Organisatie
Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Hoofdthema
VVT Dag - ochtendprogramma
Datum bijeenkomst
30 november 2010
Locatie bijeenkomst
WTC Rotterdam
Dagvoorzitter
Tom van ‘t Hek
Notulist
Agnes Warntjes i.o.v. Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid
Opening Tom van ’t Hek opent het programma om 9:45 uur. Vandaag staan de vele veranderingen centraal. Wat gaat er allemaal gebeuren, hoe moeten de veranderingen uitgevoerd worden en wie moet dan doen? De sector is erg in ontwikkelingen, volgens een FNV enquête wil zelfs 58% van de beroepsbevolking in de zorg uittreden.
De toekomst van de VVT sector door Iris van Bennekom, ministerie van VWS Maatschappelijke trends zoals vergrijzing, individualisering, mondialisering, technische en financiële ontwikkelingen hebben invloed op de houdbaarheid van de AWBZ. Er wordt een groter beroep op zorg gedaan. Er is meer kennis bij patiënten en aanverwanten, dit biedt meer mogelijkheden maar zorgt ook verwarring. Door de technische ontwikkelingen komen chronische ziekten eerder aan het licht. Er is sprake van een kleinere beroepsbevolking is beschikbaar voor de zorg maar moet de collectieve zorg ook bekostigen. De zorg vormt nu een kwart van de collectieve sector en is de grootste groeier. Hierdoor komt er meer druk op de overheidsuitgaven. Langdurige zorg wordt middels vier systemen gefinancierd; de zorgverzekering, AWBZ, WMO en particuliere gelden. Voor de AWBZ ontstaat er een te ruime doelgroep ondanks scherpere indicaties en wordt financieel onhoudbaar. Dit wordt met name veroorzaakt door de onvoorspelbare groep jeugd. De AWBZ wordt niet meer de drager van de grote collectieve arrangementen. In het gedoogakkoord is een investering in de ouderenzorg van 850 mln. afgesproken. Dit wordt ingezet in veranderingen van de systemen en de kwaliteit. Door aanpassen van o.a. IQ criterium en het aanpassen van indicatiestellingen vanaf 2012 blijft de kern voor AWBZ over, de meest kwetsbare groep en wordt bepaald op basis van zorgzwaarte. Dit heeft met name consequenties voor Jeugd LVG. Vanaf 2014 gaat het nieuwe systeem in werking. Begeleiding komt vanuit WMO, de gemeente voert voortaan Jeugdzorg uit, ZVW is verantwoordelijk voor de revalidatiezorg en er wordt gestart met Scheiden Wonen Zorg. Alle zorg vanuit AWBZ valt dan ook onder Scheiden Wonen Zorg. Voor het verbeteren van de kwaliteit komen er kleinere eenheden die waarschijnlijk wel groter zijn georganiseerd. Er is sprake van onder andere minder overhead en ouderenmishandeling wordt teruggebracht. Er eindigen veel subsidies met als resultaat sobere collectieve arrangementen maar wel met meer eigen regie en verantwoordelijkheid en goede zorg uitgevoerd door professionals. De visie wordt ontwikkeld door studiereizen, publiek debat en beleidsevaluaties en wordt uitgevoerd in samenwerking met de sector op basis van vertrouwen in plaats van wantrouwen. De visie wordt in maart 2011 uitgebracht. Naast investeringen in de ouderenzorg is er ook geld beschikbaar voor innovatie in programma’s; overhead wordt afgebouwd, betere techniek wordt toegepast, er komt meer regie in de wijk en meer transparantie in zorg. Er wordt ook een groot zorgdebat georganiseerd, zoals het Big Care Debat in Engeland.
Pagina 1 van 6
Vanuit de zaal komt de suggestie om niet alleen inspiratie op te doen in de omliggende landen maar hoe de zorg juist bij de Latijnse culturen wordt uitgevoerd is zeer leerzaam. Er staan veel veranderingen op stapel maar soms is er slechts sprake van nieuwe administratieve handelingen. Het gedoogakkoord had de wens om dit alles in 2012 al in te voeren maar het advies is geweest om de veranderingen per 2014 door te voeren. Het baart VWS ook zorgen dat jeugdzorg door de gemeente moet worden uitgevoerd. Er moet goed gezocht worden naar de manier waarop de gemeente in de juiste positie wordt gebracht om jeugdzorg goed uit te kunnen voeren.
De verschraling voorbij door Paul Frissen Volgens Paul Frissen is het collectief kleiner maken van de collectieve sector een paradox. Zorg is een belangrijke sector, het werk in de zorg moet niet als een vanzelfsprekendheid beschouwd worden. Bezuinigingen in de sector zijn overigens wel heilzaam, de sector moet opnieuw kijken naar wat de oorsprong en de herkomst vanuit de vraag van de samenleving is geweest. Herontdek de geschiedenis en zoek naar verankering in de samenleving. Dat is de manier om onafhankelijk te worden van de ‘dealer’ overheid. Er is nu juist ruimte om minder afhankelijk te zijn van de overheid. De invloed van de overheid is laatste decennia toegenomen en politieke bemoeizucht is altijd in strijd met professionele bedrijfsvoering. De van oorsprong particuliere maatschappelijke organisatie hebben twee stadia doorlopen, naast verstatelijking en er is onlangs meer marktwerking toegepast. Dat marktwerking zou leiden tot goedkopere zorg is een groot misverstand, dit werkt alleen bij bulkinkoop en zorg is dierbaar en staat niet gelijk aan bulk, efficiency en prijsverlagingen. Kostenbeheersing lijkt in de zorg een onmogelijke opgave; professionals, medicijnen en medische apparaten zijn grondstoffen die zeker niet goedkoper worden. Dat transparantie leidt tot minder bureaucratie is evenmin waar en een betere logistieke organisatie leidt per definitie ook niet tot een kostenbesparende organisatie. Zorg blijft altijd een relationeel goed tussen, cliënt, patiënt, familie en hulpverlener. Ander aandachtspunt is dat kostenbeheersing nooit samen gaat met kwaliteitsverbetering, er zijn immers verschillende belangen. Veiligheid en verhoging van de kwaliteit vertraagt meestal het professionele proces. Kwaliteitsbewaking slaat op het toedelen van kwalificaties en moet horizontaal plaatsvinden door anderen met gezag. Als voorbeeld is er de Michelingids, deze heeft veel gezag maar is niet transparant, het berust immers op geheimen en mysterie. De vergrijzing geeft kansen voor een nieuwe markt, waar nog veel te winnen en te leren is. Er wordt vaak gesproken van de saaie vergrijzing die er aan komt maar wij zelf zijn de vergrijzing met hippe wensen en hogere eisen. Daarnaast komt er een grote gekleurde markt die nog onvoldoende wordt bediend. Geef cliënten een intensievere en belangrijke rol en vraag u af wie de eigenaar is van de organisatie. Vind nieuwe manieren voor het bepalen van beleid, de standaard cliëntraden zijn niet voldoende. Welke populatie wilt u bedienen, waarschijnlijk een variëteit van doelgroepen en biedt hiervoor verschillende mogelijkheden. Er is geen behoefte meer aan samenhang in zorg maar juist in verschil en variëteit. Er komt meer vraag naar meer luxe zorg en voorrangsposities. Dit verbetert ook de zorg voor de meer kwetsbaren aan de onderkant van de zorg. Blijf niet wachten op de maatregelen door de overheid maar neem zelf tijdig het initiatief. Kortom zorg voor gedurfd ondernemerschap.
Pagina 2 van 6
Golden Circle Debat met Jan Coolen, Goos Eilander, Yvonne van Gilse, Emmy Janssen-Sengers, Klaas Kuilman, Patricia Esveld, Ton van Overbeek en Paul van Rooij. Er is een trend in meer thuiszorg en -verpleging en naast aandacht voor verpleging komt er ook aandacht voor het vermijden van beperkingen. Jan Coolen juicht meer creativiteit in de sector toe maar de huidige soladariteit moet wel in stand blijven. Ton van Overbeek vindt het belangrijk wanneer de sector af komt van de subsidieverslaving maar vraagt zich af of dit wel mogelijk is omdat er in het gedoogakkoord zoveel is voorgeschreven. Yvonne van Gilse meent dat veel vernieuwing in de langdurige zorg afhankelijk is van subsidie en nauwelijks beklijft. Belangrijk is om gezamenlijk te bepalen wat de waarde is van zorg voor de burger en voor de maatschappij. Volgens Klaas Kuilman bemoeit de overheid zich veel te veel met de organisaties, ook al wil je als organisatie meer afstand. Werknemers denken zelfs dat het management al die nieuwe regels voorschrijft, terwijl het management de regels alleen maar doorschuift. Als bestuurder heb je meer taken dan alleen maar het doorschuiven van de regels, meent Patricia van Esveld. Paul van Rooij is voorstander van meer afstand tussen overheid en zorg. Veel ambtenaren kunnen wat hem betreft wegbezuinigd worden. Ondernemerschap is belangrijk in de zorg maar is wel afhankelijk van de prikkels, vragen en eisen van de cliënten. Zolang deze niets opeisen, kun je ook niet ondernemen in de sector. Emmy Janssen - Singers meldt een positief effect van het stopzetten van subsidie. De V&VN heeft nu 32.000 betalende leden zonder subsidie tegenover voorheen 12.00 leden met subsidie van de overheid. De druk van het wegvallen van subsidie zorgt voor creativiteit. Zij meent overigens dat de medewerkers in de sector moeilijk zijn te veranderen. Discussie Vanuit de organisaties komen er wel initiatieven, de consument blijft hierin sterk achter. De cliënt is nog niet helemaal klaar voor, wil je acties laten slagen dan moet je initiatieven vergroot opzetten. Dit komt ook door de manier waarop zij worden aangesproken. Er zijn cliëntraden die zich vastklampen aan de wettelijke bevoegdheden maar dit komt waarschijnlijk ook hoe zij worden benaderd door het bestuur. De consument krijgt pas meer macht als er ook wat te kiezen is, er zijn nu nauwelijks verschillende keuzemogelijkheden. De consument moet duidelijk gemaakt worden dat zij bepalen waaraan ze geld moeten, willen en mogen besteden. Consumenten willen juist kiezen in de zorg die voor hen van waarde is en niet in 30 verschillende zorgaanbieders. Zorg moet je bij verschillende aanbieders kunnen inkopen. Er blijft een groep bestaan die geen behoefte heeft aan zelfredzaamheid maar juist aan regie van buitenaf. Ook voor deze groep kun je variëteit aanbieden en geeft ook aan dat solidariteit van belang blijft. Daarnaast kan organische solidariteit bijvoorbeeld vanuit de wijk worden teruggebracht. Duidelijk is dat wanneer je hetzelfde wil blijven, je toch moet veranderen, de omgeving verandert immers voortdurend. De huidige CAO werkt niet mee in flexibele arbeidsmarkten, hier ligt ook een kans voor nieuwe technieken (innovatie). De CAO van nu sluit niet aan bij de wensen van de cliënten en de maatschappelijke ontwikkelingen en er bestaat zeker geen solidariteit tussen werknemers onderling. Een nieuw systeem kan pas werken met andere arbeidsverhoudingen.
Pagina 3 van 6
Van patiëntgerichte naar patiënt georiënteerde zorg door Desiree Struijk Er moet een omschakeling gaan plaatsvinden van patiëntgerichte zorg naar patiënt georiënteerde zorg. Excelleren in de generieke aspecten als betrouwbaar, kwaliteit, veilig en gemak is niet meer voldoende. Kinderen en kleinkinderen verwachten voor zichzelf maar ook voor hun (groot)ouders daarnaast ook comfort en een kwalitatieve, emotievolle en positieve belevenis. Organisaties moeten het beleven van de Guest Journey optimaliseren. Ga als organisatie in de schoenen staan van de cliënt, wat maakt hij mee, wie is daar bij betrokken. Dementerende ouderen zijn immers niet de juiste gesprekspartner maar juist de familieleden en zijn beleven ook de Guest Journey. Familieleden of andere betrokkenen uit de naaste omgeving zijn wellicht de potentiële doelgroep en kunnen goede of slechte ambassadeurs zijn. De afgelopen 30 jaar zijn er volgens Desiree weinig veranderingen geweest wat betreft het ontvangen en behandelen van cliënten. De nadruk ligt nog steeds te veel op het primaire zorgproces. Waarom zou men over gaan tot klant georiënteerd aanbod, de rollators worden toch wel verkocht. Er is nog steeds sprake van onverschilligheid. Handelingen in de tweede prioriteit geven ook toegevoegde waarde aan de kwaliteit van het leven. Dit nieuwe commercieel denken lijkt een vies woord te zijn in de sector maar toch moet er beter worden samengewerkt om zo betere zorg voor de cliënt te kunnen realiseren en zo kun je scoren en jezelf onderscheiden in de markt. Men moet inspelen op de behoeften, verlangens en de zintuigen van de cliënt en zijn omgeving (bezoekers) door Character Profiling. Voorop staat dat iedereen er toe doet en er zijn verschillende groep die elk hun zintuigen anders gebruiken, er zijn proevers, voelers en ruikers, auditieve mensen en visuele mensen. Deze groepen hebben elk een andere ‘kijk’ op de organisatie en ervaren alles anders. De organisatie moet hier op inspelen en moet een waardevolle belevenis met herkenbare rituelen realiseren. De kwaliteit van het leven is in de zorg ondergesneeuwd. Met hetzelfde budget is meer mogelijk door andere keuzes te maken. Volgens Desiree zal het begrip solidariteit langzamerhand slijten in de Nederlandse maatschappij. Instellingen moeten zorgen voor een duidelijke identiteit binnen de gemeenschap en dat gebeurt niet door het vernieuwen van de huisstijl. De waarden van de organisatie moeten overal terugkomen en moeten worden gedragen door het management. Bekend is dat wanneer het beeld van de organisatie bij alle betrokkenen hetzelfde is, ziekteverzuim afneemt. Binnen de organisatie moet er ruimte zijn voor zelfexpressie. Het is belangrijk om als organisatie verschil te (h)erkennen in de belevenis van de cliënten. Groepen die visueel zijn ingesteld zijn oriënterend en analytisch, groepen die op het gehoor zijn ingesteld zijn met name beschouwend en nauwkeurig. Personen die de nadruk leggen op voelen vinden het persoonlijk contact belangrijk en de groepen die vooral proeven en ruiken zijn creatief en emotievol. Elke groep vindt verschillende dingen van belang. Het is belangrijk om je als organisatie af te stemmen op de verschillende zintuigen door verschillende rituelen. De ervaring leert dat organisaties in principe goede intenties heeft maar wanneer je gaat meten zoals de cliënt dat doet dan is er altijd meer sprake van positieve en negatieve uitschieters. Bedrijven meten vaak enkel wat zij zelf willen weten en dat is vaak iets wat de cliënt niet belangrijk vindt
Pauze 11.40 uur - 12.05 uur
Pagina 4 van 6
Marktwerking in energie: al 10 jaar een moeizame zoektocht naar vertrouwen tussen markt en overheid door André Jurjus In principe zorgt marktontwikkeling voor creativiteit en innovatie en is spannend, uitdagend en stimulerend. Het aanknopingspunt met de liberalisering binnen de zorg en de energiemarkt is de politiek. Het liberaliseringproces van de energiemarkt is nu 10 jaar onderweg en nog steeds omstreden. De liberalisering van de energiemarkt is in stappen uitgezet. Er worden nog steeds onnodige discussies gevoerd met de overheid over onderwerpen als waarom gaat de prijs omhoog, wie hanteert het lichtknopje en op welke manieren wordt er duurzaam ondernomen. Terwijl de discussie juist zou moeten gaan over bijvoorbeeld of de juiste afspraken zijn gemaakt wat betreft het milieu. Duidelijk is nu wel dat de overheid zich altijd blijft bemoeien met de energiemarkt. Elke keer als er grote stappen worden gemaakt in het proces zoals verkoop van energiebedrijven, rakelt het politieke debat steeds weer op. Daar waar de politiek weer meer greep wil hebben, is voor betere marktwerking juist nodig dat ze loslaten. Deze paradox maakt het extreem lastig om de liberalisering op koers te houden en de markt steeds beter te laten werken. Overigens vertrouwt 83% van de consumenten de toekomst van energie niet aan bedrijven toe. Het draagvlak voor een vrije energiemarkt is dus nog steeds flinterdun. Er wordt weinig geswitcht door de consument, slechts 20% van de consument zorgt voor alle switchen. Hoewel het lastig is om met een uniform product een concurrentie positie in te nemen is dat toch mogelijk door prijscomponenten (goedkoopste) en beleveniscomponenten (alleen groene energie) te gebruiken. Grootste les in dit proces, is het moeten hebben van een gezamenlijke visie van hoe de markt ingericht zou moeten zijn en dit ook als sector gezamenlijk uitdragen. Belangrijk hierbij is dat de overheid deze visie begrijpt zodat de overheid overtuigd wordt en haar vertrouwen wordt gewonnen. Liberalisering is alleen dan een succes wanneer er een wisselwerking is tussen een sterke markt en een sterke (duidelijke) overheid. Beide partijen laten overigens wel wat steken vallen, de overheid blijft zich bemoeien met beslissingen en de markt is te veel met zichzelf bezig. Er blijven twee dilemma’s; concurrerende bedrijven frustreren het liberaliseringproces en concurrerende politieke partijen doen dat ook. Bedrijven kunnen elkaar niet helemaal wegconcurreren, door monopolievorming verdwijnt de markt. Politieke partijen voeren de discussie over windenergie versus kolenenergie voor de gunst van de kiezer.
Managen van veranderingen door Dick Slootweg Dick refereert naar het boek, ‘Help, de ijsberg smelt’ van John Kotter. In dit boek staat op een simpele manier de essentie van veranderingsmanagement beschreven. Verandermanagement bestaat uit 8 stappen; urgentiebesef, vormen van leidende coalitie, ontwikkelen van strategie en visie, het communiceren van de veranderingsstrategie, creëren van draagvlak, successen genereren, verbeteringen consolideren en veranderingen verankeren. Er is altijd een aanleiding nodig om te willen veranderen. De urgentie van de noodzaak van de verandering moet breed gedragen worden. Communiceer de noodzaak van veranderingen breeduit en begin onderaan in de organisatie. Bereid de mensen voor en motiveer en mobiliseer ze. Je hoeft nog niet meteen een oplossing te geven of te weten, maar vraag hulp. Iedereen moet weten dat er wat aan de hand is en dat er urgentie is om te veranderen. Zoals een andere manier van internet gebruiken want jongeren gebruiken social media anders dan ouderen. Daarop moet je anticiperen, net als de zorg die weet dat er altijd geldtekort zal zijn, daarop kun je anticiperen.
Pagina 5 van 6
Er zijn verschillende gebruikers van de social media, deze zijn in een schema van Forrester Research uiteengezet. Gebruik vooruitlopers en criticasters in de organisatie en geef ze vrijheid, bijvoorbeeld door middel van pilots. Geef als voorwaarde mee dat ze anderen ook enthousiast weten te maken. Vier je succes, want dit geeft altijd weer inspiratie voor nieuwe creatieve projecten en oplossingen. Zoek de kracht binnen de eigen organisatie en faciliteer de mogelijkheid om te kunnen veranderen. En kijk goed naar wat je wel en niet kunt waarmaken want het verschil tussen een goed en slecht bedrijf hangt af van wat het bedrijf kan waarmaken.
Golden Circle Debat Discussie Wie gaat de veranderingen gestalte geven en wat is de rol van de patiënt? Volgens de verzekeraars zijn er weinig initiatieven, geduld van hen en de cliënten raakt op. Urgentie wordt zo groter en zal het proces versnellen. Voor de consument is het vreemd dat er verschil is in de kwaliteit van de aanbieders van zorg. Het meten van kwaliteit kan enkel wanneer de zorg plaatsvindt, het contactmoment tussen verpleger en cliënt. De visie wordt vaak genoeg toegelicht en dat de cliënt centraal staat wordt altijd beschreven. Er ontbreekt altijd een uitvoering ervan, hoe die visie er in de praktijk uit ziet, wordt vrijwel nooit uitgelegd. Zullen er partijen van buitenaf mee gaan bepalen in de zorgsector? Dit gebeurt nu ook al en is het niet onwaarschijnlijk dat ook Philips een zorgaanbieder wordt of al is. Zorginstellingen moeten meer zoeken naar allianties met pensioenverzekeraars, zorgverzekeraars maar moeten dan wel zelf op orde zijn. Statements Waardevolle zorg Zelforganisatie en empowerment van cliënt Andere initiatieven en meer aandacht voor preventie Niet zorg en overheid maar markt en zorg Zorgen begint met ontzorgen Coöperaties aangaan met buurt Regelgeving neerleggen bij de betalers Overheid moet zich enkel bemoeien met zaken die er toe doen
Sluiting Tom van ’t Hek bedankt iedereen voor zijn inzet en wenst allen veel succes met de komende veranderingen. De sessie wordt gesloten om 13.20 uur.
Pagina 6 van 6
