stabulletin » pagina 11» pagina 21 STABU gaat bouwbreed online Duurzame communicatie in de Bouw

j

stabulletin

aa

j a a r g a n g 25 | n u m m e r 02 | j u n i 2010 » pagina 11

» pagina 21

Ontzorgen door uitgewerkte posten

STABU jaarverslag ligt op de plank

» pagina 26

“STABU Element hulpmiddel bij Integraal bouwen”

belangrijke stap voorwaarts

STABU gaat bouwbreed online Het voornemen van STABU om compleet de digitale weg in te slaan en dus als STABU ‘online’ te gaan opereren is de afgelopen periode in daden omgezet. In dit bulletin worden alle overwegingen in kaart gebracht om gebruikers voor te bereiden op de op stapel staande veranderingen. De ontwikkeling, kansen, toepassingen en de beoogde koppelingen met informatiesoorten worden in de volgende bladzijden uiteengezet.

Waarom deze nieuwe ontwikkeling? De taak van STABU is het ontwikkelen van standaarden voor de uitwisseling van kwalitatieve technische informatie voor het gehele bouwproces. Met de ontwikkeling van STABU Online biedt Stichting STABU een infrastructuur die door de sector kan worden toegepast bij de opbouw en uitwisseling van informatie in het bouwproces. Onderscheid wordt daarbij ­gemaakt tussen de eindgebruikersoftware (door derden geleverd) en de standaards, infrastructuur en benodigd gereedschap om deze zo optimaal mogelijk in te kunnen zetten (STABU). 1976-2009 Stichting STABU is in 1976 opgericht om een bijdrage te leveren aan informatiestandaardisering in de bouwsector door de ontwikkeling van een besteksystematiek. Deze besteksystematiek is in tweede versie op de markt gebracht in 1990. De basis van deze besteksystematiek is een standaardstructuur die is opgebouwd naar werksoorten, waarmee het contractstuk tussen opdrachtgever en aannemer voor de aannemer een leesbaar document is geworden naar de activiteiten die voor het realiseren van het project noodzakelijk » lees verder op pagina 4

Vraag het STABU

In deze uitgave o.a. antwoord op de vragen: •  Wanneer komt het PM hoofdstuk 81 ­ROLTRAPPEN EN ROLPADEN uit? • Wat is een AP04 onderzoek? •  Is het mogelijk om bestekken door STABU te laten controleren?

» lees de antwoorden vanaf pagina 8

Duurzame Een overzicht van communicatie al de ingetrokken TGB-normen in de Bouw Het begrip ´duurzaamheid´ is niet alleen in de maatschappelijke context een hot item, ook binnen de bouwbranche steekt het begrip duurzaamheid in tal van discussies de kop op. In deze bijdrage wordt getracht het begrip duurzaamheid nader in te kaderen en wordt stil gestaan bij de » lees verder op pagina 20

Op 31 maart zijn de meeste TGB-normen en een paar aanpalende normen door NEN ingetrokken en vervangen door Eurocodes. NEN heeft op 31 maart 2010 zeventien van de twintig TGB’s (Technische Grondslagen voor Bouwconstructies) en aanhangende normen over beton, staal en houtconstructies » lees verder op pagina 3 STABULLETIN | 1

r

Keurmerk voor vakwerk

Het beste resultaat?

Teken voor kwaliteit Eerste vereiste voor de vakman waarmee u in zee gaat is de kwaliteit van zijn werk. Afbouwkeur-bedrijven worden voortdurend getoetst op hun vakbekwaamheid, materiaalkennis en technisch inzicht. Door middel van bijscholing en workshops worden onze vakmensen nieuwe materialen en technieken bijgebracht of bestaande kennis scherp gehouden. Het belangrijkste onderdeel van hun werkzaamheden is immers een kwalitatief eindresultaat. Dat is hun maar ook uw visitekaartje.

Voor de professionele top in stukadoors-, plafond-, wand- en vloerbedrijven kiest u afbouwbedrijven met één van de Afbouwkeurmerken.

WWW.AFBOUWKEUR.NL

Van de redactie

Inhoud » pagina 10

De tweede uitgave in dit jubileumjaar is grotendeels gewijd aan STABU Online Bouwbreed Informatiesysteem. Informatie over de gedane activiteiten en de komende stappen die worden gedaan, ook door systeemhuizen, dataleveranciers en aannemers.

• Presentaties gebruikersdag STABU » pagina 13

• Korte berichten » pagina 14

De komende (zomer)maanden werken de medewerkers van STABU hard om alle ideeën vorm te geven in nauw overleg met de diverse samenwerkingspartners.

• ‘Wij pakken de standaard’ interview met Intrisio Assen » pagina 16

Naast alle online-ontwikkelingen zijn uiteraard de vaste rubrieken van Otto Sluizer, Sietze Wierda namens BNB en Margreet van Deurzen en Pieter van den Eijnden namens SMI ook weer van de partij.

• In kort bestek » pagina 19

• Onderwijzend STABU » pagina 22

Veel leesplezier gewenst. Uw reacties op de diverse artikelen kunnen worden gestuurd aan de redactie via [email protected]

ervel Diana K

• Uit de praktijk van SMI » pagina 24

• ‘Die codering moet als een huis staan’ interview met Ballast Nedam, Nieuwegein » pagina 26

• Cursusaanbod » vervolg van pagina 1 ‘Een overzicht van al de ingetrokken TGB-normen’ ingetrokken. Het betreft alle TGB-normen met uitzondering van NEN 6701, NEN 6707 en NEN 6740, omdat hier in Eurocode-verband geen vervanging voor bestaat. Deze TGB’s over terminologie, dakbedekking en geotechniek blijven vooralsnog bestaan. De Eurocode voor geotechniek is nog niet volledig uitgewerkt. De aanpassing van de norm voor dakbedekking wordt op dit moment opgestart. De TGB voor terminologie krijgt naar alle waarschijnlijkheid vorm in ISO-verband, met andere woorden een mondiale invulling. Overigens zijn er voor alle ingetrokken TGB-normen nu Nederlandstalige Eurocodes beschikbaar.

» pagina 28

• ‘STABU Element hulpmiddel bij Integraal bouwen’, interview met Archidat, Oegstgeest » pagina 29

• STABU feliciteert geslaagden Opleiding Bestekschrijver ‘10 » pagina 30

• Onder ede

» pagina 32 Status • Colofon De TGB-normen zijn wel nog steeds te koop. Echter, de TGB-normen worden na 31 maart niet meer • Prijsoverzicht STABU producten geactualiseerd, dus worden nieuwe inzichten of correcties niet meer in de TGB-normen verwerkt. Op de NEN-website wordt vanaf heden dan ook de status ‘vervallen’ gegeven aan de TGB-normen, omdat NEN zich richt op de Eurocodes, volgens afspraak met de EU. Maar dat betekent dus niet dat de TGB-normen niet meer bruikbaar zijn!In het voorwoord van iedere Nederlandse versie van een Eurocode is aangegeven dat het voldoende veilig en verantwoord is om bouwwerken te toetsen met Eurocodes.Pas in het nieuwe Bouwwerkbesluit (waarin ook het Gebruiksbesluit wordt geïntegreerd) zal worden verwezen naar de nieuwe Eurocodes. Naar verwachting wordt dit nieuwe Bouwwerkbesluit 1 januari 2011 van kracht. Maar ook zonder een formele aanwijzing in het huidige Bouwbesluit is het mogelijk om de Eurocodes voor gebouwen en bruggen toe te passen in het kader van een bouwvergunningsaanvraag. In het voorwoord van elk Eurocodedeel voor gebouwen is te lezen dat met het Eurocodestelsel, net zoals met het TGB-normenstelsel, kan worden ­aangetoond dat een bouwwerk het niveau van constructieve veiligheid heeft zoals dat is vereist in de Nederlandse bouwregelgeving (Bouwbesluit). Immers, door een proces van kalibratie en harmonisatie is ervoor gezorgd dat het stelsel van de Eurocodes aansluit op het door de Nederlandse bouwregelgeving vereiste veiligheidsniveau.

s voor gebouOver zicht Eurocode N-normen ze wen en welke NE vervangen? website) Bekijk de pdf (zie Meer informatie: ir. R.J. Holthuijsen, 77 bel (015) 269 03 nen.nl s@ de co ro eu of mail codes.nl of kijk op www.euro . 4/2010 Bron: bouwmail nr

Nationale bijlagen Een Eurocode biedt aan alle Europese lidstaten op hoofdlijnen uniforme principes en bepalingsmethoden voor constructieve opgaven. Soms kan er een keuze worden gemaakt uit meerdere bepalingsmethoden, als die per land mogen verschillen. Elke Europese lidstaat heeft de mogelijkheid om een Eurocodedeel aan te vullen met eigen waarden en keuzen in de nationale bijlage. Deze Nationally Determined Parameters (NDP) zijn dus onmisbaar voor het toepassen van dat Eurocodedeel in dat land. Het in Nederland gehanteerde veiligheidsniveau blijft in principe ongewijzigd dankzij de nationale bijlagen. Inhoudelijk zijn de wijzigingen niet altijd ingrijpend, omdat de huidige constructievoorschriften uit de TGB-normenserie voor een groot deel al zijn aangepast aan de constructieve principes van de Eurocodes. Dat elk land nog ijn eigen nationale bijlagen mag hanteren, moet worden gezien als een tijdelijke concessie die na verloop van tijd zal verdwijnen. STABULLETIN | 3

» vervolg van pagina 1 ‘STABU gaat bouwbreed online’ zijn. Deze systematiek (structuur en inhoud) is de afgelopen 20 jaar verspreid op de destijds gangbare dragers (papier, floppy, cd, dvd en internet). In de afgelopen jaren is de systematiek inhoudelijk verder uitgebreid en biedt sjablonen die het mogelijk maken een volledig bouwwerk te kunnen ­beschrijven. Tegelijkertijd bood de systematiek de (beperkte) mogelijkheid andersoortige informatie te ontsluiten. Circa 30 jaar geleden heeft Stichting STABU zich primair gericht op het bestek omdat daarmee een uniformering mogelijk was in het contractuele deel tussen ontwerp en uitvoering van het bouwproces. Het moment van bewustwording dat in de verschillende fasen van het bouwproces, te weten ontwerp, bouw, beheer en onderhoud, meer efficiëntie noodzakelijk bleek ligt niet ver achter ons. Tegenwoordig is het nD-model actueel, waarbij 3-dimensionaal tekenen, calculeren en planning vanuit één en ­dezelfde gegevensbank beheerd kunnen worden (BIM).Dit vereist nadere bezinning op de elementenmethode waarbij nieuwe ordeningsprincipes, bijvoorbeeld op het gebied van gebouwtypen en ruimtes, noodzakelijk zijn. In dit verband

heeft STABU zich sterk gemaakt voor de aanpak rondom IFD, IFC en IDM/MVD, omdat STABU inziet dat slimme koppelingen met unieke coderingen extra’s bieden boven het klassieke systeem. De positie van Stichting STABU maakt het mogelijk de markt te bedienen met hoogwaardige informatie die samen met de markt tot een bouwbreed informatiesysteem is gevormd. Door slimme inhoud en vormgeving wordt onderhoud en beheer geminimaliseerd en zullen dezelfde bouwprofessionals een hogere efficiëntie kunnen bereiken. Wat er nu is De afgelopen jaren is gewerkt aan een uitbreiding van de structuur door een koppeling te maken tussen de NL/SfB elementenmethode en de bestaande STABU2-systematiek. Met deze koppeling wordt de mogelijkheid geboden op een hoger abstractieniveau beschrijvingen te maken van onderdelen in het bouwwerk (elementen, bouwdelen, bouwdeelcomponenten). Door deze aansluiting te realiseren worden betere ontsluitingsmogelijkheden gecreëerd om andersoortige informatie te ontsluiten. De nieuwe structuur wordt binnen STABU Online ontsloten via internet. Planning De komende tijd zal worden doorontwikkeld op verschillende vlakken:

Toepassingen STABU Online Stichting STABU is een samenwerkingsverband van de grote organisaties in de Nederlandse bouwnijverheid en de beheerder van het nationale standaardbestek voor de woning- en utiliteitsbouw. Dit standaardbestek is in de eerste versie in 1986 als een uitgebreid boekwerk op de markt gebracht en de tweede versie is in 1990 als een relationele databank voor computers uitgebracht. De nieuwe versie die eind september 2010 beschikbaar zal zijn, is de koppeling tussen deze database en de Elementenmethode. Met deze internetversie is de opbouw van de informatie tijdens de ontwikkeling van een bouwproject langzaam op te bouwen van VO tot een complete beschrijving van het gebouw en verder het beheer van een gebouw. Het bouwproces Hiernaast wordt schematisch weergegeven hoe informatieoverdracht traditioneel in het bouwproces is georganiseerd met enkele alternatieven die in de toekomst wenselijk zijn. Traditioneel Informatievoorziening • Opbouw informatie per fase • Gebrekkige overdracht Gevolgen • Kans op fouten • Dubbel werk Bouwteam Informatievoorziening • Meer in elkaar geschoven rollen • Overlap in opbouw van informatie, maar nog niet volledig geïntegreerd 4 | STABULLETIN

Gevolgen bouwproces traditioneel • Eerdere onderkenning van mogelijke knelpunten in latere fase • Niet interactief in de tijd

bouwproces bouwteam

bouwproces integraal

initiatief ontwerp bestek

calculatie werkv. uitvoering

beheer

Integraal Informatievoorziening • Grof naar Fijn vs. Weinig naar Veel • Toevoegen van informatie i.p.v. overdragen van informatie Gevolgen • Direct zichtbare consequenties • Heen en terug te redeneren • Compleet informatiemodel

sloop/hergebr.

Mogelijkheden met STABU Online In zijn algemeenheid kent internet een aantal welbekende voordelen waaronder de mogelijkheid tot het eenvoudig aanpassen van informatie, het bereiken van een breder publiek, de geografische grenzen kunnen worden overschreden en beschikbaarheid is 24 uur per dag 7 dagen per week.

• • •

ontwikkeling specificaties voor beschrijvende eisen (functionele beschrijvingen, prestatie-eisen); ontwikkeling van een standaard tabel ruimten, gebouwen en gebouwtypen; uitwerking van de huidige content naar intelligentere ontsluiting via unieke attributen en concepten t.b.v. verfijndere aansluiting met BIM.

Informatieoverdracht is cyclisch door de levensduur (bouw, beheer, onderhoud, ­renovatie, hergebruik) van het bouwobject. Bovenstaande schema’s van overdracht komen dus meerdere malen terug gedurende de levensduur. Programma van Eisen Een programma van eisen (PvE) bevat de beschrijving van door de opdracht­gever of toekomstige gebruiker gewenste ­accommodatie. De beschrijving bestaat uit een opsomming van de verlangde specifieke en algemene ruimten, met de vereiste grootte, de klimaat­condities, de afwerking en de uitrusting. Tevens kunnen in het PvE algemene kwaliteitseisen, procedurele richtlijnen, en ­budget- en tijd­ limieten voorkomen. Een PvE kan betrekking hebben op nieuwbouwprojecten en op aanpassingen van bestaande bouwwerken. De nu nog ontbrekende standaard voor deze informatie, de STABU tabel ‘ruimten’ komt eind 2010 ter beschikking. Ontwerpfase Tijdens de ontwikkeling van het ontwerp biedt de structuur van het STABU ­Bouwbreed Informatiesysteem aanknopingspunten om informatie op te slaan, ­passend bij de betreffende fase. De projectmatige benadering van grof naar fijn kan zo door het hele proces worden vastgelegd en uitgewerkt door de verschillende actoren in het bouwproces. De bijbehorende prestatie-eisen van grof naar fijn komen in 2011 ter beschikking in deze database. Bestek Formeel gezien duidt de term bestek op alle op het project betrekking hebbende contractstukken, inclusief tekeningen staten en nota’s. In de praktijk wordt echter in het algemeen met het bestek het geschreven gedeelte van de contractstukken bedoeld. In dit artikel wordt de term bestek gebruikt in de nauwere betekenis: de beschrijving van het werk, samen met de administratieve en technische bepalingen. Het bestek kan betrekking hebben op nieuwbouwprojecten, op aanpassingen, ­renovatie of onderhoud van bestaande bouwwerken dan wel op het verwijderen of slopen van bestaande bouwwerken of onderdelen daarvan. De beschrijving van het werk De beschrijving van het werk bestaat uit een opsomming van alle tot het ­project behorende onderdelen die moeten worden vervaardigd of bewerkt. Veelal wordt daarbij verwezen naar de bij het bestek behorende tekeningen en blijft de

Ontwikkelaars De nieuwe opzet van STABU Online biedt mogelijkheden voor ontwikkelaars van software om aan te sluiten op een internet gebaseerd platform die de ontsluiting van de structuur en inhoud van STABU verzorgt. Software ontwikkelaars krijgen door deze opzet de mogelijkheid de structuur te gebruiken voor de koppeling van verschillende soorten informatie die voor een specifieke doelgroep van belang is in beeld te brengen en vervolgens over te dragen naar andere doelgroepen die weer op hun wijze de juiste informatie in beeld kunnen krijgen. Content leveranciers Voor de leveranciers van databanken is de aansluiting »

­ eschrijving van het werk beperkt tot de kwalitatieve asb pecten. Afhankelijk van het stadium van het ontwerp kan de beschrijving de volgende vormen aannemen: • een functionele beschrijving waarin wordt aangegeven welke functies een onderdeel moet kunnen vervullen en welke prestaties daarbij moeten worden geleverd; • een resultaatsbeschrijving waarin wordt aangegeven uit welke bouwstoffen een onderdeel moet worden ­samengesteld en welke eisen er worden gesteld aan het resultaat van de verwerking van die bouwstoffen; • een activiteitenbeschrijving waarin wordt aangeven welke handelingen moeten worden verricht, welke bouwstoffen en eventueel welk materieel daarbij ­moeten worden gebruikt en tot welk resultaat die ­handelingen moeten leiden. De administratieve en technische bepalingen De administratieve bepalingen hebben betrekking op de rechtsverhoudingen tussen opdrachtgever en aannemer in het kader van een aannemingsovereenkomst. Er wordt in vastgelegd wat de risico’s, verantwoordelijkheden, rechten en verplichtingen zijn van de opdrachtgever en de aannemer, binnen welke tijdsperiode het werk moet worden opgeleverd, hoe de betaling wordt geregeld en welke procedures in werking treden indien zich bijzondere ­omstandigheden voordoen. Technische bepalingen zijn vergelijkbaar met administratieve bepalingen, alleen gelden zij binnen specifieke werksoorten, ­zoals bouwkundige en installatietechnische werken. Beheer en onderhoud van gebouwen (facility management) Met behulp van de STABU tabel ‘ruimten’ wordt de mogelijkheid gecreëerd om voor de facility ­management software koppelingen te leggen tussen de gebouwgegevens en de financiële informatie, planningen e.d. STABULLETIN | 5

Koppelingen met informatiesoorten Onder de koppelingsmogelijkheden tussen de STABU-gegevensstructuur en andere gegevensverzamelingen vallen onder meer geometrie, kosten, content, technische/ juridische hulpinformatie en informatie van derden. Geometrie De kwalitatieve beschrijving van een bouwwerk of een onderdeel daarvan moet, om een min of meer compleet beeld van dat bouwwerk te geven, ten minste worden aangevuld met een geometrische beschrijving. Van oudsher wordt voor de geometrische beschrijving gebruik gemaakt van tekeningen, tegenwoordig veelal opgevolgd door tekeningen die met de computer zijn gemaakt. Een stap verder is een abstracte beschrijving van de geometrie in een computermodel, op basis waarvan tekeningen kunnen worden gegenereerd. Binnen die abstracte beschrijving zouden, naast de geometrie, ook de kwalitatieve gegevens kunnen worden opgenomen. De door STABU ontwikkelde gegevensstructuur zou in principe deel kunnen uitmaken van zo’n abstracte gegevensstructuur. De koppeling bevindt zich momenteel nog in het ontwikkelstadium. Kosten STABU levert zelf geen kosteninformatie, maar streeft wel een goede koppeling na met kostenbestanden en kostenapplicaties. Verschillende vormen van kosten­applicaties zijn mogelijk, zowel element als werksoort georiënteerd. Koppelingen met content De koppeling met inhoudelijke kennisbanken die door STABU worden geleverd wordt mogelijk gemaakt door URL’s die ter beschikking worden gesteld en zijn gekoppeld aan de structuur van het STABU. Het wordt hiermee mogelijk om extra informatie op te roepen die in een eindgebruikerapplicatie worden getoond. Kennissysteem Techniek Het KennisSysteem Techniek (KST) is de in ontwikkeling zijnde oplossing om technische hulpinformatie in het Bouwbreed Informatiesyteem aan te bieden. In een online omgeving wordt relevante informatie van STABU en marktpartijen aangeboden als achtergrondinformatie bij het maken van keuzes. Deze informatie is dan ook alleen relevant in relatie tot andere content binnen het Bouwbreed Informatie­ systeem. Deze informatie wordt opgeslagen en beheerd via een Wiki-omgeving. De inhoud van het Kennissysteem Techniek bestaat op termijn uit bibliografische informatie maar ook uit excerpten uit documenten, full-text documenten en (deep)links naar andere vindplaatsen. Documenten waaruit kan worden gepubliceerd zijn bijvoorbeeld normen, beoordelingsrichtlijnen en andere (technische) kwaliteitsdocumenten die door branche-organisaties worden opgesteld. Uitgangspunt is dat het bijeenbrengen van deze content meerwaarde heeft voor de gebruiker van het Bouwbreed Informatiesysteem. Informatie van derden die wordt samengebracht op één plaats is daarbij effectiever dan dat informatie alleen bij elke individuele aanbieder wordt aangeboden. Er is een start gemaakt met het vullen van de KST-Wiki met informatie uit de eigen STABU-bestanden.

Met het begrip wiki of wiki wiki wordt een verzameling van een bepaald type hypertextdocumenten aangeduid alsook de software die gebruikt wordt om deze te realiseren. Een wiki is een applicatie of (web)toepassing, waarmee webdocumenten gezamenlijk kunnen worden bewerkt. Een bekend voorbeeld van een wiki is Wikipedia. De term is afgeleid van het woord wiki wiki, dat uit het Hawaïaans komt en ‘snel, vlug, beweeglijk’ betekent. 1)

6 | STABULLETIN

Kennissysteem Bouwrecht Het in ontwikkeling zijnde Kennissysteem Bouwrecht wordt direct gekoppeld met de STABU-systematiek. Het is zeker noodzakelijk om juridische ondersteuning te leveren zodoende dat de kwaliteit van de projectinformatie wordt verbeterd. De koppeling zal per specificatie (onderwerp) met een hyperlink worden weergegeven waar de achterliggende juridische informatie gevonden kan worden met betrekking tot het desbetreffende onderwerp. Het is de opzet om gebruik te maken van een (afgesloten) Media Wiki omgeving van waaruit directe hyperlinks worden gelegd aan alle relevante wet- en regelgeving (hyperlinks naar o.a. BRIS Warenhuis). Op termijn zullen de brochures, die op dit moment zijn te downloaden van de STABU-website verwerkt worden in het Kennissysteem Bouwrecht. Ondersteunende informatie van andere aard waarbij gedacht kan worden aan sjablonen/­ invuldocumenten zullen ook worden geplaatst in de Wiki. De STABU-helpdesk ontvangt dagelijks vele juridische vragen van alle partijen in de bouw. Alle inkomende vragen bij de STABU-helpdesk worden geregistreerd en zullen in een veelgestelde vragen rubriek (FAQ) worden geplaatst in de Wiki. Naar behoefte kan er ook voorzien worden in een forum waarin men kan aangeven bij welke onderwerpen (nog) niet voldoende informatie/kennis wordt verstrekt en/of eventuele suggesties worden aangedragen voor andere toevoegingen (nader te bepalen). Indien alle specificaties voorzien zijn van een hyperlink met de daarbij behorende ondersteunende juridische informatie zal er worden bepaald in welke mate er uitbreiding kan plaatsvinden van het kennissysteem (opnemen innovatieve contractstelsels).Let wel: het Kennissysteem Bouwrecht is in ontwikkeling en de koppelingen zullen op termijn worden gerealiseerd. Overige koppelingen De overige koppelingen zoals koppelingen naar o.a. BRIS, NBD, Wizer, SBR kunnen worden gerealiseerd. Elke koppeling zal gewogen worden om te bekijken op welke wijze deze geïmplementeerd kan worden. Techniek voor het online Bouwbreed Informatiesysteem STABU heeft veel geïnvesteerd in het bouwen van nieuwe instrumenten voor de ontsluiting van alle informatie via het internet. De nieuwe database draait momenteel proef inclusief de bijbehorende API (Application Programming Interface). In aansluiting daarop heeft Stichting STABU geïnteresseerde softwarehuizen uitgenodigd om te investeren in het nieuwe online Bouwbreed Informatiesysteem dat op internet gaat draaien. Met name door het ontwikkelen van de nieuwe

Standaard STABU-Element (de doorontwikkeling van de bestaande Elementenmethode en de koppeling daarvan met de STABU²-bestekssystematiek) is het voor softwarehuizen interessant geworden hun bestaande softwareprogrammatuur van onder meer kostencalculaties, CAD en planning daaraan te koppelen. Ook komen er mogelijkheden voor nieuwe software om bijvoorbeeld gestructureerd het Programma van Eisen op te stellen, dat te koppelen tot Voorlopig Ontwerp (VO), Definitief Ontwerp (DO) en uiteraard het bestek.

Een application programming interface (API) is een verzameling definities op basis waarvan een computer­programma kan communiceren met een ander programma of onderdeel (meestal in de vorm van bibliotheken). Een API definieert de toegang tot de functionaliteit die er achter schuil gaat. De buitenwereld kent geen details van de functionaliteit of implementatie, maar weet dankzij de API wel hoe deze kan worden aangesproken. Een voordeel hiervan is dat met een API meerdere implementaties ­benaderbaar kunnen zijn, zolang deze maar voldoen aan de API 1).

Tevens wordt door de toevoeging van de nieuwe STABUtabel ‘Ruimten’ ook de mogelijkheden voor software­ koppelingen voor facilitair management vergroot. » vervolg van pagina 5 ‘STABU gaat bouwbreed online’ Nu softwarebedrijven “Archidat, Brink Automatisering BV, Duncan Automatisering, Intrisio BV, KPD Automatisering en ZeeBoer BV” de exploitatieovereenkomst met STABU hebben afgesloten, hebben zij daarmee ook de intentie uitgesproken om in september 2010 een operationeel programma klaar te hebben om de database aan te sturen, voorzien van een gebruiksvriendelijke interface. Archidat, ­Intrisio en Ballast Nedam worden in volgende pagina’s aan het woord gelaten. Overigens is de v­erwachting dat andere softwareaanbieders nog zullen volgen. 1)

Bron: Wikipedia, De Vrije Encyclopedie

De softwarebedrijven en andere partijen die ­momenteel hebben aangegeven te willen investeren in de online-ontwikkelingen zijn tot op heden: • • • • • • •

Archidat, Oegstgeest; Ballast Nedam, Nieuwegein; Brink Automatisering, Leidschendam; Duncan Automatisering, Schiedam; Intrisio, Assen; KPD Automatisering, Oegstgeest; Zeeboer, Vaassen.

op een standaardstructuur een uitermate goede mogelijkheid hun informatie voor een bredere doelgroep te ontsluiten. Partijen in het bouwproces hebben in elke fase een andere kijk op informatie die wordt opgebouwd gedurende de levensduur van een bouwobject, door gebruik te maken van een uniforme ­standaardstructuur kan aan de behoefte van deze verschillende partijen in elke fase worden tegemoet gekomen. Eindgebruikers De huidige eindgebruikers die momenteel de STABU-structuur en inhoud toepassen richten zich voornamelijk op de afrondende fase van het ontwerpproces en genereren een contractdocument tussen opdrachtgever en aannemer. Dit document bevat in principe alle informatie die nodig is om het bouwwerk te kunnen realiseren en later te kunnen beheren. Door de nieuwe ontwikkeling van STABU-Element wordt het mogelijk in een eerdere fase van het ontwerp, of zelfs met de definitie (Programma van Eisen) reeds gebruik te maken van een standaardstructuur om informatie op te slaan over het project. Daarnaast geldt dat de informatie die is opgeslagen aan het einde van de ontwerpfase beter kan worden overgedragen voor de werkvoor­ bereiding (calculatie, planning), uitvoering en facility management. Meer informatie De ontwikkelingen rondom de ingeslagen weg van het online gebeuren van STABU volgen elkaar snel op. Meer informatie en de laatste stand van zaken is te verkrijgen via STABU, tel. (0318) 633026 of e-mail: [email protected]. STABULLETIN | 7

Van de vragen die onder andere via de telefonische helpdesk, de STABU gebruikersdagen en de diverse cursussen en opleidingen bij de Stichting STABU zijn binnengekomen is een selectie gemaakt, welke in deze rubriek worden weergegeven.

Vraag het

» Krijgt de filosofie achter het opheffen van hoofdstuk 00 nog een vervolg in de nabije toekomst voor de STABU-bestekssystematiek? Wellicht. Bij het onderzoek naar het overhevelen van de specificaties uit hoofdstuk 00 ALGEMEEN bleek dat ook in de ­aanvullende technische bepalingen (ATB) van de werkbeschrijvende technische hoofdstukken (05 t/m 84) meer dan 100 specificaties zitten die eveneens te relateren zijn aan de U.A.V. 1989 en derhalve ook gekoppeld zouden kunnen worden aan § 01.02 ADMINISTRATIEVE BEPALINGEN AANSLUITEND OP DE U.A.V. Zo beginnen bijvoorbeeld de specificaties/bepalingen onder artikel 05.00.24 EISEN EN UITVOERING; BOUWPLAATSINRICHTING in het hoofdstuk BOUWPLAATSVOORZIENINGEN

allemaal met de code A21. Dit eerste deel van het specificatiegroepsnummer betekent (zie Achtergrond STABU-bestekssystematiek, uitgave maart 2010) dat er een relatie is met de U.A.V. 1989. Derhalve zouden deze aanvullende technische bepalingen dus ook, net als het geval was bij vele aanvullende administratieve bepalingen uit het voormalige hoofdstuk 00 ALGEMEEN, overgeheveld kunnen worden naar § 01.02 van hoofdstuk 01 VOOR HET WERK GELDENDE VOORWAARDEN. Door de impact hiervan voor de licentiehouders is dit nog niet in de uitgave 2010-1 (catalogus 33) meegenomen. Overwogen wordt wel om voor de uitgave 2010-2 dit op te pakken. Onderwerpen die bij deze operatie dan zeker worden betrokken zijn o.a. de specificaties over garantie, gedetailleerde werkplannen, aansluitkosten, etc.

» Wanneer komt het PM hoofdstuk 81 ROLTRAPPEN EN ROLPADEN uit?

» Wat is een AP04 onderzoek?

Naar verwachting in de uitgave 2010-2, oftewel in catalogus 34. Het STABU bureau is momenteel volop bezig om aan dit hoofdstuk invulling te geven. In 1e instantie is hierbij gekeken naar de (huidige) opzet van hoofdstuk 80 LIFTINSTALLATIES. In de praktijk bleek echter dat roltrappen en rolpaden, in o.a. China, compleet vooraf vervaardigd worden, waarna ze per schip in zijn geheel dan wel in 2 stukken “gezaagd”, vervoerd worden naar Europa om aangebracht te worden (inhijsen danwel inrijden) in het desbetreffende project.

Dit is een erkende partijkeuring conform het Besluit Bodemkwaliteit. Dit zoals bedoeld in de STABU aanvullende administratieve bepaling 02 BESLUIT BODEMKWALITEIT onder artikel 01.02.18 KEURING VAN BOUWSTOFFEN, die luidt:

Met dit gegeven zal het nieuw uit te brengen hoofdstuk worden ingericht. Naar verwachting zal met dit nieuwe inzicht ook t.z.t. hoofdstuk 80 worden gemodificeerd en het huidige PM hoofdstuk 82 HEF- EN HIJSINSTALLATIES worden ingevuld.

» Waarom zit het onderwerp verzekeringen onder 01.03 en niet onder 01.02? Omdat de STABU-bestekssystematiek geen artikelnummers kent met de toevoeging van een letter, zoals wel het geval is bij de korttekstcode. In de STABUbestekssystematiek is in het artikelnummer onder paragraaf 01.02 ADMINISTRATIEVE BEPALINGEN AANSLUITEND OP DE U.A.V., een relatie aangebracht met de 50 paragrafen uit de U.A.V. 1989. Zo heeft artikel 01.02.11 verwantschap met paragraaf 11 uit de U.A.V. 1989 en 01.02.22 met paragraaf 22 etc. Ook is de STABU artikeltitel op deze plaats exact hetzelfde als de U.A.V. 1989 paragraaftitel! Echter, in de U.A.V. 1989 zitten ook, als aanvulling op de U.A.V. 1968, de paragrafen 43a ZEKERHEIDSTELLING en 43b VERZEKERING. Zoals hiervoor al gesteld is het in de STABU-bestekssystematiek vooralsnog niet mogelijk om 01.02.43a ZEKERHEIDSTELLING en 01.02.43b VERZEKERING als reguliere artikelen naast 01.02.43 VERPANDING OF CESSIE DOOR DE AANNEMER AAN DERDEN aan te bieden. Derhalve zijn de paragrafen 43 en 43a uit de U.A.V. 1989 in de STABUbestekssystematiek “gekoppeld” aan artikel 01.02.43 VERPANDING OF CESSIE/ ZEKERHEIDSTELLING en is paragraaf 43b uit de U.A.V. 1989 gekoppeld aan paragraaf 01.03. VERZEKERINGEN. 8 | STABULLETIN

“De aannemer overlegt van de door hem te leveren bouwstof, die op of in de bodem of in het oppervlaktewater moet worden aangebracht, een door het Besluit Bodemkwaliteit toegelaten bewijsmiddel, waaruit blijkt dat de desbetreffende bouwstof aan de eisen van dit besluit voldoet. Een ander bewijsmiddel dan een erkende kwaliteitsverklaring of een partijkeuring volgens de regels van het Besluit Bodemkwaliteit is, tenzij dit bestek anders vermeldt, niet toegestaan. De aannemer verstrekt het bewijsmiddel schriftelijk aan de directie binnen een met de directie afgesproken termijn, waarbij met het gestelde in het Besluit Bodemkwaliteit rekening wordt gehouden.” Per 1 juli 2008 is het Besluit Bodemkwaliteit deels in werking getreden en op 1 juli 2008 in zijn geheel. Daarmee is het voormalige Bouwstoffenbesluit per 1 juli 2008 ingetrokken en dus niet meer geldig. Bij bouwwerkzaamheden komen vaak bouwstoffen, zoals grond en puingranulaten vrij. Voordat deze bouwstoffen elders toegepast mogen worden, dienen deze gekeurd te zijn volgens het Besluit Bodemkwaliteit. Met de resultaten van een partijkeuring kunnen de afvoer- en eventuele hergebruikmogelijkheden van grond en puin worden bepaald. Het Besluit Bodemkwaliteit verbiedt namelijk het toepassen van grond of bouwstoffen, waarvan de milieukwaliteit niet bekend is. Een methode om de milieukwaliteit van een partij grond of bouwstoffen te bepalen is de hiervoor geopperde partijkeuring.

STABU

» vervolg van pagina 7

Beantwoord door: ing. H.H.M.(Henny) Miltenburg

Hoe verhouden zich paragraaf 6, lid 26 uit de U.A.V. 1989 en Art.7:751 BW zich tot elkaar? Deze staan enigszins op gespannen voet met elkaar. In paragraaf 6, lid 26 van de U.A.V. 1989 staat: “De aannemer kan bepaalde onderdelen van het werk in onderaanneming laten uitvoeren, mits voor de keuze van deze onderdelen en van de daarvoor in te schakelen onderaannemers de schriftelijke goedkeuring van de directie is verkregen; de aannemer blijft niettemin jegens de opdrachtgever voor die onderdelen ten volle verantwoordelijk.” In het Burgerlijk wetboek staat echter sinds september 2003 in boek 7 BIJZONDERE OVEREENKOMSTEN, titel 12 AANNEMING VAN WERK, afdeling 1 AANNEMING VAN WERK IN HET ALGEMEEN, artikel 751:

“De aannemer mag bij de uitvoering van het werk slechts gebruik maken van: - onderaannemers, indien hij daarvoor schriftelijke goedkeuring van de “opdrachtgever” in plaats van de ”directie” heeft gekregen, zulks in afwijking van paragraaf 6, lid 26 van de U.A.V.” Met deze aanscherping van paragraaf 6, lid 26 van de U.A.V. 1989 geeft de opdrachtgever actief invulling aan de administratieve verplichtingen die voortvloeien uit de WKA om zodoende een beroep te kunnen doen op de vrijwaring.

Deze wettekst lijkt de aannemer dus meer vrijheid te bieden als het gaat om onderaanneming dan de U.A.V. 1989. De vraag is echter of dit voor de opdrachtgever wenselijk is in het kader van de Wet Ketenaansprakelijkheid (WKA) en de Wet Arbeid Vreemdelingen (WAV).

Indien de opdrachtgever een zogenaamde werkgever is in de zin van de Wet Arbeid Vreemdelingen (wat iedere opdrachtgever in beginsel is), is een actieve opdrachtgevers rol al helemaal van belang. Het is een werkgever verboden een vreemdeling arbeid te laten verrichten zonder tewerkstellingsvergunning (TWV). De bestuurlijke boetes die door de Arbeidsinspectie opgelegd worden zijn niet gering. Per vreemdeling € 4000,-- voor natuurlijke personen als werkgever en € 8000,-- voor rechtspersonen.

Indien de opdrachtgever namelijk een zogenaamde eigenbouwer is in het kader van de Wet Ketenaansprakelijkheid (wat overigens niet iedere opdrachtgever is), biedt STABU de navolgende aangescherpte contracttekst aan bij de aanvullende administratieve bepaling 16 ONDERAANNEMERS/PERSONEEL VAN DERDEN onder 01.02.06 VERPLICHTINGEN VOOR DE AANNEMER:

Bij de herziening van de U.A.V. 1989 (eind 2010, begin 2011) zou men ervoor kunnen kiezen om de lijn van de wettekst op te pakken in combinatie met een in beginsel actieve opdrachtgeversrol aangaande de goedkeuring van deze anderen (onderaannemers).

“De aannemer is bevoegd het werk onder zijn leiding door anderen te doen uitvoeren, en ten aanzien van onderdelen ook de leiding aan anderen over te laten, zulks onverminderd zijn aansprakelijkheid voor de deugdelijke nakoming van de overeenkomst.”

» Is het mogelijk om bestekken door STABU te laten controleren? Jazeker, zowel gevraagd als ongevraagd. Regelmatig ontvangt STABU van licentiehouders de vraag of er een mogelijkheid bestaat om een bestek te laten controleren. Als STABU dienstverlening is een dergelijk gevraagde besteksbeoordeling uiteraard mogelijk. Het enkelzijdig afgedrukte, opgestuurde bestek wordt dan door een STABU-medewerker (vooraf) van commentaar voorzien en (in maximaal een halve dag) met de opsteller(s) doorgesproken.

• Beoordeling van de voorbladen en de hoofdstukken 01 en 05 van het bestek. Deze beoordeling betreft voornamelijk het juist gebruik van de STABU-­ bestekssystematiek en de juridische aspecten van het onderhavige bestek. • Beoordeling van het gehele bestek van een relatief eenvoudig project. Dit is een integrale beoordeling waarbij eveneens delen van de werkbeschrijving inhoudelijk worden meegenomen. • Beoordeling van het gehele bestek waarbij de inschakeling van meerdere STABU-medewerkers noodzakelijk is. Het betreft hier dikwijls een bestek van een complex werk of werksoort.

De becommentariëring en de behandeling ervan vindt in beginsel plaats bij de Stichting STABU te Ede. De tarieven voor deze beoordelingen kan men op de STABU website ­terugvinden. De volgende drie soorten ­besteksbeoordelingen zijn te onderscheiden:

Daarnaast streeft de Stichting STABU continu naar kwaliteitsverbetering van bestekken die in de bouwnijverheid worden opgesteld. Om deze doelstelling te realiseren worden, in overeenstemming met de licentieovereenkomst, ook structureel bestekken opgevraagd, beoordeeld en doorgesproken. Dit alles ­uiteraard dan zonder kosten. » STABULLETIN | 9

» vervolg pagina 9

» Doet STABU nog iets aan het beperken van de faalkosten in de bouw? Jazeker. Specifiek via het optimaliseren en breed toepasbaar maken (PvE, ontwerpfase, uitvoeringfase, ­gebruiksfase tot en met de sloop) van de STABU-systematiek en in het algemeen via cursussen en opleidingen. Uit diverse publicaties van ondermeer de Regieraad Bouw en SBR blijkt dat de faalkosten binnen de bouwbranche worden geschat op ongeveer 10% van de jaaromzet. Uit alle beschikbare documentatie blijkt, dat de factor “mens / communicatie” de meest kritische succesfactor is. Communicatie speelt, zowel in woord als geschrift (STABU!), in de bouw daarom een belangrijke rol. Toch is het een niet eenduidig begrip. Om een ieder wegwijs te maken in de complexe wereld van met name de verbale communicatie, wordt door Stichting STABU thans een ééndaagse cursus “Effectieve communicatie in de bouw” georganiseerd. Tijdens deze dag raakt men volledig vertrouwd met het fenomeen communicatie in de bouw en na het bijwonen ervan wordt de cursist geacht zich meer zelfbewust te zijn van zijn specifieke positie in de bouwkolom. De cursus Effectieve communicatie in de bouw vindt plaats binnen een interactieve omgeving en wordt hoofdzakelijk in de workshop vorm gegeven. Docent is mr. D.P. (Pieter) de Vries; directeur/eigenaar van het bouwcommunicatie bureau Kpieto BV. De heer De Vries heeft zijn studie rechtsgeleerdheid doorlopen aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Hierna heeft hij zich gespecialiseerd in bouwrecht en vastgoedrecht middels opleiding stichting vakopleiding makelaardij. Zijn vaardigheden als docent heeft hij reeds jaren uitgedragen bij de Stichting STABU. In 1995 is hij in dienst getreden bij Advocaat en Procureur Bierman Advocaten, waar hij sinds 1 januari 2002 partner is geworden. Voor overige informatie en aanmelding, zie www.stabu.org.

Is de U.A.V. 1989 een standaardregeling conform Art.6:214 BW? Neen. In het Burgerlijk Wetboek staat in boek 6 ALGEMEEN GEDEELTE VAN HET VERBINTENISSENRECHT, titel 5 OVEREENKOMSTEN IN HET ALGEMEEN, afdeling 1 ALGEMENE BEPALINGEN, artikel 214: 1. Een overeenkomst door een der partijen gesloten in de uitoefening van haar bedrijf of beroep, is behalve aan de wettelijke bepalingen ook onderworpen aan een standaardregeling, wanneer voor de bedrijfstak waartoe het bedrijf behoort, of voor het beroep ten aanzien van zodanige overeenkomst een standaardregeling geldt. De bijzondere soorten van overeenkomsten waarvoor standaardregelingen kunnen worden vastgesteld en de bedrijfstak of het beroep, waarvoor elk dezer regelingen bestemd is te gelden, worden bij algemene maatregel van bestuur aangewezen. 2. Een standaardregeling wordt vastgesteld, gewijzigd en ingetrokken door een daartoe door Onze Minister van Justitie te benoemen commissie. Bij de wet worden nadere regelen gesteld omtrent de wijze van samenstelling en de werkwijze van de commissies. 3. De vaststelling, wijziging of intrekking van een standaardregeling wordt niet van kracht voordat zij door Ons is goedgekeurd en met Ons goedkeuringsbesluit in de Nederlandse Staatscourant is afgekondigd. 4. Bij een standaardregeling kan worden afgeweken van wettelijke bepalingen, voor zover daarvan ook afwijking bij overeenkomst, al of niet met inachtneming van een bepaalde vorm, is toegelaten. De vorige zin lijdt uitzondering, wanneer uit een wettelijke bepaling iets anders voortvloeit. 5. Partijen kunnen in hun overeenkomst van een standaardregeling afwijken. Een standaardregeling kan echter voor afwijking een bepaalde vorm voorschrijven. De standaardregeling werd in 1992 in het nieuwe Burgerlijk Wetboek geïntroduceerd om aan privaatrechtelijke afspraken een bredere werking te kunnen geven. Het initiatief om tot een dergelijke regeling te komen, ligt bij de marktpartijen. De standaardregeling heeft betrekking op dezelfde onderwerpen als Algemene Voorwaarden, maar heeft een aantal onderscheidende karakteristieken/eigenschappen. De standaardregeling is een regeling tussen de belanghebbende groeperingen. Het gaat om een instrument van de branche en moet goedgekeurd zijn door de ­Minister van Justitie. Dit laatste is een wezenlijk verschil ten opzichte van ­Algemene Voorwaarden zoals de U.A.V. 1989. Algemene Voorwaarden zijn contractuele bedingen die standaard door de ene partij aan wederpartijen worden opgelegd. Een standaardregeling is echter een vorm van wetgeving (wet in de materiële zin), die derhalve van rechtswege van toepassing is, d.w.z. ongeacht de vraag of partijen dat willen of beseffen. Het doel is het aanvullen van het algemeen contractenrecht voor een specifieke situatie, waarbij dwingende regels worden opgelegd in plaats van facultatieve regels (d.w.z. dat partijen daarvan mogen afwijken). Met andere woorden, de U.A.V. 1989 is weliswaar een bouwbreed gedragen (Breed Overleg) standaard regeling doch daarmee nog geen standaardregeling conform de wet. Bij de herziening van de U.A.V. 1989 wordt deze mogelijkheid overigens wel in beschouwing genomen.

Presentaties gebruikersdag STABU Regelmatig organiseert Stichting STABU zogeheten ­gebruikersbijeenkomsten. Deze zijn primair bedoeld voor gebruikers van de STABU-bestekssystematiek. Uitnodigingen voor deze (gratis) bijeenkomsten worden in de regel meegezonden met de STABU-bestanden maar ook via de 10 | STABULLETIN

STABU-website en via de digitale nieuwsbrief worden de sessies aangekondigd. Van een aantal eerdere gebruikersbijeenkomsten van STABU staan presentaties op website www.stabu.org opgenomen. Ook als u als geïnteresseerde licentiehouder niet in de gelegenheid bent geweest om deel te nemen, kunt u op deze manier toch kennis nemen van de inhoud.

ONTZORGEN DOOR UITGEWERKTE POSTEN Op verzoek van Stichting STABU heeft Jerôme ­Corba van J.E. StorkAir tijdens de gebruikersdagen in december een presentatie verzorgd op het gebied van “Het comfortabele binnenklimaat” met daarin aandacht voor gewijzigde wet- en regelgeving en de consequenties daarvan voor ventilatievoorzieningen in de woning- en utiliteitsbouw. Dit bood aanleiding om de technisch adviseur woningbouw eens uit te nodigen voor een nader gesprek, waarbij de onderwerpen varieerden van veelgemaakte fouten op het ventilatievlak tot en met het gedrag van gekookte kikkers.

Onderdeel Zehnder Sinds 2002 is J.E. StorkAir een onderdeel van de Zehnder Groep. De heer Corba vertelt: “Samen staan Zehnder en J.E. StorkAir sterk door het integraal aanbieden van systemen. Dus niet meer alleen losse componenten van ventilatieproducten als box-, warmteterugwin-(WTW)- of een dakventilator dan wel luchtbehandelingkast. Distributiesystemen komen erbij, waaronder een fullproofsysteem van luchtdistributiesystemen, de kanaleninfrastructuur in een woning,

(design)radiatoren en de laagtemperatuurradiatoren die veel worden verkocht in combinatie met warmtepompen. We bieden dus meer systemen aan dan losse componenten op ventilatievlak. Meer een totaaloplossing dan een antwoord op een enkele vraag.” »

In het proces van plannen, bouwen en installeren is het van groot belang om kennis over systemen en inzichten in ontwerp- en installatieaspecten te delen. De producten van J.E. Stork-Air maken onderdeel uit van systemen die afhankelijk zijn van juiste installatie en onderhoud. J.E. Stork-Air zet zich in om kennis over ventileren, “het hoe en waarom” , over te dragen aan zoveel mogelijk doelgroepen.

STABULLETIN | 11

Jerôme Corba

­ nderwerp ‘bestek en regelgeving’ aan bod gekomen. Naast het kennismaken o met alle componenten, ­systemen en het bedrijf zelf, bieden we ook een stuk meerwaarde in de vorm van een lezing van een gastspreker die bijvoorbeeld alles weet van EPC-berekeningen.

‘Binnenmilieu is een verzamelnaam van factoren binnen een gebouw die de gezondheid kunnen beïnvloeden’.

Voor veel aanwezigen was deze kennis een eyeopener temeer omdat bestekken en EPCberekeningen vaak niet met elkaar overeenkomen. In de praktijk kan dit faalkosten opleveren. Neem bij twijfel contact op met de fabrikant; die kan adviseren over de juiste producten op de juiste plaats.” Tenslotte Binnenmilieu is een verzamelnaam van factoren in een gebouw die de gezondheid kunnen beïnvloeden. De kwaliteit van het binnenmilieu wordt onder andere bepaald door de mate van ventilatie. “Ventilatie maakt een pand leefbaar. Op kantoor draagt het zelfs bij aan efficiëntie van de werknemers en terugdringen van het ziekteverzuim. J.E. StorkAir te Zwolle is sinds jaar en dag toon­ aangevend bij de ontwikkeling en productie van ventilatiesystemen. J.E. StorkAir is onderdeel van de Zwitserse Zehnder Group dat met sterke merken actief is op het gebied van binnenklimaat. J.E. StorkAir biedt een uitgebreid assortiment ventilatiesystemen. Ventilatiesystemen die voor ieder bouwproject een passende ventilatieoplossing geven die bijdragen aan een optimaal binnenklimaat.

Wanneer je zelf in een slecht geventileerde ruimte zit, merk je daar in het begin niet veel van. Dat is net als met een kikker in een pannetje met kokend water. Als je het water langzaam opwarmt, springt de kikker er niet uit en blijft zitten totdat hij dood gaat. Gezondheid is een kostbare zaak en als wij dit met een comfortabel binnenklimaat kunnen bevorderen dan is het een win-win situatie”, beëindigt Jerôme Corba van J.E. StorkAir zijn betoog.

» vervolg pagina 11 STABU “Aangezien we hoog in de bouwkolom voet aan wal willen krijgen, was de vraag om te worden opgenomen in de database van STABU snel positief beantwoord. De bestekssystematiek van STABU heeft voor ons altijd een belangrijke rol gespeeld en daarmee ook de bestekschrijvers. Ontzorgen is daarbij de belangrijkste factor. Een bestekschrijver dient met behulp van de STABU-systematiek bestekken te vervaardigen van administratieve bepalingen tot en met elektrotechnische installaties. Om over al deze disciplines alles te weten is bijna een onmogelijke opgave. Via onze eigen licentie hebben wij de standaard beschrijvingen in Hoofdstuk 61 (VENTILATIE- EN LUCHTBEHANDELINGSINSTALLATIES) daar waar keuzemogelijkheden worden gegeven, al deels ingevuld. De ­bestekschrijver kan dan zelf een keuze uitmaken uit de diverse ­producten, terwijl daarvan dan de besteksomschrijvingen al uitgewerkt zijn. Deze zijn op de website www.jestorkair.nl te vinden.” Verkeerde keuzes “Regelmatig organiseren wij themadagen. Recent is het 12 | STABULLETIN

“J.E. StorkAir wil een comfortabel binnenklimaat in woon -en werkomgeving zonder het buitenmilieu te schaden. Binnenklimaat is onze bron van beleving, onze passie en essentie van ons dagelijks handelen.”

Klein nieuws dat we u toch niet wilden onthouden.

Korte Berichten n? e t c e j o r Mooie p

steden acht be d n a a g lmati STABUtin rege van de ar bulle a h lp u il h w e t b Hierbij STABU omen. die me k e g n te n c ij je z aan pro t stand ijzondere atiek to ik van b m ru b te s e y g s s t n door n he bestek daginge rden aa it o u w e t k h e c a l cifi kan ged op stape len, spe materia stuur uw e s u m D a . s rz m u rt o n voo en du e objecte nd enzo aliseerd n een pa a re v e g g f in o g / lig n. nnen en U-bulleti bouwpla het STAB n a v staande rs e de lez len met l van ze te de na Kerve ia D t e op m u. contact el@stab il: dkerv ? Neem a g in -m ll e te f s n! 26 o Belang 8) 6330 ject wete ouwpro tel. (031 b ia re v e U d B n zo STA er uw bij t ons ov nl en laa

Uw mening telt… Graag doen we no gmaals de oproep om lid te worden van de STABUgebruikersgroep op LinkedIn. STABU ­bestaat voor en door de bouw en wil zich graag met haar licen tiehouders, klanten en geïnteresseerden verbinden. Nu dus ook via Linkedin en u kunt hier me e praten, nieuws lez en, aankondigingen lezen. En verder ku nt u vragen stelle n, aan discussies deeln emen, maar ook uw netwerk vergroten! Kortom; wij nodigen u van harte uit om zic h met ons op Linke din te verbinden! Ruim 200 personen ginge n u voor! Voor vragen over de gebruikersgroep van STABU op Linkedin kunt u contact opne men met Diana Kervel van STABU; tel. (03 18) 633026 of e-mail: dk [email protected].

STABUm@il Het is ook mogelijk om regelmatig nie uws over STABU in uw inbox te krijge n. STABU heeft hie rvoor een digitale nieuwsbrief in het leven geroepen, ST ABUm@il genaam d. Regelmatig zal daarin geïnforme erd worden ov er zogenaamde STAB U-evenementen zo als gebruikersdagen nieuwe uitgaven, , beurzen, etc. Zo wo rden actuele zaken in een kort artikel weergegeven en de aandacht ­gevestigd op uitgebreidere artikelen die op onze website staan STABUm@il wordt . ongeveer 6 x per jaar verzonden na ar alle geïnteresseerde n. Wilt u de informa tie ook ontvangen, meldt u zich aan via de website van STAB U, www.stabu.org

en g n i l l e t s n o Tento in het NAi! . Het een museum i) is méér dan (NA ut tu ti ns ri r op verschils Architectuu instelling waa e el ur Het Nederland lt cu ng. kelijke orpen omgevi dereen toegan aan de ontw d is een voor ie ee st be dt wor ren aandacht lende manie door , ontworpen arkant gebouw m n ee in st m ve centru van s 1993 gehuis mpark in het eu us M t Het NAi is sind he n rand va bewaard legen aan de en collecties ke archieven Jo Coenen, ge rij ng la be n ziet in mogehet NAi worde instituut voor et H k. Rotterdam. In ie bl pu or het Door midk gemaakt vo or discussie. vo m or atf pl en toegankelij e biedt een t professionel onderzoek en NAi zowel he t he il w lijkheden voor es ati public stimuleren. nstellingen en , inspireren en del van tentoo en er rm fo in k ie het grote publ werkveld als ur, archies van interie cti lle co ke rij e eest belang tijd zijn divers een van de m d. Komende el er w Het NAi bezit r te p atie op ndscha laatste inform enbouw en la . Kijk voor de tectuur, sted en jk ki be te i en in het NA tentoonstelling www.nai.nl

STABULLETIN | 13

t e m w e i interv nieuwkomer Intrisio:

‘Wij pakken de STABU Na diverse voorlichtende gesprekken heeft Intrisio de exploitatie­ overeenkomst met Stichting STABU gesloten. Intrisio heeft het STABUElement omhelsd om communicatie op een zo breed mogelijke schaal mogelijk te maken. “Juist in de onderhoudswereld is het belangrijk dat wanneer men praat over een ‘draaituimelraam’ dit door iedereen wordt begrepen. Door de standaard van STABU-Element te pakken kunnen voortaan echt appels met appels worden vergeleken. Wanneer elementen in de database opgenomen worden kan in principe in de hele ­bouwcyclus vanaf “nieuw” tot “historie” opgebouwd worden, het liefst aan elkaar gekoppeld en daardoor te komen tot een goed ­gebouwinformatiesysteem.” Vanuit zijn achtergrond als webapplicatieontwikkelaar heeft Marcel van Wijk veel ervaring opgebouwd en geeft aan: “We waren heel blij met de nieuwe STABU oplossing. Zeker omdat wij 100% online werken en de nieuwe standaard dus ook online beschikbaar komt. Aangezien we een online platform hebben, kunnen we snel reageren op technologische ontwikkelingen. Ontwikkelingen op internet zijn snel en wij gaan daar in mee. We liften mee op wat nieuwe hypes zijn, maar uitsluitend als we daar onze klanten beter mee kunnen bedienen.”

Marcel van Wijk

Een betrekkelijke nieuwe speler in de software­ wereld is Intrisio. Dit bedrijf uit Assen levert software voor schilders- en (af)bouwbedrijven. Wat ooit ­begon als idee om zaken efficiënt te regelen in de contractvorming van gebouwenonderhoud, is inmiddels uitgegroeid naar een bedrijf in proces­ gerichte software.

Bedrijfsleider Marcel van Wijk: Wij ontwikkelen zoveel mogelijk vanuit de visie van de (eind)gebruiker. Wij proberen onze relaties zoveel mogelijk te betrekken bij de ontwikkeling van onze software en luisteren daarbij goed naar hen. Er zit vaak een communicatiemanco tussen degene die het programmeert en de eindgebruiker. De vraag wordt technisch gesproken wel opgelost, maar in de praktijk werkt het anders dan men het bedoeld had, daarom is het zo belangrijk voor ons om te luisteren naar de ideeën suggesties van de gebruiker.

Onze programmatuur is momenteel operationeel, maar we zitten op dit moment nog wel in een proefperiode. We zijn begin mei met testen begonnen met bedrijven die met ons willen meedenken qua stukje verbetering. Vanuit de markt krijgen we positieve reacties, waarop we weer verder kunnen bouwen.” Planning “De testfase loopt nog een paar maanden”. Daarna gaan we in principe over op de betaalde versie. Klanten kunnen bij ons altijd hun wensen kenbaar maken, aangezien we heel flexibel zijn in het aanpassen. We hebben onze programmacode dusdanig opgebouwd dat we altijd nog aan onderdelen kunnen sleutelen.

‘De vraag wordt technisch gesproken wel opgelost, maar in de praktijk werkt het anders dan men het bedoeld had’

Het is tegenwoordig mogelijk om binnen 5 minuten een vliegreis te boeken, compleet verzorgd met hotelaccommodatie en huurauto. Dit laagdrempeligheidsprincipe voeren wij ook door in onze software.” 14 | STABULLETIN

Testen Verschillende initiatieven zijn gestart om onderhoud beheersbaar te maken. De ambitieuze heren van Intrisio voegen daar aan toe: “Wij zeggen van degene die voorin de race loopt dat hij op een gegeven moment moet gaan winnen. Wij proberen zodanige software te maken waarmee men het prettig vindt om mee te werken. De gebruikersvriendelijke interface zorgt ervoor dat alle functionaliteiten van het programma eenvoudig zijn aan te roepen en processen eenvoudig zijn te volgen.

De calculatieprogrammatuur op basis van STABUElement is in een eindfase gekomen. Onze klant kan vanaf nu direct profiteren van de elementencoderig van STABU. Wel hebben we even moeten wachten op de beschikbaarheid van STABU-Element, maar we hadden de benodigde ­structuur al in een vroeg stadium vastgelegd in onze code.

standaard’ Toekomst De onderhoudsmarkt is behoorlijk traditioneel. Aan de ene kant gaat de klant niet snel veranderen als zijn huidige software goed werkt, waardoor het lastig blijft om nieuwe dingen ter verbetering aan te dragen. Aan de andere kant komt de boodschap duidelijk over als je kunt aantonen dat er verbetering in de processen zitten en dat er kosten bespaard kunnen worden. We hebben nog veel ideeën en ambities en daarmee kunnen we de komende tijd vooruit”, zegt Marcel van Wijk tot besluit.

Meer informatie Intrisio levert software, voor schilders- en (af)bouwbedrijven, die op snelle en eenvoudige wijze tot besparingen leidt. Het procesgerichte systematiek leidt op een efficiënte wijze naar de juiste output van cijfers, gegevens en documenten, die een ­bedrijf nodig heeft om optimaal te kunnen functioneren.

Intrisio BV Postbus 676, 9400 AR Assen, telefoon 0592 - 820 216 E-mail: [email protected], Website: www.intrisio.com

“DE STERKSTE IN BETON”

Hercules Beton b.v.

Postbus 5095, 5800 GB Venray Nehobolaan 10, Tienray Tel: +31(0)478-530160 Fax: +31(0)478-530161 E-mail: [email protected] Internet: www.herculesbeton.nl

De Bond van Nederlandse Bestekdeskundigen BNB streeft naar het bevorderen van de ­kennis, het inzicht en de vaardigheid van de bestekdeskundigen.

In kort

Volgens nadere opgave opdrachtgever opdrachtgever aannemer aannemer

architect/directie

architect/directie

onderaannemer

onderaannemer

adviseur draagc.

adviseur E/W

figuur 1 de ‘klassieke driehoek’

figuur 2 de uitgebreide ‘klassieke driehoek’

In veel bestekken worden verwijzingen opgenomen naar adviseurs en andere partijen, die in de overeenkomst tussen opdrachtgever en aannemer moeten worden beschouwd als “derden”. In een overeenkomst van aanneming voor de uitvoering van een werk volgens de “klassieke driehoek” zijn slechts de opdrachtgever (met de directie) en de aannemer partij. In deze overeenkomst (en de besteksdocumenten) dienen daarom geen verplichtingen van andere dan deze partijen te worden beschreven. In dit artikel komt de veel voorkomende besteksbepaling “volgens nadere opgave van…” aan de orde.

oranje bolletje). De verhouding tussen aannemer en de directie is slechts een functionele (de oranje stippellijn).

De plaats van partijen in de overeenkomsten De “klassieke driehoek” dankt zijn naam aan de wijze waarop de verhouding tussen de opdrachtgever (bijgestaan door de directie) en de aannemer traditioneel wordt vormgegeven. Volgens het schema van figuur 1 is de verhouding tussen de opdrachtgever en aannemer geregeld in een overeenkomst, die wordt voorgesteld door het groene bolletje. De verhouding tussen opdrachtgever en directie is geregeld in een andere overeenkomst (het 16 | STABULLETIN

In de huidige bouwpraktijk zullen zowel de aannemer als de architect/directie zich laten bijstaan door meerdere specialisten. De architect zal zich (bijvoorbeeld) laten bijstaan door een adviseur draagconstructies en een adviseur technische installaties. De aannemer zal werkzaamheden uitbesteden aan gespecialiseerde onderaannemers, zoals een staalconstructiebedrijf en een afbouwbedrijf. In het overeenkomstenschema volgens figuur 2 vallen deze specialisten onder de verantwoordelijkheid van de aannemer respectievelijk de architect. De overeenkomsten die de aannemer en de architect sluiten met de specialisten worden voorgesteld door de witte bolletjes. Voor de opdrachtgever is er ten aanzien van de te sluiten overeenkomsten niets veranderd. Voor hem zijn alleen de gekleurde bolletjes van belang. In de derde figuur heeft de opdrachtgever afzonderlijke overeenkomsten afgesloten met verschillende adviseurs. De werkzaamheden van deze adviseurs moeten worden gecoördineerd. Daar kan de opdrachtgever zelf zorg voor dragen, maar hij kan deze coördinatietaak ook opdragen aan de architect of een andere adviseur. Deze heeft dan slechts een functionele relatie met de andere adviseurs (de oranje stippellijn). In de verhouding tussen opdrachtgever en aannemer (de overeenkomst volgens het groene bolletje) is er nog steeds niets veranderd. De inhoud van de overeenkomsten met de adviseurs (de groene bolletjes) heeft

BESTEK Door: ir. S.W. (Sietze) Wierda namens BNB

van... opdrachtgever

aannemer

architect/directie adviseur 1

onderaannemer

onderaannemer

adviseur 2

leverancier(s)

figuur 3 de uitgebreide ‘klassieke driehoek’ met door de architect ingeschakelde adviseurs

daarop geen invloed. Evenals in de eerste figuur hebben de onderaannemers wel een overeenkomst met de (hoofd)aannemer, maar geen overeenkomst met de opdrachtgever! In figuur 4 (zie pag. 18) heeft de opdrachtgever niet alleen met de adviseurs, maar ook met de specialistische (neven)aannemers afzonderlijke overeenkomsten gesloten. De werkzaamheden van deze (neven)aannemers moeten ook worden gecoördineerd. Als daaromtrent geen nadere afspraken worden gemaakt behoren deze werkzaamheden tot de taak van de directie (U.A.V. par 31 lid 2: “Tenzij in het bestek anders is bepaald, geschiedt de coördinatie van in elkander grijpende werken door de directie.”). De oranje stippellijn stelt de coördinatie van de nevenaannemers voor door één van de aannemers (bijvoorbeeld de bouwkundig aannemer) Het afstemmen van de deelbestekken en de coördinatie van de werkzaamheden van de nevenaannemers zijn al eerder behandeld in het artikel “Deelbestekken, nevenbestekken en coördinatie” in het STABU Bulletin van oktober 2006. Volgens het overeenkomstenschema zijn de nevenaannemers ten opzichte van elkaar “derden”. Volgens opgave constructeur (architect, leverancier) ..... Door de vermelding “volgens opgave constructeur” wordt een nieuwe partij geïntroduceerd in de overeenkomst tussen de opdrachtgever en de aannemer. Waar in de U.A.V. slechts sprake is van de aannemer, de opdrachtgever en de

directie blijkt nu ook “de constructeur” een rol te spelen. Als er al sprake zou zijn van een “nadere opgave” dan komt deze opgave van de opdrachtgever of de directie. Indien de opgave niet nadrukkelijk door de opdrachtgever wordt gedaan, kan de vermelding van degene die de opgave doet achterwege blijven. Dat is dan in alle gevallen de directie. De “nadere opgave” aan de aannemer kan slechts komen van de zijde van de wederpartij. De opdrachtgever dus, meestal via de directie. Een nadere opgave (bijvoorbeeld de aan te brengen wapening in een betonnen constructie) kan afkomstig zijn van de constructeur, maar het verstrekken van de desbetreffende tekening behoort tot de taak van de directie. De directie zal die tekening niet eerder verstrekken, dan nadat tussen de adviseurs en de opdrachtgever daarover overeenstemming is bereikt! Tussen de aannemer en de constructeur bestaat geen overeenkomst. Die bestaat wel tussen de opdrachtgever (of de architect) en de constructeur. In juridische zin kunnen de aanwijzingen van de directie alleen maar verlopen langs de weg van de gesloten De werkzaamheden van de constructeur worden uitgevoerd op grond van zijn overeenkomst met de opdrachtgever of de architect. lees verder op pag 18 » STABULLETIN | 17

» vervolg pagina 17 De in het kader van de directievoering uit te voeren werkzaamheden moeten door de opdrachtgever volgens de overeenkomst van het betreffende blauwe bolletje aan de constructeur worden opgedragen en vergoed. Als er in verband met (bijvoorbeeld) “onvoldoende werk” werk door de constructeur extra werkzaamheden moeten worden verricht zal de verrekening daarvan ook langs de weg van de geldende overeenkomsten moeten verlopen. De constructeur brengt de kosten in rekening bij zijn opdrachtgever en via de directie worden deze kosten door de opdrachtgever in rekening gebracht bij de aannemer. Zie U.A.V. par. 6 lid 7: “Onvoldoend werk wordt binnen een door de directie in billijkheid te stellen termijn tot haar genoegen door de aannemer verbeterd of ­vernieuwd. Deze verbetering of vernieuwing geschiedt op kosten van de aannemer, tenzij het onvoldoend werk het gevolg is van een omstandigheid die voor rekening van de opdrachtgever komt.” “Nadere opgaven” in het algemeen In elke bepaling betreffende “nadere opgaven” schuilt een potentieel conflict. Immers, waar moest de aannemer op rekenen bij het maken van zijn inschrijfbegroting? De opdrachtgever en de directie moeten er altijd voor waken dat tijdens de uitvoering van het werk geen andere eisen (in de vorm van nader te vertrekken werktekeningen e.d.) worden gesteld dan hetgeen de aannemer redelijkerwijs op grond van het bestek kon verwachten.

‘De leverancier is in veel gevallen niet eens aan de opdrachtgever bekend gemaakt’

Indien specificaties van onderdelen van het werk ten tijde van het samenstellen van het bestek niet bekend zijn moet voorzichtig worden omgegaan met bestempelen van deze onderdelen als “nader te bepalen”. De ogenschijnlijk risicoloze bepaling “Kleur: nader te bepalen” heeft al eens geleid tot een (door arbiters gehonoreerde) omvangrijke meerwerkeis van de aannemer. De aannemer was bij zijn inschrijving terecht uitgegaan van een standaard RAL kleur. Het toepassen van een niet-standaard kleur bracht aanzienlijk hogere kosten met zich mee.

Helemaal rampzalig is natuurlijk de variantbepaling “volgens opgave leverancier”. De leverancier is in veel gevallen niet eens aan de opdrachtgever bekend gemaakt. Indien men detailbeslissingen (ook reken- en tekenwerk) aan de uitvoerende partijen wil overlaten is daar geen bezwaar tegen, maar verlang in het bestek de betreffende prestaties dan wel van de aannemer en niet van een derde! De aannemer kan de werkzaamheden uitbesteden, maar blijft daarvoor ten opzichte van zijn opdrachtgever verantwoordelijk. De resultaten van reken- en tekenwerk door de aannemer is in alle gevallen onderworpen aan de goedkeuring van de directie. Zie U.A.V. par. 6 lid 2: “De aannemer is verplicht het werk uit te voeren volgens de door de directie te verstrekken en de door haar goed te keuren tekeningen...” In de gevallen, waarin het definitief vaststellen van specificaties echt niet mogelijk is, staan de volgende (juiste) mogelijkheden open: • Laat het onderdeel uitwerken (ontwerpen, berekenen) door de aannemer (let erop dat de aan het resultaat te stellen eisen duidelijk zijn). • Kies een naar verwachting passende specificatie (kies bijvoorbeeld een kleur uit de juiste prijsgroep) en voer later een (kosten-neutrale) bestekwijziging door. • Vermeld een “geschatte hoeveelheid” als die met een nauwkeurigheid van plus of min tien procent kan worden bepaald (het risico daarvan ligt ingevolge U.A.V. par. 38 bij de aannemer). • Neem een stelpost op voor de aanschaf van bouwstoffen (conform U.A.V. par. 37). • Neem een verrekenpost op voor het uitvoeren van het onderdeel (vermeld daarbij de te rekenen hoeveelheid en let er op, dat bij de prijsaanbieding de verrekenprijs wordt opgegeven).

opdrachtgever

aannemer aannemer

aannemer

architect/directie adviseur 1

leverancier(s) figuur 4 de uitgebreide ‘klassieke driehoek’ met door de opdrachtgever ingeschakelde nevenaannemers en adviseurs.

18 | STABULLETIN

adviseur 2

Onderwijzend STABU

Gastcollege Het aanbod van STABU om voor onderwijsinstellingen gratis gastcolleges te verzorgen door ing. J.G.G. (Hans) Swagers tijdens (of naast) de lessen heeft afgelopen schooljaar gretig aftrek gevonden. Regelmatig ontvangt STABU verzoeken van docenten om aanvullende informatie bij het voorbereiden van de lessen. Wederom wil STABU álle onderwijsinstellingen (met onderwijslicentie) haar medewerking aanbieden om meer aandacht aan “bestekken” te besteden. Afhankelijk van het leerdoel/werkwijze kan, in afstemming met de docenten, uitleg worden gegeven over STABU, de opbouw van de bestekssystematiek en de relatie met wet- en regelgeving (UAV, Normen etc). Aan het verzorgen van deze zogenaamde gastcolleges zijn overigens geen kosten verbonden.

Docentendag STABU is voornemens om in het najaar een speciale dag te organiseren voor docenten. Aan deelname zijn géén kosten verbonden. Tijdens deze dag worden allerlei besteksgerelateerde zaken in Nederland besproken maar ook internationale ontwikkelingen op het gebied van Bouw Informatie Modellering komen aan bod. De belangstelling voor zo’n dag en wensen voor de invulling zijn recent gepeild. Na inventarisatie wordt deze dag nader ingevuld.

In 4 kl digitaa ikken l bes hang- e tek sluitwe n rk ventila & tie

Een goed bestek begint bij BUVA Naast een digitale bestekservice voor hang- en sluitwerk biedt BUVA u nu ook een bestekservice voor ventilatie in woningbouw. Met deze gratis bestekservice bespaart u veel tijd en energie bij het samenstellen van een volledige en juiste specificatie. In slechts vier klikken beschikt u over een volledig bestek voor hang- en sluitwerk en/of ventilatie. Het programma genereert STABU bestekomschrijvingen die u eenvoudig in uw digitale projectbestek kunt integreren.

Bremen 5 2993 LJ Barendrecht

Voor een nadere toelichting of een presentatie bij u op kantoor, bel gerust met

Telefoon: 0180 69 75 00

een van onze verkoopadviseurs op telefoonnummer 0180 69 75 00.

Email: [email protected]

Download gratis op www.buva.nl

Duurzaam & Doordacht.

» vervolg van pagina 1 ‘Duurzame communicatie in de bouw’ vraag of het begrip duurzaamheid ook betrekking kan hebben op de wijze van communiceren tussen de bouwpartners. Inkadering begrip duurzaamheid De begrippen duurzaamheid en duurzame ontwikkeling komen van origine uit de ecologie. Zo betekent een duurzaam gebruik van landbouwareaal dat er niet meer producten aan de voorraad kunnen worden onttrokken dan er door natuurlijke aanwas vanzelf weer bijkomt. Het begrip duurzaamheid handelt dus over schaarste van hulpbronnen.

besteksystematiek. Binnen de B&U-sector wordt aansluiting gezocht bij de STABUbestekssystematiek; voor de grond-, weg- en waterbouw is de pendant te vinden in de RAW-systematiek, De communicatie binnen deze processen verloopt top-down in die zin, dat een uitvoerende partij in beginsel gevolg dient te geven aan de aan haar verstrekte orders/ aanwijzingen van een bouwdirectie. Alhoewel uiteraard de uitvoerende partijen een eigen verantwoordelijkheid hebben ter zake van hun specifieke discipline, wordt de communicatie als directief beschouwd.

Het begrip duurzame ontwikkeling vormde het kernbegrip van het in 1987 door de VN-commissie Brundtland uitgebrachte rapport. In dit rapport wordt een duurzame ontwikkeling beschreven als een ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. Van een duurzame ontwikkeling is aldus sprake bij een ideaal evenwicht tussen ecologische, economische en sociale belangen. In de bouwbranche is het begrip duurzaamheid niet meer weg te denken. Niet alleen moeten de op de markt te brengen bouwstoffen zelf duurzaam zijn (cradle to cradle-principe), daarnaast dient de bouwmethodiek duurzaam te zijn en worden complete woonwijken verwarmd middels duurzame energie. Zo nu en dan duikt ook de term ‘duurzame communicatie’ op. In deze bijdrage wordt stilgestaan bij de diverse betekenissen van dit begrip.

‘Duurzame communicatie’ Een allereerste betekenis kan zijn dat gecommuniceerd wordt over duurzame ontwikkeling. In dit geval betekent het begrip een communicatieproces tussen de diverse stakeholders over de duurzame ontwikkeling an sich, doch staat als doel de communicatie niet voorop. Een tweede betekenis zou kunnen zijn dat gekeken wordt hoe en op welke wijze informatiestromen toegankelijk kunnen worden gemaakt tegen de achtergrond van het bestaan van evenwicht tussen ecologische, economische en sociale belangen. Hierbij kan gedacht worden aan het gebruik van bijvoorbeeld elektronische communicatieplatformen, websites alsmede de aandacht voor de ­papiersoort van gedrukte publicaties. In deze publicatie handelt het veeleer om de communicatie an sich tussen de verschillende bouwpartners die, als deze eenmaal geoptimaliseerd is, tot een faalkostenreductie kan leiden, waardoor er – zij het indirect – een duurzame ontwikkeling op gang kan worden gebracht.

Oude bouwprocessen De traditionele bouwprocessen waarbij tussen ontwerp en uitvoering een functionele scheiding wordt aangebracht, zijn doorgaans gebaseerd op het gebruik van een standaard 20 | STABULLETIN

Demingcirkel

Binnen ieder bouwproces spelen tijd, geld en kwaliteit een dominante rol. De praktijk leert dat er in deze bouwprocessen weinig tijd voor discussie is, met als indirect gevolg dat, in tegenstelling tot de geïntegreerde contracten, er veel geprocedeerd wordt. Von Clausewitz De Pruisische generaal en militaire theoreticus Carl von Clausewitz (1780 – 1831) stelde dat oorlog feitelijk een voortzetting is van politiek, zij het met andere middelen. De vergelijking tussen oorlog en een gerechtelijke procedure is niet moeilijk te maken. Als wordt ingezoomd op de verhouding opdrachtgever – aannemer, kan zondermeer ­gesteld worden dat daar waar partijen in een dispuut terecht zijn gekomen, er weinig oog meer is voor de sociale context van het geschil. Het conflict zal doorgaans meer rigide worden; derden worden hier veelal bij ­betrokken en eenmaal ingenomen stellingen worden niet of nauwelijks meer ­verlaten. Na afloop van een dergelijke procedure zal er niet veel meer over zijn van de eens aanwezige vertrouwensrelatie. Innovatieve contracten Bij innovatieve contracten, uitgevoerd binnen het UAVgc (geïntegreerd contract),

versie 2005, zien we een procesintegratie van ontwerp en uitvoering. Partijen ­hebben hierin een wezenlijk andere rol en dienen hier hun werkprocessen op aan te passen. Er ontstaan andere vormen van samenwerking met daaraan ­gekoppeld andere verantwoordelijkheden. Een laatste ontwikkeling op dit punt is de zogenaamde systeemgerichte contractbeheersing. In dit systeem vindt slechts een toetsing plaats van het kwaliteitssysteem van een opdrachtnemer. Binnen dit systeem dient de opdrachtnemer constant zelf tijdig ontwikkelingen de signaleren (plan); ter zake van welke ontwikkelingen tijdig passende maatregelen moeten worden genomen (do), waarna het proces regelmatig moet worden geëvalueerd (check), teneinde een continue verbetering door te voeren (act). Dit proces is gebaseerd op de zogenaamde Deming-cirkel en ziet overigens toe op alle bedrijfsmatige processen, waaronder derhalve ook interne en externe communicatie. Reductie faalkosten Uit vrijwel alle beschikbare literatuur op het gebied van faalkosten binnen de bouw worden deze kosten geschat rond de 10% van de jaaromzet. In de top 3 van de oorzaken wordt de communicatie en een cultuur waarin afspraken niet worden nagekomen, steevast genoemd. Zoals inleidend opgemerkt, vinden er binnen de bouw tal van ontwikkelingen plaats. Naast duurzaamheiddiscussies op tal van terreinen zien we dat de overheid een duidelijk impuls geeft aan innovatieve contracten, waardoor de bouw te maken heeft met een sterk veranderend omgevingsveld. Deze verandering noopt de bouw niet alleen haar werkprocessen anders in te richten, doch ook kritisch in de spiegel te kijken welke (sociale) competenties en vaardigheden zij nodig heeft teneinde op een verantwoorde wijze op de ontwikkelingen te kunnen inspelen.

STABU-jaarverslag ‘09 op de plank! Faalkosten of faalangst? Alhoewel de publicaties omtrent faalkosten bekend zijn, evenals de veranderende markt, heeft het er alle schijn van dat partijen koudwatervrees hebben de onderliggende problematiek, namelijk het verbeteren van de sociale competenties, nu eens daadwerkelijk aan te pakken.

Graag brengt STABU u - namens het bestuur en de medewerkers - op de hoogte van de belangrijkste ontwikkelingen van de Stichting STABU in het afgelopen jaar.

Anders dan in een industriële omgeving, waarbij producten overeenkomstig vaststaande technische normen en richtlijnen in een afgeschermde omgeving worden geproduceerd, betekent bouwen het samenwerken tussen diverse partijen onder constant wisselende externe factoren.

Het complete jaarverslag 2009, inclusief het financiële overzicht, kunt u in een bladerversie lezen waarin is verwoord dat er toch weer enkele ­belangrijke mijlpalen bereikt zijn. Ondanks de moeizame economische ­situatie investeren wij veel tijd en geld in de ontwikkeling van nieuwe instrumenten om u te helpen het steeds complexer wordende bouwproces meester te blijven. In het STABU-jaarverslag kunt u zien hoever we al zijn met het uitrollen van het online Bouwbreed Informatiesysteem. Website: www.stabu.org

Aanbestedende diensten zouden er goed aan doen met iedere aannemer die het werk gegund krijgt, een zogenaamde project start up te arrangeren, waarbij partijen over en weer de gelegenheid krijgen aan elkaar te snuffelen, zodat tijdens het kritische tijdpad men elkaar sneller kan vinden en irritaties eerder kunnen worden herkend en geëlimineerd. Duurzame communicatie Afrondend zou de navolgende werkdefinitie geformuleerd kunnen worden. “Duurzame communicatie in de bouw is al die communicatie die er bij voortduring op gericht is ­tussen alle stakeholders een bestendige en respectvolle relatie op te bouwen, waardoor wordt bijgedragen aan een duurzame ontwikkeling”.

‘lees ook over enkele belangrijke mijlpalen’

STABULLETIN | 21

Stichting Marktwerking Installatietechniek is een stichting die aanbestedingsprocedures ten behoeve van installatiebedrijven verder wil verbeteren. Daarbij streeft SMI naar evenwichtige, objectieve en transparante vraagen aanbodverhoudingen.

Uit de praktijk

Doelmatig aanbesteden De aanbestedingspraktijk blijft boeien. En van zeer uiteenlopende aard, gezien de klachten die bij de Stichting Marktwerking Installatietechniek (SMI) gemeld worden. Een kleine bloemlezing van ­recente gevallen.

Recente gevallen Naast schoonheidsfouten – deze zijn allemaal hersteld na interventie van SMI - zoals combinatievorming uitsluiten in een Europese aanbesteding, alleen enkelvoudige balansen accepteren of totaal geen inzicht in de weging van ­gunningcriteria geven, komen ook wat minder voor de hand liggende fouten – beter: ondoelmatigheden - voor.

Voorbeeld Bij een aanbesteding van onderhoudsopdracht worden 7 partijen geselecteerd. Men wil graag een betrouwbare partner die voor de komende vier jaren over de vloer zal komen, contracteren. En door het aantal inschrijvers te vergroten rekent men zich meer kans toe op die betrouwbare partner….?!?

Bij een andere aanbesteding stond de krappe planning centraal. Daarom kende de aanbesteder veel waarde toe aan referentieprojecten met een feitelijk zeer korte tot korte bouwtijd, van vergelijkbare aard en omvang als het aan te besteden werk. Dus zonder enige vertraging! De spoeling van referentieprojecten met zo’n korte bouwtijd was al heel dun. Maar belangrijker was nog dat geen aandacht was voor de positie van installateurs – als gevolg van het fysieke gegeven dat hun werkzaamheden pas aangebracht kunnen worden nadat de bouwkundig aannemer zijn werk heeft verricht – volgend op de planning van de bouwkundig aannemer. Dus als er al voldoende vergelijkbare referentieprojecten met zo’n krappe bouwtijd als gevraagd zou zijn, dan zegt dat nog niets over hoe de installateur omgaat in een strakke bouwtijd met diverse oorzaken, die een tijdige oplevering in gevaar kunnen brengen. Naar met name dat laatste was de aanbesteder op zoek. Door deze vraagstelling was 22 | STABULLETIN

de kans groot dat er geen punten te scoren waren. Zodat de aanbesteder zijn doel miste. Beter was om te vragen naar projecten met een overeengekomen krappe bouwtijd en niet zozeer de feitelijke (uiteindelijke) bouwtijd, mits natuurlijk de opgetreden de vertraging niet aan de gegadigde was toe te schrijven. Dan is het werk inrichten naar een strakke planning niet vreemd. Ook komen nog steeds aanbestedingen voor waarbij de opdrachtgever van een op te geven referentieproject zelf zijn handtekening moet zetten. Dit terwijl er al lang een tevredenheidverklaring was afgegeven. Aanbesteders realiseren zich kennelijk onvoldoende dat dit praktisch niet is uit te voeren: voor elke selectie waaraan de installateur meedoet, moet hij telkens opnieuw terug naar zijn opdrachtgevers.1 Algemene inkoopvoorwaarden Bij diverse andere aanbestedingen zien wij regelmatig dat de algemene inkoopvoorwaarden van de aanbestedende dienst integraal van toepassing verklaard ­worden. Ofwel zonder enige aanpassing aan de aan te besteden opdracht. ­Dergelijke ­voorwaarden zijn ooit opgesteld voor alle soorten opdrachten van bijvoorbeeld een inkoopafdeling van gemeenten of provincies, waaronder de inkoop van bureaustoelen, van ict dienstverlening tot inkoop van WMO hulpmiddelen. En dus ook voor bouwwerken. Deze voorwaarden zijn zo algemeen opgesteld en missen elke afstemming of nuancering aan de karakteristieken van de concrete bouwopdracht. Dat leidt dan nagenoeg altijd tot onevenwichtigheid van een aantal van die bepalingen. Denk aan de onbeperkte aansprakelijkheid ook voor gevolgschade, diverse forse boetes die ook nog eens direct verrekenbaar zijn zonder protestmogelijkheid, de lange betalingstermijnen etc.

‘de kracht die zit ‘m in ‘t communiceren met de markt, om zo te komen tot het doelmatig aanbesteden’

Bovendien mag van een professioneel aanbesteder verwacht worden dat hij het niveau ontstijgt van “als het juridisch mag, dan doen wij het”.

Gezien de contractvrijheid is juridisch heel veel toegestaan. Maar het strakke keurslijf bij aanbestedingen, doet veel aan de vrijheid van de ene contractspartij, die van de inschrijver, af. En daar wordt nog veel te weinig rekening mee gehouden door aanbesteders. Dat het ook anders kan blijkt gelukkig uit andere recente ervaringen van SMI. Gelukkig kan het ook anders In steeds toenemende mate gaan aanbesteders of hun adviseurs ook bij SMI te rade.

van

SMI

Door: mr. Margreet van Deurzen & ir. Pieter van den Eijnden

e 1) hogkosten atie calcul ijden, r ve m al 3-5 a maxim ijver s h insc r

2) selectie eisen moete n eenvoudig, praktisch propor tione+ el zijn

3) EMVI gaat boven de laagste prijs 4) gebr uik e v e enwichtig tc a contr n voor waarde

Tendens Nog voordat de aanbesteding gepubliceerd wordt, vragen zij om advies over bepaalde gunningcriteria of vragen hoe de markt aankijkt tegen bijvoorbeeld te volgen tijdspad. Dat juicht SMI van harte toe. Dat getuigt van een goede voorbereiding. In dit kader wijst SMI ook op het belang van de marktconsultatie. Professionele aanbesteders zoals Rijksgebouwendienst en Rijkswaterstaat gebruiken dit instrument al regelmatig. Mits goed geformuleerd kan met dit instrument veel relevante informatie over bijvoorbeeld capaciteit, diverse oplossingen of voorgenomen onderhoudseisen etc. uit de markt gehaald worden. Overigens heeft op dit punt de markt ook nog wel te wat te leren, want de response van deze marktconsultaties is niet altijd heel hoog. Het onderstreept wel de kracht die zit in communiceren met de markt, om zo te komen tot doelmatig aanbesteden. Aanbesteders of hun adviseurs zijn welkom bij SMI als zij over een voorgenomen aanbesteding nog eerst eens van gedachten willen wisselen. 1 2

Zie ons artikel “Tevredenheidverklaring en past performance” in STABU bulletin juni 2009

Bij veel van deze klachten komt telkens dezelfde reactie en dat is de oproep aan aanbesteders: “Besteed doelmatig aan!” Met doelmatig aanbesteden bedoelen wij 1. dat hoge calculatiekosten worden vermeden: laat niet teveel partijen rekenen, drie tot vijf inschrijvers is voldoende. 2. dat selectie-eisen A. zo zijn opgesteld dat deze op eenvoudige en praktische wijze zijn aan te tonen en B. proportioneel zijn kijkend naar financiële branchegemiddelden etc. 3. dat EMVI boven laagste prijs de voorkeur heeft: juist in economisch mindere tijden is de kans aanwezig dat er te scherp wordt ingeschreven. En elke mogelijkheid in de uitvoering zal worden aangegrepen om dat te compenseren. 4. dat evenwichtige contractvoorwaarden2 worden gebruikt; dit leidt tot minder vragen in de aanbesteding en draagt bij aan een soepeler verloop bij de realisatie.

Zie de publicatie “Onevenwichtige voorwaarden?” van SMI, 2010: een verzameling af te toe verbazingwekkende contractsvoorwaarden verzameld. Te bestellen via [email protected]

STABULLETIN | 23

‘Die codering moet Ballast Nedam is blij gehoor te hebben gevonden bij STABU na diverse malen tegen muren te zijn gelopen bij hun zoektocht naar het efficiënter koppelen van bouwbreed gedragen elementencoderingen aan objecten. Volgens Jan Haring, adjunct stafdirecteur en hoofd bedrijfsbureau van Ballast Nedam in Nieuwegein is het wensenlijstje nog uitgebreider. De eerste stap in het samenwerken op objectenniveau is in ieder geval gezet door het in het voorjaar 2009 afsluiten van een intentieovereenkomst tussen STABU en Ballast Nedam. De tweede stap kan worden de wijze waarop de eigenschappen worden gekoppeld aan de objecten middels een projectgebonden kenmerkendatabase.

Jan Haring licht toe: “Drie jaar geleden zijn wij een werkgroep begonnen met als doel alles wat met BIM te maken heeft in kaart te brengen en te ontwikkelen. Deze werkgroep bestaat uit Joris van Woudenberg, Mark den Heijer en ondergetekende. Dan praten en onderzoeken we dus echt over het produceren van producten uit 3D modellen. Denk hierbij aan 2D tekenwerk, 4D planningen en 5D kosten. “Met dat laatste zijn we eigenlijk begonnen. Dit leek toen een eenvoudige koppeling tussen het 3D model en de kosten ervan. Maar de grote showstopper hiervoor is de eenduidige koppeling tussen objecten en de afgeleide producten. Er moet een eenduidige objectcode komen zodat het object voor iedereen hetzelfde betekent.“ “Wanneer we de objecten middels eenvoudig aan een code kunnen koppelen zijn de eindproducten beter vergelijkbaar. Wij noemen deze ontwikkeling de codegenerator. Zelf ontwikkelen heeft geen zin omdat je eigen codering dan niet aansluit bij de omgeving. Al een jaar lang zitten we met een onderzoeksgroep te wachten op de API (Application Programming Interface) bij STABU die wij nodig hebben om het onderzoek verder op te pakken.” Het Bouw Informatie Model ook (Building Information Model) ofwel BIM is een manier van ontwerpen, bouwen en communiceren waarbij het gebouw of constructie in een computer als 3D-model en databank wordt opgebouwd. Het 3D-model bestaat uit dynamische en zogenaamde intelligente objecten. Het computerprogramma weet van een object wat het is en laat het object reageren op andere objecten en andere objecten kunnen reageren op het object.

het model. Hiermee is het mogelijk om een factor tijd en kosten mee te nemen (4D respectievelijk 5D). Hierdoor wordt het mogelijk om de opbouw en de kosten van een gebouw of constructie te integraal visualiseren en te analyseren. Praktijk Op woensdag 12 mei 2010 heeft Meander Medisch Centrum de aannemingsovereenkomst met de uitvoerende partijen getekend voor de bouw van het nieuwe ziekenhuis van Meander Medisch Centrum in Amersfoort. Het ontwerp is gemaakt door Atelier PRO architecten uit Den Haag. Aronsohn uit Rotterdam is de hoofdconstructeur. Voor de realisatie van het ziekenhuis is een unieke­ VOF opgericht waarin naast Heijmans Utiliteitsbouw en Burgers Ergon, ook Ballast Nedam Bouw Speciale ­Projecten deelneemt, allen voor een derde deel. Een integrale aanpak en kennisbundeling tussen de disciplines is hiermee geoptimaliseerd.

‘Wanneer we de objecten middels eenvoudig aan een code kunnen koppelen zijn de eindproducten beter vergelijkbaar.’

Dit zorgt er voor dat bij wijzigingen alle objecten waarop deze wijziging invloed heeft reageren en dit allemaal in de databank wordt bijgehouden. Bij traditioneel ontwerpen veroorzaken de wijzigingen vaak fouten die weer gecorrigeerd moeten worden, daardoor is het zeer arbeidsintensief en dus kostenbepalend. Door de structuur van de software kan bij een BIM ook calculatie- , planning- en rekensoftware worden gekoppeld aan 24 | STABULLETIN

De nieuwbouw van het ziekenhuis start deze zomer en wordt gefinancierd (de aanneemsom bedraagt 181,1 miljoen euro) door een consortium van Rabobank, ING Groep NV en BNG. Het ziekenhuis met een vloeroppervlak van 113.000 ­vierkante meter wordt in 2013 in gebruik genomen. Al tijdens de prijsvormingsfase bleek dat de opdrachtgever sterk aandringt om het ziekenhuis middels een BIM model (BIMeander) te ontwerpen, bouwen en later beheren. De heer Haring benadrukt: “Het is dus echt de bedoeling dat de samenwerking helemaal via BIM plaatsvindt. Dit praktijkgeval ­stuitte direct op het feit dat de codekoppeling tussen bestek en begroting, planning ­ontbreekt, wat zeer spijtig is. Wanneer alle eigenschappen waren gedefinieerd zouden alle betrokken partijen glashelder voor ogen hebben wat wordt bedoeld met een specifiek onderdeel, wat het kost en wanneer het gebouwd kan worden. Dit is bij traditioneel bestek nog wel eens voer voor discussie is.”

als een huis staan’ Omvang bestekken “BIM is een enorm moeilijke materie. Wij bouwers zijn er normaal gesproken helemaal niet op gespitst, maar nu zijn we er noodgedwongen mee bezig. Afgelopen jaren hebben we de nodige bestekken langs zien komen van enig formaat. In de toekomst zullen deze dunner worden wanneer je de kenmerken van de te bouwen objecten aan de objecten zèlf vastmaakt, voorzien van een uniforme codering. Dan heb je geen uitgebreid bestek inclusief tekeningen, maar een bouw informatie model en een klein bestekje met alléén de administratieve voorwaarden.” “We streven naar uniformiteit en eenduidigheid. Een bepaald kozijn, voorzien van een unieke objectcode, moet het kozijn opleveren die de ontwerper ­bedacht heeft inclusief de gewenste eigenschappen.” Kenmerkendatabase “Een van de andere recente ontwikkelingen die wij ook met STABU proberen te bewerkstelligen, is dat je behalve de codegenerator, naast het object, een kenmerkendatabase moet gaan plaatsen (zie illustraties codegenerator en kenmerkendatabase). Bij een object met uniek identificatienummer, gekoppeld aan een BIM-model zou een kenmerkenbibliotheek van onschatbare waarde zijn. Om nogmaals terug te komen op het object ‘kozijn ’, levert dat plan-, kosten-, risico en opmerkingeneigenschappen op. Om deze wens handen en voeten te geven hebben we inmiddels contact gezocht met verschillende partijen (oa de Brinkgroep en Stabu) teneinde een goede open gestructureerde project-kenmerkendatabase te ontwikkelen. Door de veelheid aan informatie en hoe dit overzichtelijk gevisualiseerd kan worden zal de uitvoering nog enige tijd op zich laten wachten.”

Ballast Nedam is een Nederlands beursgenoteerd concern met een breed pakket van bouwgerelateerde producten en diensten. Het ontwikkelen van infrastructuur, bouwen van woningen en andere gebouwen, en het leveren diensten en producten die hiermee direct samenhangen valt onder het takenpakket. Hierbij richten zij zich in de eerste plaats op de Nederlandse markt. In het oog springende projecten zijn op dit moment de omlegging van de A2 bij Maastricht en de bouw van de Kromhoutkazerne in Utrecht. In 2009 heeft Ballast Nedam een omzet gerealiseerd van ruim 1,4 miljard euro waarvan veruit het grootste gedeelte gerealiseerd wordt in Nederland. Gemiddeld waren in dit jaar circa 4.000 medewerkers werkzaam bij de verschillende bedrijfsonderdelen. Ballast Nedam is de vijfde in omvang van de Nederlandse bouwconcerns, na BAM, Volker Wessels, Heijmans en TBI.

mij – en daar spreekt ambitie uit – lang niet snel genoeg. Het wordt lang niet zwaar genoeg aangezet.” “Promotie zou via landelijke campagnes, demonstraties en bijeenkomsten moeten worden georganiseerd. Ook zou een demonstratieversie van de API van STABU kunnen bijdragen om de mensen enthousiast te maken voor objectgeoriënteerd bouwen. De moet er ook bij betrokken worden.”

Draagvlak “Stichting STABU is in mijn optiek de enige die een rol kan spelen in het ontwikkelen van de elementenstandaard, juist omdat ze een groot draagvlak heeft bij adviseurs, constructeurs en architecten. Ook zijn ze op de hoogte van internationale IFC en IFD ontwikkelingen. De standaard elementen bibliotheek zal heel breed moeten worden neergezet om misverstanden en verschillende interpretaties te voorkomen. Bij breed gebruik heeft iedereen het over hetzelfde. Om dit STABU platform gedragen te krijgen zal het moeten worden erkent door tenminste de Bouw Informatie Raad (BIR) en Bouwend Nederland (BN). Het gaat

Kans “Eenduidige eigenschappen aan objecten koppelen, in samen­werking met de hele BIM-ontwikkeling. Dit biedt een unieke kans die je mijns inziens met beide handen moet aangrijpen. De basis is de codering en deze moet als een huis staan. We zijn benieuwd of de Nederlandse bouw­ nijverheid onze mening onderschrijft en roepen dan ook op tot een reactie en terugkoppeling”, aldus Jan Haring van Ballast Nedam. Meer informatie Ballast Nedam NV, Bouw - Speciale Projecten Ringwade 71, 3439 LM Nieuwegein Tel. (030) 285 43 81 Email: [email protected] Website: www.bnbsp.ballast-nedam.nl STABULLETIN | 25

De Stichting STABU biedt een breed pakket opleidingen aan, gericht op de dagelijkse bestekspraktijk. Een korte opsomming is hieronder vermeld. Een volledig overzicht is op de website van STABU (www.stabu.org) opgenomen.

Cursusaanbod

Cursus STABU-bestekssystematiek Om de invoering van de STABU-bestekssystematiek binnen uw organisatie snel en effectief te laten verlopen, wordt door STABU een dagcursus georganiseerd. In één dag raakt u volledig vertrouwd met de STABU-systematiek. De prijs van deze cursus bedraagt €365,- excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 7 september, 19 oktober, 30 november 2010 Cursus STABU Bestekken lezen De Stichting STABU helpt ontvangers van projectbestekken met het kritisch beoordelen van de inhoud. Waar zitten de voetangels en klemmen in de projectbestekken? Welke risico’s zitten erin verborgen? In een ochtend en een middag worden deze belangrijke zaken toegelicht. In deze cursus wordt uitgebreid aandacht besteed aan de uitleg van die administratieve en technische zaken die grote invloed kunnen hebben op de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van de uitvoerende en toeleverende bedrijven in de bouw. Met deze kennis kunnen de bedrijfsrisico’s beter ingeschat worden. Dus alle zaken die invloed hebben op zekerheidstelling, garantie, coördinatie, aansprakelijkheid, verzekeringen en geschillen komen aan de orde.

Op de volgende data is nog plaats: » 12+13 oktober 2010 Cursus Garanties in de bouw Garanties spelen in de bouw een belangrijke rol. Toch is het een niet éénduidig begrip. Om u wegwijs te maken in de complexe wereld van garanties, wordt door de Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen garanties in de bouw. De prijs van deze cursus bedraagt € 365,- excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 17 juni, 21 oktober, 16 december 2010 Cursus Actualiteit in wet- en regelgeving in de B&U-sector Deze cursus Actualiteit in wet- en regelgeving in de B&U-sector is speciaal bedoeld voor hen die graag bijgeschoold willen worden over de meest recente ontwikkelingen in wet- en regelgeving in deze sector. De cursus is o.a. bestemd voor gebruikers, direct en ­indirect, van de STABU-bestekssystematiek zoals architecten- en ingenieursbureaus, de opdrachtgevende overheid, woningbouwverenigingen, projectontwikkelaars en aannemers- en ­installatiebedrijven, leveranciers en producenten van bouwstoffen die in bestekken worden voorgeschreven en iedereen die in zijn of haar dagelijkse functie in het bouwproces te maken heeft met wet- en regelgeving. Door middel van deze cursus, van één dag, is men weer geheel op de hoogte van alle valkuilen in bouwcontracten en weet men hoe deze te vermijden. De prijs van deze cursus bedraagt € 365,- excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch.

De prijs van deze cursus bedraagt € 365,- excl. BTW per ­persoon, incl. lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 15 juni, 28 september, 9 november, 14 december 2010 Opfriscursus Bestekschrijver (4 dagdelen) Speciaal bedoeld voor degenen die de Opleiding Bestekschrijver hebben gevolgd en bijgeschoold willen worden over de meest recente ontwikkelingen. Hoe houdt men zijn kennis up-to-date? Zeker op dit moment, met enerzijds een grote werkdruk die het gevolg is van de grote bouwportefeuille en anderzijds het hoge tempo van nieuwe ­regelgeving op nationaal en Europees vlak, is dat een moeilijke zaak. Hoe staat het nu precies met geïntegreerde contract­ vorming, wet BIBOB, de vernieuwde Woningwet, Bouwstoffenbesluit (BSB), CE-markering en KOMO, enzovoort? Deze cursus bestaat uit 4 dagdelen (verdeeld over 2 ochtenden en middagen, incl. lunch). De prijs van deze cursus bedraagt € 640,excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch. 26 | STABULLETIN

Op de volgende data is nog plaats: » 30 september, 2 december 2010 Beroepsopleiding Bestekschrijver (24 dagdelen) Deze opleiding tot professionele bestekschrijver behandelt alle relevante onderdelen voor het opstellen van projectbestekken. Ook de nieuwe ontwikkelingen op het terrein van de materialen vragen een steeds grotere kennis en deskundigheid van de bestekschrijver. In de andere bestaande cursussen en opleidingen wordt ­weliswaar aandacht besteed aan het belangrijke onderdeel “bestekken” maar niet in die mate dat daarmee de professionaliteit van de bestekschrijver wordt verhoogd. Op ­verzoek van velen heeft de Stichting STABU daarom deze opleiding opgezet. Uitgangspunt daarbij is de kennisoverdracht door ervaren docenten, gericht op de dagelijkse ­praktijk. De opleiding is zowel bouwkundig als installatietechnisch georiënteerd. De opzet van de opleiding is zodanig dat direct kan worden ingespeeld op veranderingen in de praktijk. Tot op heden hebben ruim 750 deelnemers deze opleiding met goed gevolg afgesloten. De prijs van de opleiding is € 3150,- excl. BTW per persoon, incl. diners, syllabi, overig studiemateriaal en examengelden. Op de volgende startdata is nog plaats: » 14 september 2010, 16 september 2010, 1 december 2010

STABU 2010 Cursus Verzekeringen in de bouw Op 1 januari 2006 is het nieuwe verzekeringsrecht, opgenomen in Titel 7.17 van het Nieuwe Burgerlijk Wetboek, in werking getreden. Het huidige verzekeringsrecht in het Wetboek van Koophandel bestond namelijk al ruim 160 jaar en was volgens de wetgever hard aan vernieuwing toe. Het nieuwe verzekeringsrecht zal de relatie verzekeraar en verzekerde, zo is de verwachting, in sterke mate beïnvloeden. Om u wegwijs te maken in het nieuwe verzekeringsrecht en de gevolgen hiervan voor de bouw, wordt door de Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen verzekeringen in de bouw. De prijs van deze cursus bedraagt € 365,- excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 9 september, 11 november 2010 Cursus Nieuwe contractvormen in de bouw Geïntegreerde contractvormen in de B&U sector zijn niet langer excl. het domein van rijksopdrachtgevers. Om u wegwijs te maken in geïntegreerde contracten in de B&Usector, wordt door de Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen geïntegreerde contracten in de B&U-sector. De prijs van deze cursus bedraagt € 420,- excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 1 of 3 juni, 21 of 23 september, 23 of 25 november 2010

De prijs van deze driedaagse cursus bedraagt € 915,- excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch. Voor 2010 zijn de lesdata nog niet bekend; wanneer u belangstelling daarvoor heeft kunt u een e-mail sturen aan [email protected] Effectieve communicatie in de bouw STABU organiseert de cursus Effectieve communicatie in de bouw. De eerstvolgende cursusdag is gepland op 17 september en vervolgens op 3 december 2010. Uit diverse publicaties van ondermeer de Regieraad Bouw en SBR blijkt dat de faalkosten binnen de bouwbranche worden geschat op ongeveer 10% van de jaaromzet. Uit alle beschikbare documentatie blijkt, dat de factor “mens / communicatie” de meest kritische succesfactor is. Communicatie speelt in de bouw derhalve een belangrijke rol. Meer informatie is te lezen op pagina 20 van dit bulletin. De prijs van deze cursus bedraagt € 365,- exclusief BTW per ­persoon (prijsstelling 2010), inclusief lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 2, 3 en 4 november 2010 Bedrijfsgerichte cursussen Alle voornoemde cursussen en opleidingen zijn ook mogelijk “ín-company” en compleet af te stemmen op de wensen van ùw organisatie.

Cursus Dé (rol van) standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) bij aanneming van werk in de B&U-sector Standaardvoorwaarden spelen in de bouw een belangrijke rol. Om u wegwijs te ­maken in de complexe wereld van standaardvoorwaarden in bouwcontracten, wordt door de Stichting STABU een driedaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dagen raakt u inhoudelijk geheel vertrouwd met het fenomeen standaardvoorwaarden in het algemeen en dé (rol van) standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) bij aanneming van werk in de B&U-sector specifiek.

Meer informatie Neem voor meer informatie over welke cursus het meest aansluit op uw behoeften, contact op met het hoofd opleidingen ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg.

De prijs van deze cursus bedraagt € 915,- excl. BTW per persoon, incl. lesmateriaal en lunch.

De meest actuele stand van zaken kunt u ook op de website van STABU vinden: www.stabu.org.

Op de volgende data is nog plaats: » 2, 3 en 4 november 2010 Cursus Actuele ontwikkelingen in Projectmanagement Projectmanagement is een vak dat vaak al werkende is aangeleerd. Veelal is dat een uitstekende leerschool om de praktische kanten van het vak onder de knie te krijgen, maar daar staat tegenover dat de onderliggende theorie vaak onderbelicht blijft. De laatste jaren hebben zich ontwikkelingen in het vakgebied voorgedaan die juist op die theoretische aspecten van projectmanagement hun invloed uitoefenen.

Informatie over beschikbaarheid van plaats e.d. kunt u verkrijgen bij mevrouw E. (Evelien) van der Tuuk tel. (0318) 633026 / e-mail: [email protected]

Zover bij de Stichting STABU bekend zijn deze cursussen/opleidingen erkende PBO activiteitstypen zoals vastgesteld in de Regeling Permanente Beroepsontwikkeling (PBO) van de BNA en voldoet als activiteit aan de wettelijke bij- en nascholingsverplichting voor architecten, opgenomen in de Wet op de Architectentitel, voortvloeiend uit de Europese Kwalificatierichtlijn welke de onderlinge erkenning van beroepskwalificaties in de Europese Unie regelt.

STABULLETIN | 27

‘STABU Element hulpmiddel

Op de recente editie van BouwRAI is op het themapaviljoen integraal bouwen getracht om met 26 partijen, in vier dagen tijd, een gebouw te construeren. Een van de betrokkenen bij het visualiseren van het project was Archidat. Directeur ing. M.T.R. (Max) de Jong geeft aan dat het belang van STABU-Element bij dit project duidelijk naar voren is gekomen. Als illustratie van integraal bouwen is op de BouwRAI 2010 een casco gebouw op de beursvloer van twee verdiepingen gemaakt met diverse systemen en producten. De partijen in de bouw hebben nauw samengewerkt om te laten zien dat integraal bouwen van grote betekenis is voor ontwikkelingen in de bouw. Archidat heeft voorafgaand aan de beurs een 3D model samengesteld van het themapaviljoen. Alle deelnemende ­partijen hebben hun inbreng vooraf digitaal aangeleverd, waarna Archidat de informatie 3 dimensionaal in het Model heeft ingevoerd. “Achteraf gezien kunnen we constateren dat wanneer volgens STABU-Element gecodeerd was en alle deelnemers de aangeleverde informatie volgens een standaard codering hadden aangeboden alles makkelijker zou zijn verlopen”, aldus Max de Jong. Dataleverancier Archidat (een samenvoegsel van Architectuur en data) is opgericht in 1988 en is uitgegroeid tot een van de belangrijkste spelers op het gebied van actuele bouwinformatie. Vanaf de start van het bedrijf is ook de

Archidat is opgericht in 1988 en is uitgegroeid tot een van de belangrijkste spelers op het gebied van actuele bouwinformatie. Met de op CAD- en kosteninformatie gebaseerde producten heeft Archidat inmiddels een sterke positie in de markt verworven. Toen in 1996 de belangstelling voor het internet sterk groeiende was, is oprichter Max de Jong gestart met het ontwikkelen van de portal Bouwkosten-online. De essentie: de beste kennisbank voor bouwkosten met ingebouwde rekenfunctie. Het resultaat: maximale transparantie in het bouwproces. Een uitstekend podium voor interactie met beslissers en beïnvloeders. Dagelijks bedient Bouwkosten-online duizenden gebruikers met prijzen en productinformatie van tienduizenden artikelen en bouwdelen. 28 | STABULLETIN

licentie-overeenkomst met STABU afgesloten. “We zijn al 22 jaar into STABU”, aldus de directeur van het bedrijf uit Oegstgeest. Met de op CAD- en kosteninformatie gebaseerde producten heeft Archidat inmiddels een sterke positie in de markt verworven.“ “Toen in 1996 de belangstelling voor het internet sterk groeiende was, is oprichter De Jong gestart met het ontwikkelen van de portal Bouwkosten-online, als kennisbank voor bouwkosten met ingebouwde rekenfunctie en in principe opgehangen aan de STABU-kapstok. Archidat’s directeur vervolgt: “We presenteren de informatie aan de NL/SfB codering. Aan de hand van het ­gedefinieerde bouwdeel met materiaal, verwerkte elementen en bijkomende activiteiten, kan een prijs worden gekoppeld.” STABU “Hoewel Archidat veel met bestekken in de weer is, zoals het leveren van bestekteksten, schrijven we zelf geen bestekken. Wij geven geen bouwkostenadvies, we leveren alleen de ­informatie. We maken CAD-details maar we tekenen geen projecten uit. In zoverre hebben we dus wel te maken met STABU en de systematiek. “ “Bij de mogelijkheden dan wel beperkingen om de STABUsystematiek direct te kunnen koppelen met kosteninformatie plaats ik nog een kanttekening. Het is echter de moeite waard om te onderzoeken in hoeverre STABU-Element daarvoor een oplossing biedt. In de huidige systematiek zijn nog veel vrije teksten. Op het moment dat je iets vrij kan omschrijven is het heel moeilijk om een uitwisseling te maken. In het verleden hebben we een omweg gevonden en gekeken moet worden of dit ook nu werkbaar is.” Planning “De fase waarin wij nu zitten is dat wij nu aan het onderzoeken zijn in hoeverre STABU-Element voor ons ook iets toevoegt. De toegevoegde waarde is met name dat het een standaard gaat worden. Wij willen STABU-Element gaan gebruiken om te kijken of we op basis daarvan een objectenbibliotheek kunnen maken. Vervolgens willen we aan al die objecten informatie hangen, zoals kosten, besteksinformatie of andere waardevolle

bij Integraal bouwen’

“Wij bereiden momenteel een plan van aanpak voor om deze voor het eind van het jaar te presenteren. Daarmee zetten we de mogelijkheden op een rijtje maar ook de eventuele beperkingen. Uiteraard zal tussendoor ook het nodige overleg met STABU plaatsvinden. Na het bepalen van de basisgegevens komt de finetuning en in de loop van volgend jaar volgt dan de verdere invulling.”

“In deze economische crisis nemen mensen meer tijd om zich in de materie te verdiepen vanwege de gewenste efficiency en rendement. Meer dan ooit ziet men zich genoodzaakt om anders tegen dingen aan te kijken en veranderingen door te voeren. In crisistijd worden de mooiste uitvindingen gedaan. Al deze overwegingen kunnen de nodige boost geven in de acceptatie van de nieuwe elementenstandaard”, besluit Max de Jong, directeur Archidat.”

Oude wijn in nieuwe zakken De heer De Jong gaat verder: “In de archieven van Archidat heb ik nog gegevens ­gevonden van onze presentatie over de koppeling STABU, kosten en 3D aan het Algemeen Bestuur van STABU op 9 november 1995. Inmiddels is de nodige tijd verstreken, maar mogelijk is de markt er nu klaar voor en begint men de voordelen te zien van uniforme codering.“

Meer informatie Archidat Julianalaan, 12341 EN OEGSTGEEST Tel (071) 519 19 60 E-mail: [email protected] Website: www.archidat.nl

informatie. Dat is het traject waar we nu mee bezig zijn en dat is de reden waarom we een exploitatieovereenkomst met STABU zijn aangegaan.”

t r e e t i c i l e Stabu fGeslaagden Opleiding Bestekschrijver ‘10 Op 11 mei 2010 heeft de eerste groep van het cursusseizoen 2009/2010 het examen gehaald en mag zich daarmee gediplomeerd bestekschrijver noemen. Het gaat om: W.A.H.T. (Werner) Berger, R. (Richard) van der Burgh, K.W. (Ka Wah) Chan, S. (Sabina) Commu, E.J. (Ester) Geluk, J.R. (Joost) Goossens, D.J.M.G. (Dennis) de Groot, R.A. (Ronald) Klein Severt, E.R. (Erwin) van Meekeren, E.O.I. (Olga) Nix, D.A. (Dennis) Noorlander, D.D. (Dennis) Pater, W.M. (Wil) Wouters, R.L. (Ronald) Zorg De tweede groep cursisten van het opleidingseizoen ‘09/’10 zullen op 9 juni 2010 examen doen. Bij het ter perse gaan van het bulletin waren nog geen details bekend. In september 2010 start de Beroepsopleiding Bestekschrijver met nieuwe groepen cursisten. STABU-bestekken zijn niet

meer weg te denken uit de professionele bouwwereld. Elk (bouw)werk is uniek en daarmee is het onderhavige bestek grotendeels projectspecifiek. Vaak is er maar weinig tijd voorhanden voor het opstellen en het analyseren van een bestek. Bovendien spreken de partijen in de bouwnijverheid elkaar steeds vaker en harder aan op hun verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden. Dit vraagt om betere juridische contracten en dus om betere bestekken. Daarnaast is de Nederlandse en Europese wet- en regelgeving aan ingrijpende veranderingen onderhevig. Veranderingen die ingrijpen op de bestekken in de bouwnijverheid. Vanuit deze vraag uit de markt heeft STABU in 1993 de opleiding opgezet. Uiteraard wordt de cursus sindsdien continu geëvalueerd en aan de beroepspraktijk getoetst. Meer informatie Meer informatie over deze cursus is verkrijgbaar bij Stichting STABU, tel. (0318) 63 30 26. Op de website van STABU (www.stabu.org) is tevens de meest actuele informatie over het cursusaanbod beschikbaar. STABULLETIN | 29

Onder EDE eerder genoemde bouwenquête ingestelde ­Regieraad Bouw heeft in het kader van imago­verbetering van de bouw een indrukwekkende ­hoeveelheid rapporten het licht doen zien die allemaal beogen een beter bouwproces te stimuleren. En dan voornamelijk op het gebied van management en ethiek (onder andere: “Glashelder bouwen” over transparantie, “Samenwerken werkt” met praktijktips, “Leidraad aanbesteden” voor professioneler aanbesteden, “Anders Denken, Anders Bouwen” over, ondermeer, maatschappelijk verantwoord ondernemen en integriteit).

! k a v t ‘ r o o v Hoe komt het dat bepaalde projecten niet voor de geplande kosten en evenmin binnen het geplande tijdsverloop worden opgeleverd? Deze vraag, die ik al eerder aan de orde stelde, kwam weer bij mij op toen een tijdje geleden in mijn krant een overzicht verscheen van 10 grote projecten van overheids-­ opdrachtgevers die alle duurder waren uitgevallen dan in de oorspronkelijke ­bedoeling lag. De krant concludeerde dat het wel een wetmatigheid leek: grote bouwprojecten zijn veel duurder dan gedacht of veel later klaar dan afgesproken, en meestal allebei.

Het ethische aspect is bepaald nieuw. Waar vroeger integriteit zonder blijk van het tegendeel als bijna vanzelfsprekend mocht worden verondersteld, wordt nu actief bewerk­ stelligd dat partijen op integere wijze met elkaar omgaan, en worden te dien einde diverse activiteiten al of niet met succes ontwikkeld. Integriteit wordt gepromoveerd tot een essentieel element in een succesvol economisch systeem.

Helaas constateerde kort geleden de ­ irecteur van de nieuwe organisatie Vernieuwing Bouw d op de lancering van deze netwerkorganisatie als opvolger van de Regieraad Bouw dat de implementatie van allerlei innovaties toch maar moeizaam lukt in de praktijk van alledag. Zal nu de grotere nadruk op transparantie en integriteit de balans doen kantelen naar de goede kant? Uiteraard mogen wij dit hopen. Eigenlijk komt het op het volgende neer: zou je met de “kennis van nu” (dat wil zeggen met alle eerder genoemde systemen en modellen en bovendien goede samenwerking, transparantie, integriteit) de bouw van grote projecten zoals de Haagse tramtunnel, of de vernieuwing van het Rijksmuseum, of de Betuwelijn, of de blunderput in Rotterdam, vandaag tot een perfect einde kunnen brengen? Zo ja, prachtig! Zo nee, waarom dan niet?

‘ondanks de geweldige mogelijkheden blijft de menselijke factor van niet te onderschatten belang’

Volgens prof. Hugo Priemus is een van de oorzaken een bepaalde oude cultuur die je niet zo maar wegpoetst met een parlementaire enquête naar bouwfraude. Er zijn ook wel technische oorzaken aan te wijzen, zoals al te innovatieve oplossingen waarmee nog onvoldoende ervaring is opgedaan. De van goede bedoelingen verzadigde regelgeving kan ook voor de nodige vertraging zorg dragen. En wellicht ontbrak ook de nodige chemie tussen partijen, een moeilijk te meten maar niettemin cruciaal aspect in het bouwproces.

De ontwikkeling van allerlei procesgerichte systemen in samenhang met de voortdurende automatisering staat natuurlijk los van de bouwfraude. Maar de na de 30 | STABULLETIN

In een vorige column heb ik betoogd dat het scala aan classificatiesystemen, managementsystemen, communicatiesystemen, kostenbewakingssystemen en dergelijke, blijkbaar niet bij machte is geweest om het te grote aantal bouwfouten noemenswaardig te reduceren. Want ondanks de geweldige mogelijkheden die al die systemen, inclusief BIM en PIM, bieden aan de verschillende factoren in de bouwkolom, de menselijke factor blijft blijkbaar van

In deze rubriek geeft de auteur zijn visie op wet- en regelgeving in de bouw Door: ir. Otto Sluizer

niet te onderschatten belang. De menselijke factor komt juist tot ­gelding in alles wat met management te maken heeft enerzijds, en in de normen en waarden, dus de ethische achtergrond, waarmee de verschillende partijen al of niet bewust opereren anderzijds. Dat is een eerste reden waarom bouwprocessen niet automatisch op rolletjes lopen.

Een déjà vu gevoel maakt zich van je meester bij het lezen van dat plan waarin het de bedoeling is om vanaf nu beter, goedkoper en sneller te bouwen, alsof dat niet het streven was van vele eerdere generaties ontwerpers en uitvoerders en alsof niet het een en ander op dat gebied reeds ontwikkeld is.

Een tweede reden zoek ik in de wet van de hulpmiddelen. Deze ijzeren wet stelt dat naarmate de omvang en de kwaliteit van de hulpmiddelen toeneemt, de mensen die daarvan gebruik moeten maken dommer worden. Zij vertrouwen op procedures en toezichthouders en vergeten alert te blijven en zelf op te letten. Dit geldt voornamelijk voor die partijen die niet als vakman in de bouw zijn opgeleid en niet over eigen deskundigheid op bouwtechnisch niveau beschikken.

Net als in andere sectoren van de maatschappij is hier weer een partij bezig met het ontwikkelen van hulpmiddelen waar het zou moeten gaan om het in de praktijk brengen van de reeds bestaande middelen. Geef toch de professionals als “makers” de kans om hun werk goed te doen in plaats van allerlei goedbedoelde aansturings­ mechanismen te ontwikkelen. Natuurlijk moet er aangestuurd worden, en dit aansturen van processen vereist ook andere verantwoordelijkheden dan die van het maken. Maar het maken is uiteindelijk waar het om gaat.

Een derde reden ligt in het verlengde van de tweede, namelijk dat de omvang van de ingezette hulpmiddelen op een bepaald ogenblik contraproductief gaat werken, waarbij het proces niet soepeler gaat lopen maar juist omslachtiger wordt. Een voorbeeld hiervan vind je in de publicatie “Regeldruk in de regionale bouw en infra” van de Regieraad Bouw waar gewezen wordt op de bouwvergunningsprocedure in een van de Duitse deelstaten. Daar wordt door Bouw- en Woningtoezicht gecontroleerd of een woningbouwplan voldoet aan het bestemmingsplan en aan welstandseisen en of de aannemer erkend is. Verder wordt alles overgelaten aan de deskundigheid van de ontwerpende en uitvoerende partijen, met strengere garantie­ bepalingen dan hier gebruikelijk. Het resultaat is een lagere ­regeldruk en dus snellere doorlooptijd dan bij ons gebruikelijk. De ontwikkeling van wat ik hulpmiddelen heb genoemd gaat natuurlijk voortvarend verder, zowel op technisch als economisch en juridisch gebied. Zo hoort het ook. Maar dan moet er wel gebouwd worden op het goede dat reeds bestaat. Het Strategieplan van de Bouw Informatie Raad schijnt zich daarvan weinig aan te trekken.

Redenen waarom projecten soms niet op rolletjes lopen: • De menselijke factor. • De wet van de hulpmiddelen. Deze ijzeren wet stelt dat naarmate de omvang en de kwaliteit van de hulpmiddelen toeneemt, de mensen die daarvan gebruik moeten maken, minder goed hun werkzaamheden uitvoeren. • De omvang van de ingezette hulpmiddelen op een bepaald ogenblik contraproductief gaat werken, waarbij het proces niet soepeler gaat lopen maar juist omslachtiger wordt.

‘geef toch de professionals als “makers” de kans om hun werk goed te doen’

Ik zou nu een waarschijnlijk zeer ouderwets begrip willen introduceren, namelijk liefde voor het vak. De voor het vak opgeleide makers willen natuurlijk best een leuke boterham verdienen, maar als opdrachtgevers die meer denken in waarde dan in laagste prijs, die niet onnodig risicomijdend gedrag als hoogste wijsheid hanteren, die hun rol vervullen afhankelijk van hun bouw­technische competentie, als die opdracht­ gevers de makers de kans geven om hun professie uit te oefenen, dan zullen die makers ooit een perfecte “Betuwelijn” kunnen opleveren. Voor meesterschap blijft vakmanschap onmisbaar.

Reageren op dit artikel? Stuur uw e-mail aan [email protected] o.v.v. “Reactie Onder Ede”

STABULLETIN | 31

colofon Willy Brandtlaan 81 | 6716 RJ Ede (Gld.) | Tel.: (0318) 63 30 26 | Fax: (0318) 63 59 57 | E-mail: [email protected] | Website: www.stabu.org

Juni 2010 Vijfentwintigste jaargang no. 2

Het STABU-bulletin is het viermaal per jaar ­verschijnende huisorgaan van de ­Stichting STABU over de voortgang van het STABU Bouwbreed Informatiesysteem. Teksten: ir. R.H. Baayen mr. M.C.A. van Deurzen ir. P.A.A. van den Eijnden ir. M.L.A.M. van Hezik ing. H.H.M. Miltenburg ir. O. Sluizer mr. D.P. de Vries ir. S.W. Wierda Dit blad wordt geproduceerd en geredigeerd door: Stichting STABU Mevr. D.B. Kervel Postbus 36 6710 BA EDE Telefoon: (0318) 63 30 26 Telefax: (0318) 63 59 57 E-mail: [email protected] Website: www.stabu.org Inlichtingen over advertentietarieven bij STABU. Overname van de inhoud: graag na overleg met de redactie. Hoewel uiterste zorg is nagestreefd, staan wij niet in voor eventuele (druk)fouten en/of onvolledigheden en aanvaarden auteurs en redactie deswege geen aansprakelijkheid.

Prijsoverzicht STABU-producten  e STABU-bestekssystematiek voor de woning- en utiliteitsbouw bestaat uit: D • STABU-bestanden op dvd; • STABU-Standaard 2007 (boekvorm); • 1 Wachtwoord voor het beveiligde gedeelte van de STABU-website. De STABU-bestekssystematiek wordt geleverd na afsluiting van een licentie-overeenkomst waaraan een abonnement gekoppeld is. Deze licentie-overeenkomst wordt aangegaan voor een tijdvak van drie kalenderjaren alsmede het jaar ­waarin de ­licentie-overeenkomst wordt afgesloten. De genoemde prijzen zijn inclusief ­leveringsen administratiekosten en zijn excl. de verschuldigde BTW. De STABU-­Standaard 2007 is tevens separaat te verkrijgen. De tarieven voor 2010 zijn d.d. 16 december 2009 door het Algemeen Bestuur van de Stichting STABU vastgesteld op:

Aanschaf Licentie STABU in de periode

STABU COMPLEET (t/m 5 werkplekken*)

STABU COMPACT (t/m 5 werkplekken*)

januari t/m maart april t/m juni juli t/m september oktober t/m december

€ 950,00 € 712,50 € 475,00 € 237,50

€ 395,00 € 296,25 € 197,50 € 98,75

*Per vijf werkplekken wordt de prijs verdubbeld. De gelieerde systeemhuizen hebben speciaal voor het “STABU-Compact” gebruik ook hun STABU-programma tegen gereduceerde prijzen beschikbaar gesteld.

De STABU-Standaard 2007; dit is het boek waarin de basis kwaliteitseisen staan omschreven waaraan een werk moet voldoen op zowel technisch als administratief gebied: STABU-Standaard 2007

€ 75,-

Project Informatie Management (PIM) De prijs wordt bepaald door: soort organisatie, grootte van de organisatie, gebaseerd op totaal aantal werknemers. Een rekenmodel is opgenomen op www.werkenmetpim.nl

ISSN: 1384-7872 Vormgeving: skerp functionele communicatie, Doetinchem Drukker: Senefelder Misset, Doetinchem

Het GB CAD-Afsprakenstelsel (GB CAS) is primair bedoeld voor gestructureerd tekenwerk van 2D CAD-tekeningen en informatie-uitwisseling. Geïntegreerd Bouwen (GB), als eigenaar/­ beheerder/uitgever van het GB CAS, heeft werkzaamheden uitgevoerd die hebben geleid tot een nieuwe en geheel herziene uitgave, versie 4. De Stichting GB is met de Stichting STABU overeengekomen dat deze laatste de distributie, de promotie en het onderhoud van het GB CAS 4.0 ter hand neemt. Distributie vindt plaats via internet: www.gbcas.nl GB-CAS

32 | STABULLETIN

€ 145,-