Stappenplan voor de invoering van het digitaal leerlingportfolio

Implementatieplan voor het gaan werken met het leerling­webfolio  Deelproject A5 van het projectplan Webfolio  Inleiding:  SKOzoK is een organisatie met 31 PO­scholen (waaronder 1 school voor speciaal basisonderwijs). Deze scholen willen zich ontwikkelen in de  richting van het verzorgen van ontwikkelingsgericht onderwijs. Dat wil zeggen dat scholen en leerkrachten willen groeien in het realiseren van  onderwijs, waarin de balans gevonden wordt tussen de ontwikkelingsvraag van het kind en de onderwijsdoelen van de school. Het gaat om  onderwijs waarin betekenis en bedoeling met elkaar in evenwicht zijn en waarin de leerkracht de rol van bemiddelaar of begeleider heeft. Om  op deze manier onderwijs te verzorgen is de dialoog tussen leerling en leerkracht onontbeerlijk. Door middel van de dialoog kunnen de leerling  en de leerkracht vraag en aanbod bij elkaar brengen en wordt de afstemming tot stand gebracht tussen de ontwikkelingsvraag van het kind en  de onderwijsdoelen van de leerkracht. Deze manier van werken maakt het onderwijs voor de leerling betekenisvoller en geeft hem meer  verantwoordelijkheid voor zijn eigen leerproces. Scholen die dit dialooggestuurd onderwijs voorstaan, hebben behoefte aan een digitaal  leerlingportfolio. Met behulp hiervan kunnen leerlingen hun leerproces zichtbaar maken, kunnen leerkrachten de ontwikkeling volgen en in  goede banen leiden en het is een prima instrument in de gesprekscyclus (de ontwikkelingsgerichte dialoog). Bovendien geeft het ouders  gelegenheid de ontwikkeling van hun kind samen met hun kind goed te volgen.  Nadat door een ontwikkelgroep met mensen uit de praktijk de inhoud en de vorm van het digitaal leerlingportfolio in kaart gebracht is, heeft  SKOzoK opdracht gegeven dit digitaal leerlingportfolio te ontwikkelen. Dit portfolio bestaat uit drie lagen: 1. het presentatieportfolio, 2. het  ontwikkelingsportfolio en 3. het dossier. Het eerste gedeelte is klaar. De opdracht in het kader van het projectplan “Webfolio” was om in de  projectperiode het presentatieportfolio op zes SKOzoK­scholen te introduceren en een aantal leerlingen ermee te laten werken. Aan het einde  van de projectperiode zouden dan 5 leerlingen een gevuld presentatieportfolio hebben. De opgedane ervaringen daarmee moesten een  implementatieplan opleveren, met behulp waarvan scholen  ­ gebruik makend van de opgedane kennis­  aan de slag kunnen met het invoeren  van het leerlingportfolio.  De projectperiode is zeer succesvol geweest. In plaats van 6, zijn 7 scholen het leerlingportfolio gaan gebruiken. Op twee scholen werken hele  groepen leerlingen er al mee. Op andere scholen geldt dat voor groepjes leerlingen binnen een groep. Er is een veelvoud van het aantal van 5  leerlingen dat een goed gevuld portfolio heeft. Met name de kinderen waren heel blij met en enthousiast over het portfolio.  Wat betreft het delen van de opgedane ervaringen kunnen we het volgende bieden:  1.  Dit implementatieplan. Een stappenplan waarmee scholen hun weg kunnen uitstippelen om het digitaal leerlingportfolio in te voeren.  Daarbij de bijlagen:  1a. Een lijst met ervaringsgegevens.  1b. De gesprekken die horen bij het portfolio.  1c. Vormen van ervaringen delen.  2.  Een handleiding voor de leerkracht bij het portfolio.

1 

Stappenplan voor de invoering van het digitaal leerlingportfolio  Stappe  Directeur en  n  sleutelfiguren van de  school  1. 

2. 

3. 

Team 

Projectleider 

Betrokken  leerkracht(en) 

Kind 

Ouder 

Overleg tussen een  ervaringsdeskundige wat  betreft het portfolio met de  directeur en andere  sleutelfiguren van de school  (IB­er, I­coach ICTers,  bouwleiders).  Dit overleg moet duidelijkheid  geven over de vraag of het  portfolio past binnen de  manier van werken op school  en zo ja, of het past in de  fase waarin de school in haar  ontwikkeling is. Deze groep  beslist of erover verder  gepraat gaat worden met het  team en op welke manier dat  gaat gebeuren.  Informatie aan het team  over doel en mogelijkheden  van het portfolio. Welke  kansen zien we voor onze  school?  Onderwijsk. voorwaarden.  Hoeveel draagvlak is er?  Welke bouw, groepen,  leerkrachten, leerlingen zijn  eraan toe om de eerste  ervaringen op te gaan doen  met het portfolio?  Vaststellen welke leerkrachten aan de slag gaan met de invoering van het portfolio.

2 

Stappe  Directeur  n  en sleutelfiguren in  de school 

Team 

Projectleider 

4. 

Projectleider (teamlid) aanstellen voor de invoering van het project  leerlingportfolio. 

5. 

Grote lijn projectplan opstellen.  Welke resultaten willen we wanneer bereikt hebben?  Wat wordt de rol van de leerkrachten die niet in eerste instantie  betrokken zijn bij de invoering? Hoe volgen zij het proces?  Evaluatiemomenten.  Eventueel aanvragen van extra ondersteuning (2B­er) voor  implementatie. 

6. 

7. 

8.  9. 

Ouders informeren 

Betrokken leerkracht(en) 

Nadere kennismaking met het portfolio,  werking en mogelijkheden leren kennen.  Doornemen handleiding.  Gaan kijken op een school waar het  portfolio gebruikt wordt.  Workshop over het portfolio volgen.  Het projectplan concreet uitwerken:  * SMART doelen vaststellen.  * Hoe introductie bij de leerlingen?  * Met welke leerlingen starten? Wie doet dat?  * Vervolgstappen en activiteiten.  * Regelmatige terugkoppeling met leiding en team inplannen.  Inloggegevens voor alle  betrokkenen aanvragen.  Ouders informeren  Ouders informeren 

Kind 

Ouder 

Ouders worden  geïnformeerd over  de invoering van  het portfolio en  over de  mogelijkheden  daarbij voor  ouders en  kinderen.

3 

Stappe  Directeur  n  en sleutelfiguren in  de school  10. 

11. 

12. 

Team 

Projectleider 

Betrokken  leerkracht(en) 

Kind 

Ouder 

Introduceren van het digitaal portfolio.  Waar is het voor bedoeld?  Wat kun je ermee?  Hoe gaan we ermee aan de slag?  Werkafspraken. Omgangsnormen. Veiligheid.  Zorgen dat voor enkele  kinderen het portfolio  startklaar is.  Stappenplan maken  voor het gebruik van het  digitaal portfolio.  Enkele kinderen (begingroepje) krijgen instructie,  zodat ze met het programma kunnen gaan werken. 

13. 

Zelf ontdekken van de  mogelijkheden van het  portfolio. 

14. 

Doelstellingengesprek.  Leerkracht en kind spreken samen af waar de  leerling in de komende periode (bv. week) aan gaat  werken en wat hij daarvan in het portfolio gaat  zetten.  Tussentijds voortgangsgesprek.  Lukt het om de afspraken na te komen?  Wat lukt wel? Wat lukt niet?  Hoe komt dat? Hoe lossen we dat op?  Aan einde van de afgesproken periode  evaluatiegesprek aan de hand van wat in het  portfolio opgenomen is.  De kinderen van het begingroepje nodigen hun  ouders uit om in het portfolio te kijken en feedback  te geven.

15. 

16.  17. 

4 

Stappe  Directeur  n  en sleutelfiguren in  de school  18. 

19. 

21.  22.  23. 

24. 

25.  26. 

Regelmatig  evaluatiemomenten en  voortgangsgesprekken. 

Team 

Projectleider 

Betrokken  leerkracht(en) 

Kind 

Ouder 

Evaluatie van de startperiode.  Bespreken vervolgstappen.  Bespreken manier van delen met rest van het  team.  De leerlingen van het begingroepje houden een  presentatie over hun ervaringen voor hun groep.  Nagegaan wordt welke leerlingen in tweede  instantie mee gaan doen met het portfolio.  De leerkrachten en leerlingen van het begingroepje presenteren de eerste ervaringen in het team.  Regelmatig  evaluatiemomenten en  voortgangsgesprekken.  Maken van een  stappenplan voor het  gebruik van het  fototoestel en de  scanner.  Stappenplan  presenteren aan de  groep.  Regelmatig aandacht voor:  * Leren reflecteren.  * Doelstellingengesprekken en reflectiegesprekken.  * Leren van leerlingen aan elkaar.  * Toepassingen van het leerlingportfolio.  Leerlingen leren aan elkaar.  De groep leerlingen die het leerlingportfolio gebruikt  wordt steeds uitgebreid.  Regelmatig evaluatiemomenten.  Technische verbeterpunten doorgeven aan  aanspreekpunt.  Contacten onderhouden met scholen die ook in de  implementatiefase zitten.  (Uitwisselingsbijeenkomsten)

5 

Stappe  Directeur  n  en sleutelfiguren in  de school  Het proces blijven  27. 

Team 

Projectleider 

Betrokken  leerkracht(en) 

Kind 

Ouder 

volgen en steeds  aandacht hebben voor  de info aan het team.  28.  29. 

Rapportage aan de hand van het portfolio.  Uitbreiden van het aantal leerkrachten dat aan de slag gaat met het portfolio. 

30. 

31. 

Stap 8 t/m 19 volgen  voor de nieuwe  leerkrachten die  betrokken worden.  De opgedane ervaringen delen met een andere  school.. Door middel van:  * Teamleden andere school uitnodigen voor  klassenbezoeken. Meekijken. Leren van elkaar.  * Een workshop verzorgen voor het team van de  andere school. 

Zie verder de bijlagen:  1a. Een lijst met ervaringsgegevens.  1b. De gesprekken die horen bij het portfolio.  1c. Vormen van ervaringen delen.

6 

Bijlage 1a 

Ervaringen met de implementatie van het digitaal leerlingportfolio  Gebruikte afkortingen:  Dpf: digitaal portfolio  Lkr: leerkracht  Lln: leerlingen  Het werken met 2b­ers:  In de pilot kregen de scholen ondersteuning van 2b­ers (Leerkracht, die op projectbasis voor  enkele dagdelen toegevoegd wordt om de implementatie te ondersteunen.). Op de meeste  scholen leerden de 2b­ers de kinderen hoe om te gaan met het portfolio. Op één school heeft  de 2b­er de leerkracht vervangen, waardoor deze met de leerlingen aan de slag kon in het  portfolio. In beide gevallen blijkt de communicatie erg belangrijk te zijn. Werkt de leerkracht met  de leerlingen, is het van belang de 2b­er op de hoogte te houden van de ervaringen, zodat zij  overzicht behoud. Werkt de 2b­er met de kinderen, dan is het ook van belang de leerkracht op  de hoogte te houden van wat er gebeurt. Als de kinderen goed weten hoe het portfolio werkt,  kan/moet de 2b­er haar taken stapsgewijs overdragen aan de leerkracht.  Als de 2b­er met meerdere groepen werkt, is het slim een rooster te maken. De leerkrachten  weten dan wanneer er leerlingen uit de klas worden gehaald om in het dpf te werken.  Olievlek:  Op bijna alle scholen is begonnen met een groepje van enkele lln, het “begingroepje”. Deze lln  werden na verloop van tijd gekoppeld aan een maatje, aan wie ze hun vaardigheden mbt het  dpf konden overbrengen. Het aan elkaar leren gaat goed, maar het is wel van belang het  proces op de achtergrond te volgen. Soms gaan lln te snel, ze slaan dan stappen over, omdat  die voor hen al zo vanzelfsprekend zijn. Een voorbeeld hiervan is het vermelden van de site  waar je het dpf kunt vinden. Ook worden niet altijd alle aspecten van het dpf benoemd, bv  waarom zet je iets al dan niet in de etalage. Hier ligt een taak voor de leerkracht.  Voordat het begingroepje aan een maatje werd gekoppeld, hebben deze lln op veel scholen  eerst een presentatie gegeven in de klas, zodat de medeleerlingen al iets afwisten van het dpf.  Presentatie:  Om leerlingen en leerkrachten kennis te laten maken met het dpf, werden op veel scholen  presentaties gegeven.  Presentaties aan leerlingen: het begingroepje laat aan klasgenoten (bv met behulp van beamer)  zien waar ze mee bezig zijn.  Presentaties aan team:  ­aan het begin van het project, bv door de 2b­er.  ­leerlingen informeren het team (bv op teamvergadering of studiedag) over hun portfolio. Dit is  op een school bv. gebeurd aan de hand van een door de leerlingen gemaakte  powerpointpresentatie.  Foto’s  Op de meeste scholen mogen de leerlingen zelf digitale foto’s maken. Op de ene school zet de  lkr de foto’s over op de computer, op een andere school heeft de 2b­er twee lln. geleerd hoe ze  dat moeten doen. Deze lln. zijn nu de “experts” en andere lln van de school kunnen hen om

7 

hulp vragen. Maak goede afspraken over het gebruik van de digitale camera. Spreek ook af  waar je de foto’s opslaat.  Scannen.  Op de meeste scholen mogen de lln zelf scannen. Ook dit kunnen de lln elkaar goed aanleren.  Het is belangrijk dat lln gebruik kunnen maken van digitale camera en scanner. Zo kunnen ze  ook  werkstukken in hun etalage zetten waar ze wel heel trots op zijn, of veel van geleerd  hebben, maar die ze niet op de computer gemaakt hebben.  Stappenplan  Op diverse scholen zijn stappenplannen gemaakt, voor het omgaan met het digitaal portfolio,  voor het maken van digitale foto’s en voor het gebruik van de scanner. De ene school heeft  ervoor gekozen de stappenplannen door de 2b­er te laten maken, omdat ze een stappenplan  willen dat door iedereen, ook bv een andere school, gebruikt kan worden.  Andere scholen hebben de lln de stappenplannen laten maken. Je kunt de lln de opdracht  geven zo’n stappenplan te maken, je kunt  er ook voor kiezen te wachten tot de lln zelf met het  idee komen, bv als de “experts” steeds maar weer hetzelfde uit moeten leggen.  Ouders  Tijdens de pilot werden de ouders op meerdere manieren geïnformeerd. Via de website, of via  een informatiebulletin. De ouders van de kinderen van het “begingroepje” werden door de  scholen vaak middels een brief op de hoogte gesteld. Het digitaal portfolio kan ook een  onderdeel van de ouderavond zijn. Ook kunnen ouders al in een eerder stadium bij het proces  betrokken worden.  Hoe komt het digitaal portfolio de school binnen?  Bij de pilotscholen  kwam het dpf op verschillende manieren de school binnen. Bij de ene door  de directeur, bij een ander door de ict­werkgroep en bij weer een andere school door een  (of  enkele) enthousiaste leerkrachten. Op een school was er bij het hele team de behoefte aan een  dpf.  Het is gebleken dat de directeur in de  voortgang van het project een belangrijke rol speelt.  Het is ook belangrijk dat het dpf aansluit bij de visie van de school, en  er in het  schoolontwikkelingsplan beschreven staat hoe het dpf past bij het onderwijs en de visie van de  betreffende school. Het dpf moet  passen bij de manier van onderwijs geven. Op sommige  scholen wordt het dpf ingezet omdat er behoefte is aan een andere manier van rapporteren.  Computervaardigheden  Kinderen moeten bepaalde computervaardigheden beheersen om zelfstandig met het portfolio  te kunnen werken. Ze moeten documenten kunnen opslaan, documenten toevoegen aan het  dpf, afbeeldingen kunnen plaatsen in het dpf, en ze moeten typen. Het blijkt dat er nogal  verschil zit in de computervaardigheden van de kinderen. Door het werken met het dpf worden  de vaardigheden geoefend. Bij het toekennen van taken kun je ook als doel hebben het  aanleren van ict vaardigheden.  Team  Op alle scholen werd het team geïnformeerd door een presentatie, hetzij van de 2b­er, al dan  niet samen met de ict­er, hetzij van de kinderen. Op sommige scholen heeft de 2b­er de  leerkrachten rondgeleid in hun portfolio, op andere scholen  hebben de lkr een leerling  uitgenodigd voor uitleg en een gesprek over het dpf. De lkr genieten van het enthousiasme van  de lln. Als steeds meer lln uit hun groep gaan werken met het dpf, kunnen de lkr niet  achterblijven. Ze willen dan ook zien waar de lln mee bezig zijn en de meeste gaan dan ook met  het dpf aan de slag.  Het blijkt dat het goed is het dpf als terugkerend onderdeel op de agenda van de  team/bouwvergadering te zetten. Zo blijft het onder de aandacht en met elkaar kom je dan weer  op nieuwe ideeën om het dpf te verrijken.

8 

Gastenboek  Hier zijn lln heel enthousiast over. Als lln veel zelfstandig werken met het dpf, komt het  voor dat  ze meer bezig zijn met het sturen van berichten naar elkaar, dan met inhoudelijke zaken.  Maak de lln duidelijk waar het gastenboek voor bedoeld is, dus niet voor inhoudsloze berichten,  het is geen msn, maar voor  reacties op het werk van anderen.  Ook komt het dan voor dat er onaardige berichten naar elkaar gestuurd worden. Het is  belangrijk hier goede afspraken over te maken, zodat lln  weten wat ze moeten doen als er een  vervelend bericht in hun gastenboek geschreven wordt. (bv eerst de lkr laten lezen, voordat ze  het verwijderen.)  Lln gebruiken al snel msn taal in het gastenboek. Denk er als lkr over na wat je hiervan vindt en  maak er evt. afspraken over op teamniveau.  Bestanden toevoegen  Lln weten heel snel hoe ze bestanden kunnen uploaden en toevoegen. Ze vergeten echter bij  een afgeronde taak vaak te klikken op “bestand toevoegen”. Ze laden dus wel het document,  maar voegen het niet toe.  Reflectie  Het blijkt dat het invullen van de reflectievragen bij het afronden van een taak nog heel moeilijk  is voor kinderen. Ze vullen het snel in en met veel te weinig diepgang. Dit vraagt nog  begeleiding van de leerkracht. Het is aan te bevelen het reflecteren regelmatig met de kinderen  te bespreken en hier eisen aan te stellen.  Portfoliogesprekken  Een belangrijk element van het werken met een portfolio, zijn de portfoliogesprekken. Hier moet  tijd voor ingeruimd worden. Er zijn goede ervaringen opgedaan met portfoliogesprekken waarbij  de kinderen zich goed voorbereid hebben op het gesprek, dmv het invullen van een vragenlijst  bijvoorbeeld.  Een idee kan zijn om na het gesprek samen met het kind een taak, die aansluit bij de  uitkomsten van het gesprek, te bedenken en in het dpf te plaatsen. Bijvoorbeeld een taak om  iets te oefenen dat het kind nog moeilijk vindt.  Taken  Niet alle taken van het kind hoeven in het portfolio. Een taak kan gegeven worden n.a.v. een  portfoliogesprek. Dan is het een specifieke taak voor dat kind om zich verder te ontwikkelen.  Een andere tip is om, i.v.m de tijd, niet alle werkstukken die kinderen maken te laten  presenteren, maar om ze in de etalage te zetten. Kinderen kunnen dan toch elkaars werkstuk  bekijken en van een reactie voorzien.  Voortgang  Tips:  ­Probeer het werken aan/met het dpf een plaats te  geven op het taakwerkblad, zelfstandig  werkblad  etc.  ­Maak als lkr zelf ook een dpf aan, dan weet je hoe het voelt om ermee te werken.  ­Kinderen kunnen op gezette tijden hun dpf in de klas presenteren.

9 

BIJLAGE IB  GESPREKKEN IN HET KADER VAN HET LEERLINGPORTFOLIO 

Een portfolio is een verzameling gemaakt werk dat de leerling zelf samenstelt en  beargumenteert. Met een portfolio laat de leerling zien wat hij heeft geleerd en hoe dat proces is  verlopen. Samen met de leerkracht wordt hierop teruggeblikt. Dit wordt vormgegeven door  middel van een reflectiegesprek. De leerling denkt na over zijn eigen leerproces en wordt  uitgedaagd nieuwe leervragen te stellen. Wat wil de leerling in de toekomst leren? Dit komt tot  uiting in een doelstellingengesprek. Zowel het reflectiegesprek als het doelstellingengesprek  zijn onlosmakelijk verbonden met het werken met een portfolio.  Het doelstellingengesprek  Het gesprek waarin de leerling aangeeft wat hij in de komende periode wil gaan leren en welke  activiteiten hij hiervoor gaat ondernemen. De coach kan dat aanvullen vanuit zijn bedoelingen  gericht op de ontwikkeling van de leerling. Samen bepalen ze de planning voor de komende  periode.  Het reflectiegesprek  Het gesprek waarin leerling en coach terugblikken op de afgelopen periode en de planning die  tot stand is gekomen in het doelstellingengesprek. Samen kijken ze naar het digitaal portfolio  van de leerling en het werk wat hierin is verzameld. De leerwinst en de leerpunten vormen  hierbij het uitgangspunt. Dit gesprek levert nieuwe leervragen op, welke meegenomen worden  in het doelstellingengesprek.  Rol van de leerling en coach:  In het gesprek gebruikt de coach zoveel mogelijk de interventies die de leerling de mogelijkheid  geven zich zo open mogelijk te uiten. Deze worden toegelicht in het schema op de volgende  pagina.  Voor de leerling is het van belang dat deze groeit in het reflectief vermogen. Op deze manier  wordt hun zelfkennis ontwikkeld, wat bijdraagt aan een positief reëel zelfbeeld. Dit heeft een  leerling nodig om zich verder te ontwikkelen. De coach levert hierin een belangrijke bijdrage  door de juiste vragen te stellen en zich op de goede manier op te stellen zodat de leerling  aangezet wordt tot nadenken over zijn eigen persoonlijkheid, gevoelens, beweegredenen en  handelen. 

1. 

Zich open stellen 

De coach laat de leerling vertellen en toont

10 

Coach 

2. 

Actief luisteren 

3. 

Terugkoppelen /  samenvatten 

4. 

Verhelderen /  ordenen 

5. 

Vragend aansluiten  / doorvragen 

6. 

Interpreteren 

7. 

Stimuleren /  ondersteunen 

8. 

Vragend toevoegen 

9. 

Informeren 

10.  Adviseren 

11.  Beoordelen  12.  Opleggen 

Leerling

zichtbare aandacht. Hij kijkt de leerling aan en zit  ontspannen. De coach zwijgt; hij geeft door het  zwijgen aan dat de leerling de ruimte krijgt. Ook  wanneer het even stil is.  De coach luistert en geeft daarvan blijk door  knikjes en andere lichaamstaal. De coach laat  merken dat hij de leerling volgt.  De coach laat merken dat hij de leerling heeft  begrepen door dingen te herhalen, samen te  vatten, te spiegelen. Het terugkoppelen van  gevoelens die de coach heeft opgemerkt.  Bij het verhelderen beperkt de coach zich tot  datgene wat de leerling heeft verteld. Nu brengt  hij echter een ordening aan. De coach probeert  de hoeveelheid aan gegevens overzichtelijk te  maken voor de leerling.  De coach sluit aan bij datgene wat de leerling  naar voren bracht. De coach vraagt nadere  informatie of laat de leerling iets uitdiepen. Het  gaat om doorvragen naar feiten en gevoelens.  De coach sluit aan bij wat de leerling vertelt. Hij  brengt accenten aan. De coach geeft aan wat hij  ervan vindt. De coach legt verbanden tussen  verschillende dingen die de leerling heeft  genoemd. Het gaat om verklaren, nader (laten)  uitleggen.  De coach geeft aan hoe hij de dingen bekijkt. Hij  probeert te relativeren of de feiten in een ander  licht te plaatsen. De coach moedigt de leerling  aan en ondersteunt, soms geeft hij  complimenten.  De vraag die de coach stelt komt nu niet voort uit  datgene wat de leerling vertelt. De vraag komt  voort uit de gedachten en ervaringen van de  coach. De coach vraagt misschien naar iets waar  de leerling niet aan gedacht heeft.  De coach geeft informatie, doet een mededeling.  De coach vertelt iets over wat hij weet, zijn eigen  mening of opvatting.  De coach geeft de leerling raad. De informatie  omvat het gebruiken van de gegeven informatie  om tot een bepaalde keuze te komen.  De coach geeft aan wat hij waardevol vindt en  wat niet.  De leerling wordt niet meer voor een keuze  gesteld. De leerling krijgt een opdracht. 

Inhoud van het gesprek:  Het is belangrijk dat het gesprek een goede opbouw heeft. Als coach leidt je het gesprek in door  het doel van het gesprek aan te geven. Van hieruit gaat het gesprek meer diepgang krijgen en  worden er de nodige vragen gesteld. Het is niet mogelijk om inhoudelijke vragen vast te leggen.  Hiermee bereik je niet de diepgang van het gesprek. Het gesprek doet een groot beroep op de 

11 

interventietechnieken van de coach. Elk gesprek zal een andere richting opgaan, waarop je als  coach moet aansluiten. Wat wel voorop blijft staan is dat de nadruk moet liggen op kansen,  mogelijkheden, uitdagingen en oplossingen. De gesprekken richten zich op het proces dat de  leerling heeft doorlopen of gaat doorlopen. Het is van essentieel belang dat je het gesprek op  een goede wijze afrond. Hierbij kan je vragen naar de ervaring van de leerling aangaande het  gesprek. Het gesprek wordt kort samengevat en gemaakte afspraken worden vastgelegd. Hier  wordt in een volgend gesprek op ingegaan.  Een aantal openingsvragen zouden kunnen zijn:  ­  Welk werk heb je in het etalageportfolio geplaatst?  ­  Waarom heb je daarvoor gekozen? Waarom ben je daar trots op?  ­  Ben je trots op je werk? Waarop ben je minder trots?  ­  Ben je trots op jezelf?  ­  Waarin ben je goed? Waarin ben je minder goed?  ­  Waar ben je tijdens je werk tegenaan gelopen? Hoe ben je daar mee omgegaan? Hoe zou je  dat een volgende keer willen / kunnen aanpakken? Welke ondersteuning heb je daarbij  nodig?  ­  Wat wil je de volgende keer (anders) doen? Welke leervragen heb je? Welke plannen?  Organisatorische zaken:  Voorwaarden:  ­  De ruimte / omgeving waarin het gesprek plaatsvindt is van invloed. Kies voor een rustige  ruimte, zodat je niet gestoord wordt. Een plek waar de leerling zich op zijn gemak voelt;  ­  Laat de leerling merken dat je de tijd hebt voor het gesprek. Plan geen gesprek in een  ‘overgebleven’ 5 minuten in;  ­  Zorg dat je de benodigde spullen bij de hand hebt, zodat je het gesprek niet hoeft te  onderbreken;  ­  Bereid het gesprek voor. Houd je aantekeningen en observatiegegevens bij de hand.  Registratie:  Wij vinden het van belang dat de registratie digitaal plaats vindt. Het 2 e  gedeelte van het digitaal  leerlingportfolio, te noemen het ontwikkelingsportfolio, biedt uitkomst voor deze registratie. In dit  gedeelte staat de ontwikkeling van de leerling centraal. Het coachingsgesprek neemt hierin een  belangrijke plaats in. In de registratie dient vastgelegd te worden:  ­  De aanwezigen;  ­  Datum;  ­  Korte inhoud (inbreng leerling, toevoeging coach);  ­  Gemaakte afspraken / leervragen;  ­  Tijdspad.  Nog enkele punten voor discussie t.a.v. de registratie:  ­  Wie mag de verslaglegging van de coachingsgesprekken inzien? (ouders)  ­  Mogen ouders toevoegingen doen aan het verslag?

12 

Bijlage 1c 

Het delen van ervaringen  Onze ervaring is dat de betrokkenheid van kinderen bij het digitaal portfolio groot is. Nieuw,  interessant en digitaal, kenmerken die de lln aanspreken. Dat het nog in de kinderschoenen  staat waardoor het technisch soms niet optimaal werkt doet hieraan niets af.  Er zijn diverse manieren om het gebruik van het digitaal portfolio steeds meer uit te breiden. Wij  hebben gebruik gemaakt van de mogelijkheden die we hier beschreven hebben.  1. De kinderen leren van elkaar  Olievlek  Een begeleider leert in de beginfase een aantal kinderen hoe gewerkt kan worden met het  digitaal portfolio. Dit gebeurt op een positieve manier waardoor kinderen enthousiast worden.  Deze kinderen leggen de werking van het digitaal portfolio op hun beurt weer aan andere  kinderen uit etc. Zo ontstaat er als het ware een olievlek.  “ Op basisschool De Windroos te Valkenswaard hebben wij (vanuit het 2b­project) gewerkt  vanuit dit principe. Het enthousiasme van de startende leerlingen werd al snel overgenomen  door de rest. Binnen no time was het grootste gedeelte van de bovenbouwkinderen op de  hoogte van de werking betreft het digitaal portfolio en ging er enthousiast mee aan de slag. Dit  geldt ook voor de leerkrachten!”  Expertgroepje  Een selectief aantal kinderen wordt gekozen om deel te nemen aan het expertgroepje. Deze  kinderen krijgen herhaaldelijke uitleg van de begeleider, net zo lang tot zij zich kunnen  onderscheiden als “expert”. Deelnemers aan de expertgroep delen hun kennis vervolgens met  de overige leerlingen.  Klassikale presentaties  De begeleider maakt een presentatie waarbij het digitaal portfolio centraal staat n.a.v. een  gevuld digitaal portfolio. Hierbij kan een beamer gebruikt worden ter verduidelijking. Door het  klassikaal te presenteren bereik je een groot aantal kinderen ineens. Nadeel is dat kinderen  alleen kunnen luisteren en kijken en niets kunnen invoeren. Maar ter introductie is dit een prima  vorm.  “ Op basisschool De Windroos is het digitaal portfolio geïntroduceerd aan de kinderen dmv een  groepspresentatie. Naar aanleiding hiervan mochten de kinderen kiezen of ze wel al dan niet  een eigen digitaal portfolio wilden gaan maken.”  Vast instructiemoment.  De begeleider biedt het digitaal portfolio op een vast moment aan, elke week opnieuw. Kinderen  kunnen op die momenten met vragen terecht en (nieuwe) onderdelen worden uitgelegd.  Eén op één  De kinderen krijgen individuele instructie van de begeleider.  2. Het delen van ervaringen met andere leerkrachten/scholen  SKOzoKplein

13 

De gemakkelijkste en snelste manier om betrokkenen op de hoogte te stellen is door het  plaatsen van ervaringen op SKOzoKplein. Hierop hebben wij een map aangemaakt die terug te  vinden is onder: www.skozokplein.nl, klik rechtsboven op SKOzoKplein, ga vervolgens naar  dossiers en projecten, scrol naar beneden en klik op werkgroep digitaal portfolio. Vervolgens ga  je naar gedeelde documenten en klik je op implementatie olv. 2b. Hierna zie je de map:  “Uitwisseling van ervaringen onder leerkrachten en scholen”.  Teampresentatie  De begeleider verzorgt een presentatie voor het gehele team. Hierdoor raken de leerkrachten  enthousiast en betrokken. Tevens geeft zo’n bijeenkomst de mogelijkheid om vragen te stellen  en om te leren van elkaar. Raadzaam is om een verslag van deze bijeenkomst te plaatsen op  SKOzoKplein.nl om een grotere groep mensen attent te maken op de opgedane ervaringen.  “Op de onderwijsmarkt van oktober 2006 hebben wij (vanuit het 2b­project) een presentatie  gegeven over het digitaal portfolio. Hierop zijn vele geïnteresseerde afgekomen waardoor het  een uitermate winstgevende situatie was. Meer informatie hierover is te vinden op  skozokplein.nl”  Klassenbezoeken  Het werkt heel goed als collega’s een kijkje nemen bij collega’s in de klas. Hoe pakken zij het  werken met het digitaal portfolio aan en hoe gaan zij om met eventuele problemen? Hoe zorgen  zij voor een gevuld portfolio? Wissel ervaringen uit op kleine schaal.  Maatjeswerk  Maatjeswerk blijkt een geschikte werkvorm te zijn om elkaar te leren en te stimuleren in het  werken met het digitaal portfolio. Maak gebruik van elkaars kwaliteiten.  Workshop  Ervaren leerkrachten verzorgen een workshop voor collega’s en geïnteresseerden, al dan niet  binnen de eigen school. Deel ervaringen en ideeën op grote schaal.

14