Wat is new age In de musical Hair (1969) zongen hippies opstandig en verheugd “This is the dawning of the age of Aquarius”, verwijzend naar de astrologische verschuiving van het lentepunt van het sterrenbeeld Vissen naar Waterman, iets wat maar eens in de 2000 jaar voorkomt. Dit beschouwden ze als het aanbreken van een nieuw tijdperk (New Age) in de evolutie van de mens. Maar al in de negentiende eeuw kwam de term new age voor: het epische gedicht Milton A Poem (1804) van William Blake verhaalt over een nieuw tijdperk van artistieke en spirituele vooruitgang. De Amerikaanse occultiste en theosofe Helena Blavatsky (1831-1891) zorgde ook voor een groeiende interesse in paranormale verschijnselen en de verwezenlijking van een ‘nieuwe mens’. In de jaren zestig van de twintigste eeuw keerden jongeren zich tegen het materialisme en rationalisme in de maatschappij. Ook wilden ze zich bevrijden van de knellende dogma's van traditionele godsdiensten. Dit afzetten tegen bestaande maatschappelijke systemen en vaststaande machtsverhoudingen leidde echter ook tot grote onzekerheid over de eigen identiteit en de zin van het bestaan. Gehoorzaamde je vroeger een autoriteit buiten jezelf, nu werd de eigen beleving belangrijk. Grensverleggende ervaringen werden gezocht: door het innemen van geestverruimende hallucinerende middelen als LSD, het bestuderen van niet-westerse culturen en het vormen van nieuwe leefgemeenschappen in de natuur. Mensen met interesse in new age hebben een behoefte aan spirituele zingeving, waarbij specifieke ideeën uit bestaande culturen en godsdiensten overgenomen worden. Ideeën uit mystieke christelijke geschriften die eeuwenlang onderbelicht gebleven zijn. En elementen uit oosterse religies, zoals het geloof in karma en reïncarnatie. Velen geloven in een holistisch mens- en wereldbeeld; dat alles en allen een Eenheid vormt. Afgescheidenheid bestaat dus niet. De mens staat niet boven de natuur, maar maakt er deel van uit. Zoals primitieve natuurvolken de natuur als goddelijk vereren, zo verlangt ook de westerse mens naar een gevoel van verbondenheid met de natuur. Om dit gevoel van eenheid te ervaren kan gebruik worden gemaakt van uiteenlopende methoden en technieken die allemaal probleemloos onder het begrip new age vallen. Grappig genoeg is het new age gedachtegoed sinds de jaren tachtig van de twintigste eeuw enorm gegroeid dánkzij de door idealisten aanvankelijk verfoeide marktwerking en commercialisering van de maatschappij. Veel meer new age lectuur, cd’s en workshops zijn beschikbaar geworden voor een groot publiek. Niemand vind je meer een zonderling als je vertelt dat je doet aan yoga, tai chi, een vorm van meditatie of intuïtieve ontwikkeling. De tijd is er rijp voor!
New age muziek Zou het komen door onze steeds complexer wordende maatschappij, het proces van globalisering, de expansie van internet en andere sociale media? We worden overspoeld door informatie op cognitief en materialistisch niveau, waarbij ons de illusie voorgeschoteld wordt dat alles mogelijk en ‘maakbaar’ is. Maar als je daardoor te hoge verwachtingen hebt van jezelf, anderen en de maatschappij kan dit leiden tot chronische ontevredenheid en stress. In deze hectische tijden verlangen veel mensen naar een moment van rust. Bijvoorbeeld door de schoenen uit te doen en bij gedimd (kaars)licht, liggend op de bank, met de ogen dicht te luisteren naar rustgevende muziek. Verzamelalbums met titels als ‘relax’, ‘chill out’ en ‘lounge’ komen aan die behoefte tegemoet met vredige sfeermuziek, cocktailmuziek of muzak. Componisten van new age muziek hebben echter een hoger doel dan de luisteraar alleen rust en ontspanning geven. Ze willen met hun muziek een verrijkende en inspirerende ervaring meegeven op emotioneel, psychisch en spiritueel gebied. New age muziek kan ruimte scheppen aan de innerlijke stem of hogere natuur en daarmee de luisteraar in vrede en harmonie brengen met zichzelf en zijn omgeving. Om die ervaring te bewerkstelligen kan vrijelijk geput worden uit allerlei muziektradities en instrumenten. New age muziek is dan ook een vergaarbak voor uiteenlopende, meestal instrumentale, muziekstijlen. Van klassiek tot rockmuziek, jazz tot meditatiemuziek, westerse tot oosterse muziek en invloeden uit ambient, space, elektronische en minimal music. De synthesizer was en is een ideaal instrument voor het verklanken van new age muziek en wordt ook wel gecombineerd met diverse akoestische instrumenten. Om bij de luisteraar een gevoel van inspiratie, positivisme en vrede op te roepen mag de muziek niet te complex zijn: eenvoudige harmonieuze samenklanken en mooie melodieën kabbelen voort in een laag, rustig tempo. De lange duur van een muziekstuk, de vele herhalingen, vaak gecombineerd met een liggende bastoon (bourdon) brengen de geest in de gewenste toestand. Hoewel rubricering van de diverse new age muziek eigenlijk een bijna onmogelijke opgave is, maken we in deze muziekwebwijzer voor het gemak onderscheid tussen ontspanningsmuziek, healing muziek, meditatieve muziek en vocale new age en wereldmuziek. Eigenlijk zijn ook deze scheidslijnen arbitrair, omdat wat de ene mens als pure ontspanningsmuziek beschouwd door een ander als helend ervaren wordt of gebruikt wordt voor meditatie.
Stil: Ontspanningsmuziek In de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw kregen veel musici uit de ‘gewone’ pop- en rockwereld de behoefte om naast de vaak energieke muziek voor hun pop/rockband ook relaxte ‘feel good’ muziek te spelen waarmee zij (en de luisteraar) tot rust konden komen. Het resultaat is vaak harmonieuze en positieve muziek die nog wel energiek genoeg klinkt om wakker en beweeglijk te blijven. De Duitse bands Popol Vuh (met Florian Fricke) en Tangerine Dream (met Edgar Froese) worden met hun elektronische ‘kosmische muziek’ beschouwd als de grondleggers van new age muziek. In de jaren zeventig ontstaat het elektronische klankenpalet van een nieuw genre, ‘ambient’ met artiesten als Brian Eno, Harold Budd en Robert Fripp. Mike Oldfield’s album Tubular Bells (1973), geïnspireerd door minimal music-componisten werd een klassieker. Ook de instrumentale synthesizer-(film)muziek van Vangelis en Jean-Michel Jarre heeft toekomstige new age-componisten beïnvloed. Vanaf de jaren tachtig-negentig van de twintigste eeuw raakt de uit de familieband Clannad afkomstige Enya in new age-kringen geliefd om haar sferische Keltische muziek. En ook gelijksoortige projecten als Enigma (Michael Cretu), Era (Eric Lévi) en Adiemus (Karl Jenkins) duiken op in de popscene, artiesten die een mysterieuze new age sfeer combineren met ambient en dance. Veel musici die zichzelf wel officieel onder new age scharen, hangen hun harmonieuze en dromerige muziek vaak op aan een bepaald thema dat tot de verbeelding spreekt. Naast de kosmos en de natuur zijn ook oude legenden en beschavingen favoriet, zoals de Peruaanse Inca-cultuur, Keltische cultuur en het oude Egypte. Het continent Azië vormt ook een grote inspiratiebron voor veel new age-componisten, met de religies hindoeïsmeen boeddhisme en haar vele spirituele trainingsvormen als yoga, tantra,tai chi en qigong. De uit Japan afkomstige Kitaro componeert al sinds de jaren zeventig synthesizer (film)muziek over Japan en de legendarische zijderoute. Een mooi voorbeeld van de brede interesse van new age componisten is Medwyn Goodall. Deze overproductieve Engelse componist en multi-instrumentalist maakte albums over oude culturen als de Nazca- en Egyptische cultuur, de Druiden, de Arthurlegende, het sjamanisme en natuurelementen als de aarde, zee en dolfijnen.
Stiller: Healingmuziek Al in oude culturen geloofde men dat muziek een helende kracht kon hebben. Dit werd niet alleen bij primitieve niet-westerse volken als vanzelfsprekend beschouwd, maar ook in het Westen, van de Griekse en Romeinse Oudheid tot de Renaissance. Muziek zou door haar frequenties en samenklanken een weerspiegeling zijn van de kosmos, in haar goddelijke en aardse dimensies. Jonathan Goldman en geluidstherapeute Chantal Füssler zijn overtuigd van de transformerende kracht van geluidsvibraties en laten het ontvankelijke lichaam resoneren op specifieke frequenties en boventoonzang. In new age muziek zijn bepaalde albums specifiek gericht op een bepaalde alternatieve genezingsmethode. Uit Azië komt het geloof dat de mens naast het fysieke lichaam ook een niet-zichtbaar energetisch lichaam bezit, die zorgt voor de stroming van levensenergieën naar het fysieke lichaam. Een verstoring of onbalans in die stroom zou ziekte kunnen veroorzaken. Daarom behandelt de Indiase cultuur via yogameditatie de chakra's, specifieke cirkelvormige energiepunten in je lichaam. En de Japanner Mikao Usui ontwikkelde de reiki-methode, een therapie waarbij via handoplegging de universele levensenergie van een mens weer beter gaat stromen. Door te luisteren naar helende muziek zouden blokkades in het energieveld van de mens kunnen worden opgeheven. Officiële healingmuziek klinkt meestal in een trager tempo dan ontspanningsmuziek. De muziekstijl is warm, romantisch en teder. Het is de bedoeling dat de luisteraar op deze muziek helemaal kan wegzinken in een volledig ontspannen droomtoestand, waar niet de ratio maar het gevoel centraal staat. Door de denkende geest uit te schakelen kan de mens op gevoels- en zielsniveau aangeraakt worden en ontvankelijk worden voor heling. Sommige new age-componisten geloven dat natuurgeluiden (kabbelend water, zingende vogels, dolfijnengeluiden) een helende werking hebben. Anderen brengen de luisteraars in hogere sferen door te refereren aan (de helende kracht van) engelen. In de jaren zeventig was Steven Halpern een van de eerste die expliciet de helende kracht van muziek benadrukte. Naast meer algemene relaxerende albums zijn sommige gericht op heling van specifieke situaties, bijvoorbeeld het verbeteren van je slaappatroon of je studieprestaties.
Stilst: Meditatieve muziek en beweging Eigenlijk is meditatieve muziek hetzelfde als helende muziek, maar dan in een allerlaagst tempo en met veel ruimte voor stilte. De bedoeling is om door middel van klanken in een diepe ruststand te komen. Het zuivere geluid van Tibetaanse en kristallen klankschalen kan hierbij helpen. Zie de albums van Klaus Wiese, Danny Becher, Rainer Tillmann en Trisha Devney. Verder zijn er nog geleide meditatie-albums, die bedoeld zijn als hulp bij mediteren of bij therapie. Tegenwoordig doen veel mensen aan zen-beoefening of mindfulness-training, een uit het boeddhisme stammende meditatietechniek van aandachtig gewaar-zijn dat je helpt bewust te worden van je automatische reacties op prikkels van buitenaf en ook hoe je over jezelf denkt (je zelfbeeld). Op de muziekloze albums van Josette van Leeuwen worden mensen al pratend begeleid in aandachttraining en yoga meditaties. Thea Hoogduin bracht albums uit met een cursus Intuïtieve Ontwikkeling en Philip Permutt geeft in het Engels een workshop Reiki. Er zijn psychotherapeuten en hypnotherapeuten die via begeleidde sessies mensen willen helpen af te komen van slaapproblemen, faalangst, depressie of roken. Het is goed om hierin een gezonde dosis scepsis te hebben en niet zomaar alles te geloven! Mocht stilzitten op een meditatiemat niet echt je ding zijn, dan kun je ook via lichaamsbeweging jezelf spiritueel verder ontwikkelen. De Amerikaanse filosofische danseres en theatermaker Gabrielle Roth ontwikkelde bijvoorbeeld de dansmethode Vijf Ritmes, een bewegingsmeditatie en vrije dansvorm. De vijf ritmes vloeiend, staccato, chaos, lyrisch en stilte vormen samen een golvende beweging. Ook biodanza wordt steeds populairder in Nederland, een combinatie van muziek, bewegen, contact maken en ervaren. Deze door de Chileense psycholoog, antropoloog en kunstenaar Rolando Toro Araneda ontwikkelde danservaring nodigt uit om intens te genieten van het moment. De Engelse multi-instrumentalist James Asher is bovenal een drummer. De albums waarin hij stevige percussie centraal stelt, nodigen dan uit tot uitbundige en extatische dans!
Wereldmuziek en new age vocaal Naast een interesse in oude mythen en verdwenen culturen tonen veel new age musici een interesse in nog levende authentieke volken die geloven in bovennatuurlijke wezens en krachten en zich nauw verbonden voelen met de natuur. In hun muziek nemen ze elementen over uit ondermeer het sjamanisme, van de Australische Aboriginals uit Australië en Amerikaanse Indianen. Een prachtig album in sjamanistische sferen is Shamanic Dream van Anugama, waarin onder andere de helende klanken van de didgeridoo gebruikt worden. De Amerikaanse fluitiste Marina Raye gebruikt handgemaakte Indiaanse ‘native flutes’ voor haar helende muziek. Vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw vertrokken veel westerlingen naar India en verbleven daar in ashram, religieuze gemeenschappen waar ze kennismaakten met klassieke Indiase muziek en het gedachtegoed van spirituele leermeesters als Baghwan (later Osho genaamd). De Duitse multi-instrumentalist Deuter leerde daar de Indiase sitar bespelen en componeerde onder andere een serie albums met begeleidingsmuziek voor actieve Osho-meditaties. De weinige vocale muziek die valt onder het genre new age is vaak afkomstig van wereldmuziek uit India. De Duitse zangeres Deva Premal en Britse musicus Miten ontmoetten elkaar in Osho’s ashram en vormen sindsdien privé en muzikaal een duo. Premal ontpopte zich tot een van de bekendste zangeressen van Sanskrit mantra, Indiase gedichten en gebeden. De Amerikaanse vredesactiviste Snatam Kaur is opgegroeid in een gezin die het Sikhisme aanhangt. Zij zingt kirtan-muziek, Indiase devotionele muziek. Ook de Amerikaanse ‘yoga rockstar’ Krishna Das en psycholoog Henry Marshall zingen kirtan, maar dan de hindoeïstische variant; een call & response-vorm met voorzanger en groepszang. En toch, na al dit zwerven naar verre werelddelen en verwante godsdiensten blijkt ook in onze eigen westerse cultuur verstillende devotionele muziek te vinden. Bezoek een christelijk klooster, luister naar de serene zang van nonnen en monniken. En wordt stil…
New age labels Mocht je nog niet precies weten welke new age artiesten je zoekt, dan kun je in Muziekweb ook handig gebruik maken van zoeken via labels. New age muziek is ondermeer te vinden op onderstaande labels: Balance & Harmony Binkey Kok Biosphere Domo Fonix HH & RM Music Mara Music Mystery Music Namaste New Earth New World Music Oasis Open Sky Oreade Paradise Paradise Music Polyglobe Prabhu Real Music Relaxation Company Singing Stone Sounds True Spirit Music Spirit Voyage White Swan
