Sterk en Toekomstbestendig bestuurRegio Gelderland Rivierenland Inspelen op een veranderende omgeving Roel Wever 7 april 2014
Een samenwerkingsproject van Provincie Gelderland en VNG Gelderland
1
De essenties van het traject sterk bestuur
Waarneming
• • • •
Spiegel huidige situatie: (1) Bestuur en organisatie (2) Domeinen (3) Samenwerking
Analyse
Aanbevelingen
• Keuzes voor toekomstbestendigheid
2
Waarnemingen over het proces
• •
•
• •
Aanvankelijke start van het project was niet ideaal vanwege tijdstip rond gemeenteraadsverkiezingen Direct na de zomer van dit jaar is er een enorme positieve snelheid in het project gekomen De adviescommissie heeft inmiddels vele gesprekken gevoerd en krijgt een steeds completer beeld van hoe de gemeenten er voor staan en hoe de regionale samenwerking functioneert MT’s, colleges en gemeenteraadsleden zijn graag bereid om een open en constructief gesprek te voeren Waarneming Veel waardering voor de houding van gesprekspartners 3
Waarnemingen Adviescommissie - 1
• • • • • • • •
Sense of urgency samenwerking is laag en op strategisch niveau bij veel gemeenten afwezig Reductie ambtelijke capaciteit heeft kritieke grens bereikt Hoge werkdruk en kwetsbaarheid ambtelijke organisaties Meer bestuurlijke ambitie dan realistisch De lange samenwerkingstraditie in de regio erodeert Zoektocht naar identiteit en governancestructuur duurt te lang Er is geen centrumgemeente, geen eenheid en samenhang in de regio Waarneming Nieuwe samenwerkingsverbanden worden sterker 4
Waarnemingen Adviescommissie - 2
• •
• • •
Te weinig strategische samenwerking op gebied van ruimtelijk economische ontwikkeling (weg, water, spoor) Ruimtelijk economische ontwikkeling in de A2/ A15 corridor kan impuls geven Regiokantoor faciliteert: de regio positioneert zich als een uitvoerende en faciliterende organisatie. Gemeenten regisseren: het zijn de gemeenten waar het beleid wordt ontwikkeld en vastgesteld Weinig vertrouwen in regio: sinds 2010 gesprekken over onderwerpen waarop samengewerkt wordt en structuur Waarneming en bestuurlijke cultuur waarin dat gebeurt 5
Waarnemingen Adviescommissie - 3 • Lingewaal heeft gekozen voor een bestuurlijke oriëntatie op Rivierenland • Bommelerwaard is een samenhangend gebied; Zaltbommel houdt alle opties open; Maasdriel kiest nadrukkelijk voor samenwerking met Zaltbommel • Culemborg, Tiel en Geldermalsen vergevorderd met operationele samenwerking • Tiel wil verbreden naar beleidsmatig niveau, Geldermalsen en Culemborg willen dat niet • Neerijnen mag aansluiten, maar ziet zelf een samenwerking of bestuurlijke fusie met Lingewaal en Waarneming Geldermalsen als eerste optie 6
Waarnemingen Adviescommissie - 4
• Zaltbommel wil aansluiten op shared service centre • Een gezamenlijke bedrijfsvoeringsorganisatie van Geldermalsen, Culemborg en Tiel, zonder goede afspraken met ander gemeenten in de regio, zet de verhoudingen onder druk • Samenwerking Neder-Betuwe, West Maas en Waal en Buren staat in de kinderschoenen • Alle drie de gemeenten hechten toch vooral aan behoud van zelfstandigheid. Waarneming
7
Analysekader Klankbordgroep
Analysekader is opgebouwd aan de hand van ervaring van de 3 O’s: 1.Zaken in huis goed op orde : financiën, uitvoerings- en verbindingskracht 2.Inspirerend leiderschap en veranderkracht 3.Vervullen van een legitieme rol 4.Focus op economische krachten in de regio 5.Nadruk op meer en niet op minder 6.Innoveren in een netwerksamenwerking 7.Slimme samenwerking
Analyse
8
Analysekader Klankbordgroep getoetst Zaken in huis moeten op orde : financiën, uitvoerings- en verbindingskracht Alle gemeenten realiseren zich dat de schaal voor operationele taken te klein is. Voor beleidstaken is dat beeld niet eenduidig Inspirerend leiderschap en veranderkracht Versnippering en fragmentatie zijn belemmeringen voor welke samenwerking dan ook. Complicerend is het ontbreken van een duidelijk centrumgemeente Vervullen van een legitieme rol De basis is dat gemeenten hun eigen kracht kennen.
Analyse
9
Analysekader Klankbordgroep getoetst Focus op economische krachten in de regio De ontwikkeling van de A2/A15 biedt kansen voor een economische impuls van het gebied, maar er zijn ook ontwikkelings-mogelijkheden aan water en spoor Nadruk op meer en niet op minder Vereist visie ook gezamenlijk optrekken om de kwaliteiten te versterken. Kwaliteiten zijn wonen, landschap, natuur, milieu, recreatieve mogelijkheden. Analyse
10
Analysekader Klankbordgroep getoetst
Innoveren in een netwerksamenwerking Hotspot en agribusiness en op grens van: Zorg, toerisme en landschap: wellness Agro, toerisme en recreatie: landgoederen Slimme samenwerking Regio Rivierenland grenst aan drie andere provincies en er zijn veel verbindingen met gemeenten aan gene zijde van de provinciegrens. Dit wordt ervaren als of is een grote Analyse belemmering om deze samenwerkingsverbanden te versterken. 11
Aanbevelingen: Samenwerking breed Nu kiezen; er zijn vier opties: 1.Gemeenten gaan voort op de huidige weg van uitbouw van diverse samenwerkingen in de regio. 2.Tiel, Geldermalsen en Culemborg bouwen voort op de huidige initiatieven en geven het samenwerkingsverband verantwoordelijkheden voor zowel operationele, als tactische en strategische taken en gaan gedrieën de centrumgemeenterol vervullen. 3.En als dat niet con amore lukt, is een herindeling naar drie gemeenten onvermijdelijk. 4.Rivierenland wordt gesplitst in Brabants, Zuid-Hollands, Utrechts en Gelders deel (en één gemeente groot Tiel?). Aanbevelingen 12
Aanbevelingen: Strategische samenwerking • Voor de langere termijn is er geen constructieve samenwerking te verwachten binnen de huidige bestuurlijke constellatie. Daarmee zijn de varianten 1 en 2 niet realistisch. • De urgentie op het versterken van de strategische agenda is heel groot. Dat betekent met voortvarendheid een nieuwe ruimtelijke en economische agenda opstellen met uitvoeringsprogramma’s • De GR Regio Rivierenland heeft in zijn huidige vorm geen toegevoegde waarde en kan worden opgeheven • Voor de korte termijn zullen de gemeenten samen met de provincie het strategisch ‘tekort’ moeten gaan vullen • Voor de middellange termijn is een herindeling Aanbevelingen onvermijdelijk (variant 3) • Variant 4 ‘opdelen van Rivierenland’ is door provincie13 grenzen bestuurlijk te complex
Aanbevelingen: Tactische samenwerking • De herindeling die het meest voor de hand ligt is naar drie gemeenten: 1) De Bommelerwaard, 2) het gebied Lingewaal, Neerijnen, Geldermalsen en Culemborg, 3) Tiel, Buren en NederBetuwe • Wellicht kunnen de gemeenten West Maas en Waal en Druten aansluiten bij andere gemeenten in het Land van Maas en Waal • Voor de korte termijn kan de ambtelijke capaciteit voor de drie D’s worden gebundeld onder verantwoordelijkheid van de samenwerking Culemborg, Geldermalsen, Tiel. • Trek die lijn door naar de voorliggende voorzieningen Aanbevelingen en preventie, met behoud van de waarde van laagdrempeligheid contact van individuele gemeenten en 14 haar inwoners
Aanbevelingen: Operationele samenwerking • Organiseer de loketfunctie/ toegang op een zo laag mogelijk schaalniveau. • De beoogde herindeling hoeft geen rem te zetten op de ambtelijke samenwerking voor operationele taken tussen Culemborg, Geldermalsen en Tiel. • Benut kansrijke ruimtelijk economische potenties, want dit gebeurt nu te langzaam en het gaat niet ver genoeg.
Aanbevelingen
15
