Infosessie mediation/stress en zelfzorg Omgaan met stress op de werkvloer
Dienst psychosociaal welzijn BRUGGE: 050/47 47 35 HERENTALS: 014/84 94 93
Inhoudstafel 1.
Een aantal cijfers
2.
Motieven
3.
Inzicht in het fenomeen stress
4.
Voorkomen van stress op de werkvloer (primaire en secundaire preventie)
5.
Wat als het toch mis loopt (tertiaire preventie)
Cijfers Werkbaarheidsmonitor
3
1. Cijfers
2. Motieven •
Sociale motieven • •
•
Economische motieven •
•
Afhankelijk van organisatie Zorg en aandacht voor medewerkers
Stress op de werkvloer brengt directe en indirecte kosten met zich mee
Wettelijke motieven • • •
Welzijnswet en bijhorende KB CAO nr. 72 van 30/3/1999 CAO nr.104
3. Inzicht i/h fenomeen stress
Er wordt heel wat onzin verteld en geschreven over stress. Een juister beeld van stress helpt je om het probleem aan te pakken.
3.1. Definitie
•
Stress = een onevenwicht tussen draaglast en draagkracht
•
Dit onevenwicht ervaren wij als ‘bedreigend’
3.2. Gevolgen voor het individu
•
Verstoorde balans draagkracht/draaglast kan leiden tot • • • •
Mentale belasting Spanningsklachten en overspanning Burn-out Depressie
3.2. Gevolgen voor het individu: burnout
•
Langdurig proces waarbij iemand volledig vastgelopen is (eindstadium)
•
Bij mensen die zeer gemotiveerd zijn, persoonlijk betrokken => teleurstellingen •
Een extreme reactie op emotioneel veeleisend werk waarbij de werknemer emotioneel uitgeput raakt
•
Combinatie werkvlak + draagkracht
•
Valkuil om impact werk te minimaliseren
3.2. Gevolgen voor het individu: burnout •
Kenmerken: • Uitputting: uitputting van emotionele middelen. Gekarakteriseerd door mentale, emotionele en fysieke moeheid • Cynisme (depersonalisatie): ontwikkeling van onpersoonlijke, negatieve, niet sympathieke attituden ten opzichte van de werkomgeving, klant of de dienst • Gevoelens van lage persoonlijke bekwaamheid
3.2. Gevolgen voor het individu: depressie
•
Resultaat van verschillende oorzaken
•
Kenmerken: sombere stemming, gebrek aan energie, niet meer kunnen genieten negatieve kijk
•
Niet: tijdelijke neerslachtigheid/ spanning, wel: ernstige en langdurige verandering in stemming en gedrag
•
Heeft betrekking op alle levensdomeinen
3.3. Oorzaken
Bij de meeste onder ons heeft stress meer dan één oorzaak. Vaak gaat het om een combinatie van elementen. Het is niet altijd even gemakkelijk uit te maken waarom sommige mensen in een bepaalde periode stress krijgen en andere niet.
3.3. Oorzaken •
A. Factoren in de persoon
•
B. Factoren in de situatie • Situatie op het werk • Situatie in de privé
A. Factoren in de persoon •
Manier van kijken
•
Hanteringsmogelijkheden
•
Persoonlijkheidskenmerken
B. Factoren in situatie: privé
•
Hebben een invloed op de stressweerbaarheidsgrens
•
Maken dat de emmer bijna vol is als je vertrekt naar het werk
•
Bij het opmaken van de balans: hou rekening met factoren uit het werk en de privé.
•
Vb. puberende kinderen, ruzie met partner, huishouden, verlies, gezondheid…
B. Factoren in situatie: werk •
Psychosociale risico’s op het werk:
•
De kans dat een of meerdere werknemers psychische schade ondervinden die al dan niet kan gepaard gaan met lichamelijke schade, ten gevolge van een blootstelling aan de elementen van • • • • •
• •
de arbeidsorganisatie de arbeidsinhoud de arbeidsvoorwaarden de arbeidsomstandigheden de interpersoonlijke relaties op het werk
waarop de werkgever een impact heeft en die objectief een gevaar inhouden.
B. Factoren in situatie: werk Risicoanalyse ‘’De werkgever identificeert de situaties die aanleiding kunnen geven tot psychosociale risico’s op het werk. Hij houdt inzonderheid rekening met de situaties die aanleiding kunnen geven tot stress of burn-out veroorzaakt door het werk of tot schade aan de gezondheid die voortvloeit uit conflicten verbonden aan het werk of uit geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk.’’
•
Geen doel op zich, wel middel om preventiemaatregelen te kunnen treffen met het oog op de beheersing van de risico’s
B. Factoren in situatie: werk Risicoanalyse •
Risico’s bepalen en evalueren rekening houdend met: • • • • • •
Arbeidsorganisatie Arbeidsinhoud Arbeidsvoorwaarden Arbeidsomstandigheden De interpersoonlijke relaties op het werk Contact met derden en feitenregister
•
Uitgevoerd door WG in samenwerking met de medewerkers
•
PAPS betrekken wanneer complexiteit van de analyse het vereist
•
WG treft de passende preventiemaatregelen om psychosociale risico’s te voorkomen (voor zover impact op het gevaar)
B. Factoren in situatie: werk •
Arbeidsorganisatie: • • • • • •
Structuur Samenwerking tussen diensten Procedures Algemene beleid Communicatie …
B. Factoren in situatie: werk •
Arbeidsinhoud • • • • • •
Aard van het werk Taakduidelijkheid Complexiteit Variatie Belasting (emotioneel, psychisch, fysiek) …
B. Factoren in situatie: werk •
Arbeidsinhoud
Ongunstige uitkomsten: -
Hoge taakeisen:
-
Emotioneel Cognitief Fysiek
Regelmogelijkheden Sociale steun
Burnout Absenteïsme Geïrriteerdheid Overspanning Frustratie …
B. Factoren in situatie: werk •
Arbeidsvoorwaarden • • • • • •
Uurrooster en arbeidsduur Opleidingsmogelijkheden Verloning Loopbaanmogelijkheden Evaluatieprocedures …
B. Factoren in situatie: werk •
Arbeidsomstandigheden • • • • •
Inrichting van de arbeidsplaatsen Arbeidsmiddelen Omgevingsfactoren Werkhoudingen …
B. Factoren in situatie: werk •
Arbeidsverhoudingen • • • • • •
Relaties tussen collega’s en leidinggevenden Relaties met derden Relaties tussen groepen Communicatie Ondersteuning …
3.4. Stressbeheersing •
Mogelijkheden bij stress: •
Draaglast beperken
•
Draagkracht vergroten
4. Psychosociaal preventiebeleid 1. Primaire preventie Voorkomen van risico’s en problemen 2. Secundaire preventie Vroegtijdig opsporen van problemen om schade te voorkomen 3. Tertiaire preventie Schade beperken
4.1. Primaire preventie
Primaire interventies zijn per definitie proactief en gericht op het verkleinen van de kans op stress op het werk. Hiertoe behoren bijvoorbeeld beleid en plannen van aanpak gericht op het bestrijden van stress op de werkvloer en het herinrichten van de psychosociale werkomgeving.
4,1 Primaire preventie Wat kan je als organisatie doen?
• Draagkracht verhogen • Belang sociale steun (cf. karasek) benutten: • • • •
Erkenning van LG (vb. bij werkdruk) Intervisie (‘’gedeelde smart is halve smart’’) Informele contacten bevorderen Teamactiviteiten (informeel of formeel vb. opleiding)
• Recuperatiemomenten: • Pauzes optimaal benutten • Actieve ontspanning bevorderen (vb. wandeling)
• Gezonde voeding bevorderen (fruit, thee…) • Humor 32
4,1 Primaire preventie Wat kan je als organisatie doen?
• Draaglast beperken • Oorzaken binnen het werk elimineren (risicoanalyse!) • Bijvoorbeeld: • • • • • • •
Systeem om werkdruk op te volgen Evalueren efficiëntie administratieve flow Communicatiebeleid (vb. tussen diensten, verticale comm.) Voldoende en kwaliteitsvolle werkmiddelen voorzien (vb. informatica) Ergonomische werkmiddelen Thuiswerk/flextijden …
• = op maat van de organisatie 33
4.1. Primaire preventie Waarin kan Provikmo u ondersteunen?
•
Projectbegeleiding van een stressbeleid/welzijnsbeleid op maat van uw organisatie •
Volledige trajectbegeleiding
•
Ondersteuning in onderdelen van het beleid (vb. afname risicoanalyse)
4,1 Primaire preventie Uitwerken van een stress beleid/welzijnsbeleid 1) Engagement management 2) Werkgroep oprichten 3) Situatie in kaart brengen: meten is weten 4) Opmaken visietekst 5) Uitwerking beleidsplan 6) Implementeren beleid 7) Evaluatie en bijsturing
Uitwerken van een stress beleid/welzijnsbeleid Stap 1 en 2 : Belangrijke partners • Belangrijke partners binnen het verhaal: • • • • • • •
Directie Personeelsdienst Preventiedienst: interne PA, PAPS, AG Hiërarchische lijn Vertegenwoordigers van de werknemers Vertrouwenspersonen Eventueel andere specialisten
Uitwerken van een stress beleid/welzijnsbeleid Stap 3: Situatie in kaart brengen • risicoanalyse psychosociaal welzijn • Individuele gesprekken • Participatieve werkgroep • Tevredenheidsenquête (MIOS)
• Andere informatiebronnen: • • • • • • • •
Turnover/absenteïsmecijfers Exitgesprekken Verzuimgesprekken Functioneringsgesprekken Arbeidsgeneesheer Psychosociale interventies Feitenregister …
Uitwerken van een stress beleid/welzijnsbeleid Stap 4: Opmaken visietekst •
Basis voor het beleidsplan/protocol.
•
D.m.v. een beleidsverklaring wordt het stress/welzijnsbeleid in de bredere context v/d bedrijfsstrategie & personeelszorg geplaatst.
•
Beleidsverklaring zorgt voor betrokkenheid & draagvlak.
•
Starschot voor de implementatie van het beleid.
•
Elementen: doelstellingen, motieven, …
Uitwerken van een stress beleid/welzijnsbeleid Stap 5: Uitwerking beleidsplan
•
•
Preventiemaatregelen bepalen op elk niveau: •
Organisatieniveau
•
Team niveau
•
Individueel niveau
Vb. door middel van brainstormsessies
Uitwerken van een stress beleid/welzijnsbeleid Stap 6: Implementatie beleid
•
Communicatiestrategie
•
Informeren en opleiden leidinggevenden
•
Informeren en opleiden werknemers
Uitwerken van een stress beleid/welzijnsbeleid Stap 7: Evaluatie en bijsturing •
Kwaliteit van project aantonen
•
Project verbeteren
•
Toetsing van het uitgewerkte beleid via opvolging van kengetallen en kwalitatieve elementen
•
Nagaan of beleid verankerd is in bedrijf
4.2. Secundaire preventie
Secundaire interventies zijn tijdige reacties gericht op de ontwikkeling van vaardigheden van werknemers om met psychosociale risico’s om te gaan. Interventies bij stress kunnen bijvoorbeeld trainingen, personeelsenquêtes of conflictoplossingen zijn.
4.2. Secundaire preventie Wat kan de organisatie zelf doen:
•
Alert zijn voor signalen van overbelasting • • •
Ken je medewerkers Pols expliciet naar spanningsvolle situatie Proactief i.p.v. reactief
•
Medewerkers informeren over stress en zelfzorg
•
Benut informatiebronnen: •
Verzuimgesprekken, exitgesprekken, functioneringsgesprekken
4.2. Secundaire preventie Waarin kan Provikmo u ondersteunen:
•
Opleiding stress en zelfzorg voor teams (herkennen van stress, omgaan met stress en spanningen, …)
•
Opleiding stress en zelfzorg voor leidinggevenden (herkennen van alarmsymptomen, ‘ontstressend reageren)
5. Tertiaire maatregelen
Tertiaire interventies zijn gericht op het beperken en herstellen van schade als gevolg van stress op het werk. Daartoe behoren bijvoorbeeld bedrijfsovereenkomsten, maar ook nazorg, counseling en therapie.
5.1. Tertiaire preventie Wat kan de organisatie zelf doen:
• Eerste opvang bieden • Leidinggevende, vertrouwenspersoon
• Coaching aanbieden • Tijdig doorverwijzen • Re-integratie faciliteren • Op niveau van de job, de persoon zelf en het team
5.3. Tertiaire preventie Waarin kan Provikmo jullie ondersteunen:
• Groepsbegeleidingen of interventies naar aanleiding van de risicoanalyse. • Het opvangen en bijstaan van werknemers met stressproblematiek • ≠ klinische begeleiding • Nagaan of verdere doorverwijzing noodzakelijk is • Werken aan de draaglast/draagkracht => interventies met HL, personeelsdienst, directie, eventueel coaching.
Vragen?
48
Team psychosociaal welzijn BRUGGE: 050/47 47 35 HERENTALS: 014/84 94 93
49
