Strategiebrief juni 2011 Amsterdam, 8 juli 2011 De maand juni heeft zich ontwikkeld tot de meest roerige van dit jaar. De winst die de aandelenmarkten tot halverwege mei hadden opgebouwd, is in juni weggesmolten. Zelfs staatsobligaties wisten deze maand de voeten niet droog te houden. Beleggers kregen zwaar nieuws te verteren. Economische indicatoren geven aan dat de conjunctuur afkoelt en enkele spraakmakende winstwaarschuwingen vlak voor het einde van de maand voedden de angst dat deze afkoeling wel eens langduriger van aard kan zijn. Onze keuze, begin deze maand, om meer nadruk te leggen op vermogensbescherming in de door ons beheerde portefeuilles bleek een groot deel van de maand terecht, met uitzondering van de laatste paar dagen van de maand toen de aandelenmarkten omhoog schoten. Dat gebeurde nadat het Griekse parlement had ingestemd met stevige bezuinigingsvoorstellen. De financiering van de Griekse staatsschuld is hierdoor voorlopig weer veilig gesteld. De Griekse schuldencrisis was zeer bepalend voor de ontwikkelingen op de financiële markten. Afwisselend moesten de aandelenmarkten dan wel obligatiemarkten terrein inleveren. Zie het koersverloop in onderstaande grafiek. MSCI World Index Vs. Nederlandse Staatsobligaties waardeontwikkeling in euro
106 104 102
Nederlandse Staatsobligaties
100
99,6
98
50/50-portefeuille
96
97,8 95,8
MSCI World Index
94 92 90 31-12 '10
31-01 '11
28-02 '11
31-03 '11
30-04 '11
31-05 '11
30-06 '11
Als ware het een estafetteloop wordt tot nu toe de sleutel om tot een oplossing voor Griekenland te komen telkens doorgegeven. Aanvankelijk nam de Europese Centrale Bank (ECB), met een
opkoopprogramma van Griekse staatsleningen, een leidende rol. Omdat het opkopen van schuld geen oplossing bracht, werd door ECB-president Trichet het stokje overgegeven aan de EUleiders. In zijn ogen waren zij vanaf dat moment verantwoordelijk voor het oplossen van de Griekse schuldencrisis. Nadat de EU-leiders hun steuntoezegging hadden gedaan en het Griekse parlement de voorwaarden had aanvaard, werd het estafettestokje vervolgens doorgegeven aan het bank- en verzekeringswezen en daar ligt het nu nog steeds. Pensioenfondsen, banken en verzekeraars bezitten als belegger het merendeel van de schuldvorderingen op Griekenland. Zonder een “vrijwillige bijdrage” van deze schuldeisers is een langdurige gezonde oplossing onmogelijk. Het is zeer waarschijnlijk dat uiteindelijk het IMF, met de Française Christine Lagarde als nieuwe directeur, de laatste loper in deze estafette wordt. Aan het einde van het kwartaal kijken we traditiegetrouw terug naar koersontwikkelingen op de financiële markten en de gerealiseerde beleggingsrendementen. Als graadmeter voor een goede beleggingsportefeuille nemen wij een portefeuille bestaande uit 50% wereldwijd gespreide aandelen en 50% Nederlandse staatsobligaties. Een dergelijke portefeuille daalde over de eerste zes maanden van het jaar met 2,2% (zie grafiek op de eerste bladzijde). De rendementscijfers in de onderstaande tabel geven de ontwikkeling voor de verschillende onderdelen van de financiële markten weer. Obligaties wisten tijdens het tweede kwartaal het hoofd boven water te houden. De afkoeling van de conjunctuur zorgde ervoor dat de kapitaalmarktrente gestaag daalde. De koers van obligaties, die omgekeerd beweegt met de rente, kon daardoor stijgen. De rentedaling was het afgelopen kwartaal reden om een gedeelte van de in obligaties belegde middelen in de door ons beheerde portefeuilles te alloceren naar de zeer langlopende Nederlandse Staat 2037. Door de lange looptijd vertaalt de rentedaling zich in een grotere koersstijging. Bedrijfsobligaties realiseerden over de eerste zes maanden als enige beleggingscategorie een positieve performance. Tabel: Rendementscijfers eerste halfjaar 2011 Rendement in 2011 (1e helft) MSCI World Index MSCI Europe Index S&P 500 Index ($) MSCI Emerging Markets Index Nederlandse staatsobligaties Europese bedrijfsobligaties HFRX Global Hedge Fund Index ($) Goud ($) Olie, Brent ($)
in lokale valuta
in euro
1,6% -1,3% 5,0% -3,3% -0,4% 2,1% -2,1% 5,6% 18,7%
-4,2% -1,3% -3,3% -8,3% -0,4% 2,1% -9,8% -2,7% 9,4%
In lokale valuta toont het rendementsoverzicht duidelijke verschillen. Uitgedrukt in euro’s doken bijna alle markten in de min. Toen de Griekse schuldencrisis het sentiment op de aandelenmarkten ging domineren en hierdoor ook het valutarisico voor de euro toenam, is begin juni het besluit genomen om een belangrijk deel van het aandelenbezit in de door ons beheerde portefeuilles te verkopen en aan te houden in liquiditeiten. Eerder in het kwartaal was al een stuk van het aandelenbezit afgebouwd en herbelegd in F&C Global Convertible Bond Fund. Dit fonds belegt in obligaties met aandelenkarakteristieken. Op dergelijke obligaties wordt een relatief lage rentecoupon betaald en er is een aflossingsdatum met hoofdsomgarantie. Deze hoofdsom kan op aflossingsdatum naar keuze van de belegger ook omgewisseld worden in een vooraf vastgesteld aantal aandelen. In een onzeker beleggingsklimaat biedt dat bescherming bij dalende aandelenmarkten, maar bij stijgende aandelenmarkten loopt de koers van de obligatie gedeeltelijk mee met de aandelenmarkten. 2
Ondanks de Griekse crisis is de euro in de eerste zes maanden van 2011 sterker geworden ten opzichte van de dollar. Deze versterking gebeurde vooral in het eerste kwartaal van dit jaar. De relatief sterke economische groei van Duitsland en de aankondiging van renteverhogingen door de ECB betekende dat de euro aan kracht won. Tijdens het tweede kwartaal was dit effect uitgewerkt en had de euro alsnog te lijden onder de Europese schuldencrisis. Desondanks zit in de in euro uitgedrukte beleggingsrendementen van dollarbeleggingen na zes maanden nog steeds een valutaverlies. Amerikaanse aandelen en goud hebben in lokale valuta dan weliswaar een plus genoteerd, maar die is bij de omrekening naar de euro verdwenen. VOORUITZICHTEN Het bedrijfsleven zal op de korte termijn de tegenwind van de gestegen grondstofprijzen en afnemende economische groei voelen. De afbouw van monetaire en fiscale verruiming kan het negatieve effect daarvan nog versterken. Om die reden zijn de door ons beheerde portefeuilles defensief gepositioneerd. Het sterke beursherstel, na de instemming van het Griekse parlement met de bezuinigingmaatregelen, laat ons niet twijfelen aan deze keuze. Wel had dit herstel een gunstiger moment geboden voor de afbouw van de aandelenpositie. Wat echter blijft staan is de waarschijnlijke dreiging dat andere landen uit de eurozone in de Griekse crisis gezogen worden. Als dat gebeurt, zijn de korte termijn gevolgen groot en ontstaat de noodzaak voor een additionele en stevige kapitaalversterking van het Europese bankwezen. Wij hopen dat dit scenario zich niet voltrekt, maar blijven liever aan de zijlijn zolang het risico van besmetting groot is. Signalen dat de economische groei alsnog aantrekt of sterk dalende overheidstekorten in de financieel zwakke landen kunnen een aanwijzing zijn om de defensieve positionering weer te verlaten. Verder bieden stress-momenten op de beurs gelegenheid om weer aandelenposities op te bouwen in regio’s en sectoren met een meer lange termijn groeiperspectief, zoals opkomende markten en “agribusiness”. Als over de korte termijn problematiek heengekeken wordt, hebben wij de verwachting dat het beleggingsklimaat er gunstiger uit zal zien. Op verschillende fronten wordt beleid gemaakt en hard aan regelgeving gewerkt die de economische structuur gezonder maakt. De Chinese overheid is zeer alert om overinvestering in de economie te bestrijden en het bankwezen gezond te houden. Westerse banken versterken, onder invloed van Basel III, hun balansen en verschillende overheden voeren bezuinigingen door om de grote overheidsschuld af te bouwen. De ontwikkeling van de olieprijs blijft een risicofactor. In dollars gemeten is de olieprijs in het eerste halfjaar met maar liefst 18,7% gestegen. Deze snelle stijging is voor het bedrijfsleven lastig. In een omgeving waar de consument voorzichtig is, vergt het doorberekenen van deze stijging veel tijd en dat leidt onmiddellijk tot margedruk. De recente winstwaarschuwingen staven dit. Deze winstwaarschuwingen zien wij echter nog niet als een voorbode van een omslag in het bedrijfsklimaat. Daarvoor zou de olieprijs hard moeten blijven doorstijgen en die verwachting bestaat bij ons niet. De recente stijging werd aangewakkerd door de politieke onrust in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Nu de relatieve rust in het Midden-Oosten terugkeert, daalt de olieprijs licht. Vanuit twee invalshoeken is dat positief voor de toekomst. Het bedrijfsleven krijgt de tijd om margeverbetering te realiseren en de inflatiedruk neemt af, zodat de ECB verdere rentestijgingen beheerst kan houden. Het is overigens wel twijfelachtig of de olieprijs de ruimte krijgt om serieus te dalen. De OPEC geeft aan dat zij de oliekraan niet verder wil openzetten. Bij aanhoudende groei van de wereldeconomie houdt dat de olieprijs kunstmatig hoog en de landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika hebben deze olie-inkomsten nu hard nodig. Om de politieke onrust in eigen land in te dammen zijn veel toezeggingen gedaan om extra te investeren in onderwijs en werkgelegenheid 3
PERSONALIA Tijdens de algemene vergadering van aandeelhouders van Optimix Investment Funds NV op. 20 juni jl. is afscheid genomen van onze commissaris drs. W.C.G. (Hella) Vôute-Droste. Hella heeft vanaf het begin van de oprichting van Optimix Investment Funds NV. een belangrijke bijdrage geleverd aan de professionalisering van ons fondsenbeheer en wij zijn altijd onder de indruk geweest van de wijze waarop Hella de belangen van de aandeelhouders heeft behartigd. Tijdens dezelfde vergadering is de heer mr. P.J.W.G. (Peter) Kok tot opvolger van Hella benoemd. Wij zijn zeer verheugd met de komst van Peter. Als voormalig lid van de Raad van Bestuur van Delta Lloyd en gezien zijn voorafgaande werkervaring bij het Shell Pensioenfonds en het bedrijfspensioenfonds Metaalnijverheid brengt Peter zowel ruime bestuurlijke ervaring als diepgaande kennis op het gebied van beleggen mee. OPTIMIX INCOME FUND Gecorrigeerd voor de dividendbetaling van € 1,35 per aandeel daalde de koers van het fonds in juni met 0,9%. Daarmee bleef het fonds deze maand achter bij de referentie-index, die met 0,3% daalde. Het beeld over de eerste helft van 2011 is beter. De koers, inclusief het dividend, steeg met 0,8% terwijl de referentie-index met 0,2% daalde. In juni bereikte het Griekse schuldendrama een nieuw hoogtepunt. Nipt op tijd stemde het Griekse parlement in met nieuwe maatregelen die moeten leiden tot een toekomstige verbetering van de Griekse staatshuishouding. Hierdoor komt Griekenland in aanmerking voor een steunpakket van€ 12 miljard. De definitieve oplossing is nog niet binnen handbereik en dat maakt het volgens ons waarschijnlijk dat de uitkering van de volgende tranche wederom veel stof zal doen opwaaien. Diverse economische indicatoren wijzen op een afkoelende conjunctuur. De aanhoudende onzekerheid speelt hierbij zeker een rol. Aan het begin van de verslagmaand is besloten het risicoprofiel van het fonds verder te verlagen door meer in staatsobligaties te beleggen, niet alleen in de eurozone maar ook daarbuiten. Zo zijn er posities genomen in de 3,5% Canada 2020 (euronotering) en de 4,5% Noorwegen 2019 die in Noorse kronen noteert. Hiermee wordt het debiteurenrisico gespreid naar landen die slechts indirect, via het IMF, steunfinanciering leveren om de schuldencrisis in Europa te bestrijden. Eind juni bestaat de portefeuille voor 39% uit bedrijfsobligaties, voor 54% uit staatsobligaties met AAA-rating en voor 8% uit liquiditeiten. OPTIMIX MIX FUND Het fonds leverde, rekeninghoudend met het uitgekeerde dividend van € 0,84 per aandeel, 1,7% in. Al bij de start van de maand, en nog voordat het besluit van de afbouw van het aandelenbelang was genomen, had het fonds te lijden onder de daling van de aandelenmarkten. In de staart van de maand werd het fonds nogmaals getroffen, maar dan door de ontwikkelingen op de obligatiemarkt. De instemming van het Griekse parlement met de bezuinigingsplannen opende de deur naar verdere steunverlening door de financieel sterke eurolanden. Het gevolg was echter dat de kapitaalmarktrente van deze landen steeg en de obligaties daalden. Wij denken dat deze rentestijging de komende maand weer gecorrigeerd wordt. De politieke ontwikkelingen maken dat het een uitdagende beleggingsomgeving blijft die gekenmerkt wordt door snelle stemmingswisselingen met stevige en soms tegengestelde koersuitslagen. Optimix Mix Fund blijft voorzichtig opereren met een defensief ingerichte portefeuille. De kortetermijnrisico’s zijn nog niet geweken en met deze positionering behoudt het fonds de ruimte om kansen, maar dan vanuit een meer langetermijnperspectief, te benutten. De belangrijkste kortetermijnrisico’s voor de aandelenmarkt zijn dat het bedrijfsleven de gevolgen merkt van een meer gematigde economische groei, zeker nu de fiscale en monetaire stimuleringsmaatregelen afgebouwd worden. Het aanstaande cijferseizoen zal op bedrijfsniveau van tijd tot tijd onverwachte teleurstellingen kunnen brengen. Optimix Mix Fund kiest daarom voor weinig aandelen in portefeuille terwijl de posities in obligaties, maar vooral ook die van liquiditeiten, relatief hoog zijn. 4
Ultimo juni was de vermogensverdeling van het fonds: aandelen 18%, staatsobligaties 27%, bedrijfsobligaties 18%, alternatieve beleggingen 9%, grondstoffen 2% en liquiditeiten 26%. OPTIMIX EUROPE FUND Juni was een slechte maand voor Europese aandelenbeleggers. Het resultaat van Optimix Europe Fund was in de maand juni gelijk aan dat van de referentie-index, de MSCI Europe index, -3,6%. Halverwege de maand stond de referentie-index 6% lager dan de voorafgaande maand door een cocktail van slecht nieuws zoals van de Griekse schuldencrisis, afnemende groei in de wereldeconomie en tegenvallende bedrijfsresultaten met winstwaarschuwingen van ondermeer Philips, TomTom, Akzo, Siemens, Premier Foods en Charter International. Het herstel trad op nadat het Griekse parlement de bezuinigingsvoorstellen had goedgekeurd. Doordat een dag eerder de positie in Europese bankaandelen met 10% was verhoogd, wist het fonds aan te haken bij het sterke beursherstel. Bankaandelen profiteerden het meest van de afnemende onzekerheid rond Griekenland. Verder is het aandeel ICAP gekocht. Wij verwachten dat deze broker/dealer de marges kan verhogen door een verschuiving in de omzet van “voice broking” naar “electronic broking” met hogere marges. OPTIMIX AMERICA FUND Zelfs de Amerikaanse aandelenbeurs veerde aan het einde van de maand op na de instemming van het Griekse parlement met de strikte bezuinigingsplannen. Hierdoor zijn Amerikaanse aandelen in de maand juni nipt in de min gesloten. Over de eerste zes maanden realiseerde Optimix America Fund een rendement van -3,6%. Daarmee blijft het fonds net achter de referentie-index, die dezelfde periode met -3,3% afsloot. De onzekerheid over de instemming van het Griekse parlement had mogelijke kopers van aandelen al weken kopschuw gemaakt. Verder werd de stemming nog beïnvloed door andere risico’s op financieel terrein: China blijft in een verkrappende modus en men vraagt zich af wat er gebeurt als het stelsel van Amerikaanse centrale banken, de Fed, geen obligaties (US Treasuries) meer koopt. Tenslotte vraagt men zich af of de beginnende ronde van kwartaalrapportages nog positieve verrassingen kan brengen. Optimix America Fund heeft in de afgelopen maand de defensieve positionering nog verder aangezet. Zo worden bankaandelen en technologieaandelen gemeden. Hiervoor worden meer dan gemiddeld aandelen van producenten van voedingsmiddelen en liquiditeiten aangehouden. De hooggespannen verwachtingen die bestaan voor de komende winstrapportages baren zorgen. De eerste indicaties zijn dat serieus rekening gehouden moet worden met onverwachte tegenvallers. Verschillende indicatoren geven aan dat de macro-economische groei afzwakt. De negatieve gevolgen hiervan kunnen worden versterkt, nu ook de fiscale en monetaire prikkels wegvallen. De defensieve positionering van het fonds is tegen de achtergrond van de opluchtingsrally net een week te vroeg uitgevoerd. Dit laat ons niet twijfelen aan de gemaakte keuzes, maar dit standpunt kan worden herzien als in de komende weken de gepubliceerde kwartaalrapportages en macro-economische data alsnog een positievere ontwikkeling laten zien. OPTIMIX EMERGING MARKETS FUND Optimix Emerging Markets Fund heeft de maand afgesloten op een beurskoers van € 52,43. Inclusief het in juni uitgekeerde dividend van € 0,16 per aandeel daalde het fonds in de verslagmaand met 2,6% en bleef hiermee iets achter op de referentie-index, de MSCI Emerging Markets Index, die 2,3% daalde. Het fonds was aan het begin van de maand defensief gepositioneerd. Gedurende de maand ging het fonds steeds meer liquiditeit aanhouden, hetgeen aanvankelijk positief uitpakte. Bij het aantrekken van de beurzen bleef het fonds daardoor achter bij de referentie-index. Zwakke Amerikaanse macro-economische cijfers en de onrust in Griekenland stonden ook in de opkomende markten op de voorgrond en de beurzen daalden uit 5
solidariteit mee. Gelukkig veerden de beurzen ook weer op toen bekend werd dat er een akkoord was bereikt over een Grieks reddingsplan. Verder waren de ogen ook gericht op de ontwikkeling van de Chinese economie en inflatie. Oververhitting en inflatie zijn de eerste jaarhelft de voornaamste redenen voor de matige prestatie van de opkomende markten en die van Chinese aandelen in het bijzonder. Sinds de recente daling van grondstofprijzen en stabilisatie van de voedselprijzen nemen de inflatiezorgen iets af. Het feit dat er ook indicaties zijn dat de Chinese economie afkoelt en een recent interview van de Chinese premier Wen in de Financial Times, waarin hij beweerde dat China de inflatie onder controle heeft en zelfs een daling van de inflatie verwacht voor het komende jaar, dragen daaraan bij. Dat is een positief vooruitzicht voor de aandelenmarkt omdat monetair verkrappende maatregelen geleidelijk losgelaten kunnen worden. CROSS MARKETS FUND De performance van Cross Markets Fund (CMF) was in de maand juni licht positief en bewees zijn waarde als bouwsteen in een vermogensbeheerportefeuille. Een participatie CMF noteerde eind juni € 101,68 (+0,9%) tegenover € 100,72 een maand eerder. De defensieve keuzes in de portefeuille werkten goed, totdat de financiële markten in de laatste dagen van de maand duidelijk de weg naar boven hervonden. De defensieve positionering wordt echter voortgezet. Vorige maand werden verschillende oorzaken van een mogelijke groeivertraging genoemd. De Griekse schuldencrisis was hier slechts één van. Ondanks de opluchting van vorige week blijft dit een aanhoudende bron van zorg, want de apotheose is slechts naar de toekomst doorgeschoven. In de positionering is er weinig veranderd in het fonds. De longpositie in Euribor-contracten heeft goed gewerkt, hoewel de termijnprijzen voor het komende jaar inmiddels aangeven dat op minder renteverhogingen door de ECB wordt gerekend. De flattener posities op de Amerikaanse obligatiecurve, die CMF heeft opgebouwd, hebben weliswaar niets gekost maar ook nog weinig rendement opgeleverd. Dat komt omdat in de laatste week van juni de vervlakking van de rentecurve weer volledig teniet werd gedaan. Het fonds heeft vlak voor de stemming in het Griekse parlement en de daaropvolgende draai op de aandelenbeurzen winst genomen op de shortpositie in Europese bankaandelen. Andere shortposities in aandelen, onder meer in Amerikaanse Small Caps en technologieaandelen, zijn gehandhaafd. Daarmee houdt CMF, met de winstrapportages over het tweede kwartaal in het verschiet, de defensieve positionering vast.
Optimix Income Fund 1 Optimix Mix Fund 2 Optimix Europe Fund 3 Optimix America Fund Optimix Emerging Markets Fund 4 Cross Markets Fund 1 2
Performance maand - 0,9% - 1,7% - 3,6% - 3,2% - 2,6% + 0,9%
Performance 2011 + 0,8% - 3,0% - 1,7% - 3,6% - 10,8% + 1,0% 3
In juni 2011 werd per aandeel een dividend van € 1,35 uitgekeerd. In juni 2011 werd per aandeel een dividend van € 0,84 uitgekeerd.
4
Beurskoers 30-06-11 € 33,42 € 23,03 € 79,45 € 8,36 € 52,43 € 101,61
Beurskoers 31-05-11 € 35,08 € 24,29 € 84,63 € 8,64 € 53,99 € 100,72
Beurskoers 31-12-10 € 34,48 € 24,60 € 82,93 € 8,67 € 58,95 € 100,60
In juni 2011 werd per aandeel een dividend van € 2,10 uitgekeerd. In juni 2011 werd per aandeel een dividend van € 0,16 uitgekeerd.
Voor voornoemde fondsen is vergunning verleend als bedoeld in artikel 5 van de Wet toezicht beleggingsinstellingen. Wij hechten eraan u te wijzen op het volgende: “De waarde van uw beleggingen kan fluctueren en in het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.” Voor alle beleggingsfondsen van Optimix is een financiële bijsluiter en een prospectus opgesteld met informatie over het product, de kosten en de risico's. U treft deze aan op de website www.optimix.nl of kunt ze aanvragen via telefoonnummer 020 - 5703030. Wij adviseren u deze informatie door te lezen, alvorens een beleggingsfonds te kopen. De koersen van de Optimix-fondsen zijn te volgen in de rubriek 'genoteerde beleggingsinstellingen' van de landelijke dagbladen. Tevens zijn de koersen te raadplegen via teletekstpagina 525. Achtergrondinformatie over Optimix Vermogensbeheer NV is te vinden op de website www.optimix.nl.
Met hartelijke groet, Evert Waterlander, Jaap Westerling en Ivan Moen 6
