STERILISATIE VAN DE VROUW PER LAPAROSCOOP In deze folder geeft het Ruwaard van Putten Ziekenhuis u algemene informatie over sterilisatie van vrouwen. Wij adviseren u deze informatie zorgvuldig te lezen. Indien voor u van toepassing zullen aanvullingen en/of wijzigingen op deze algemene informatie altijd door uw behandelend arts aan u worden meegedeeld.
Wat is een sterilisatie Sterilisatie is een operatie om definitief (voor altijd) te voorkomen dat u zwanger wordt. De eileiders worden afgesloten. Zo kunnen zaadcellen de eicel uit de eierstok niet bereiken en bevruchten. Een zwangerschap is dan niet meer mogelijk. Bij grote uitzondering worden vrouwen toch een enkele keer zwanger na een sterilisatie. De beslissing tot een sterilisatie Het is verstandig de voor- en nadelen van een sterilisatie tegen elkaar af te wegen voordat u beslist om de ingreep te ondergaan. Zeer waarschijnlijk hebt u dit al gedaan voor het gesprek met de gynaecoloog en hebt u er ook al met uw huisarts over gesproken. Hieronder bespreken wij een aantal punten die van belang kunnen zijn bij uw beslissing.
127-250707
De kans op spijt na een sterilisatie
vrouwen die (weer) hebben gevoeld hoe het
Uit onderzoek en ervaring is bekend dat de
is om zwanger te zijn, blijken ondanks de
kans op spijt voor sommige vrouwen groter
zwangerschapsafbreking toch (weer) naar
is dan voor andere vrouwen.
een kind te verlangen.
Jonge leeftijd
Een sterilisatie tijdens een keizersnede
Naarmate u jonger bent bij een sterilisatie,
of in het kraambed
hebt u meer vruchtbare jaren voor u liggen
Vrouwen die tijdens een keizersnede of kort
waarin levensomstandigheden kunnen
na de bevalling gesteriliseerd worden,
veranderen, en waarin spijt mogelijk is. Uit
hebben vaker spijt dan vrouwen die zich
onderzoek blijkt dat 20% van de vrouwen
laten steriliseren nadat hun kind één jaar of
onder de dertig jaar later spijt heeft van de
ouder is. Soms heeft dit te maken met het
ingreep, tegenover 6% van de vrouwen die
feit dat een vrouw de zwangerschap ‘zwaar’
bij de sterilisatie dertig jaar of ouder waren.
vond en het gevoel had ‘dit nooit meer’, terwijl de kinderwens een aantal jaren later
Relatieproblemen
toch groter blijkt dan de ‘nadelen’ van een
In Nederland eindigt ongeveer dertig pro-
nieuwe zwangerschap. Ook bestaat er het
cent van de huwelijken in een echtschei-
eerste levensjaar een grotere kans op een
ding. Als u ten tijde van de sterilisatie
ernstige ziekte of wiegendood van het
relatieproblemen hebt, is de kans op schei-
pasgeboren kind.
ding groter en daarmee ook de kans dat u nog eens een nieuwe relatie aangaat waarin
De kans op menstruatieproblemen na
u misschien wel zwanger wilt worden.
een sterilisatie Veel vrouwen weten uit ervaring dat
Een sterilisatie tegelijk met een
menstruaties bij gebruik van de pil korter
zwangerschapsafbreking
duren, minder hevig, minder pijnlijk en
Vrouwen die zich laten steriliseren tijdens
regelmatiger zijn dan zonder pilgebruik.
een zwangerschapsafbreking (abortus
Gebruikt u de pil, bedenk dan dat u door het
provocatus) blijken vaker spijt te hebben
stoppen met de pil na een sterilisatie uw
van hun sterilisatie dan andere vrouwen.
eigen menstruatiecyclus terug krijgt. Als u
Een overhaaste beslissing of relatiepro-
zonder pilgebruik last had van pijnlijke,
blemen spelen daarbij soms een rol. Enkele
langdurige, hevige of onregelmatige
2
127-250707
menstruaties, bestaat de kans dat u hier
steunen bij het stoppen met roken. Naast
opnieuw last van krijgt na de sterilisatie.
de pil zijn er nog andere voorbehoedsmiddelen, zoals een koperhoudend spiraaltje of
Hoe aanvaardbaar zijn andere moge-
een spiraaltje dat het hormoon progesteron
lijkheden om niet zwanger te worden
bevat (Mirena), condooms, een pessarium
voor u
of natuurlijke methoden van geboorte-
Bij een beslissing tot een sterilisatie is het
regeling.
van belang bovengenoemde punten af te wegen tegen voor- en nadelen van andere
Sterilisatie van man of vrouw
methoden om niet (meer) zwanger te
Niet zelden speelt bij een beslissing tot een
worden.
sterilisatie de vraag wie zich zal laten sterili-
Alhoewel een sterilisatie voor veel vrouwen
seren: de vrouw of de man. Een sterilisatie
een goede oplossing is, biedt voor anderen
is bij een man minder belastend dan bij een
een sterilisatie niet meer voordelen dan een
vrouw. De ingreep gebeurt poliklinisch
ander voorbehoedmiddel dat hen goed
onder plaatselijke verdoving en de kans op
bevalt. De zekerheid waarmee zwanger-
complicaties is klein. De kans op zwanger-
schap voorkomen kan worden speelt daarbij
schap (zie verderop) is veel kleiner dan na
ook een rol.
een sterilisatie bij een vrouw, ongeveer 1 op
Veel vrouwen die langdurig de pil gebruiken
2000. Daar staat tegenover dat mannen tot
zijn bang dat het niet goed voor hun ge-
op veel hogere leeftijd kinderen kunnen
zondheid is om hier nog mee door te gaan,
krijgen, waarmee de kans op spijt ook
bijvoorbeeld tot de overgang. Van medische
groter is als zij ooit een nieuwe relatie aan-
zijde bestaat echter weinig bezwaar tegen
gaan. Bovendien zijn hersteloperaties om
langdurig pilgebruik. Als u niet rookt is er bij
een sterilisatie ongedaan te maken bij
langdurig pilgebruik geen verhoogde kans
mannen vaak minder succesvol dan bij
op hart- en vaatziekten. Als u wel rookt, is
vrouwen. Mannelijke vruchtbaarheid is na
het roken een veel grotere risicofactor voor
een hersteloperatie vaak sterk verminderd
hart- en vaatziekten dan pilgebruik. Mocht u
als gevolg van de vorming van antistoffen.
zich zorgen maken over hart en vaten, dan geeft stoppen met roken veel meer kans op
De uiteindelijke beslissing
een goede gezondheid dan stoppen met de
Het is belangrijk dat u een beslissing tot een
pil. De huisarts kan u desgewenst onder-
sterilisatie weloverwogen neemt. Twijfelt u
3
127-250707
na het gesprek met de gynaecoloog of na
mogelijk. Als zich geen problemen voordoen
het lezen van de hier gegeven informatie of
duurt de ingreep ongeveer een kwartier.
een sterilisatie voor u wel de juiste oplossing is, aarzel dan niet meer bedenktijd te
Methoden van sterilisatie
nemen. Voor veel vrouwen is een sterilisatie
Sterilisatie tijdens een kijkoperatie in
een prima oplossing, maar voor sommige
de buik (laparoscopie)
vrouwen is een andere methode om
De gynaecoloog kan de eileiders op ver-
zwangerschap te voorkomen soms beter.
schillende manieren afsluiten. In Nederland worden ringetjes (Faloperingen) en clips
Hoe gebeurt een sterilisatie
(Filshieclips) het meest gebruikt. Ook
Een sterilisatie gebeurt meestal via een
kunnen eileiders worden dichtgebrand
kijkbuisoperatie (laparoscopie). De gynae-
(coagulatie).
coloog maakt een sneetje van ongeveer 1
Clipjes en ringetjes bieden evenveel veilig-
cm in de onderrand van de navel en brengt
heid in het voorkomen van een zwanger-
door dat sneetje een dunne holle naald in
schap. Na dichtbranden is de kans op een
de buikholte. Hierdoor wordt de buik gevuld
zwangerschap hoger, tenzij bijna de hele
met onschadelijk koolzuurgas. Zo ontstaat
eileider dichtgebrand wordt.
‘kijkruimte’ in de buik om de eileiders te
De gynaecoloog bespreekt voor de operatie
zien. Zonder gas in de buik liggen de eilei-
met u welke van de drie bovengenoemde
ders achter darmen verscholen.
methoden wordt gebruikt.
Daarna brengt de gynaecoloog via hetzelfde
Sterilisatie tijdens een buikoperatie
sneetje een kijkbuis in de buik. Een tweede
De gynaecoloog kan ook een sterilisatie
sneetje wordt in de buurt van de boven-
doen tijdens een buikoperatie, zoals een
grens van het schaamhaar gemaakt.
keizersnede. Soms worden hierbij ringetjes
Hierdoor wordt een instrument ingebracht
of clips gebruikt, soms is dit niet mogelijk
waarmee de gynaecoloog de sterilisatie
omdat de eileiders te dik zijn. De eileiders
uitvoert.
worden dan afgebonden.
De ingreep gebeurt meestal in dagbehandeling onder algehele verdoving (narcose),
Sterilisatie via een hysteroscopie
in een enkel ziekenhuis is een ruggenprik
Deze methode van sterilisatie via een hysteroscoop (kijkbuis die via de schede in
4
127-250707
de baarmoeder wordt ingebracht) gebeurt
snede). Daarna wordt de sterilisatie zelf
slechts in enkele ziekenhuizen.
alsnog volgens de afgesproken methode uitgevoerd. Na een buikoperatie kunt u niet
Als blijkt dat de afgesproken methode
dezelfde dag naar huis en u blijft enkele
niet mogelijk is
dagen in het ziekenhuis. Het herstel duurt
Soms blijkt tijdens de operatie dat er pro-
ook langer.
blemen zijn en dat de afgesproken methode van sterilisatie niet mogelijk is.
Het lukt niet om ringetjes of clipjes aan te brengen
Een kijkbuisoperatie lukt niet of de
Soms blijkt het technisch onmogelijk om
eileiders zijn niet te zien
ringetjes of clipjes aan te brengen: de
Een heel enkele keer lukt het de gynaeco-
eileiders zijn te dik zijn of scheuren door. De
loog niet om de kijkbuis in de buik in te
gynaecoloog beslist dan om een andere
brengen. Vooral bij vrouwen met fors
methode te gebruiken, zoals branden.
overgewicht is dit soms moeilijk. Ook lukt
Na de operatie vertelt de arts u of de
het een heel enkele keer niet om de eilei-
gebruikte methode noodgedwongen anders
ders te zien. Dit probleem komt eigenlijk
is geweest dan van te voren was afge-
alleen voor bij vrouwen die een ernstige
sproken.
buikvliesontsteking, een ernstige eierstokontsteking of uitgebreide buikoperatie(s)
Een derde sneetje is noodzakelijk
hebben meegemaakt. Daardoor zijn soms
Soms zijn de eileiders moeilijk vast te
veel verklevingen rond de eileiders
pakken met het instrument waarmee de
aanwezig. Na een ‘gewone’ blindedarm-
sterilisatie wordt uitgevoerd. De gynaeco-
operatie bestaat dit probleem doorgaans
loog maakt dan een derde sneetje aan de
niet.
zijkant van de buik. Een instrument dat hierdoor wordt ingebracht, helpt de eileider
Omdat u onder narcose bent, kan de
te laten zien zodat de sterilisatie goed kan
gynaecoloog niet met u overleggen. Er zijn
worden uitgevoerd.
twee mogelijkheden: de operatie stoppen, of de operatie via een ‘buikoperatie’ doen. Hierbij wordt een wat grotere snede in de buik gemaakt (een zogenaamde bikini-
5
127-250707
Er treedt een complicatie op, waardoor
tegen een operatie door een andere arts,
een buikoperatie noodzakelijk is
maak dit dan voor uw opname in het
Bij zeer grote uitzondering treedt een com-
ziekenhuis duidelijk kenbaar.
plicatie op waarvoor een buikoperatie noodzakelijk is. Bij een complicatie moet datgene
Hoe zeker is een sterilisatie
gedaan worden wat op dat ogenblik nood-
Veel vrouwen kiezen voor een sterilisatie
zakelijk is om de complicatie te verhelpen.
omdat zij denken dat dit de meest zekere methode is om geen kinderen (meer) te
Ondanks deze lange lijst van mogelijke pro-
krijgen. Toch geeft een sterilisatie geen
blemen verloopt bij het allergrootste deel
100% garantie om nooit (meer) zwanger te
van de vrouwen een sterilisatie probleem-
worden, hoewel de kans op zwangerschap
loos. Toch is het verstandig de gynaecoloog
klein is.
van te voren te laten weten als u bezwaar hebt tegen een buikoperatie waarbij u een
De kans op zwangerschap is groter
wat grotere snede krijgt en langer (3 tot 5
naarmate sterilisatie op jongere leeftijd
dagen) in het ziekenhuis blijft. Dit geldt
plaatsvindt. Immers, een vrouw van 39 jaar
vooral voor vrouwen met fors overgewicht
heeft in vergelijking met een vrouw van 25
of vroegere ontstekingen of operaties in de
jaar sowieso al minder kans om zwanger te
buik. De gynaecoloog voert de sterilisatie
worden omdat de vruchtbaarheid afneemt
dan niet uit en doet geen buikoperatie,
naarmate de leeftijd vordert. Ook na een
tenzij een complicatie een buikoperatie
sterilisatie is daarom de kans op een
noodzakelijk maakt.
zwangerschap kleiner voor een vrouw van 39 jaar dan voor een vrouw van 25 jaar.
Wie voert de sterilisatie uit
Een vrouw van 25 jaar heeft bovendien veel
De gynaecoloog die u op de polikliniek
meer vruchtbare jaren voor zich.
spreekt, doet in de meeste ziekenhuizen zelf
Geschat wordt dat van de 100 vrouwen
de sterilisatie.
beneden de 30 jaar die zich laten sterili-
Soms gebeurt de sterilisatie om organisa-
seren, er ongeveer 3 later zwanger worden
torische redenen door een andere gynaeco-
en van de 100 vrouwen tussen de 30 en de
loog of een arts in opleiding tot gynaeco-
35 jaar. Van de 200 vrouwen boven de 35
loog. De sterilisatie wordt ook dan gedaan
jaar die gesteriliseerd worden, raakt er nog
op de afgesproken manier. Hebt u bezwaar
1 onbedoeld zwanger. Deze kansen zijn
6
127-250707
waarschijnlijk even groot bij ringetjes als bij
van de twee’. Een enkele keer voelen
clipjes. Bij dichtbranden van de eileiders is
vrouwen het als een belasting dat zij na het
de kans op zwangerschap mogelijk groter,
krijgen van kinderen ook nog deze ingreep
tenzij bijna de hele eileider wordt dichtge-
moeten ondergaan, terwijl een sterilisatie
brand. Vergelijken we een sterilisatie van de
voor een man een kleinere en minder
vrouw met een sterilisatie van de man en
belastende ingreep is. Aan de andere kant
met pilgebruik (waarbij geen pillen vergeten
zijn mannen veel langer vruchtbaar en
worden), dan is een sterilisatie minder veilig
lopen daarmee meer kans ooit spijt te krij-
en geeft ongeveer evenveel kans om
gen van een definitieve ingreep, mochten zij
zwanger te worden als tijdens het gebruik
ooit in de toekomst een nieuwe relatie
van een spiraaltje.
aangaan.
De kans op complicaties
Veel vrouwen ervaren een sterilisatie,
Bij elke operatieve ingreep bestaat een kans
ondanks pijn en ongemak, als een op-
op een complicaties. Hierboven noemden
luchting. Geen dagelijkse zorgen meer om
wij reeds een aantal problemen die kunnen
de pil op tijd in te nemen, of geen verant-
voorkomen. Complicaties van een
woordelijkheid meer voor het gebruik van
sterilisatieoperatie zijn zeer zeldzaam en
een condoom of pessarium binnen een
komen bij minder dan 1 op de 1000
relatie. Sommige vrouwen vinden dat hun
vrouwen voor. Voorbeelden zijn beschadi-
seksuele leven hierdoor verbetert.
ging van de darm of blaas, grote bloedingen of een infectie. Dergelijke complicaties zijn
In hormonaal opzicht verandert er niets,
goed te behandelen, maar vergen vaak een
tenzij u met de pil stopt. Dan komt uw
veel langere ziekenhuisopname dan gepland
eigen menstruatiecyclus weer op gang. De
en een veel langduriger herstel.
eicel wordt net als in andere situaties waar geen zwangerschap ontstaat, door het
Hoe beleven vrouwen een sterilisatie
lichaam opgeruimd. U komt na een steri-
Voor veel vrouwen is een sterilisatie een
lisatie ook niet eerder in de overgang.
emotionele ingreep. De beslissing om geen
Voor een enkele vrouw die met de pil stopt,
kinderen (meer) te krijgen is nu heel
vallen de menstruaties tegen. Andere
definitief. Soms gaat aan een sterilisatie een
vrouwen ervaren het als opluchting geen
lange discussie met de partner vooraf: ‘wie
bijwerkingen meer van de pil te hebben.
7
127-250707
Het grote merendeel van de vrouwen is dan
operatie en daarna de strip afmaken. Zo
ook tevreden met de sterilisatie.
voorkomt u dat u voortijdig menstrueert. Een spiraaltje kan tijdens de sterilisatie
De mogelijkheden tot herstel van de
verwijderd worden, maar dit is niet altijd
sterilisatie
verstandig. Als vlak na de eisprong een
Sterilisatie is in principe een definitieve
bevruchte eicel in de baarmoederholte is
ingreep. Zoals besproken is het verstandig
aangekomen, voorkomt een spiraaltje de
een sterilisatie alleen te laten doen als de
innesteling. Haalt de gynaecoloog op dat
kans dat u er spijt van krijgt heel erg klein
ogenblik het spiraaltje weg, dan kan alsnog
is. Toch krijgen sommige vrouwen spijt en
innesteling plaatsvinden met een zwanger-
zij vragen dan om een hersteloperatie (die
schap als gevolg. Bespreek met de gynaeco-
niet altijd door de ziektekostenverzekering
loog wat het beste tijdstip is om het spi-
wordt vergoed). Dan is een grotere operatie
raaltje te laten verwijderen.
nodig, die veel zwaarder is en langer duurt dan de sterilisatie zelf.
Voor de operatie Bijna altijd gebeurt een sterilisatie in dag-
De kans op zwangerschap na een herstel-
behandeling. Dat betekent dat u op de dag
operatie (40-85%) hangt onder andere af
van opname wordt behandeld en dezelfde
van de gebruikte sterilisatiemethode en de
dag naar huis gaat.
plaats waar de eileiders afgesloten zijn.
Voor de operatie worden vaak vragen
De kans op een buitenbaarmoederlijke
gesteld over uw gezondheid en meestal
zwangerschap na een hersteloperatie is licht
vindt ook een kort lichamelijk onderzoek
verhoogd (2%).
plaats. Op de dag van de ingreep moet u nuchter zijn. Na 24.00 uur mag u niets
Zorgen dat u niet zwanger bent tijdens
meer eten en drinken. Ongesteld zijn tijdens
de operatie
de sterilisatie is geen probleem.
Het is belangrijk ervoor te zorgen dat u tijdens de sterilisatie niet zwanger bent of
Na de operatie
dat er niet net een bevruchting heeft
Direct na de sterilisatie hebt u vaak vrij
plaatsgevonden.
hevige buikpijn waarvoor u zo nodig
Vrouwen die de pil gebruiken, kunnen het
pijnstilling krijgt. Deze pijn vermindert
beste de pil doorgebruiken tot aan de
meestal de eerste uren na de sterilisatie en
8
127-250707
verdwijnt aan het eind van de dag, maar bij
Op de dag van de sterilisatie bent u door de
sommige vrouwen houdt de buikpijn de
operatie en de narcose vaak nog behoorlijk
eerste dagen na de sterilisatie nog aan. U
slap. Het is daarom verstandig dat u uit het
kunt hier gerust pijnstillers voor gebruiken.
ziekenhuis wordt opgehaald. Zelf autorijden
Ook schouderpijn komt voor na een sterili-
of met openbaar vervoer naar huis gaan
satie. Koolzuurgas dat gebruikt wordt om de
wordt afgeraden.
buik op te blazen prikkelt het middenrif, hetgeen pijn veroorzaakt. Het koolzuurgas
De meeste vrouwen hebben een paar dagen
wordt vanzelf door het lichaam opgeruimd.
nodig voordat zij zich weer helemaal her-
De schouderpijn verdwijnt meestal op de
steld voelen. Als u thuis kleine kinderen
dag na de operatie.
hebt, is het verstandig de eerste dagen extra hulp te regelen. Werk kunt u hervat-
Soms wordt tijdens de operatie de baar-
ten als u weer hersteld bent. Voor de
moederhals via de schede met een tangetje
meeste vrouwen is dit na enkele dagen,
vastgepakt om de baarmoeder en de eilei-
andere vrouwen hebben wat langere tijd
ders tijdens de operatie te kunnen bewe-
nodig.
gen. Hierdoor kan enkele dagen na de ingreep wat bloedverlies via de schede zijn.
Een sterilisatie is direct veilig, al zult u zo lang de buik nog gevoelig is, nog niet veel
De wondjes in uw buik zijn meestal gehecht.
zin in gemeenschap hebben.
Voor ontslag uit het ziekenhuis hoort u of de hechtingen verwijderd moeten worden of
Wanneer moet u contact opnemen met
dat zelfoplossende hechtingen zijn gebruikt.
het ziekenhuis
In dat laatste geval duurt het soms ruim zes
Als u na de sterilisatie koorts of hevige buik-
weken voordat eventuele uiteinden van
pijn krijgt is het verstandig om contact met
draadjes die u nog ziet, verdwenen zijn. U
de gynaecoloog op te nemen, ook als de
kunt gerust douchen of een bad nemen
sterilisatie al een paar dagen geleden heeft
terwijl de hechtingen nog aanwezig zijn. Om
plaatsgevonden.
uw kleding schoon te houden kunt u er een pleister overheen plakken.
9
127-250707
Als u toch zwanger wordt
het zinvol om deze laatste wel op de hoogte
Eerder is al beschreven dat in uitzonde-
te brengen van uw zwangerschap. U kunt
ringsgevallen na een sterilisatie een
de behandelend gynaecoloog vragen dit
zwangerschap voorkomt. Zwangerschap kan
voor u te doen.
optreden doordat de eileider uit zichzelf weer doorgankelijk wordt, soms doordat de
Wie betaalt de kosten van de
sterilisatie niet goed is uitgevoerd.
sterilisatie Wij adviseren u om voorafgaand aan de
Bij een zwangerschap na een sterilisatie is
ingreep met uw gynaecoloog dit onderwerp
de kans op een buitenbaarmoederlijke
te bespreken en contact op te nemen met
zwangerschap groot: ongeveer 30%.
uw zorgverzekeraar over een mogelijke
Daarom is het belangrijk dat u een
vergoeding van de kost van deze ingreep.
zwangerschapstest doet of laat doen als de menstruatie uitblijft. Mocht de test aantonen
Tot slot
dat u zwanger bent, dan is onderzoek op
Indien u na het lezen van deze algemene
korte termijn door een gynaecoloog noodza-
informatie nog vragen heeft, stel deze dan
kelijk om te bezien of er sprake is van een
gerust aan uw behandelend arts. De mede-
buitenbaarmoederlijke zwangerschap. In dat
werkers van de polikliniek Gynaecologie zijn
geval is vaak op korte termijn een nieuwe
op werkdagen van 08.00 tot 16.00 uur
operatie nodig.
bereikbaar op telefoonnummer (0181) 65 83 80.
Als een zwangerschap in de baarmoeder aanwezig is, zullen de meeste vrouwen
Ook kunt u daar algemene folders van de
kiezen voor het afbreken van de zwanger-
NVOG opvragen. U kunt deze ook
schap. Tijdens deze ingreep kan dan
downloaden op www.nvog.nl.
opnieuw een laparoscopie (kijkbuisoperatie) De tekst in deze algemene informatiefolder is gebaseerd
gedaan worden om te bezien wat de reden
op de voorlichting van de Nederlandse Vereniging voor
voor het mislukken van de sterilisatie was,
Obstetrie en Gynaecologie (NVOG), © 2006
en kan de sterilisatie opnieuw gebeuren.
www.nvog.nl
Als de gynaecoloog die u in dit geval behandelt niet dezelfde arts is als degene die de sterilisatie vroeger heeft gedaan, is
10
127-250707
