Gynaecologie
Patiënteninformatie
Sterilisatie van de vrouw U ontvangt deze informatie, omdat u een sterilisatie overweegt. Een sterilisatie is een definitieve vorm van anticonceptie waarbij de arts beide eileiders afsluit. Dit kan met een kijkoperatie via de schede, waarbij de arts vanuit de binnenkant, via de baarmoederholte, de eileiders afsluit. Sterilisatie kan ook met een kijkoperatie in de buik, waarbij de arts de eileiders van buitenaf afsluit. In deze informatie leest u meer over sterilisatie bij de vrouw: welke methoden van sterilisatie zijn mogelijk, hoe verloopt de ingreep en waarmee moet u rekening houden na de operatie. Als u vragen heeft, kunt u contact met ons opnemen. Onze contactgegevens vindt u op de website www.reinierdegraaf.nl. Wat is sterilisatie? Bij elke sterilisatie gaat het erom dat de zaadcellen en de eicel elkaar niet kunnen bereiken, zodat er geen zwangerschap kan ontstaan. Sterilisatie van de vrouw is een operatie waarbij de gynaecoloog de eileiders afsluit. Dit kan met een kijkoperatie via de schede en met een kijkoperatie in de buik. Bij sterilisatie van de man bindt de uroloog onder plaatselijke verdoving de zaadstrengen af. Sterilisatie bij de man of bij de vrouw via de schede is relatief eenvoudig uit te voeren: poliklinisch met zo nodig een plaatselijke verdoving. Het risico op complicaties is hierbij klein. De kans op zwangerschap bij sterilisatie van de man is ongeveer één op 2.000. Belangrijk is dat mannen langer vruchtbaar zijn dan vrouwen. Voor andere mogelijkheden van anticonceptie zie onze patiënteninformatie Anticonceptie. Sterilisatie is definitief Een sterilisatie betekent een keuze voor een definitieve ingreep. Het is dus verstandig de voor- en nadelen van de sterilisatie te kennen en de eventuele, alternatieve mogelijkheden goed te overwegen. Hierbij spelen ook de mogelijke bijwerkingen en de kans op zwangerschap een rol (zie hiervoor ook onze patiënteninformatie Anticonceptie). Na elke sterilisatie bestaat er een kans dat u spijt krijgt dat u definitief niet meer vruchtbaar bent. Bij hoge uitzondering kan er een zwangerschap na een sterilisatie ontstaan. Spijt na een sterilisatie Voor sommige vrouwen is de kans op spijt groter dan voor andere. De kans op spijt is groter als u jong bent, als er relatieproblemen bestaan of als de sterilisatie plaatsvindt tijdens of kort na een zwangerschap.
Pagina 1/7
Op jonge leeftijd Uw levensomstandigheden kunnen (onverwachts) veranderen. Gebleken is dat 20 procent van de vrouwen onder de dertig jaar later spijt heeft van de sterilisatie; van de vrouwen die bij de sterilisatie dertig jaar of ouder waren, is dat 6 procent. Relatieproblemen Als u ten tijde van de sterilisatie relatieproblemen heeft, is de kans op spijt later groter. Een sterilisatie tegelijk met een zwangerschapsafbreking, tijdens een keizersnede of kort na een bevalling Vrouwen die zich laten steriliseren tijdens een zwangerschapsafbreking (abortus provocatus) blijken vaker spijt te hebben van hun sterilisatie dan andere vrouwen. Een overhaaste beslissing of relatieproblemen spelen daarbij soms een rol. Vrouwen die tijdens een keizersnede of kort na een bevalling een sterilisatie krijgen, blijken ook vaker spijt te hebben dan vrouwen die zich laten steriliseren als hun jongste kind één jaar of ouder is. Dit kan te maken hebben met de zwangerschap, maar ook met het kind: in het eerste levensjaar van een kind is er een grotere kans op een ernstige ziekte of wiegendood. Verschillende methoden van sterilisatie Hierna leest u over de verschillende methoden van sterilisatie. Een kijkoperatie in de baarmoeder (hysteroscopie) Nog niet alle Nederlandse ziekenhuizen passen de hysteroscopische methode toe. Bij de zogeheten Essure-methode plaatst de arts een veertje, gemaakt van roestvrij staal, nikkel, titanium en dacronvezels, in de eileider. Hierdoor groeien de eileiders in ongeveer drie maanden dicht (zie figuur 1).
Figuur 1. Hysteroscopie: de eileiders van binnenuit afsluiten met een soort veertje.
Pagina 2/7
Een kijkoperatie in de buik (laparoscopie) De gynaecoloog kan de eileiders afsluiten met ringetjes (falope-ringen) of met clips (filshie-clips) (zie figuur 2). Minder vaak brandt de arts de eileiders dicht (coagulatie).
Figuur 2. Laparoscopie: het afsluiten van de eileiders van buitenaf met clips.
Een buikoperatie De gynaecoloog kan ook een sterilisatie doen tijdens een buikoperatie, zoals een keizersnede. Daarbij kan de arts ringetjes of clips gebruiken, maar soms zijn de eileiders daarvoor te dik. Dan kan de arts de eileiders dichtbranden of afbinden met hechtdraad. Hoe verloopt een sterilisatie? Het is belangrijk ervoor te zorgen dat u tijdens de sterilisatie niet zwanger bent of dat er niet net een bevruchting heeft plaatsgevonden. Bespreek dit met uw gynaecoloog. Twee ingrepen om een sterilisatie uit te voeren, zijn Essure en laparoscopie. Essure Deze hysteroscopische ingreep gebeurt poliklinisch en duurt meestal niet langer dan vijftien minuten. U neemt plaats op een gynaecologische stoel en de gynaecoloog brengt via de schede een kijkbuis in de baarmoederholte. Om de eileideropeningen in de baarmoeder zichtbaar te maken, brengt hij via de kijkbuis zoutvloeistof de baarmoederholte in. Daardoor zet deze iets uit. Met een katheter kan de gynaecoloog nu in beide eileiders een speciaal spiraaltje plaatsen (Essure). Laparoscopie De laparoscopische ingreep gebeurt meestal in dagbehandeling onder algehele verdoving (narcose); in een enkel ziekenhuis is dit mogelijk zonder algehele verdoving. De ingreep duurt ongeveer een halfuur . De gynaecoloog maakt in de onderrand van uw navel een sneetje van ongeveer 1 centimeter en brengt een holle naald de buikholte in. Via deze naald blazen wij uw buik op om de eileiders door de kijkbuis te kunnen zien. Door een tweede sneetje boven het schaambeen brengen wij een instrument in om de sterilisatie uit te voeren (zie ook onze patiënteninformatie U krijgt een laparoscopische operatie). Pagina 3/7
Uw arts De gynaecoloog die u op de polikliniek spreekt, is niet altijd degene die de sterilisatie uitvoert. Het kan zijn dat een andere gynaecoloog u behandelt. Uiteraard voert deze arts de sterilisatie uit op de met u afgesproken manier. Mogelijke bijwerkingen en complicaties Zoals bij elke operatie kunnen er bijwerkingen en complicaties optreden. Bij beide sterilisaties bestaat er een (klein) risico op infectie en op het mislukken van de sterilisatie. Ook blijft er een (geringe) kans op zwangerschap. Na de sterilisatie komt uw eigen cyclus weer op gang. Bij de Essure is er een kleine kans dat het veertje niet op de juiste plek terechtkomt en buiten de eileider komt. Dit controleren wij met röntgenfoto’s. Omdat het bloedverlies of de pijn tijdens de menstruatie kan tegenvallen, besluiten sommige vrouwen na de sterilisatie alsnog de pil te gebruiken. Complicaties bij een hysteroscopische sterilisatie - Essure Ook de hysteroscopische operatie lukt niet altijd. Bij 5 tot 10 procent van de vrouwen is het onmogelijk om een katheter in de eileider te plaatsen. Het kan zijn dat de eileider afgesloten is als gevolg van een eerdere ontsteking. Het kan uw baarmoeder en/of eileiders ongunstig liggen. Dit is tijdens de ingreep direct duidelijk. Complicaties bij een laparoscopische sterilisatie Een laparoscopische sterilisatie lukt niet altijd. Door overgewicht of eerdere buikoperaties kan het inbrengen van de naald of de kijkbuis lastig zijn. Soms lukt het niet om de ringetjes of de clips op de juiste manier te plaatsen. Een enkele keer kan de gynaecoloog de eileiders niet zien door verklevingen. Dit komt vaker voor bij vrouwen die buikvliesontsteking, eileiderontsteking of eerdere buikoperatie(s) hebben gehad. Er zijn dan twee mogelijkheden: de operatie stoppen of de buik openmaken met een grotere snede (een zogeheten bikinisnede) (zie ook onze patiënteninformatie Operaties algemeen). Als u bezwaar heeft tegen een dergelijke buikoperatie is het verstandig dit van tevoren aan uw gynaecoloog te vertellen. Soms zijn de eileiders te dik of scheuren ze. Dan is het onmogelijk om ringetjes of clipjes aan te brengen. Het kan ook voorkomen dat de eileiders moeilijk vast te pakken zijn met het instrument waarmee de arts de sterilisatie uitvoert. De gynaecoloog maakt dan een derde sneetje in de zijkant van uw buik. Bij zeer hoge uitzondering (bij minder dan één op de duizend vrouwen) treedt een complicatie op waarvoor een buikoperatie noodzakelijk is. Voorbeelden hiervan zijn beschadiging van de darm of blaas, of een bloeding. Deze complicaties zijn over het algemeen goed te behandelen, maar
Pagina 4/7
vragen een langere ziekenhuisopname. Ook is het herstel langduriger en een hoogst enkele keer is het herstel niet zonder blijvende klachten. Na de sterilisatie Na een laparoscopische sterilisatie kunt u buikpijn hebben; zo nodig krijgt u een pijnstiller. De pijn vermindert meestal de eerste uren na de sterilisatie en verdwijnt aan het eind van de dag; bij sommige vrouwen blijft de pijn nog een paar dagen bestaan. Ook schouderpijn door het opblazen van de buik komt na een laparoscopische sterilisatie voor. Dit verdwijnt meestal dezelfde dag. Soms kunt u enkele dagen na de ingreep wat bloed uit de schede verliezen. De wondjes in uw buik zijn meestal gehecht. Vóór ontslag uit ons ziekenhuis hoort u of wij de hechtingen moeten verwijderen of dat deze vanzelf oplossen. Met de hechtingen kunt u gewoon douchen of in bad gaan. Na een hysteroscopische sterilisatie vermindert en verdwijnt het lichte menstruatiegevoel meestal binnen een paar uur. U kunt de eerste week na de ingreep wat bloed verliezen uit de vagina. Neemt u contact op met Renier de Graaf als u hevig bloedverlies heeft, bij toenemende buikpijn en bij koorts. Een laparoscopische sterilisatie is direct na de operatie betrouwbaar als anticonceptie. Na de hysteroscopische sterilisatie (Essure) moet u drie maanden aanvullend anticonceptie gebruiken, omdat de eileiders nog moeten dichtgroeien. Na drie maanden controleren wij u door middel van een röntgenfoto van de buik of door middel van een inwendige echo. Bij twijfel vindt controle plaats door de doorgankelijkheid van de eileiders te testen met een hysterosalpingogram (HSG). De kans op zwangerschap na een sterilisatie Een sterilisatie biedt geen 100 procent garantie dat u nooit meer zwanger wordt, al is de kans op zwangerschap klein. Deze kans is afhankelijk van uw leeftijd: naarmate u jonger bent is de kans hierop groter. De kans op zwangerschap bij een hysteroscopische sterilisatie Na een hysteroscopische sterilisatie lijkt de kans op zwangerschap heel klein. Een onderzoek onder 50.000 vrouwen toont aan dat bij de Essure-methode vijf jaar na de ingreep geen zwangerschap is ontstaan. De kans op zwangerschap bij een laparoscopische sterilisatie Om een zwangerschap te voorkomen zijn clipjes even betrouwbaar als ringetjes. Na de sterilisatie is de kans op zwangerschap twee tot vijf op de duizend vrouwen. Na het dichtbranden van de eileiders is de kans op een zwangerschap hoger, tenzij de arts deze bijna geheel dichtbrandt.
Pagina 5/7
Is de sterilisatie ongedaan te maken? Sterilisatie is in principe een definitieve ingreep. U moet deze dus alleen laten uitvoeren als de kans dat u er spijt van krijgt, klein is. Na een laparoscopische sterilisatie kan de gynaecoloog de eileiders herstellen. Hiervoor is een grote operatie nodig die relatief zwaar is. De kans op zwangerschap na een dergelijke hersteloperatie is 40 tot 85 procent en hangt onder andere af van de gebruikte sterilisatiemethode en de plaats waar de eileiders afgesloten zijn. Een Essure-sterilisatie is onomkeerbaar: de spiraaltjes zijn vastgegroeid en kunnen wij niet uit de eileiders verwijderen. De kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap na een geslaagde hersteloperatie van een laparoscopische sterilisatie is licht verhoogd (2 procent) vergeleken met vrouwen zonder deze sterilisatie. Tot slot Het is belangrijk dat u zeker bent van uw beslissing om u te laten steriliseren. Twijfelt u, neem dan meer tijd. Overleg ook met uw huisarts en overweeg eventueel minder definitieve vormen (zie onze patiënteninformatie Anticonceptie). Sterilisatie kan een emotionele gebeurtenis zijn. Sommige vrouwen vinden hun seksuele leven erdoor verbeterd. In hormonaal opzicht verandert er niets, tenzij u met de pil stopt. Dan komt uw eigen menstruatiecyclus weer op gang. Overleg met uw ziektekostenverzekeraar of u de sterilisatie vergoed krijgt; dit kan verschillen per verzekering en verzekeraar. Samenvatting De belangrijkste kenmerken van de verschillende sterilisatiemethoden ziet u in het volgende schema. Hysteroscopie
Laparoscopie
Essure Beschikbaarheid
Enkele klinieken
Alle ziekenhuizen
Vergoeding
Afhankelijk van
Afhankelijk van
uw polis
uw polis
Littekens
nee
ja
Narcose
nee
ja
Plaatselijke verdoving
eventueel
n.v.t.
Dagopname mogelijk
ja
ja
Poliklinisch mogelijk
ja
nee
Direct betrouwbaar
nee
ja
Röntgenfoto na
nee
nee
Herstelfase
een dag
enkele dagen
Controle na 3
ja
nee
ingreep
maanden Pagina 6/7
Kans op mislukken
circa 5-10 procent gering
van de ingreep Ervaring
circa zes jaar
circa veertig jaar
Herstelfase
kort
enkele dagen
Materiaal
nitinol, dacron,
siliconen, titanium
rvs Kans op complicaties
gering
gering; beschadiging darmen, bloeding
Herstel mogelijk
niet
vaak wel
Zwangerschappen na
(nog) niet
2-5/1.000
geslaagde procedure
aangetoond
Internet
www.essure.nl
www.nvog.nl
Versie: augustus 2015
Pagina 7/7
