Stand van zaken 2009 product 41 Wmo 18 maart 2010
Inleiding: In de jaarrekening van product 41 Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is een tekort te zien van 207.736 euro. Vooruitlopend op de jaarrekening zullen in deze memo de overschrijdingen nader bekeken worden. Binnen de Wmo is sprake van een “open eind financiering”. Gemeenten worden geacht om in te springen op de vraag die bestaat conform de vastgestelde verordening en bestaande beleid. In de zomer van 2009 zag het er aanvankelijk naar uit dat de uitgaven binnen de begroting zouden De overschrijding van het budget zit met name in de post woonvoorzieningen, rolstoelen/vervoermiddelen en hulp bij het huishouden. Hierbij zal een analyse worden gemaakt en mogelijke oorzaken beschreven worden. Ook zal een blik worden geworpen op de meerjarenbegroting en zullen de voorgestelde wijzigingen worden beschreven die de komende jaren kunnen worden doorgevoerd en wat dat betekent voor de kosten die gemaakt worden binnen product 41 Wmo. Ten slot zullen een aantal maatregelen besproken worden die overschrijding van het budget zouden kunnen inperken. Product 41: Wet maatschappelijke ondersteuning Op 1 januari 2007 is de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in werking getreden. De Wmo verplicht gemeenten om maatregelen te treffen zodat iedereen, ook degenen met een beperking, volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving. Een groot deel van deze maatregelen worden uitgevoerd door het team Wmo en bekostigd vanuit product 41: Wet Maatschappelijke ondersteuning. Bij de samenstelling van het budget voor de Wmo heeft de gemeente ervoor gekozen om niet uit te gaan van het door het rijk beschikbaar gestelde budget, maar uit te gaan van de binnen de gemeente bestaande vraag. Het door het rijk beschikbaar gestelde budget voor de Wmo wordt nog niet volledig ingezet. De Wmo in een notendop: In 2009 heeft het team Wmo 1156 aanvragen binnen gekregen voor onder andere hulp bij het huishouden, rolstoelen, woonvoorzieningen, individuele vervoersvoorzieningen en financiële tegemoetkomingen. In de gemeente Diemen hadden in 2009 650 klanten hulp bij het huishouden en 325 inwoners een vervoermiddel als een rolstoel of scootmobiel. Ook werden in 2009 350 woningaanpassingen gedaan. De vraag bij het team Wmo blijft groeien, mede door het verder overhevelen van onderdelen uit de AWBZ naar de Wmo (zie bijlage 1). Steeds meer taken die voorheen door de landelijke overheid werden geregeld en betaald, komen nu bij de gemeente te liggen. Financiële ontwikkelingen: Als gekeken wordt naar de begrotingen van de afgelopen jaren wordt duidelijk dat de uitgaven binnen de Wmo schommelen (zie tabel 1). In 2008 werd een groot bedrag overgehouden, terwijl in 2007 en in 2009 een tekort zichtbaar is. De verwachting is dat de uitgaven van de Wmo de komende jaren zullen stijgen. De reserve van product 41 Wmo bedraagt op dit moment 91.000 euro.
1
Tabel 1: Begroting product 41 Wet maatschappelijke ondersteuning 2007-2009 Budget Geboekt Verschil 2007 2.634.055* 2.718.836 -84.781 2008 2.345.200 2.228.827 116.373 2009 2.456.199 2.663.936 -207.737 * In 2007 is eenmalig een budget toegevoegd van 80.000 euro ten behoeve van Berkenstede. Alle cijfers zijn exclusief overheadkosten, inclusief verhaal en exclusief reserves.
Hieronder zal nader bekeken worden waar de overschrijdingen plaatsvinden en wat de oorzaken/redenen hiervoor zijn. Ook zal gekeken worden naar de verwachting voor de komende jaren. De volgende onderwerpen worden hierbij nader uitgewerkt: 1. Woonvoorzieningen 2. Rolstoelen/vervoermiddelen 3. Eigen bijdrage Wmo 4. Hulp bij het huishouden Ad. 1 Woonvoorzieningen De grootste overschrijding in het budget is zichtbaar bij de woonvoorzieningen. In tabel 2 is de trend zichtbaar van de afgelopen jaren. Hierbij wordt duidelijk dat de laatste jaren het budget niet toereikend was. Er is sprake van een stijgende overschrijding en een dalend budget. De overschrijding binnen de post woonvoorzieningen is vorig jaar opgevangen binnen het totale budget van de Wmo. Tabel 2: Begroting woonvoorzieningen 2007-2009 Budget Geboekt
Verschil
2007 315.500 415.477 -99.977 2008 213.700 322.492 -108.792 2009 253.600 375.184 -121.584 Alle cijfers zijn exclusief overheadkosten, inclusief verhaal en exclusief reserves.
Er kunnen een aantal verklaringen aangedragen worden voor deze overschrijding. Ten eerste is er sprake van een grotere vraag. Mensen blijven steeds langer zelfstandig wonen. Om op oudere leeftijd goed zelfstandig te kunnen blijven wonen zijn regelmatig aanpassingen nodig in huis. Ook de vergrijzing zorgt voor een grotere groep mensen die beroep doet op de gemeente voor woningaanpassingen. In Diemen is zoals in de meeste gemeenten, op het moment geen passende woningvoorraad voor senioren. Daarnaast kent Diemen ook nog een krappe woningmarkt. Hierdoor hebben mensen weinig mogelijkheden om te verhuizen naar een aangepaste woning. Hierdoor zijn dure woningaanpassingen in de huidige woning noodzakelijk om zelfstandig te kunnen blijven wonen. Met de komst van Berkenstede ( de aanleunwoningen van de Key en de woonvorm van lichamelijke gehandicapten van Osira en de Key) is ook de vraag naar woningaanpassingen toegenomen. De doelgroep die hier woont heeft veelal een lichamelijke handicap en heeft daardoor de nodige aanpassingen nodig. In 2007 is een eenmalig budget toegevoegd van 80.000 euro voor Berkenstede. Voorheen werden aanpassingen voor deze doelgroep betaald vanuit de AWBZ. Voor de komst van Berkenstede is nagedacht over de financiële gevolgen van dit project voor de gemeente. Op dat moment was nog geen sprake van meerkosten voor de gemeente, omdat voorzieningen vanuit de AWBZ werden verstrekt. Door wetswijzigingen komen aanpassingen in woningen nu vaak op kosten van de gemeente. Vanuit de rijksoverheid wordt gestimuleerd dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig moeten kunnen wonen. Naast de grotere vraag is ook sprake van relatief hoge kosten bij het aanbrengen van aanpassingen in de woning. Op dit moment worden aanpassingen gedaan na aanvraag van een offerte. Dit levert in geval van kleine woningaanpassingen hogere kosten op dan wanneer er prijsafspraken worden 2
gemaakt met een aannemer. Deze mogelijkheid wordt verder uiteengezet bij de mogelijke maatregelen die verderop in deze memo besproken worden. Vanuit de visie van de gemeente gaan de Wmo-consulenten steeds vaker op huisbezoek. Het huisbezoek past in de gedachten om niet claimgericht, maar vraaggericht te werken. Hierdoor komt beter in beeld welke aanpassingen iemand nodig heeft om zelfstandig te kunnen functioneren. Consulenten kijken naar het totaalplaatje van een klant en zorgen dat noodzakelijke aanpassingen worden aangebracht. Dit is onder andere om niet-gebruik tegen te gaan. Ook vanuit het landelijk VNG-project “de Kanteling” wordt de nadruk gelegd op “het gesprek aan de keukentafel” bij een klant. Met dit project wordt een andere manier van werken binnen de Wmo neergezet, waarbij de gemeente vraagverhelderend werkt in plaats van beoordelend en klanten oplossingsgericht gaan denken in plaats van claimgericht. In eerste instantie zal dit leiden tot een tijdsinvestering en daardoor tot een stijging in de personele kosten. Uiteindelijk zal door beter en slimmer indiceren minder voorzieningen verstrekt worden. Ad. 2 Rolstoelen/vervoermiddelen In tabel 3 is een overzicht gegeven van de posten vervoersvergoeding, rolstoelen, servicetaxi en vervoermiddelen van de jaren 2007 tot en met 2010. Deze posten zijn in de tabel samengevoegd, omdat facturen zowel rolstoelen als vervoersmiddelen bevatten. Deze facturen komen samengesteld binnen en worden op dit moment allemaal geboekt op rolstoelen. Hierdoor is een grote overschrijding zichtbaar op de post rolstoelen. Op de posten vervoersvergoeding, servicetaxi en vervoermiddelen is echter sprake van een onderbesteding. Voor 2010 zal gekeken worden naar een andere indeling van de vervoersmiddelen, om dit beter te kunnen registreren. Tabel 3: Overzicht begroting vervoersvergoeding/ rolstoelen en vervoermiddelen 2007-2009 2007 2008 Begroot Geboekt Begroot Geboekt Vervoervergoeding 60.000 46.585 61.100 29.721 Rolstoelen 282.800 197.790 234.000 370.341 Servicetaxi 250.000 220.829 254.400 215.527 Vervoermiddelen 239.800 242.009 244.200 63.676 totalen 832.600 706.213 793.700 679.265 Verschil: 126.387 114.435 Alle cijfers zijn exclusief overheadkosten, inclusief verhaal en exclusief reserves.
2009 Begroot 62.800 206.400 261.400 250.900 781.500
Geboekt 40.409 529.269 246.813 4.035 820.526 -39.026
Het is een landelijke trend dat mensen met een beperking zelfstandig gaan wonen (buiten de AWBZ). Hierdoor komen aanvragen voor rolstoelen en aanpassingen bij de gemeente te liggen die voorheen door de AWBZ werden betaald, zoals hiervoor is aangegeven. In Diemen zijn een aantal woonvormen voor mensen met een beperking gestart, onder andere in Berkenstede is een woonvorm door de Key en Osira gestart. Op het moment dat AWBZ klanten zelfstandig (met een eigen huurcontact) gaan wonen, betekent dit dat de gemeente kosten voor onder andere de rolstoelen overneemt vanuit de AWBZ. Hier zijn hoge kosten aan verbonden voor de gemeente met name door de specifieke eisen waar rolstoelen voor ernstig gehandicapte mensen aan moeten voldoen. Daarnaast gaan de kosten omhoog door de aanpassingen van verschillende stallingen voor scootmobielen. In een groot aantal woningen is geen ruimte voor de stalling van een scootmobiel. De brandweer is veel kritischer geworden in de controle of scootmobielen wel veilig gestald staan. De gemeente is samen met de woningcorporaties aan het werk om oplossingen hiervoor te vinden. Waar mogelijk zullen vrijgekomen containerruimtes (ten gevolge van de gewijzigde afvalinzameling) omgebouwd worden tot scootmobielstallingen. De kosten die dit met zich meebrengt zullen gedeeld worden met de woningbouwverenigingen. Ook de drempel om voorzieningen aan te vragen is verlaagd. Mensen willen wel gezien worden met een scootmobiel of een rollator. Dit was in het verleden anders.
3
Ad. 3 Eigen bijdrage Wmo Een andere post die de begroting drukt is de post eigen bijdrage bij de hulp bij het huishouden (zorg in natura) (tabel 4). Binnen product 41 is ook een post eigen bijdrage voor de hulp bij het huishouden in de vorm van persoongebonden budgetten. Binnen deze post worden de terugvordering geboekt van de PGB-gelden die niet volledig zijn gebruikt. Deze post is niet meegenomen in deze berekening van de eigen bijdrage. De inkomsten van de eigen bijdrage bij de hulp bij het huishouden (zin) zijn dit jaar lager dan begroot. Voor de gemeente Diemen is door de rijksoverheid een berekening gemaakt welke inkomsten vanuit de eigen bijdrage te verwachten zijn. De afgelopen jaren is gebleken dat de begrote eigen bijdrage echter niet gehaald is. Uit de cijfers van het Centraal Administratie Kantoor (Cak) blijkt dat de raming van dit budget reëel is. De opgelegde eigen bijdrage komt echter niet overeen met de geïnde eigen bijdrage. Een deel van het geld van de eigen bijdrage wordt ingehouden in verband met de kosten die het CAK maakt om deze diensten te verlenen. Hierbij gaat het om een bedrag van ongeveer 15.000 euro. Hier is in de begroting geen rekening mee gehouden. Daarnaast is er sprake van debiteurenrisico. Dit is het risico dat een debiteur niet aan zijn verplichtingen kan of wil voldoen. Het CAK is bezig het debiteurenrisico in kaart te brengen. De verwachting is dat zij dit begin 2010 inzichtelijk zullen maken. Tabel 4: Overzicht begroting eigen bijdrage Hulp bij het huishouden (zin) 2007-2009 Budget Geboekt Verschil 2007 -330.000 -269.365 -60.635 2008 -345.800 -266.494 -79.306 2009 -345.800 -275.353 -70.447 Alle cijfers zijn exclusief overheadkosten, inclusief verhaal, inclusief kosten CAK en exclusief reserves.
Er is sprake van gedwongen winkelnering. De gemeente is verplicht om samen te werken met het CAK. Hierin zal de gemeente de druk naar het CAK opvoeren en bovenop deze kwestie gaan zitten, zodat de geïnde eigen bijdrage zo veel mogelijke overeen zal komen met de opgelegde eigen bijdrage. Op dit moment vindt overleg plaats met het CAK. Op basis van informatie van het CAK over het debiteurenrisico zal een nadere toelichting geschreven worden. Ad. 4 Hulp bij het huishouden In tabel 5 wordt zichtbaar dat de uitgaven voor hulp bij het huishouden de afgelopen jaren gestegen zijn. In 2008 zijn de uitgaven gedaald doordat in die periode veel klanten zijn geherindiceerd en een lagere indicatie hebben gekregen. Voor de komende jaren staat hier nog een aantal veranderingen te wachten. Tabel 5: Overzicht begroting hulp bij het huishouden in de vorm van Zorg in Natura (zin) en Persoonsgebonden Budget (pgb) 2007-2009 2007 2008 2009 Begroot Geboekt Begroot Geboekt Begroot Geboekt Huish hulp (zorg in natura) 1.493.855 1.513.368 1.373.300 1.242.191 1.370.200 1.538.989 Huish hulp (pgb) 211.372 170.000 134.798 240.000 101.233 Totaal 1.493.855 1.724.740 1.543.300 1.376.989 1.610.200 1.640.222 Alle cijfers zijn exclusief overheadkosten, exclusief eigen bijdrage, inclusief verhaal en exclusief reserves.
Per 1 januari 2010 wordt de Wmo gewijzigd en is het niet meer mogelijk voor thuiszorgorganisaties om alfahulpen in te zetten (zie bijlage 2 wetswijziging alfahulp). Er komt een strikte scheiding tussen huishoudelijke hulp in natura en alfahulpen die alleen ingezet kunnen worden met een Persoongebonden Budget (PGB). Voor de gemeente betekent dit dat de kosten voor hulp bij het huishouden omhoog zullen gaan. De kosten voor de hulp bij het huishouden vanuit de thuiszorgorganisaties zullen omhoog gaan. Deze verwachting is niet eerder uitgesproken naar het college of de raad. De verwachting was dat een grote groep klanten die een alfahulp hadden zouden kiezen voor een Pgb. Een Pgb brengt minder kosten met zich mee dan zorg in natura. 4
Voor de alfahulpen die in dienst treden bij de thuiszorgorganisatie zal een hoger tarief gerekend worden. De kosten voor de uren die nu door een alfahulp ingezet zijn, zullen met 25% stijgen. Uitgerekend is dat voor de gemeente Diemen deze meerkosten 100.000 euro per jaar zullen zijn. Daarnaast gaan de kosten voor de Persoongebonden Budgetten (PGB) omhoog. In de verordening staat dat het bedrag voor een PGB 75% van het uurtarief van de laagste aanbieder bedraagt. Door het wegvallen van de alfahulp zullen ook deze kosten stijgen. De verwachte extra kosten voor PGB bedragen 40.000 euro. Deze extra kosten (totaal 140.000 euro) zullen vanaf 1 januari 2010 gemaakt gaan worden. Vanuit het rijk is geen geld beschikbaar gesteld voor deze wetswijziging. In voorgaande jaren zijn de gelden voor de hulp bij het huishouden landelijk niet volledig gebruikt. De stijging van de kosten zou hiermee gecompenseerd moeten worden. Voor de gemeente Diemen geldt echter dat de gelden die beschikbaar gesteld waren, ook volledig gebruikt zijn voor de hulp bij het huishouden. “In 2008 hebben gemeenten op basis van gecumuleerde kwartaalcijfers een overschot gerealiseerd van ruim 257 miljoen euro. Dit overschot is grotendeels toe te schrijven aan lager dan verwachte productprijzen en een verschuiving van duurdere naar goedkopere producten. Gemeenten hebben in 2010 echter te maken met marktomstandigheden, die tariefverhogend zullen werken. Het gaat hier om een de verwachte onhoudbaarheid van de huidige lage tarieven voor huishoudelijke hulp en de gevolgen van de introductie van de financiële vergoeding ter vervanging van de alfahulp als in nature voorziening” (uit: voorlopig advies over het Wmo budget huishoudelijke hulp 2010 van het Sociaal en Cultureel Planbureau).
In 2009 is de hulp bij het huishouden opnieuw aanbesteed. Hierin is goed onderhandeld en is voor de diensten een redelijke prijs bedongen. Bij het vaststellen van de tarieven bij de aanbesteding is gekeken naar de tarieven die omliggende gemeenten aanhielden en de landelijke cijfers en adviezen. Vervolgens is gevraagd aan de twee thuiszorgaanbieders naar hun kostprijsberekening. Op basis van deze gegevens zijn de tarieven per categorie vastgesteld. Mogelijke maatregelen: In het kader van het bezuinigingstraject is afgesproken dat voor product 41 aparte maatregelen genoemd zouden worden. Om de overschrijdingen tegen te gaan, kunnen een aantal maatregelen genomen worden. Deze maatregelen zullen nader onderzocht moeten worden. Met de voorjaarnota zullen deze voorstellen verder uitgewerkt gepresenteerd gaan worden en zal ook aangegeven worden op welke termijn welke besparingen kunnen worden verwacht. 1. Verhogen van de eigen bijdragen 2. Onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om verstrekkingen te verminderen 3. Vaste afspraken maken met aannemers 4. Debiteurenbewaking Ad.1 Verhogen van de eigen bijdragen De gemeente Diemen hanteert de eigen bijdrage zoals deze door de rijksoverheid wordt voorgesteld. Gekozen kan worden om de eigen bijdrage binnen de Wmo nader te beschouwen. Ad. 2 Onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om verstrekkingen te verminderen Op grond van de Wmo behoeven geen zogenaamde “algemeen gebruikelijke voorzieningen” te worden verstrekt. Uit jurisprudentie blijkt dat een aantal voorzieningen die de gemeente Diemen wel vergoedt, als algemeen gebruikelijk wordt gezien en dus niet meer behoeven te worden vergoed. Hierbij gaat het om woonvoorzieningen die voor een ieder bij de Gamma te koop zijn zoals wandbeugels, verhoogde toiletten en antislipvloeren. De kosten voor het zelf aanbrengen van deze voorzieningen liggen veel lager dan wanneer de gemeente deze voorzieningen verstrekt. De meeste andere gemeenten vergoeden deze voorzieningen niet meer. De reden dat Diemen deze voorzieningen wel vergoed is dat de woningcorporaties deze voorzieningen volledig bekostigen. Vanuit de gemeenteraad was de visie op de Wmo, dat iedereen in staat moest zijn om van voorzieningen gebruik te maken Aangezien een groot aantal woningen in Diemen niet in het beheer 5
is van woningbouwverenigingen, is gekozen om iedereen hierin gelijk te trekken. Onderzocht kan worden wat de mogelijkheden zijn om algemeen gebruikelijke woonaanpassingen niet langer te verstrekkingen. Ad.3 Afspraken maken met vaste aannemers Op dit moment wordt voor iedere woningaanpassing een offerte aangevraagd. Om kosten en tijd te besparen zouden gestandaardiseerde afspraken gemaakt kunnen worden met vaste aannemers. Voor de aanpassingen zou gekozen kunnen worden om met twee vaste aannemers en twee vaste loodgieters te werken. Op dit moment werken coöperaties en particuliere woningeigenaren vaak samen met een vast aannemersbedrijf. De woningbouwvereniging of particuliere woningeigenaar bepaalt dan welke aannemer de opdracht krijgt. Dit betekent dat de gemeente contacten onderhoudt met veel verschillende aannemers en loodgieters. Om gebruik te gaan kunnen maken van vaste aannemers zouden afspraken gemaakt moeten worden met de woningcorporaties en particuliere eigenaren. Ad 4 Debiteurenbewaking Om te zorgen dat de inkomsten van de eigen bijdrage daadwerkelijk zijn zoals begroot zal actief gezocht worden naar mogelijkheden om de geïnde eigen bijdrage omhoog te krijgen. Hiervoor zal in gesprek gegaan worden met het CAK. Zorgen voor passende woningvoorraad voor ouderen en gehandicapten Naast de bovengenoemde maatregelen is het zorgen voor een passende woningvoorraad voor ouderen en gehandicapten een belangrijke manier om de kosten binnen de Wmo te beperken. Dit is een maatregel die op lange termijn vruchten af zal werken. Deze maatregel zal doorlopend op de agenda staan en niet nader uitgewerkt worden bij de voorjaarsnota. Om dure woningaanpassingen te voorkomen kan de gemeente gebruik maken van het verhuisprimaat. Op het moment dat de kosten van de aanpassingen boven de € 8.000 liggen wordt de bewoner worden geadviseerd om te verhuizen. De gemeente is op dat moment verplicht om binnen een redelijke termijn (6 tot uiterlijk 12 maanden) geschikte woonruimte aan te bieden. In Diemen is sprake van een tekort aan geschikte woningen. Met de woningbouwverenigingen zijn afspraken gemaakt over het beschikbaar stellen van aangepaste woningen. Er komen niet voldoende geschikte woningen vrij om dure woningaanpassingen tegen te kunnen gaan. Bij nieuwbouwprojecten is het dan ook van belang om rekening te houden met het bouwen van levensloopbestendige woningen. Een nieuw project als bijvoorbeeld Bergwijkpark, biedt mogelijkheden om aangepaste woningen te bouwen. Hier zouden harde afspraken gemaakt moeten worden voor het bouwen van levensloopbestendige woningen. Bij de herijking van de Sniep zal gekeken worden of meer sociale huurwoningen gebouwd kunnen worden. Dit is een kans om meer levensloopbestendige woningen beschikbaar te maken. Dit zou de kosten voor woningaanpassingen op lange termijn verlagen. Gekeken zal worden naar de ontwikkeling van het woningbestand waarbij een analyse van de bevolking zal worden betrokken. Ook zal gekeken worden naar de effecten van het woningtoewijzingsysteem. Financiën: In de begroting 2010 en meerjarenbegroting 2011-2013 wordt in het meerjarenoverzicht een daling van het budget voor de Wmo zichtbaar (zie tabel 6). Tabel 6: meerjarenbegroting 2008-2013 Rekening 2008 Begroting 2009
Begroting 2010
Begroting 2011
Begroting 2012
Begroting 2013
PR41 Wmo
-3.331
-3.308
-3.300
-3.293
- 2.970 **
-3.507
Uit: Begroting 2010 en meerjarenbegroting 2011-2013 **uit Product 66 voorheen Wet Maatschappelijke ondersteuning
6
Daarnaast is op sommige posten sprake van een lager budget. Hierbij gaat het met name om een lager budget voor personeel van derden bij de post woonvoorzieningen, materialen en advieskosten bij de post PGB en de overheadkosten van de afdeling samenleving. Hierdoor is voor de komende jaren een daling te zien in de begroting voor Wmo. De budgetten voor de voorzieningen blijven ongewijzigd. Bij de samenstelling van het budget voor de Wmo heeft de gemeente ervoor gekozen om niet uit te gaan van het door het rijk beschikbaar gestelde budget, maar uit te gaan van de binnen de gemeente bestaande vraag. In tabel 7 wordt een overzicht gegeven van het totaal aan inkomsten en uitgaven voor de Wmo. Hierbij is zichtbaar dat het door het rijk beschikbaar gestelde budget voor de Wmo nog niet volledig wordt ingezet. Tabel 7: Totaal overzicht inkomsten en uitgaven Wmo en Centraal Service Punt (CSP) 2009 2010 2011 Begroot Realisatie Begroot Begroot Totaal uitgaven -3.308.390,57 -3.423.442,40 -3.341.971,64 -3.298.883,19 Totaal inkomsten 3.428.804,00 3.533.819,00 3.490.600,00 3.550.600,00 Saldo inkomsten en uitgaven Wmo 120.413,43 110.376,60 148.628,36 251.716,81 Alle cijfers zijn inclusief overheadkosten, eigen bijdrage en verhaal.
2012 Begroot -3.293.713,76 3.550.600,00
2013 Begroot -3.287.585,38 3.550.600,00
256.886,24
263.014,62
In de september circulaire 2009 heeft het rijk rekening gehouden met de vermeerdering van de kosten binnen de Wmo door de maatregelen binnen de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) (zie bijlage 1). In de begroting van 2009 en 2010 is geen rekening gehouden met de overheveling van de AWBZ. De begroting is hier niet op aangepast. In tabel 8 zijn de ontwikkelingen in de algemene uitkering op een rij gezet. Voor het wegvallen van de grondslag psychosociaal is vanaf 2011 € 10.000 beschikbaar gesteld door het rijk in de algemene uitkering. Voor de pakketmaatregel is voor 2010 103.000 euro beschikbaar gesteld ter compensatie van het wegvallen van begeleiding voor inwoners van de gemeente Diemen. Vanaf 2011 is een bedrag van 153.000 euro beschikbaar gesteld voor het wegvallen van begeleiding. Tabel 8: Ontwikkelingen algemene uitkering komende jaren Compensatie gevolgen AWBZ- pakketmaatregel Wmo psychosociaal Integratie Uitkering Wmo Totaal inkomsten
2010 103.000 1.964.000 1.969.904
2011 153.000 10.000 1.964.000 2.127.000
2012 153.000 10.000 1.964.000 2.127.000
2013 153.000 10.000 1.964.000 2.127.000
Dit geld is bedoeld om alternatieve ondersteuning op te kunnen zetten, intensieve thuisondersteuning tijdelijk voort te zetten en mensen die participatieproblemen ondervinden vanuit de compensatieplicht te compenseren. Deze memo en bijlage 1 over de AWBZ geeft inzicht in de redenen om dit geld in te zetten binnen de Wmo. In de reserves is een bedrag van 91.000 euro gereserveerd voor de Wmo. Dit geld kan gebruik worden om een deel van de tekorten van 2009 aan te vullen. Dit voorstel zal bij de behandeling van de jaarrekening 2009 gedaan worden. Per saldo betekent dit dat 2009 afgesloten zal worden met een tekort van -116.736 euro. Op dit moment is nog geen duidelijk zicht op de wijze waarop de uitgaven binnen product 41 zich in het komende jaar zullen ontwikkelen. In de loop van 2010 zal de balans opgemaakt worden en waar nodig zal een voorstel worden gedaan om eventueel extra benodigd budget voor 2010 mee te nemen in de verzamelwijziging.
7
Conclusie: De komende jaren zal naar alle verwachting een stijging zichtbaar zijn in de kosten van product 41 Wmo. De Wmo-gelden die beschikbaar gesteld zijn door het rijk worden niet volledig ingezet voor de Wmo. Een aantal maatregelen zullen onderzocht worden om te kijken wat de mogelijkheden zijn om de overschrijding te beperken. Samenvatting: Bij product 41 Wmo komen we in 2009 op een tekort van 207.736 euro. Binnen de Wmo is sprake van een openeind financiering. Gemeenten worden geacht om in te springen op de vraag die bestaat. De overschrijding van het budget zit met name in de post woonvoorzieningen, rolstoelen/ vervoermiddelen en hulp bij het huishouden. In de komende jaren zullen meerkosten ontstaan door het afschaffen van de alfahulp en de maatregelen binnen de AWBZ. Mogelijke maatregelen om overschrijding in te perken zijn: het verhogen van de eigen bijdrage, vaste afspraken maken met aannemers, het verstrekken van voorliggende voorzieningen schrappen, debiteurenbewaking en zorgen voor passende woningvoorraad voor ouderen en gehandicapten. In de loop van 2010 zal de balans binnen product 41 opgemaakt worden en waar nodig zal een voorstel worden gedaan om eventueel extra benodigd budget voor 2010 mee te nemen in de verzamelwijziging.
8
Bijlage 1 Tussenstand Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten in het kader van de Wmo 8 februari 2010
Aanleiding: De langdurige Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ)-zorg is de snelst stijgende kostenpost in de gehele gezondheidszorg. Ontwikkelingen in medische technologie bijvoorbeeld, en de vergrijzing, zorgen ervoor dat de uitgaven in de AWBZ nog verder zullen stijgen. Het kabinet vindt het belangrijk dat voor iedereen die een overduidelijke behoefte heeft aan zorg, de AWBZ beschikbaar is én blijft. Vanaf 2009 is begonnen met een aantal aanpassingen. De veranderingen zijn bedoeld om de kwaliteit van zorg te verbeteren, de wensen en behoeften van de cliënt centraal te stellen en de betaalbaarheid van de AWBZ te verbeteren. Per 1 januari 2009 zijn landelijk de nieuwe maatregelen Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) van kracht. De maatregelen zijn getroffen om de stijging van de kosten binnen de AWBZ te stoppen. De functies die door deze maatregelen uit de AWBZ vallen, worden niet naar de gemeente overgeheveld zoals wel het geval was bij de hulp bij het huishouden. Een aantal mensen binnen de gemeente Diemen zal hierdoor zijn begeleiding verliezen. Als burgers participatieproblemen ondervinden en deze niet zelf of met hulp van hun omgeving kunnen oplossen, dan hebben gemeenten in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) compensatieplicht. De gemeente is verplicht om iemand compensatie aan te bieden, wanneer deze persoon niet zelf de verantwoordelijkheid kan dragen voor het vinden van een passende oplossing voor zijn beperking en als ook zijn omgeving geen oplossing biedt. Een groep Diemenaren kan dus bij de gemeente aankloppen met een vraag over zorg en begeleiding. Aan de hand van deze notitie wordt een tussenstand gegeven rondom de genomen maatregelen binnen de AWBZ. De knelpunten worden geschetst die hieruit voortvloeien en mogelijke oplossingen worden besproken. Daarnaast wordt beschreven waarin de gemeente Diemen zou kunnen voorzien voor mensen die niet langer begeleiding krijgen op grond van de AWBZ. AWBZ: De AWBZ is een volksverzekering voor ziektekostenrisico’s en vergoedt ziektekosten die niet door de zorgverzekering worden gedekt. De AWBZ is bedoeld voor de zwaksten in de samenleving. De AWBZ kent zorgvoorzieningen waarbij mensen voorheen aanspraak konden maken op basis van 7 grondslagen (lichamelijke handicap, verstandelijke handicap, zintuiglijke handicap, een somatische aandoening of beperking, een psychogeriatrische aandoening of beperking, een psychiatrische aandoening of beperking en voorheen psychosociaal). Voor deze grondslagen kon zorg toegekend worden in de vorm van verpleging, persoonlijke verzorging, ondersteunende- en activerende begeleiding en verblijf. Wat houden de veranderingen in? Om de AWBZ toegankelijk en betaalbaar te houden en onnodige medicalisering tegen te gaan zijn verschillende landelijke maatregelen getroffen. Deze maatregelen zijn te verdelen in twee onderdelen: 1. Pakketmaatregel begeleiding 2. Maatregelen psychosociale grondslag 1. Pakketmaatregel begeleiding 9
Per 1 januari zijn de zogenaamde pakketmaatregelen AWBZ van kracht. Deze maatregelen zijn bedoeld om de onbedoelde en onvoorziene explosieve stijging van het gebruik van de functie Ondersteunende Begeleiding in de AWBZ terug te dringen. Mede hierdoor wil men de AWBZ op termijn betaalbaar houden voor mensen die langdurige onverzekerbare zorg nodig hebben. Eén onderdeel van de maatregelen is dat twee functies: ondersteunende (OB) en activerende begeleiding (AB) , worden samengevoegd tot een nieuwe functie; begeleiding. De vorige functies OB/AB kenden twee doelstellingen, namelijk zelfredzaamheid bevorderen en participatie bevorderen. In de nieuwe functie “begeleiding” zal alleen de eerste doelstelling, het bevorderen van de zelfredzaamheid, in stand worden gehouden. Het gaat hier dan bijvoorbeeld om helpen bij communicatie, ondersteuning bij complexere taken en dagelijkse routine. De doelstelling participatie zal niet langer vanuit het AWBZ-regime worden voorzien. Voorbeelden hiervan zijn: het begeleiden bij naar school gaan, vrijetijdsbesteding, uitstapjes en kerkgang. Deze begeleiding is geschrapt uit de AWBZ. Een ander onderdeel van de maatregel is dat met ingang van dit jaar het niet meer mogelijk is om begeleiding op de kosten van de AWBZ te ontvangen op basis van lichte beperkingen. Ook ontvangen mensen die op grond van hun matige tot zware beperkingen wel begeleiding vergoed krijgen uit de AWBZ, waar mogelijk, minder uren zorg. Voor gemeenten kan dit betekenen dat burgers met vragen komen. In het kader van de compensatieplicht zal de gemeente problemen bij participatie moeten compenseren. Tot nu toe leidt dit nog niet tot concrete problemen en zijn er nog geen klachten binnen gekomen bij het Centraal Service Punt. In de loop van januari 2010 zal vermoedelijk duidelijk worden om hoeveel mensen dit gaat. 2. Maatregelen psychosociale grondslag De tweede maatregel heeft betrekking op de grondslag psychosociale problematiek. Op basis van psychosociale problematiek wordt per 1 januari 2009 geen AWBZ-indicatie meer afgegeven. Dit betekent bijvoorbeeld dat mensen met psychosociale problemen hun ondersteuning bij dagopvang of intensieve begeleiding gaan verliezen. Cliënten die van deze begeleiding gebruik maken zijn vooral dak- en thuislozen, cliënten in de vrouwenopvang, gezinnen en ouderen met psychosociale problemen. Hierbij gaat het onder andere over de maatschappelijke opvang (MO) en vrouwenopvang (VO). Binnen deze groep horen sociaal en financieel kwetsbare mannen en vrouwen die kampen met ernstige problemen op meerdere levensterreinen. Naast een aantal buitenslapers, is het grootste deel van de cliënten woonachtig in de MO, in pensions, op een kamer of in onstabiele woonsituaties. Binnen deze groep is in toenemende mate sprake van een combinatie van twee en vaak meerdere problemen. Een belangrijk aandachtspunt bij deze doelgroep is dat ze vaak niet zelf handelend kunnen optreden in het aanvragen van begeleiding. Velen van hen zijn, in mindere of meerdere mate, zorgmijder. Ook binnen (thuis-)zorgorganisaties en dagbestedingorganisaties zijn mensen te vinden die binnen deze doelgroep vallen. Dit is de doelgroep die veelal in een verpleeghuis, verzorgingshuis of (thuis)zorginstelling woont en dagbesteding ontvangt. Hierbij gaat het om ouderen die in een sociaal isolement verkeren, ouderen met beginnende vergeetachtigheid en ouderen in een verder gevorderd stadium van dementie. Op dit moment heeft de gemeente nog geen vragen gehad rondom deze maatregel. Verwacht wordt dat er vragen gaan komen over ouderen die geen beroep meer kunnen doen op de dagbesteding. Herindicering Ciz Het plan was dat in 2009 het Centrum indicatiestelling zorg (Ciz) alle klanten die een indicatie hebben voor Ondersteunende Begeleiding en Activerende Begeleiding herindiceert. Dit verloopt nog niet helemaal op schema. Een deel van de klanten zal pas in 2010 een herindicatie krijgen. Het is onduidelijk hoeveel Diemenaren daadwerkelijk bij de gemeente aan zullen kloppen voor ondersteuning. Vanwege de mate van de beperking (licht) zal het merendeel van deze personen zelf een oplossing vinden binnen hun eigen netwerk en geen beroep doen op andere voorzieningen. De verwachting is dat een klein deel van de mensen een vraag bij de gemeente neer zal leggen. Tot nu 10
toe hebben nog geen mensen zich gemeld bij het Centraal Service Punt met een vraag over het wegvallen van ondersteuning. De eerste aanvragen bij de gemeente Diemen worden begin 2010 verwacht. De eerste AWBZ-indicaties lopen dan af en mensen gaan merken dat er geen hulp meer wordt geregeld of vergoed. Verwachting Rapportage van het Centrum indicatiestelling zorg (Ciz) laat zien dat per 1 januari 2009 209 inwoners van Diemen recht hadden op ondersteunende of activerende begeleiding. Onder het nieuwe AWBZregime zal volgens de landelijke schatting 27% van deze klanten hun recht op ondersteuning verliezen. Voor Diemen zou dit betekenen dat 57 inwoners die voorheen begeleiding binnen de AWBZ konden claimen dit na 1 januari 2009 niet meer kunnen doen. Naar verwachting van de staatssecretaris zal 50% van de mensen die hun ondersteuning verliezen, dit zelf oplossen binnen het eigen netwerk. 22% zal contact opnemen met de gemeente met een vraag om ondersteuning. De overige groep zal onder andere bestaan uit zorgmijders. Voor Diemen gaat het in dat geval om 12 of 13 klanten die hulp vragen van de gemeente. De verwachting is dat de gemeente met name vragen zal krijgen van/over ontregelde huishoudens en de dagopvang voor ouderen met lichte beperkingen die zal wegvallen. Wat doet de gemeente Diemen? 1. Actief klanten benaderen Om klanten vanuit de gemeente actief te kunnen benaderen over deze regeling is gevraagd aan het Ciz om de namen van de betrokkenen vrij te geven. Het Ciz heeft brieven gestuurd naar de 56 inwoners van Diemen die tot nu toe hun indicatie verliezen of een lagere indicatie hebben gekregen. Hierin is gevraagd of het Ciz hun gegevens door mag geven aan de gemeente. 31 van hen hebben hier positief op gereageerd. De verwachting is dat dit aantal in de komende maanden nog licht zal stijgen, omdat het Ciz nog niet alle klanten heeft geherindiceerd. Aangezien nog geen klanten zich gemeld hebben bij het CSP zal de gemeente deze mensen actief proberen te benaderen. De 31 inwoners waarvan de namen via het Ciz bekend zijn gemaakt hebben in oktober een brief thuisgestuurd gekregen. Hierin zal het advies staan om contact op te nemen met MEE voor coaching bij het zoeken naar alternatieve oplossingen in de nieuwe situatie. Ook is geprobeerd om telefoonnummers van de klanten te achterhalen, zodat MEE contact op kan nemen met deze klanten. 2. Ondersteuning van MEE: Klanten die hun ondersteuning verliezen kunnen ondersteuning krijgen vanuit MEE bij het zoeken van alternatieve oplossingen. Samen kan gekeken worden in het netwerk van de klant of er mogelijkheden zijn. Op het moment dat het netwerk niet toereikend is voor de vragen van de klant zal gekeken worden naar mogelijkheden binnen de bestaande voorzieningen. Gedacht kan worden aan boodschappenservices, klussendiensten, huishoudelijke hulp of gemeentelijk vervoer. De vraag naar vrijwillige inzet en informele ondersteuning zal toenemen met deze vragen. Zodra zicht is op de vraag van klanten zal contact opgenomen worden met Wonen Plus, de zonnebloem, de ouderenbonden en vriendendiensten. Hierbij zal aandacht zijn voor het feit dat mantelzorgers en vrijwilligers niet alle zorg die wegvalt kan opvangen. Vragen van klanten die binnen komen zullen de komende maanden worden gemonitord. Op het moment dat er een behoefte ontstaat waar geen aanbod voor is zal in samenwerking met MEE gekeken worden op welke manier hier aanbod voor gecreëerd kan worden. Om het huidige aanbod in kaart te brengen zal voor 2010 nog een notitie geschreven worden over de informatie en adviesfunctie binnen Diemen met aandacht voor de sociale kaart. De stand van zaken op 21 december 2009 was dat van de 19 klanten die MEE benaderd heeft, 5 klanten hebben aangegeven dat zij zich prima redden met minder of geen indicatie, 3 personen hebben een nieuwe indicatie gekregen met behulp van MEE, 1 klant kreeg ondersteuning van mee, 5 11
mensen waren niet bereikbaar en van 5 mensen was geen telefoonnummer beschikbaar. Voor deze laatste twee groepen heeft de gemeente ook de adresgegevens doorgegeven aan MEE, zodat zij op huisbezoek kunnen gaan. 3. De doelgroep in kaart brengen Om de doelgroep in kaart te brengen wordt actief contact gezocht met de organisaties die betrokken zijn bij klanten die hun begeleiding verliezen. In Diemen gaat het hierbij met name om Cordaan en HVO Querido. Voor de maatschappelijke opvang en vrouwenopvang is Amsterdam centrumgemeente. Amsterdam is verantwoordelijk voor een groot aantal projecten voor dak- en thuislozen. Hierbij wordt ook Diemen betrokken. Wel zijn er een aantal woningen in Diemen van HVO Querido. HVO Querido richt zich op cliënten met psychiatrische en/of psychosociale klachten. Uitgezocht wordt of binnen deze doelgroep in Diemen begeleiding wegvalt. Met Cordaan zal uitgezocht worden welke mensen hun dagbesteding verliezen. Op dit moment is hier nog niets over bekend. 4. Op zoek naar alternatieven Voor de groep klanten die intensieve ondersteuning kregen vanuit de AWBZ kan het lastig zijn om binnen het netwerk of bestaande voorzieningen oplossingen te vinden. Hierbij gaat het om klanten die vaak meerdere problemen hebben waardoor het huishouden ontregeld raakt. Mochten klanten problemen gaan ervaren om deel te nemen aan de samenleving kan gekeken worden of deze ondersteuning gecontinueerd kan worden. Bij ernstige problemen zal gekeken worden of de klant met een grondslag verstandelijke beperking of psychiatrische beperking toch in aanmerking komt voor ondersteuning vanuit de AWBZ. In incidentele gevallen kan gekeken worden of het inzetten van intensieve thuisbegeleiding mogelijk is. Voor burgers die ondersteuning kregen bij de administratie zijn heeft gemeente verschillende alternatieven ontwikkeld. In 2009 zijn de eerste “puinruimgroepen” georganiseerd voor mensen die hun administratie niet op orde hebben. Bij de “puinruimgroepen” kunnen inwoners met hun (tassen met) administratie langskomen om samen de administratie weer op orde te krijgen. Ook zal vanuit de participatiewet dit jaar gestart worden met een project thuisadministratie, die in 2010 verder vorm zal krijgen. Op het moment dat mensen hun begeleiding verliezen kan ook gekeken worden wat de rol kan zijn van een zorg bedrijf. Als de klant uitkeringsgerechtigde is voor WWB, IOAW en/of IOAZ op grond van individuele omstandigheden (vooralsnog) geen zicht heeft op betaald werk, dan heeft de afdeling Publiekscontacten, team sociale zaken een zorgtaak. In dat geval bestaat de mogelijkheid van een tijdelijk zorgtraject ter verbetering van de levenskwaliteit en bevordering van maatschappelijke participatie. Om oplossingen te vinden voor overige vragen is de gemeente in overleg met verschillende partijen om gezamenlijk tot een oplossing te komen. Financiële consequenties De vragen vanuit burgers kunnen leiden tot financiële consequenties voor de gemeente. Op het moment dat een groot aantal klanten bij de gemeente aanklopt voor ondersteuning kan dit leiden tot een behoorlijke kostenpost. Zolang er geen vragen van klanten zijn gekomen, is onduidelijk wat de financiële consequenties voor de gemeente zullen zijn. Voor de maatregel psychosociaal is vanuit de rijksoverheid vanaf 2011 permanent een budget beschikbaar gesteld van 10.000 euro. Dit geld zou kunnen worden ingezet in deze overgangssituatie om de intensieve begeleiding van twee klanten te vergoeden. Mochten er meer vragen komen, dan ontstaat hier een tekort. Tot op heden wordt dit niet verwacht. Ook voor de pakketmaatregel begeleiding zal een beperkt budget beschikbaar worden gesteld door de overheid. Voor de pakketmaatregel is in 2010 €103.000 en vanaf 2011 €153.000 structureel beschikbaar gesteld aan de gemeente Diemen ter compensatie van het wegvallen van begeleiding 12
voor bewoners. Dit geld is bedoeld om alternatieve ondersteuning op te kunnen zetten, intensieve thuisondersteuning tijdelijk voort te zetten en mensen die participatieproblemen ondervinden vanuit de compensatieplicht te compenseren. De gemeente kan naar aanleiding van de versobering van de AWBZ vragen gaan krijgen over: 1. Inzet gezinscoaches bij gezinnen met kinderen met multiproblemen 2. Intensieve begeleiding bij burgers met meerdere problemen. 3. Vereenzaming ouderen die voorheen vanuit de AWBZ dagopvang kregen 1. Inzet gezinscoaches bij gezinnen met kinderen met multiproblemen In Diemen Wanneer reguliere samenwerkingsafspraken niet leiden tot de oplossing van de gesignaleerde opvoedingsproblemen in een gezin, dan wordt de aanpak multiproblemen gezinnen ingezet. Binnen deze aanpak wordt gesproken over gezinscoaches en gezinsmanagers. Een gezinscoach wordt ingezet voor de coördinatie van een gezin dat ondersteuning krijgt in het vrijwillig kader. Een gezinsmanager wordt ingezet voor gezinnen waarbij sprake is van een jeugdbeschermingsmaatregel. De ondersteuning op vrijwillige basis door een gezinscoach wordt niet langer vanuit de AWBZ vergoed. Vanaf 2010 komt deze taak bij de gemeente te liggen. De verwachting is dat ongeveer 5 gezinnen per jaar gebruik maken van een gezinscoach. Het bedrag per traject zal rond de 1.400 euro liggen. Dit komt op een verwachte uitgave van ongeveer 7.000 euro. 2. Intensieve begeleiding bij burgers met meerdere problemen. De kans bestaat dat gemeente Diemen vragen krijgt over 1 of 2 klanten per jaar die meerdere problemen hebben waarbij de inzet van intensieve thuisbegeleiding noodzakelijk is, omdat de situatie anders uit de hand dreigt te lopen. Deze vorm van begeleiding zal door de hoge kosten ervan alleen ingezet worden als het hoogst noodzakelijk is. Als het gaat om twee klanten op jaarbasis structureel drie uur ondersteuning nodig hebben ad 78 euro per uur komen de kosten rond de 25.000 euro. 3. Vereenzaming ouderen die voorheen vanuit de AWBZ dagopvang kregen Een andere doelgroep waarvoor begeleiding weg zal vallen is een groep ouderen die niet langer een indicatie krijgen voor dagopvang. Hierbij gaat het onder andere over mensen die beginnend dementerend zijn. De gemeente gaat deze dagopvang voor ouderen niet overnemen vanuit de AWBZ. Een deel van deze groep zal een alternatief kunnen vinden in het reguliere aanbod, bijvoorbeeld bij de inloop van de dagopvang. Binnen deze groep zullen ook een aantal mensen geen gebruik kunnen maken van het reguliere aanbod. De dagopvang die zij nu krijgen is voor deze groep ook bedoeld ter sociale controle, waardoor problemen snel gesignaleerd kunnen worden. Deze kwetsbare groep is nog niet voldoende in beeld, maar de verwachting is dat de gemeente vragen hierover zal krijgen. In sommige gevallen zal de gemeente op zoek moeten naar alternatieven die (nog niet in te schatten) kosten met zich mee zullen brengen. Conclusie en aanbevelingen Tot nu toe hebben op het Centraal Service Punt nog geen klanten zich gemeld met vragen rondom het wegvallen van zorg. De verwachting is dat de komende maanden enkele klanten zich zullen gaan melden. Met klanten die problemen ondervinden door het wegvallen van de ondersteuning zal samen gekeken worden in het netwerk en in het reguliere aanbod. Daarbij zal gemonitord worden of het reguliere aanbod voldoende aansluit bij de vraag van de klant. Om deze aansluiting te waarborgen is samenwerking gezocht met de welzijns- en vrijwilligersorganisaties in Diemen. Aan de hand van vragen die het komende half jaar binnen komen zal getoetst worden of de beschreven maatregelen voldoende zijn, of dat verder ontwikkelen van nieuw beleid noodzakelijk is.
13
Bijlage 2 Wetswijziging alfahulp 25 januari 2010
Wetswijziging Wmo: Vanaf 1 januari 2010 verandert de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Thuiszorgaanbieders mogen dan alleen nog hulpen blijven inzetten die in loondienst zijn. Het inzetten van zogeheten alfahulpen is vanaf dat moment niet langer mogelijk. Een alfahulp is een hulp bij het huishouden die niet in loondienst is bij een thuiszorgaanbieder. De cliënt is werkgever van de alfahulp en de thuiszorgorganisatie bemiddelt voor de alfahulp. Het hoofddoel van de wetswijziging is om de positie van de burger in de Wmo te versterken. De Wmo bood in de ogen van de staatsecretaris onvoldoende duidelijkheid over de rechten en de plichten van de burger bij de voorziening in natura, onder andere bij het ontvangen van hulp bij het huishouden, waardoor een adequate borging van de positie van de burger ontbrak. De ervaringen met alfahulpen waren in Diemen over het algemeen goed en resulteerde in teleurgestelde reacties op deze wetswijziging. Binnen de gemeente Diemen ontvingen 146 klanten hulp bij het huishouden van een alfahulp. Voor de klant betekent de wetswijziging dat hij zijn hulp kon verliezen. De klanten konden kiezen of ze zorg vanuit de thuiszorgorganisatie wilden blijven ontvangen, of dat ze hun hulp met een Persoongebonden Budget (PGB) wilden bekostigen. De alfahulp kon kiezen of hij of zij bij de thuiszorgorganisatie in dienst wilde treden of als zelfstandige wilde werken. Wat heeft de gemeente Diemen gedaan? De gemeente Diemen heeft klanten op diverse manieren geïnformeerd over de wetswijziging. De klanten die hulp kregen van een alfahulp hebben een brief gekregen met informatie over de wetswijziging, met daarbij een uitnodiging voor een informatiebijeenkomst. Op 11 november heeft de gemeente een informatiebijeenkomst georganiseerd in de Omval voor alle klanten van Cordaan Thuiszorg en Amstelring die een alfahulp hebben. Met een opkomst van ongeveer 70 mensen was deze middag zeer geslaagd. Er zijn veel vragen gesteld en de meeste mensen ging met antwoord op hun vraag weer naar huis. Naar aanleiding van deze bijeenkomst zijn de meest gestelde vragen nog een keer op een rij gezet en per brief opgestuurd naar alle klanten die een alfahulp hadden Om een goed beeld te krijgen van de keuzes die klanten maakten is gevraagd of iedereen een antwoordformulier in wilde vullen waarbij zij aan konden geven of zij zorg in natura wensten of zorg in de vorm van een PGB. Van alle 146 klanten heeft de gemeente een reactie gehad. De 16 mensen die niet binnen de aangegeven periode hun antwoordstrook hadden teruggestuurd, zijn extra benaderd. Alle antwoordformulieren zijn geïnventariseerd en wijzigingen zijn gecommuniceerd naar de thuiszorgorganisaties. De grootste zorg was om voor alle klanten ook na 1 januari continuïteit van zorg te kunnen garanderen. Dit betekende dat de thuiszorgorganisaties voldoende nieuwe medewerkers aan moesten trekken. Niet alle alfahulpen wilden ook in dienst bij de thuiszorgorganisatie. Cordaan thuiszorg had de grootste groep mensen met een alfahulp en kon niet op tijd voldoende nieuwe hulpen aannemen. 20 klanten van Cordaan Thuiszorg zijn door de gemeente verdeeld over andere thuiszorgaanbieders, te weten Tzorg en ATZB. Deze overgang is naar tevredenheid verlopen. Daarnaast heeft de gemeente voor de klanten die graag hulp bij het huishouden in de vorm van een PGB wilden ontvangen de indicatie omgezet zodat ze vanaf 1 januari hun hulp in de vorm van een PGB kunnen betalen. 14
Het hele traject is zeer succesvol verlopen en voor alle klanten is de zorg ook na 1 januari gecontinueerd. Financiële consequenties: Voor de gemeente betekent deze wetswijziging dat de kosten voor hulp bij het huishouden omhoog zullen gaan. Aan de ene kant zullen de kosten voor de hulp bij het huishouden vanuit de thuiszorgorganisaties omhoog gaan. Voor de alfahulpen die in dienst treden bij de thuiszorgorganisatie zal een hoger tarief gerekend worden. De kosten voor de uren die nu door een alfahulp ingezet zijn, zullen met 25% stijgen. Uitgerekend is dat voor de gemeente Diemen deze meerkosten 100.000 euro per jaar zullen zijn. Daarnaast gaan de kosten voor de Persoongebonden Budgetten (PGB) omhoog. In de verordening staat dat het bedrag voor een PGB 75% van het uurtarief van de laagste aanbieder bedraagt. Door het wegvallen van de alfahulp zullen ook deze kosten stijgen. De verwachte extra kosten voor PGB bedragen 40.000 euro. Deze extra kosten (140.000 euro) zullen vanaf 1 januari 2010 gemaakt gaan worden. Vanuit het rijk is geen geld beschikbaar gesteld voor deze wetswijziging. In voorgaande jaren zijn de gelden voor de hulp bij het huishouden landelijk niet volledig gebruikt. De stijging van de kosten zou hiermee gecompenseerd moeten worden. Aanvankelijk leken deze kosten opgevangen te kunnen worden binnen het huidige budget. Voor de gemeente Diemen geldt dat de gelden die beschikbaar gesteld waren, ook volledig gebruikt zijn voor de hulp bij het huishouden. Conclusie: De invoering van de wetswijziging is succesvol verlopen. Alle klanten in Diemen die een alfahulp hadden hebben ook na 1 januari hulp bij het huishouden behouden. Voor de gemeente brengt deze wetswijziging een stijging van de kosten van 140.000 euro per jaar met zich mee.
15
