Stappenplan voor een rookvrij schoolterrein
Inleiding Sinds 1 januari 2014 is de leeftijdsgrens voor de verkoop van tabak verhoogd van 16 naar 18 jaar. Uit onderzoek blijkt dat het zien roken van anderen, jongeren aanzet om zelf te gaan roken. Veel scholen hebben daarom al een rookvrij schoolterrein. Dit stappenplan is voor iedere schooldirecteur die op zijn school in het voortgezet onderwijs een rookvrij schoolterrein wil invoeren.
Hoe werkt het? Dit stappenplan beschrijft de stappen die u kunt doorlopen voor het invoeren van een rookvrij schoolterrein. Het is slechts een hulpmiddel. U kunt er uiteraard voor kiezen om acties anders aan te pakken. Bij elke stap kunt u iemand aanwijzen die hiervoor verantwoordelijk is en wanneer u het gereed wilt hebben. Bij de stappen vindt u ook quotes van de rector van het Comenius College in Hilversum, Johan Veenstra, die goede ervaringen heeft met het invoeren van een rookvrij schoolterrein. De stappen zijn:
1. Draagvlak 2. Doelstelling en taakverdeling 3. Zoek hulp 4. Voorbereidingen 5. Invoering rookvrij schoolterrein 6. Handhaving nieuwe afspraken
1. Draagvlak Het creëren van draagvlak bij schoolleiding, personeel, ouderraad en leerlingenraad is een belangrijke eerste stap. Het kan weerstanden voorkomen en maakt uiteindelijk invoering en handhaving gemakkelijker.
Huidige afspraken rondom roken Breng in kaart wat de huidige afspraken zijn rondom het roken op school. Kijk behalve de eigen afspraken van de school, eventueel ook naar afspraken van andere scholen in uw omgeving.
Meningen inventariseren Breng in kaart wat de mening is van de schoolleiding, het personeel, de ouderraad en de leerlingen(raad). Dit kan met individuen of in vergadersessies. Vraag hen (bijvoorbeeld via een schriftelijke enquête) wat hun mening is over de huidige afspraken rondom het roken, hoe ze tegenover de invoer van een rookvrij schoolterrein staan en wat hun bezwaren zijn. Luister naar vragen en bezwaren. Wees duidelijk, geef waar nodig tegenargumenten en neem goede ideeën mee.
‘Om onterechte angst en mogelijke groepsdruk te vermijden, heb ik veel geïnvesteerd in een persoonlijke boodschap. Het doel staat vast, over de weg ernaar toe kunnen we het hebben. En we doen het samen! Ik heb de rokers serieus genomen en hulp aangeboden.’ Johan Veenstra, Comenius College
Verzamel informatie Maak een document aan met de volgende informatie: • huidige afspraken; • voorgestelde afspraken; • voordelen voor de school; • veelgestelde vragen; • veelgehoorde bezwaren.
Stel nieuwe afspraken voor Zoek steun voor de invoering van een rookvrij schoolterrein. Praat niet over een rookverbod, leg de nadruk op het rookvrij maken van de school. Maak hiervoor gebruik van de bijlage ‘Weerstanden en tegenargumenten’ om de belangrijkste bezwaren weg te nemen.
Startbijeenkomst Zoek uit wie zich wil inzetten om het rookvrije schoolterrein tot een succes te maken. Nodig hen uit voor een startbijeenkomst. Het is belangrijk dat alle mensen hierbij aanwezig zijn van wie de steun nodig is voor de invoering van het rookvrije schoolterrein. Draagvlak creëren is een continu proces.
2. Doelstelling en taakverdeling Doelstelling Kies tijdens de startbijeenkomst een expliciete doelstelling. Maak deze SMART. Dat staat voor Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden. De doelstelling kan breder zijn dan het alleen het invoeren van een rookvrij schoolterrein. Denk hierbij aan een aanpassing van het hele gezondheidsbeleid van de school. Neem ook de e-sigaret mee in uw beleid. Ook deze is verslavend en schadelijk en verlaagt de drempel tot het roken van sigaretten.
Werkgroep Stel een werkgroep samen die het project op zich neemt en gaat uitvoeren. Het is handig als deze werkgroep ook het aanspreekpunt is voor vragen en opmerkingen van bijvoorbeeld medewerkers, ouders of gemeente.
Taken
Bepaal voor elke stap in dit stappenplan wie welke taken op zich neemt. Dit kan nog worden bijgesteld als er externe partners aanhaken en ook taken op zich nemen.
‘Bij voorbereidings-bijeenkomsten met medewerkers en/of leerlingen ben ik van het begin af aan stellig geweest: het ging er niet om of de school uiteindelijk rookvrij zou worden, maar wanneer. De kans kwam met de verbouwing van de school.‘ Johan Veenstra, Comenius College
Planning Maak een planning op hoofdlijnen voor alle activiteiten. Stel een coördinator in die de planning bewaakt.
Vervolgbijeenkomst Kies een datum voor een vervolgbijeenkomst. Plan desgewenst een serie afspraken en neem deze op in de planning.
3. Zoek hulp Hulp van andere organisaties Inventariseer welke organisaties een bijdrage kunnen leveren aan de doelstelling. Denk aan lokale organisaties als de GGD en de gemeente en landelijke organisaties rondom roken (en andere verslavingen) zoals het Trimbos-instituut. Om te weten welke organisaties in uw regio actief zijn, kunt u ook mailen naar
[email protected].
Contact opnemen Neem contact met hen op en kijk wat ze voor u kunnen betekenen. Overleg met de GGD, hoe een rookvrij schoolterrein past in het totale (gezondheids)beleid. Kies voor een positieve insteek. Een lobby bij de gemeente om het rookvrije schoolterrein verplicht te maken is mogelijk, maar werkt vaak niet overtuigend. De gemeente heeft hier officieel geen bevoegdheid voor, zij kunnen alleen een dringend appèl doen.
Bijeenkomst Organiseer een bijeenkomst voor de partners met wie u gaat samenwerken. Het is belangrijk dat ze tijdig worden betrokken, dit kan eventueel ook voor de startbijeenkomst. De input van externen kan gevolgen hebben voor de doelstelling.
4. Voorbereidingen Draagvlak leerlingen Begin op tijd met het creëren van draagvlak binnen de leerlingenraad. Laat hen meedenken met de nieuwe afspraken over het schoolterrein. Bedenk ook samen met hen hoe u het beste draagvlak kunt krijgen onder de leerlingen.
Maak nieuwe afspraken Bereid de nieuwe afspraken goed voor. Maak een tekst voor het schoolreglement en maak afspraken over handhaving. De tekst kan worden afgeleid uit de doelstelling.
Nieuwe afspraken communiceren Stel alle betrokkenen op de hoogte van de nieuwe afspraken. Leg uit waarom dit belangrijk is, zodat u begrip krijgt hiervoor. Zie verder stap 5. Noem de voordelen voor de verschillende doelgroepen. Gebruik hiervoor de bijlage ‘Weerstanden en tegenargumenten’
‘Daar was de grote dag: rokende leerlingen achter een witte streep op de openbare weg. Wie over de streep gaat, kan rekenen op sancties. Niet makkelijk voor de conciërges, maar inmiddels blijkt het erg goed te werken. Ik zou het zo weer doen en ik roep elke school op ons voorbeeld te volgen!’ Johan Veenstra, Comenius College
Plan bijeenkomst Plan eventuele extra lessen, bijeenkomsten of cursussen die worden gegeven om de verandering in afspraken succesvol te maken. Denk aan een ‘Stoppen met roken’-training voor ouders en leerkrachten. Kijk op: Gezonde School en Genotmiddelen op dgsg.nl.
Ondersteuning GGD De GGD kan u ondersteunen. Vraag bij de GGD in uw buurt wat ze voor u kunnen betekenen.
In de praktijk Ga na welke veranderingen nodig zijn in en rondom de school. Haal asbakken weg en plaats bordjes. U kunt via het Longfonds met korting bordjes bestellen met de aanduiding ‘Dit schoolterrein is rookvrij’. Stuur een e-mail naar
[email protected] en u ontvangt van ons een kortingscode.
Nulmeting rookgedrag Als u het effect wilt meten van de nieuwe afspraken, houd dan van te voren een nulmeting over het rookgedrag op school. Stel van te voren vast, welk effect u wilt bereiken.
Voorbereiden betrokkenen Bereid medewerkers en andere betrokkenen voor, ruim voordat de nieuwe afspraken ingaan. Stel vast welke sanctie er staat op overtreding. Houd er rekening mee dat dit de eerste dagen of weken extra tijd en aandacht vraagt. Zorg dat de sanctie aansluit bij bestaande sancties. Stel vast wie de afspraken handhaaft en wees hier in het begin extra zorgvuldig in.
Invoering Zorg voor een ludiek moment en een aantrekkelijk schoolplein.
Aandacht voor roken in de klas Op zitdaterechtin.nl vindt u korte filmpjes die u in de klas kunt laten zien om de schadelijke stoffen die in sigaretten zitten onder de aandacht te brengen. Veel informatie vindt u ook op www.rokeninfo.nl
5. Invoering rookvrij schoolterrein Communicatie intern Plan gesprekken met personeel en leerlingen(raad). Kondig hierin de nieuwe afspraken aan en leg uit wat er gaat veranderen. Dit kan apart of in bestaande vergadersessies, afhankelijk van wie in ‘the lead’ is. Laat leraren weten wat er van hen verwacht wordt bij de invoer van het nieuwe beleid. Voorkom twijfels over of verschillende toepassingen van de nieuwe afspraken.
Communicatiemiddelen Gebruik bestaande communicatiemiddelen voor bekendheid en verbreding van het draagvlak. Denk aan de website, schoolkrant, schoolboard, evt. posters en/of flyers. Stel vast wie dit maakt en verspreidt. Zorg ervoor dat voor iedereen duidelijk is wanneer het nieuwe beleid ingaat.
Communicatie extern Maak goede afspraken met buurtbewoners om overlast te beperken. Communiceer de nieuwe afspraken naar ouders. Nodig ze uit voor een ouderavond en maak gebruik van de bijlage ‘Weerstanden en tegenargumenten’ om de wijziging uit te leggen. Breng ook externe partijen op de hoogte, zoals schoonmaakbedrijven. Ook zij dienen zich te houden aan de afspraken.
Publiciteit Zoek de publiciteit in landelijke of lokale media. Dit kan een kans zijn om de school positief onder de aandacht te brengen.
6. Handhaving nieuwe afspraken Handhaving Handhaaf het nieuwe beleid vanaf het begin onder alle omstandigheden. Laat alle medewerkers handhaven, niet alleen de conciërges. Zorg dat mensen worden aangesproken en pas sancties consequent toe. Ga na of er knelpunten zijn bij invoer en handhaving. Biedt zo nodig meer ondersteuning in de eerste weken.
Effectmeting en evaluatie Houd na een jaar opnieuw een effectmeting. Zo ziet u wat het effect is van de maatregel.
Foto: Nationale Beeldbank
Evalueer na een jaar het rookvrije schoolplein. Maak aanpassingen waar nodig.
