protected]: Naam en voorletters: Adres: Telefoon: Mobiel: E-mailadres: Naam opleiding: Plaats: Jaar/Fase: Programma/Specialisatie: Uit de belangstellenden wordt door Hans Theunissen een selectie gemaakt van 4 studenten kunstgeschiedenis en 6 studenten kunst. Op 1 juli is bekend wie er mee gaan. Voor vertrek naar Turkije wordt er op een nader te bepalen datum een introductiebijeenkomst gehouden bij de Universiteit Leiden.
2
Achtergrond Turkse keramiekkunst Turkije heeft een rijke (Islamitische) keramiektraditie die teruggaat tot de 13e eeuw (Selçukken). De opkomst van het Osmaanse Rijk als dominante staat in het gebied leidde tot een nieuwe impuls voor de keramiekkunst. Zo werden in de eerste helft van de 15e eeuw gebouwen in de Osmaanse sultansstad Bursa op grote schaal gedecoreerd met tegelwerk in verschillende technieken. In de loop van de 15e eeuw ontwikkelden Iznik en Kütahya zich tot de belangrijke centra voor de productie van Osmaans vaatwerk en tegels. In de 16e eeuw - de bloeiperiode van de Osmaans-Turkse keramiek - waren de sultans de grote opdrachtgevers. De ontwerpen voor keramiek kwamen uit de studio van het Topkapı Paleis in Istanbul en werden uitgevoerd in de ateliers van Iznik en Kütahya. In de loop van de 17e eeuw leidden economische factoren tot een sterke afname van de opdrachten van het hof voor met name de ateliers in Iznik die vrijwel geheel afhankelijk waren van het paleis. Aan het begin van de 18e eeuw ging de keramiekindustrie in Iznik zelfs geheel ten onder. Kütahya echter wist zich te handhaven en groeide in de 18e eeuw zelfs uit tot het centrum van Osmaanse keramiek. In de 19e en de 20e eeuw nam ook hier de productie geleidelijk af. Rond 1950 waren er nog slechts enkele keramiekbedrijven actief. In de jaren 1970 bloeide de Turkse keramiekproductie op door de oprichting van nieuwe fabrieken van gebruiksaardewerk (serviezen etc.). De aanwezigheid van grondstoffen en technische kennis maakte Kütahya tot een aantrekkelijke vestigingsplaats. In de jaren 1980 begon een complete Renaissance. Diverse factoren waren hierbij van invloed: de economische ontwikkeling van Turkije (meer financiële middelen), verbeterde kennis van keramische technieken (door onderwijs en onderzoek), gebruik van kwalitatief hoogwaardige grondstoffen die over grotere afstanden konden worden aangevoerd (verbeterde infrastructuur), een nieuwe generatie van hoog opgeleide kunstenaars en hernieuwde interesse voor het Osmaans-Turkse culturele erfgoed in Turkije en daarbuiten. Een sterke groei van het toerisme in Turkije creëerde bovendien een nieuwe afzetmarkt voor keramiek geïnspireerd door 16e-17e-eeuws Osmaans vaatwerk en tegels. De Renaissance bleef niet beperkt tot Kütahya. In tal van andere Turkse plaatsen 3
wordt tegenwoordig eveneens kwalitatief hoogwaardige keramiek geproduceerd. Het merendeel van de productie bestaat uit vaatwerk en tegels naar voorbeeld van 16e-17eeeuwse Iznik en Kütahya keramiek. Daarnaast vervaardigt een selecte groep keramisten “unieke” replica’s die inmiddels hun weg hebben gevonden naar de collecties van toonaangevende musea over de hele wereld (Louvre, Paris; Victoria & Albert, London). Het vervaardigen van replica’s geldt binnen de Turkse kunsttraditie als een topprestatie omdat een perfecte uitvoering van een bestaand ontwerp als een autonoom kunstwerk wordt gezien. De status die een replica in Turkije heeft stelt dus de Westerse “waardering” van replica’s ter discussie. Bovendien verkennen keramisten bewust de grenzen van de tradities en zoeken zij nieuwe wegen voor hun individuele artistieke ontwikkeling. Anno 2006 vormt de Turkse keramiekproductie niet alleen een belangrijke economische activiteit, maar ook een artistiek medium dat zich volop ontwikkelt.
4
Concept-Programma summerschool ‘Keramiek in Beweging’ Dag 1: zondag 19/08/2007 09.00 uur: Verzamelen bij de obelisk op het hippodroom te Istanbul. Eerste kennismaking. Vervoer per eigen busje naar het Çinili Köşk Museum en de Rüstem Paşa Moskee voor een eerste kennismaking met keramiek uit İznik. Vervolgens doorreis naar Iznik (totale reistijd ca. 3,5 uur) via de veerpont van Eskihisar. Lunch onderweg. Na aankomst in Iznik, bezoek aan het museum en de Groene Moskee.
Dag 2: maandag 20/08/2007 Hele dag en avond İznik met o.a. bezoek aan ateliers met presentaties en workshops en zo mogelijk ook een opgraving met resten van oude ateliers. Avondwandeling langs het meer met Turkse pantoffelparade.
Dag 3: dinsdag 21/08/2007 Vertrek naar Bursa voor een bezoek aan de Groene Moskee en Tombe en het Muradiye Complex. Doorreis naar Kütahya – met een korte stop in Bozüyük (Moskee). In Kütahya eerste kennismaking met de stad vanaf de citadel. Wandeling door centrum van de stad.
Dag 4: woensdag 22/08/2997 Ochtend: Bezoek Keramiekmuseum (II. Yakup Çelebi Imaret Külliyesi) en stadswandeling langs gebouwen met tegels in situ: • Ulu Cami (Grote Moskee) & Sakahane (Fontein) • Vacidiye Medresesi (religieuze school, nu Archeologisch Museum) • Diverse fonteinen • Kaditler Camii (Moskee) • Takvacılar/Timurtaş Paşa Camii (Moskee) • Sadettin Camii (Moskee) • Balıklı Tekkesi, Hamamı ve Camii (Moskee-complex) • Ali (Alo) Paşa Camii (Moskee) • Adalet Sarayı (voormalig Hükümet Konağı)(Paleis van Justitie) • Hisarbey Camii (achter Adalet Sarayı)(Moskee) Middag en avond: bezoek aan ateliers met presentaties en workshops.
Dag 5: donderdag 23/08/2007 Ochtend: Afronding bezoek Kütahya. Vervolgens reis naar Ankara (NIHA) met mogelijk een tussenstop in het schilderachtige plaatsje Beypazarı. Overnachting net als de komende dagen in het gebouw van NIHA
Dag 6: vrijdag 24/08/2007 Hele dag eigen opdracht met begeleiding
Dag 7: zaterdag 25/08/2007 Hele dag eigen opdracht met begeleiding Avond: afsluiting met korte presentaties + feest
Dag 8: zondag 26/08/2007 Evaluatie + afscheid Er bestaat een mogelijkheid langer bij NIHA te blijven (tegen een redelijke vergoeding)
5
