Staatsburgerschaps- en vreemdelingenwetgeving in de republieken van de voormalige Sovjet-Unie: Armenië

Staatsburgerschaps- en vreemdelingenwetgeving in de republieken van de voormalige Sovjet-Unie: Armenië Maart 2011

Directie Consulaire Zaken en Migratiebeleid Afdeling Asiel, Hervestiging en Terugkeer Den Haag

Inhoudsopgave

Pagina

1

Inleiding

4

2 2.1 2.2 2.3

Landeninformatie Land en volk Staatsinrichting Politieke context van het staatsburgerschapsvraagstuk

5 5 5 5

3 3.1 3.2 3.3

Introductie op de staatsburgerschapskwestie Staatsburgerschap in de Sovjet-Unie Armeense staatsburgerschapswetgeving Grondwet van de Republiek Armenië

7 7 7 8

4 4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.2.1 4.1.2.2 4.1.3 4.1.3.1 4.1.3.2 4.1.3.3 4.1.4 4.1.5 4.1.6 4.1.6.1 4.1.6.2 4.2 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.4 4.5 4.6

Staatsburgerschap van de Republiek Armenië Verkrijgen van het staatsburgerschap Erkenning Armeens staatsburgerschap door geboorte Afstamming Geboorte op grondgebied Staatsburgerschap door naturalisatie ‘Gewone’ naturalisatie ‘Vereenvoudigde’ naturalisatie Weigeringsgronden Herstel Op basis van internationale verdragen Andere gronden Armeens staatsburgerschap voor (alleenstaande) minderjarige kinderen Armeens staatsburgerschap in geval van adoptie Dubbel of meervoudig staatsburgerschap Verlies van het staatsburgerschap Huwelijk Ontneming Verlies van het Armeense staatsburgerschap op verzoek Overgangsrecht Vaststellen staatsburgerschap (vermeend) Armeense vreemdeling Rol van Armeense diplomatieke en consulaire vertegenwoordigingen

9 9 9 11 11 11 12 12 12 13 13 13 14 14 15 15 16 16 17 18 18 18 20

5 5.1 5.2

Procedure ter verkrijging en beëindiging van het staatsburgerschap Aanvraagprocedure Procedure ter beëindiging van het staatsburgerschap

21 21 23

6 6.1 6.2

Andere Armeense wetten met raakvlakken aan staatsburgerschap Vreemdelingenwet Vluchtelingenwet

25 25 26

6.2.1

Verblijfsrecht

27

7 7.1 7.2 7.3 7.4

Armeens staatsburgerschap in de praktijk Etniciteit Gemengde huwelijken Rechtszekerheid Staatloosheid

29 29 30 30 31

Literatuur

33

I

Overzichtskaart van Armenië in de Kaukasus

35

II

Besluit van de Regering van de Republiek Armenië nr. 1390, 23 november 2007 36

Thematisch ambtsbericht Staatsburgerschaps- en vreemdelingenwetgeving in de Republiek Armenië – maart 2011

1

Inleiding In dit thematisch ambtsbericht wordt de staatsburgerschaps- en vreemdelingenwetgeving in de Republiek Armenië beschreven, voor zover deze van belang is voor besluitvorming omtrent de terugkeer van vreemdelingen naar hun land van herkomst en als achtergrondinformatie bij asielaanvragen. Dit ambtsbericht is een actualisering van en aanvulling op het algemeen ambtsbericht Staatsburgerschaps- en vreemdelingenwetgeving in de republieken van de voormalige Sovjet-Unie (laatstelijk verschenen in augustus 2002). Dit ambtsbericht is gebaseerd op informatie van openbare en vertrouwelijke bronnen. Bij de opstelling is gebruik gemaakt van informatie van verschillende organisaties van de Verenigde Naties, niet-gouvernementele organisaties, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Een overzicht van de geraadpleegde openbare bronnen is opgenomen in de literatuurlijst. Bovendien liggen bevindingen ter plaatse en vertrouwelijke rapportages van onder andere de Nederlandse vertegenwoordiging in Georgië1 aan dit thematisch ambtsbericht ten grondslag. In het thematisch ambtsbericht wordt veelvuldig verwezen naar geraadpleegde openbare bronnen. Daar waar openbare bronnen zijn vermeld, wordt de tekst in veel gevallen ook ondersteund door informatie die op vertrouwelijke basis is ingewonnen. Hoofdstuk twee verschaft enige basisgegevens over land en volk en over de staatsinrichting, voor zover relevant voor het thema. Tevens wordt kort de context geschetst waarin de staatsburgerschapskwesties spelen. Hoofdstuk drie is een introductie op de staatsburgerschapskwestie in Armenië terwijl in de hoofdstukken vier en vijf uitvoerig wordt ingegaan op verkrijging/vaststelling en verlies van het staatsburgerschap in Armenië. In die hoofdstukken wordt ook ingegaan op de aanvraagprocedures. Hoofdstuk zes besteedt aandacht aan andere Armeense wetten met raakvlakken aan staatsburgerschap en hoofdstuk zeven, ten slotte, schetst kort de praktijk ten aanzien van staatsburgerschap in Armenië. Voor de namen die in dit ambtsbericht voorkomen, geldt dat het mogelijk is dat in verschillende bronnen andere schrijfwijzen worden gehanteerd.

1

De geaccrediteerde HMA zit in Tbilisi, in Armenië is geen Nederlandse vertegenwoordiging.

4


2

Landeninformatie

2.1

Land en volk Voor informatie betreffende land en volk wordt verwezen naar het meest recente algemeen ambtsbericht Armenië.

2.2

Staatsinrichting Voor informatie betreffende staatsinrichting wordt verwezen naar het meest recente algemeen ambtsbericht Armenië.

2.3

Politieke context van het staatsburgerschapsvraagstuk2 In december 1991 kwam er formeel een einde aan het staatkundig bestaan van de Sovjet-Unie. Op dat moment verkregen ook de Sovjetrepublieken, die zich tot dan toe nog niet onafhankelijk hadden verklaard, hun onafhankelijkheid. Met uitzondering van de Baltische staten3 verenigden alle voormalige Sovjetrepublieken4 zich vervolgens in het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS). Alle voormalige Sovjetrepublieken hebben sinds 1991 eigen staatsburgerschaps- en vreemdelingenwetgeving ingevoerd. De nieuwe wetten van de voormalige Sovjetrepublieken zijn noch gelijkluidend noch tegelijkertijd in werking getreden; in sommige staten is de oude Sovjetwetgeving nog langere tijd van kracht gebleven in afwezigheid van nieuwe wetgeving. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, kwam een stroom van miljoenen migranten op gang, voor een belangrijk deel bestaande uit Sovjetburgers die zich na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in een staat bevonden waarmee zij zich niet

2 3 4

Zie ook algemeen ambtsbericht Azerbeidzjan van juli 2004. Dit zijn Estland, Letland en Litouwen. Armenië, Azerbeidzjan, Georgië, Kazachstan, Kirgizië, Moldavië, Oekraïne, Oezbekistan, Russische Federatie (RF), Tadzjikistan, Turkmenistan en Wit-Rusland. Turkmenistan trad in 2005 weer uit als lidstaat en is sindsdien geassocieerd lid. Georgië trad pas in 1993 toe en is in 2008 weer uitgetreden als gevolg van het conflict met Rusland over Zuid-Ossetië. Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) – Europa Nu, http://www.europanu.nl/id/vi4km3mqltpc/gemenebest_van_onafhankelijke_staten_gos, geraadpleegd op 22 februari 2011.

5


primair verwant voelden.5 Daarnaast vormden gewapend conflict6 en welvaartsverschillen7 redenen om te migreren. Teneinde staatloosheid onder deze grote groepen Sovjetmigranten te voorkomen,8 werd in veel voormalige Sovjetrepublieken – doorgaans uitsluitend voor staatloze Sovjetburgers – een vereenvoudigde wijze om het staatsburgerschap aan te vragen gecreëerd, voor personen die er niet woonden maar wel de etniciteit (door de Sovjet autoriteiten zelf bedoeld als ‘nationaliteit’)9 van de staat in kwestie bezaten, of er ooit waren geboren.

5

6

7

8 9

Het betrof met name honderdduizenden etnische Russen die vanuit de overige Sovjetrepublieken naar de RF zijn gemigreerd. Waaronder het Nagorny Karabach conflict, als gevolg waarvan meer dan 300.000 mensen Azerbeidzjan respectievelijk Armenië ontvluchtten en de conflicten in Georgië inzake Abchazië en Zuid-Ossetië. In de RF lag en ligt het welvaartsniveau aanmerkelijk hoger dan in de andere GOS-staten, hetgeen aanleiding gaf en geeft voor een grote migratiestroom richting de RF. En deels ook op aandringen van de OVSE, Raad van Europa en UNHCR. Het begrip ‘nationaliteit’ kan verwarring zaaien. Het begrip wordt veelal gebruikt om etnische komaf en niet zozeer staatsburgerschap mee aan te duiden. Omwille van de duidelijkheid zullen in dit ambtsbericht alleen de termen staatsburgerschap en etniciteit worden gebruikt en zal de term nationaliteit vermeden worden.

6


3

Introductie op de staatsburgerschapskwestie

3.1

Staatsburgerschap in de Sovjet-Unie De eerste Wet op het staatsburgerschap van de Sovjet-Unie dateert uit 1924. Hierna volgden nog de wetten van 1930, 1931, 1938, 1978 en laatstelijk 1990. De burgers van de Sovjet-Unie beschikten over een binnenlands paspoort van de Sovjet-Unie met daarin een woonregistratie in de vorm van een stempel of een inlegvel.10 In het binnenlands paspoort stond eveneens de etniciteit vermeld.11 Het verkrijgen van het staatsburgerschap bij geboorte vond plaats volgens het ius sanguinis beginsel, hetgeen betekent dat een kind het Sovjet staatsburgerschap verkreeg via de ouders, ongeacht de plaats van geboorte. In de Sovjet-Unie was men zowel Sovjetburger als burger van een afzonderlijke deelrepubliek. Het burgerschap van de deelrepubliek werd bepaald door de vaste woonplaats en wijzigde automatisch bij vestiging in een andere deelrepubliek. Meervoudig staatsburgerschap was in de Sovjet-Unie niet toegestaan. Verlies van het staatsburgerschap was mogelijk in geval van langdurig verblijf in het buitenland en kon alleen per decreet van de Opperste Sovjet. Personen die in de Sovjet-Unie geboren waren en er woonden kon het staatsburgerschap ontnomen worden. Dit kwam evenwel bijna niet voor en betrof voornamelijk personen die door de Opperste Sovjet als dissident werden aangemerkt.12

3.2

Armeense staatsburgerschapswetgeving Vóór de onafhankelijkheid waren de inwoners van de toenmalige Socialistische Sovjetrepubliek (SSR) Armenië staatsburger van de Unie van Socialistische Sovjetrepublieken (USSR). Op grond van woonregistratie (propiska) op het grondgebied van Armenië bezaten zij tevens het burgerschap van de SSR Armenië. Het vraagstuk van staatsburgerschap van de Republiek Armenië werd voor het eerst expliciet geregeld in de Staatsburgerschapswet van 1995. In de periode tussen de onafhankelijkheid op 21 september 1991 en de inwerkingtreding van de Staatsburgerschapswet op 16 november 1995 werd de oude Staatsburgerschapswet van de (voormalige) USSR gebruikt.

10 11 12

De zogenaamde ‘propiska’. De zogenaamde ‘vijfde regel’. Een bekend voorbeeld hiervan is Nobelprijswinnaar Alexandr Solzjenitsyn die in 1974 werd verbannen. Hij herkreeg het staatsburgerschap van de Sovjet-Unie in 1990.

7


De Wet op het staatsburgerschap van de Republiek Armenië is op 16 november 1995 aangenomen en in werking getreden.13 Sindsdien is de staatsburgerschapswetgeving verschillende malen aangepast. In 2007 heeft een aanpassing plaatsgevonden met betrekking tot het verkrijgen van het Armeense staatsburgerschap en het meervoudig staatsburgerschap.14 Door deze aanpassing kunnen etnische Armeniërs met een buitenlands staatsburgerschap het Armeense staatsburgerschap verkrijgen zonder hun buitenlandse staatsburgerschap op te geven.15 De laatste aanpassing van de Staatsburgerschapswet vond plaats in 2010. Hoofdstuk vier gaat in op de Staatsburgerschapswet.

3.3

Grondwet van de Republiek Armenië De huidige Armeense Grondwet is op 27 november 2005 via een referendum aangenomen en op 4 december 2005 in werking getreden. Artikel 11.3 van de Grondwet stelt het wettelijk kader voor staatsburgerschap van de Republiek Armenië.16 Personen met een Armeense etniciteit kunnen het staatsburgerschap verkrijgen via een vereenvoudigde procedure. Volgens artikel 30.1 mag niemand het staatsburgerschap van de Republiek Armenië, dan wel het recht om het staatsburgerschap te wijzigen, worden ontnomen. De kwestie van het dubbele staatsburgerschap is verder uitgewerkt in de Staatsburgerschapswet.

13

14 15 16

Zie ook algemeen ambtsbericht Staatsburgerschaps- en vreemdelingenwetgeving in de republieken van de voormalige Sovjet-Unie van augustus 2002. Zie ook algemeen ambtsbericht Armenië van augustus 2010. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 131. Grondwet van de Republiek Armenië, artikel 11.3.

8


4

Staatsburgerschap van de Republiek Armenië

4.1

Verkrijgen van het staatsburgerschap Er is een aantal gronden waarop het staatsburgerschap van Armenië kan worden verkregen: 1) door erkenning als staatsburger; 2) door geboorte;17 3) door naturalisatie; 4) door herstel van staatsburgerschap; 5) op basis van internationale verdragen waarbij Armenië partij is; 6) op andere gronden als vermeld in de Wet op het staatsburgerschap.18 Zoals de uitwerking van deze gronden hieronder laat zien, is de Staatsburgerschapswet veelal gebaseerd op etniciteit. Wat betreft de aanvraagprocedures gelden voor etnische Armeniërs eenvoudigere procedures dan voor niet-etnische Armeniërs.

4.1.1

Erkenning Op basis van de nu geldende wet worden de volgende personen beschouwd als staatsburger van de Republiek Armenië:19 1. Alle burgers van de voormalige Socialistische Sovjetrepubliek (SSR) Armenië die op 4 juli 1995 (de dag voorafgaand aan de inwerkingtreding van de Armeense Grondwet) hun permanente woonplaats20 op het grondgebied van de Republiek Armenië hadden. Ook mochten zij op dat moment niet in het bezit zijn van een ander staatsburgerschap. Personen die aan dat criterium voldeden maar wel een vreemd staatsburgerschap bezaten, konden het Armeense staatsburgerschap verkrijgen indien zij binnen een jaar na inwerkingtreding van de Staatsburgerschapswet afstand hadden gedaan van hun vreemde staatsburgerschap.

17

18 19 20

De provisies in de Staatsburgerschapswet met betrekking tot geboorte gelden met terugwerkende kracht. Hierdoor dekken deze provisies tevens de periode tussen de onafhankelijkheid van Armenië en de inwerkingtreding van de Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 9. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië artikel 10. Woonplaats in de zin van woonregistratie/propiska.

9


Etniciteit was bij deze bepaling niet van belang en hoe lang men op dat moment in Armenië woonde ook niet. Men kreeg het Armeense staatsburgerschap van rechtswege. 2. Staatlozen of voormalige burgers van andere Sovjetrepublieken die geen buitenlands staatsburger zijn, die hun permanente woonplaats21 in Armenië hebben. Om het Armeense staatsburgerschap te verkrijgen, moeten deze personen vóór 31 december 2012 een verzoek hiertoe indienen bij de bevoegde Armeense autoriteiten. Tot deze groep kunnen tevens worden gerekend staatloze personen die vóór de dag van de inwerkingtreding van de Staatsburgerschapswet van 1995 ten minste drie jaar lang hun permanente woonplaats in Armenië hadden. De periode waarin het verzoek moet worden gedaan werd in eerste instantie op één jaar (tot uiterlijk 17 november 1996) vastgesteld, maar werd in de loop der jaren telkens weer verlengd, momenteel tot het einde van 2012. De verkrijging van het Armeense staatsburgerschap moet door de betrokkene worden aangevraagd en gebeurt dus niet automatisch. 3. Staatloze ex-burgers van de voormalige SSR Armenië van etnisch Armeense afkomst die buiten Armenië wonen of hebben gewoond. In dit geval is het niet (langer) van belang of de betrokkene vóór of ná de onafhankelijkheid dan wel de inwerkingtreding van de Staatsburgerschapswet van 1995 of de Grondwet van 1995 uit Armenië is vertrokken. Tot maart 2001 was de verkrijging van het Armeense staatsburgerschap op deze wijze alleen mogelijk voor personen die tevens tot de inwerkingtreding van de Staatsburgerschapswet van 1995 bij een consulaire vertegenwoordiging van Armenië in het buitenland waren geregistreerd. De personen die tot deze categorie behoren, worden van rechtswege als staatsburger van Armenië erkend. Deze bepaling heeft sinds 2001 tevens betrekking op personen die bij de Armeense autoriteiten onbekend zijn, omdat zij geen woonregistratie in Armenië hebben en niet geregistreerd zijn bij een consulaire vertegenwoordiging van Armenië. Deze personen zullen zich daarom bekend moeten maken bij de Armeense autoriteiten om in aanmerking te komen voor het Armeense staatsburgerschap.

21

Woonplaats in de zin van woonregistratie/propiska.

10


4.1.2

Armeens staatsburgerschap door geboorte22

4.1.2.1

Afstamming De Armeense wetgeving is, voor zover het de verkrijging van het staatsburgerschap bij geboorte betreft, gebaseerd op het beginsel van ius sanguinis, dat wil zeggen verkrijging door afstamming van Armeense ouder(s).23 Hierbij kunnen zich drie situaties voordoen: -

-

Bij geboorte van het kind zijn beide ouders Armeens staatsburger. Het kind verkrijgt dan het Armeense staatsburgerschap, ongeacht de geboorteplaats. Bij geboorte van het kind is één van de ouders Armeens staatsburger en de andere ouder is onbekend of staatloos. Het kind verkrijgt dan het Armeense staatsburgerschap. Bij de geboorte van het kind is één van de ouders Armeens staatsburger en de andere ouder in het bezit van een ander staatsburgerschap. In dit geval wordt het staatsburgerschap van het kind bepaald door een schriftelijke overeenkomst tussen de ouders. Hierbij is de plaats van geboorte niet relevant. Wanneer een dergelijke overeenkomst ontbreekt, verkrijgt het kind het Armeense staatsburgerschap indien het geboren is op Armeens grondgebied of indien het anders staatloos zou worden of indien beide ouders een permanente verblijfplaats hebben op Armeens grondgebied.

Bovengenoemde regels zijn zonder onderscheid van toepassing op zowel kinderen die zijn geboren binnen een huwelijk als buitenechtelijke kinderen. Ook de Grondwet bepaalt dat elk kind dat afstamt van ten minste één Armeense ouder recht heeft op het Armeense staatsburgerschap.24

4.1.2.2

Geboorte op grondgebied Indien beide ouders staatloos zijn en het kind op Armeens grondgebied geboren is, verkrijgt het het Armeense staatsburgerschap.25 Aangenomen mag worden dat deze regel tevens van toepassing is op kinderen die slechts één ouder hebben, mits die ouder staatloos is.

22 23

24 25

Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 11 en 12. De provisies in de Staatsburgerschapswet met betrekking tot geboorte gelden met terugwerkende kracht. Hierdoor dekken deze provisies tevens de periode tussen de onafhankelijkheid van Armenië en de inwerkingtreding van de Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië. Grondwet van de Republiek Armenië, artikel 30.1. Op grond van de jus soli regel ofwel geboorte op grondgebied.

11


De verkrijging van het staatsburgerschap vindt plaats van rechtswege. Het is voor de ouders van het kind niet mogelijk om de verkrijging van het Armeense staatsburgerschap ongedaan te maken. Bovengenoemde regels zijn zonder onderscheid van toepassing op zowel kinderen die zijn geboren binnen een huwelijk als buitenechtelijke kinderen.

4.1.3

Staatsburgerschap door naturalisatie26

4.1.3.1

‘Gewone’ naturalisatie Een persoon van achttien jaar of ouder die in staat is om te werken en nog niet in het bezit is van het staatsburgerschap van Armenië kan hiertoe een verzoek indienen. Naturalisatie is alleen mogelijk indien de verzoeker voldoet aan de volgende (cumulatieve) voorwaarden: - Hij heeft gedurende een periode van ten minste drie jaar voorafgaand aan het verzoek legaal in Armenië gewoond (zijn geregistreerde woonplaats in Armenië gehad). Het gaat hier om een onafgebroken periode.27 - Hij moet zich in het Armeens kunnen uitdrukken. - Hij is bekend met de Grondwet van Armenië.

4.1.3.2

‘Vereenvoudigde’ naturalisatie Naast deze ‘gewone’ naturalisatie voorziet de Staatsburgerschapswet in een ‘vereenvoudigde’ naturalisatie. Aan personen die in aanmerking komen voor de vereenvoudigde naturalisatie worden de voorwaarden van driejarig verblijf en kennis van de Armeense taal niet gesteld. Deze vorm van naturalisatie is van toepassing op: - echtgenoten van Armeense staatsburgers of ouders van een Armeens kind; - kinderen van personen die in het verleden het Armeense staatsburgerschap bezaten of in Armenië zijn geboren. De verkrijging van het Armeense staatsburgerschap is in dit geval uitsluitend mogelijk indien het kind binnen drie jaar na het bereiken van de achttienjarige leeftijd een aanvraag heeft ingediend; - personen die Armeense voorouders hebben;28 - personen die na 1 januari 1995 uit eigen beweging afstand hebben gedaan van het Armeense staatsburgerschap.

26 27 28

Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 13. Zie voor het verkrijgen van dit legale verblijf paragraaf 6.1 (Vreemdelingenwet). Dit is gelijk aan zijnde van etnisch Armeense afkomst.

12


Daarnaast kunnen personen die een uitzonderlijke dienst aan Armenië hebben bewezen het staatsburgerschap van de Republiek Armenië verkrijgen, zonder dat zij aan de voor naturalisatie geldende voorwaarden hoeven te voldoen.

4.1.3.3

Weigeringsgronden Een naturalisatieverzoek wordt zowel in geval van een gewone als vereenvoudigde naturalisatie geweigerd, indien de verzoeker met zijn handelingen schade berokkent aan de staatsveiligheid of maatschappelijke veiligheid van Armenië, de maatschappelijke orde, de volksgezondheid en het volkskarakter, dan wel de rechten en vrijheden of de eer en de goede naam van personen schaadt. Een naturalisatieverzoek kan zonder opgaaf van reden worden afgewezen.29

4.1.4

Herstel Het verlies van het Armeense staatsburgerschap wordt officieel per decreet van de president.30 Bij verlies van het staatsburgerschap is het mogelijk herstel aan te vragen, tenzij de verzoeker valt onder de weigeringsgronden genoemd in 4.1.3.3 of tenzij de verzoeker reeds een keer eerder het staatsburgerschap van Armenië is ontnomen.31 De procedure die gevolgd moet worden voor herstel van het staatsburgerschap is gelijk aan de aanvraagprocedure.32

4.1.5

Op basis van internationale verdragen Armenië is partij bij de twee VN verdragen betreffende staatloosheid: - 1954 Convention relating to the Status of Stateless Persons - 1961 Convention on the Reduction of Statelessness Hiermee heeft Armenië zich gecommitteerd aan het voorkomen van staatloosheid en het verkrijgen van het staatsburgerschap voor staatlozen.33 Het is evenwel niet zo dat het Armeense staatsburgerschap direct kan worden verkregen door middel van deze verdragen.

29 30 31 32 33

Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 13(6). Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 25 en 26. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 14. Voor de aanvraagprocedure zie paragraaf 5.1. Zie verder paragraaf 7.3 (Staatloosheid).

13


4.1.6

Andere gronden

4.1.6.1

Armeens staatsburgerschap voor (alleenstaande) minderjarige kinderen Verkrijgen Voor kinderen jonger dan veertien jaar geldt het volgende: - Beide ouders van het kind hebben het Armeense staatsburgerschap verkregen. Het kind verkrijgt dan het Armeense staatsburgerschap van rechtswege. - Eén van de ouders verkrijgt het Armeense staatsburgerschap, terwijl de andere ouder een ander staatsburgerschap heeft of staatloos is. Het kind verkrijgt het Armeense staatsburgerschap indien beide ouders instemmen of wanneer het kind in Armenië woont en de ouder die het Armeense staatsburgerschap bezit instemt.34 Een kind van onbekende ouders, dat zich op het grondgebied van de Republiek Armenië bevindt, wordt beschouwd als een Armeens staatsburger.35 Verliezen Voor kinderen jonger dan veertien jaar geldt het volgende: - Beide ouders verliezen het Armeense staatsburgerschap. Het kind zal dan zijn Armeense staatsburgerschap van rechtswege kwijtraken, mits hij het staatsburgerschap van een andere staat bezit of verkrijgt. - Eén van de ouders verliest het Armeense staatsburgerschap, terwijl de andere ouder Armeens staatsburger is. Het kind verliest dan het Armeense staatsburgerschap niet. Het kind kan het staatsburgerschap wel verliezen wanneer beide ouders met het verlies instemmen of wanneer het kind buiten de Republiek Armenië woont en de ouder die het Armeense staatsburgerschap bezit met het verlies instemt.36 In bovengenoemde gevallen geldt dat een kind van veertien jaar of ouder moet instemmen met het verlies of het verkrijgen van het Armeense staatsburgerschap.37

34 35 36 37

Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 16. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 20. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 17. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 22.

14


4.1.6.2

Armeens staatsburgerschap in geval van adoptie38 Als een minderjarig kind geadopteerd wordt, krijgt het van rechtswege het Armeense staatsburgerschap wanneer beide adoptieouders het Armeense staatsburgerschap bezitten of wanneer één van de adoptieouders Armeens staatsburger is en de andere staatloos. Wanneer één van de adoptieouders Armeens staatsburger is en de ander een andere nationaliteit heeft, verkrijgt het kind het Armeense staatsburgerschap indien: - de beide adoptieouders instemmen (indien het kind wél een staatsburgerschap bezit); - het kind woonachtig is in de Republiek Armenië en de Armeense adoptieouder instemt met de verkrijging van het Armeense staatsburgerschap (indien het kind wél een staatsburgerschap bezit); - het kind staatloos is of door de adoptie staatloos dreigt te worden. In dit geval verkrijgt het kind het Armeense staatsburgerschap van rechtswege. Als het kind al in het bezit is van het Armeense staatsburgerschap geldt bij adoptie het volgende: - Beide adoptieouders van het kind bezitten een buitenlands staatsburgerschap. Het kind behoudt dan het Armeense staatsburgerschap. Alleen op verzoek van de adoptieouders kan het kind afzien van het Armeense staatsburgerschap. - Eén van de adoptieouders van het kind bezit een buitenlands staatsburgerschap en de ander is Armeens staatsburger. Het kind behoudt dan het Armeense staatsburgerschap. Alleen op verzoek van de adoptieouders kan het kind afzien van het Armeense staatsburgerschap. - Beide adoptieouders van het kind zijn staatloos. Het kind behoudt dan het Armeense staatsburgerschap. - Eén van de adoptieouders is staatloos en de ander is Armeens staatsburger. Het kind behoudt dan het Armeense staatsburgerschap. In bovengenoemde gevallen geldt dat een kind van veertien jaar of ouder moet instemmen met het verlies of het verkrijgen van het Armeense staatsburgerschap.39

4.2

Dubbel of meervoudig staatsburgerschap De kwestie van het dubbele of meervoudige staatsburgerschap is per amendement van februari 2007 verankerd in de wet. Etnische Armeniërs met een buitenlands staatsburgerschap kunnen hierdoor het Armeense staatsburgerschap verkrijgen zonder dat zij het huidige verliezen.

38 39

Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 18 en 19. Staatsburgeschapswet van de Republiek Armenië, artikel 22.

15


De Wet op het staatsburgerschap van Armenië verklaart dat een persoon met een dubbel of meervoudig staatsburgerschap in Armenië slechts als Armeens staatsburger wordt beschouwd.40 Het hebben van andere staatsburgerschappen houdt in Armenië niet in dat men automatisch het Armeense staatsburgerschap verliest. Het verkrijgen van een ander staatsburgerschap naast het Armeense staatsburgerschap moet binnen een maand na verkrijging bij de Armeense autoriteiten gemeld worden.41 In de praktijk gebeurt dit niet altijd. Sinds het begin van 2008 is de nieuwe wetgeving omtrent het dubbele staatsburgerschap geïmplementeerd. Sindsdien is het aantal aanvragen voor het Armeense staatsburgerschap gestegen. Voor 2008 moesten burgers bij het aannemen van het Armeense staatsburgerschap hun oorspronkelijke staatsburgerschap opgeven. Met name van de kant van de in de coalitie zittende Republikeinse Partij was veel weerstand tegen de invoering van wetgeving inzake het dubbele staatsburgerschap. Men was vooral gekant tegen het recht van de bezitters van een dubbel staatsburgerschap om te mogen stemmen in Armeense verkiezingen. Onder druk van de toenmalige president, Robert Kocharian, is de Republikeinse Partij schoorvoetend akkoord gegaan met het aannemen van het wetsartikel. Kocharian had al sinds het begin van zijn presidentschap aangestuurd op erkenning van het dubbele staatsburgerschap. De Armeense Revolutionaire Federatie (ARF, ook wel bekend als de Dashnak Partij) – een andere partij deel uitmakend van de coalitie – was voorstander van de invoering van het dubbele staatsburgerschap. ARF heeft traditioneel veel aanhangers onder Armeniërs in de diaspora.42 Uitbreiding van het potentiële electoraat was derhalve in het voordeel van die partij.

4.3

Verlies van het staatsburgerschap

4.3.1

Huwelijk Het Armeense staatsburgerschap vervalt niet door huwelijk met een niet-Armeens staatsburger. Wanneer één van de beide echtelieden van staatsburgerschap verandert, heeft dat geen gevolgen voor het staatsburgerschap van de ander.43

40 41 42

43

Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 131. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 131. Emil Danielyan: Armenia allows dual citizenship amid controversy (25 februari 2007), www.eurasianet.org. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 6.

16


4.3.2

Ontneming Het Armeense staatsburgerschap kan worden ontnomen in drie gevallen: -

Indien de betrokkene gedurende een periode van zeven jaar buiten Armenië heeft gewoond en zonder geldige reden verzuimd heeft zich te registeren bij een Armeense vertegenwoordiging in het buitenland. Deze verliesgrond geldt alleen indien de betrokkene het staatsburgerschap heeft verkregen door naturalisatie (m.u.v. groepsnaturalisatie).44 Voor de berekening van de periode van zeven jaar geldt tevens verblijf in het buitenland tussen 21 september 1991 (onafhankelijkheid Armenië) en 16 november 1995 (inwerkingtreding van de Staatsburgerschapswet). In alle andere gevallen leidt langdurig verblijf buiten het grondgebied van de Republiek Armenië niet tot verlies van het Armeense staatsburgerschap.45

-

Indien het Armeense staatsburgerschap is verkregen door middel van het indienen van valse documenten of valse informatie.46

-

Indien de betrokkene in strijd met de bepalingen van de Armeense Staatsburgerschapswet het staatsburgerschap van een derde land heeft verkregen.47 Onduidelijk is op welke gevallen deze bepaling toeziet, aangezien de wet geen bijzondere voorwaarden stelt aan de verkrijging van een ander staatsburgerschap door Armeense staatsburgers. Tevens bepaalt de Grondwet dat het recht om het staatsburgerschap te wijzigen van niemand mag worden ontnomen.48

De Armeense Grondwet stelt dat ontneming van het staatsburgerschap verboden is.49 Het betreffende artikel doelt echter op willekeurige ontneming. Artikel 25 van de Staatsburgerschapswet is daardoor niet in strijd met de Grondwet. Op basis van artikel 25 van de Staatsburgerschapswet is in 2010 van zes personen het Armeense staatsburgerschap ontnomen. De president van de Republiek Armenië beslist bij verordening over ontneming van het Armeense staatsburgerschap.50

44 45 46 47 48 49 50

Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 25 onder 1. Staatsbugerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 6. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 25 onder 2. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 25 onder 3. Grondwet van de Republiek Armenië, artikel 30.1. Grondwet van de Republiek Armenië, artikel 30.1. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 26.

17


4.3.3

Verlies van het Armeense staatsburgerschap op verzoek51 Iedere staatsburger van de Republiek Armenië die achttien jaar of ouder is kan een verzoek tot beëindiging van het staatsburgerschap indienen. Het verzoek kan worden afgewezen indien: - ten aanzien van de verzoeker een strafrechtelijk onderzoek is begonnen; - ten aanzien van de verzoeker een nog uit te voeren rechterlijk vonnis of besluit bestaat; - beëindiging van het staatsburgerschap in strijd is met de belangen van staatsveiligheid van de Republiek Armenië; - de persoon in kwestie nog onvoldane verplichtingen heeft jegens de staat, commerciële en non-gouvernementele organisaties of staatsburgers van Armenië. Een verzoek tot het doen van afstand van het Armeense staatsburgerschap kan zowel in Armenië als in het buitenland worden ingediend. Het is evenmin vereist dat de verzoeker zijn vaste woonplaats (in de zin van woonplaatsregistratie) buiten Armenië heeft.

4.4

Overgangsrecht Met betrekking tot het overgangsrecht is in de Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië een provisie opgenomen waarin de overgang van het Sovjet staatsburgerschap naar het Armeense staatsburgerschap beschreven staat. Dit artikel is besproken in paragraaf 4.1.1 (Erkenning).

4.5

Vaststellen staatsburgerschap (vermeend) Armeense vreemdeling Het Armeense staatsburgerschap blijkt uit een Armeens paspoort. Voor personen onder de zestien jaar kan het Armeense staatsburgerschap tevens worden vastgesteld door middel van de geboorteakte (met een expliciete aantekening omtrent het staatsburgerschap) of een staatsburgerschapscertificaat.52 Indien iemand niet (meer) over documenten beschikt die zijn staatsburgerschap bewijzen, kunnen de gegevens echter toch op andere wijze verkregen worden. Zo beschikt het Passport and Visa Department of the Police in Jerevan, dat beter bekend is onder de oude Russische afkorting OVIR, over een digitaal

51 52

Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 24. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 4.

18


registratiesysteem, waarin officiële documenten en gegevens opgeslagen staan.53 Documenten vanaf 1995 zijn allemaal digitaal beschikbaar in het registratiesysteem. Documenten van voor 1995 zijn in beginsel in papieren vorm beschikbaar, maar mogelijkerwijs decentraal gearchiveerd. Indien een vreemdeling met onrechtmatig verblijf in Nederland stelt staatsburger te zijn van de Republiek Armenië maar dit niet kan aantonen met documenten, dan kunnen de Armeense autoriteiten middels het OVIR registratiesysteem achterhalen of dit juist is. Aan de hand van de naam van deze persoon (bij voorkeur voornaam, vadersnaam en familienaam) kan hij in het systeem gevonden worden. Er kan tevens gezocht worden op adres, maar in Armenië hebben (zeker in de kleinere plaatsen en dorpen) niet alle straten een naam. In een dergelijk geval kan er gezocht worden op het nummer van het gebouw en het appartementnummer, aangezien alle gebouwen voorzien zijn van een uniek adres.54 In het registratiesysteem worden geen vingerafdrukken opgeslagen en er is evenmin een centrale database met vingerafdrukken. Ook worden er op dit moment nog geen biometrische gegevens opgeslagen, maar dit zal de komende jaren veranderen met de komst van het biometrische paspoort. In het kader van terugkeer vindt er samenwerking plaats tussen de Nederlandse en Armeense autoriteiten bij het vaststellen van land van herkomst en staatsburgerschap van (vermeend) Armeense vreemdelingen in Nederland. In een dergelijk geval wordt de vreemdeling geïnterviewd door een afgevaardigde van het Armeense Ministerie van Buitenlandse Zaken. Tijdens dit interview wordt het verhaal van de vreemdeling getoetst, bijvoorbeeld door analyse van de taal (dialecten) en kennis van het gebied waar de vreemdeling vandaan zegt te komen. Indien het daadwerkelijk een Armeens staatsburger betreft, wordt een instructie gegeven aan het Armeense consulaat, waar vervolgens een travel document voor de vreemdeling afgegeven wordt.

53

54

Het betreft een centraal register waar ook decentraal gegevens kunnen worden ingevoerd. In heel Armenië zijn 61 lokale centra van OVIR, waar onder andere geboortes kunnen worden geregistreerd en paspoorten kunnen worden aangevraagd. De gegevens die decentraal binnenkomen, worden iedere twee weken bijgewerkt in het systeem. Het registratiesysteem van OVIR bevat naast de gegevens van OVIR zelf ook gegevens van andere ministeries, zoals familiegegevens, adresgegevens, geboorteakte, paspoortgegevens, stemregistratie, strafbare feiten, dienstplicht, overlijden. In het ene geval een uniek adres via plaats, straat, woningnummer en waar geen plaatsen straatnamen zijn via gebouwnummer en woningnummer.

19


4.6

Rol van Armeense diplomatieke en consulaire vertegenwoordigingen De diplomatieke en consulaire vertegenwoordigingen van Armenië in het buitenland spelen de rol van tussenpersoon bij staatsburgerschapsaangelegenheden tussen de aanvrager en OVIR. Indien vanuit het buitenland een aanvraag met betrekking tot staatsburgerschap wordt gedaan, neemt de ambassade of het consulaat de aanvraag en de overige documenten van de aanvrager in ontvangst en stuurt deze door naar het Armeense Ministerie van Buitenlandse Zaken, die het vervolgens naar OVIR stuurt. Het besluit op de aanvraag wordt door OVIR weer naar het Ministerie van Buitenlandse Zaken gezonden, die het vervolgens doorzendt naar de diplomatieke of consulaire vertegenwoordiging. Deze informeert ten slotte de aanvrager over het genomen besluit. Diplomatieke of consulaire vertegenwoordigingen zijn bevoegd inhoudelijke verklaringen af te leggen over de status van een aanvraag of verlies van staatsburgerschap, zoals een zgn. ‘to whom it may concern’ verklaring. Er is echter geen wettelijke basis voor dergelijke verklaringen, waardoor een juridische waarde ervan ontbreekt. Deze verklaringen hebben dan ook slechts een informatieve waarde.

20


5

Procedure ter verkrijging en beëindiging van het staatsburgerschap

5.1

Aanvraagprocedure Met steun van de OVSE heeft OVIR posters laten drukken waarop precies aangegeven staat wat de procedure is voor het aanvragen van het Armeense staatsburgerschap. De posters hangen op alle 61 OVIR-afdelingen in het land. Bij de posters wordt bovendien een telefoonnummer vermeld voor vragen en klachten, zodat eventuele misstanden direct door burgers gemeld kunnen worden. De aanvraag van het staatsburgerschap volgens de vereenvoudigde procedure dient te geschieden bij het hoofdkwartier van OVIR in Jerevan of op de consulaire afdeling van een Armeense diplomatieke vertegenwoordiging in het buitenland55 (aangezien de eis van verblijf in Armenië niet geldt). De aanvraag volgens de reguliere procedure kan alleen bij OVIR in Jerevan.56 Welke documenten moeten worden overgelegd verschilt per geval, afhankelijk van de situatie. Doet men de aanvraag in het buitenland, dan moet men andere documenten inleveren dan in Armenië en het verschilt ook of het gaat om een tweede of eerste staatsburgerschap. Ook verschilt het of de vereenvoudigde procedure gevolgd wordt, of dat er sprake is van de reguliere procedure.57 Indien een persoon al het Armeense staatsburgerschap bezit maar een tweede staatsburgerschap verkrijgt, kan worden volstaan met een melding bij de paspoortenafdeling van een willekeurig politiebureau. Om het Armeense staatsburgerschap aan te vragen, moeten de volgende documenten overgelegd worden:58 1) ingevuld aanvraagformulier; 2) paspoort en een kopie daarvan; 3) pasfoto 35 x 45, zes stuks; 4) verklaring omtrent gezondheid;

55

56

57

58

Indien er in het betreffende land geen diplomatieke of consulaire vertegenwoordiging is, kan betrokkene zich wenden tot de diplomatieke of consulaire vertegenwoordiging van een buurland van het betreffende land. Back to Armenia: http://backtoarmenia.am/?hcat=3&scat=29, geraadpleegd op 24 november 2010. Alle procedurestappen en termijnen tussen het indienen van de aanvraag en de uiteindelijke beslissing zijn terug te vinden in Besluit 1390 van 23 november 2007 (zie bijlage). Welke van de documenten uit verderop genoemde opsomming in welke situaties moeten worden overgelegd, staat beschreven in Besluit 1390 van 23 november 2007, lid 2 t/m 10. Zie Besluit 1390 van 23 november 2007.

21


5) verklaring omtrent het wel of niet veroordeeld te zijn in het land van staatsburgerschap of, ingeval betrokkene geen staatsburgerschap bezit, in het land waar het reisdocument is afgegeven; 6) geboorteakte en een kopie daarvan; 7) huwelijksakte en een kopie daarvan; 8) paspoort van de echtgenote/echtgenoot en een kopie daarvan of een verklaring omtrent haar/zijn staatsburgerschap; 9) geboorteakte van kind(eren) en een kopie daarvan of een verklaring ter bevestiging van het Armeense staatsburgerschap en een kopie daarvan of het paspoort van de staatsburger van de Republiek Armenië en een kopie daarvan; 10) document ter bevestiging van de Armeense etniciteit: geboorteakte van de ouder(s) (grootvader of grootmoeder of zus of broer) en een kopie daarvan of een ander document als bewijs van etniciteit; 11) verklaring omtrent onafgebroken verblijf in de Republiek Armenië gedurende de laatste drie jaren; 12) verklaring omtrent de verblijfsstatus van de persoon zonder een staatsburgerschap en een kopie daarvan of het reisdocument en het document betreffende de verblijfsstatus van de betrokkene in de Republiek Armenië en de kopieën daarvan.59 Geen enkel ander document mag gevraagd worden door de autoriteiten. De kosten voor het aanvragen van het staatsburgerschap bedroegen in de verslagperiode 15.000 dram.60 Wanneer iemand het Armeense staatsburgerschap aanvraagt, krijgt hij een ontvangstbewijs van de aanvraag. In de toekomst is het de bedoeling om een code/nummer aan de aanvraag te koppelen, waardoor de status van de aanvraag precies gevolgd kan worden. De president van de Republiek Armenië beslist bij verordening in alle kwesties met betrekking tot het verkrijgen (naturalisatie, herkrijging) van het Armeense staatsburgerschap.61 Er wordt dan tevens een afschrift van deze verordening afgegeven, waaruit blijkt dat de betreffende persoon het Armeense staatsburgerschap heeft verkregen.62 Indien de aanvraag tot het verkrijgen van het Armeense staatsburgerschap wordt afgewezen, moet dit schriftelijk binnen een termijn van vijf dagen aan de aanvrager 59 60 61 62

Deze lijst was voorheen langer en is ingekort met het amendement op 29 januari 2010. In de verslagperiode was 1 euro ongeveer 520 dram. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 26. Zie bijlage nr. 3 bij Besluit 1390 van 23 november 2007.

22


bekend gemaakt worden.63 Deze termijn geldt echter niet voor aanvragen die vanuit het buitenland worden gedaan. Indien betrokkene een aanvraag voor het Armeense staatsburgerschap heeft gedaan via een diplomatieke of consulaire vertegenwoordiging in het buitenland, zal hij ook via deze post van het besluit (zowel inwilliging als afwijzing) op de hoogte gesteld worden. De kopieën van het decreet van de president worden dan door OVIR naar het Armeense Ministerie van Buitenlandse Zaken verzonden, waarna deze de diplomatieke of consulaire vertegenwoordiging informeert.

5.2

Procedure ter beëindiging van het staatsburgerschap Het beëindigen van het Armeense staatsburgerschap kan bij OVIR of een Armeense consulaire vertegenwoordiging in het buitenland. De president heeft beslissingsbevoegdheid over deze zaak.64 Er moeten documenten overgelegd kunnen worden waaruit blijkt dat de betreffende persoon een ander staatsburgerschap heeft (verkregen). Om het Armeense staatsburgerschap te beëindigen, moeten tevens de volgende documenten overgelegd worden:65 1) ingevuld aanvraagformulier; 2) paspoort en een kopie daarvan; 3) pasfoto 35 x 45, zes stuks; 4) huwelijksakte (indien van toepassing) en een kopie daarvan; 5) geboorteakte van kind(eren) en een kopie daarvan; 6) militair boekje of de verklaring omtrent inschrijving (voor dienstplichtigen, burgers in de militaire dienst leeftijd of premilitary leeftijd).66 De president van de Republiek Armenië beslist bij verordening in alle kwesties met betrekking tot het verlies (ontneming, toestemming tot het doen van afstand) van het Armeense staatsburgerschap.67 Wanneer de beëindiging is goedgekeurd, krijgt de betreffende persoon een document waarin de beëindiging van het Armeense staatsburgerschap bevestigd wordt. Het document is tevens voorzien van een pasfoto en een stempel.

63 64

65 66 67

Besluit 1390 van 23 november 2007, lid 31. Alle procedurestappen en termijnen tussen het indienen van de aanvraag en de uiteindelijke beslissing zijn terug te vinden in Besluit 1390 van 23 november 2007 (zie bijlage). Zie Besluit 1390 van 23 november 2007. Deze lijst was voorheen langer en is ingekort met het amendement op 29 januari 2010. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 26.

23


Indien de aanvraag tot het beëindigen van het Armeense staatsburgerschap wordt afgewezen, moet dit schriftelijk binnen een termijn van vijf dagen aan de aanvrager bekend gemaakt worden.68 Zoals in de vorige paragraaf reeds is beschreven, geldt dat deze termijn niet van toepassing is op aanvragen die vanuit het buitenland worden gedaan.69

68 69

Besluit 1390 van 23 november 2007, lid 31. Zie paragraaf 5.1 (Aanvraagprocedure).

24


6

Andere Armeense wetten met raakvlakken aan staatsburgerschap

6.1

Vreemdelingenwet De Vreemdelingenwet van de Republiek Armenië is aangenomen in 2006. De wet is geamendeerd in 2010. De Vreemdelingenwet behandelt zaken met betrekking tot de toegang van vreemdelingen tot Armenië, het verblijf op het territorium van Armenië, doorgang bij reizen door Armenië, vertrek uit Armenië en relaties met andere vreemdelingen. De wet is niet van toepassing op zaken met betrekking tot vluchtelingenstatus of politiek asiel in Armenië.70 De artikelen uit hoofdstuk drie van de Vreemdelingenwet met betrekking tot verblijfsstatussen zijn relevant voor het verkrijgen van het Armeense staatsburgerschap door naturalisatie.71 De Vreemdelingenwet stelt dat er in Armenië drie verschillende verblijfsstatussen bestaan: -

de tijdelijke verblijfsstatus. Deze status kan worden verleend aan iedere vreemdeling die grondige redenen heeft om één jaar of langer in Armenië te verblijven. Dit kan bijvoorbeeld zijn vanwege:  studie;  werk;  huwelijk met een Armeens staatsburger of een legaal in Armenië verblijvende vreemdeling;  het zijn van familie van een Armeens staatsburger of een legaal in Armenië verblijvende vreemdeling (ouder, broer, zus, echtgeno(o)t(e), kind, grootmoeder, grootvader, kleinkind);  het zich bezighouden met ondernemerschap;  het zijn van Armeense afkomst. De tijdelijke verblijfsstatus wordt verleend voor één jaar, maar kan steeds opnieuw met een jaar verlengd worden.72

-

de permanente verblijfsstatus. Deze status kan worden verleend aan iedere vreemdeling die kan aantonen dat hij familie in Armenië heeft, woonruimte heeft en in zijn eigen onderhoud kan voorzien en voorafgaand aan de aanvraag voor permanent verblijf minimaal drie jaar op een rechtmatige manier in

70 71 72

Vreemdelingenwet van de Republiek Armenië, artikel 1. Zie paragraaf 4.1.3 (Naturalisatie). Vreemdelingenwet van de Republiek Armenië, artikel 15.

25


Armenië heeft gewoond. Ook kan de status verleend worden aan een vreemdeling van Armeense afkomst of aan een vreemdeling die zich bezighoudt met ondernemerschap in Armenië. De permanente verblijfsstatus wordt verleend voor vijf jaar, maar kan steeds opnieuw met vijf jaar verlengd worden.73 -

de speciale verblijfsstatus. Deze wordt verleend aan vreemdelingen die etnisch Armeens zijn. Ook kan het verleend worden aan vreemdelingen die zich bezighouden met economische of culturele activiteiten in Armenië. De speciale verblijfsstatus wordt verleend voor een periode van tien jaar en er is een mogelijkheid tot verlengen.74

Een vreemdeling die in het bezit is van één van bovenstaande verblijfsstatussen geniet niet alle rechten die een Armeens staatsburger heeft. Hij heeft bijvoorbeeld geen stemrecht en mag zich niet verkiesbaar stellen. Bovenstaande verblijfsstatussen kunnen in Armenië worden aangevraagd bij OVIR. De speciale verblijfsstatus kan tevens in het buitenland aangevraagd worden bij de diplomatieke of consulaire vertegenwoordiging. Via deze vertegenwoordiging en het Armeense Ministerie van Buitenlandse Zaken komt de aanvraag dan bij OVIR terecht. Voor personen die bij het aanvragen van het Armeense staatsburgerschap niet in aanmerking komen voor het doorlopen van de vereenvoudigde procedure,75 geldt dat zij de normale procedure doorlopen voor buitenlanders die genaturaliseerd willen worden. De normale procedure stelt als eis dat de aanvrager drie jaar legaal in Armenië moet hebben verbleven, wat gerealiseerd kan worden door middel van een (tweemaal te verlengen) tijdelijke verblijfsstatus.

6.2

Vluchtelingenwet Op 14 januari 2009 is een nieuwe vluchtelingenwet van kracht geworden.76 Deze nieuwe wet is in samenspraak met verschillende NGO’s en UNHCR tot stand gekomen. Het grootste verschil met de oude Vluchtelingenwet is dat onder de nieuwe Vluchtelingenwet het onderscheid tussen de reguliere vluchtelingenstatus

73 74 75 76

Vreemdelingenwet van de Republiek Armenië, artikel 6. Vreemdelingenwet van de Republiek Armenië, artikel 18. Zie paragraaf 4.1.3 (Naturalisatie). United Nations in Armenia: http://www.un.am/?laid=1&com=module&module=static&id=97, geraadpleegd op 15 september 2010.

26


en de tijdelijke asielstatus is vervallen. De wet op politiek asiel bleef sinds oktober 2001 onveranderd.77 De Migration Agency is verantwoordelijk voor het vluchtelingen- en asielbeleid. Na structurele hervormingen binnen de Armeense regering is de Migration Agency in 2005 onderdeel geworden van het Ministry of Territorial Administration. De Agency houdt zich onder andere bezig met zaken als vluchtelingen, asielzoekers, ontheemden, arbeidsmigratie en hervestiging. De Migration Agency is onderverdeeld in departementen, waarvan de belangrijkste zijn: het Vluchtelingen Departement, het Asielzoekers Departement en het Departement voor Migratieprogramma’s.78 Hoewel de Migration Agency verantwoordelijk is voor het vluchtelingen- en asielbeleid, is deze dienst nog niet goed toegerust voor deze taak. Men beschikt er nauwelijks over country of origin informatie, waardoor statusbepaling moeilijk is. Daarnaast kent de nieuwe Vluchtelingenwet nog veel gaten. Er zijn problemen met statusbepaling, de documentatieprocedure en het aantekenen van beroep. Verder verloopt de implementatie erg langzaam. Ook is de Vluchtelingenwet op sommige punten niet in overeenstemming met andere wetten. De Criminal Code stelt bijvoorbeeld dat op het illegaal binnenkomen van Armenië (zonder visum, documenten, et cetera) een gevangenisstraf staat. De Vluchtelingenwet stelt echter dat dit niet strafbaar is.79

6.2.1

Verblijfsrecht In de jaren negentig van de vorige eeuw vluchtten ongeveer 360.000 personen vanuit Azerbeidzjan naar Armenië. Dit waren vrijwel allemaal etnische Armeniërs. Inmiddels zijn vrijwel al deze vluchtelingen genaturaliseerd of vertrokken naar andere landen. Deze vluchtelingen kunnen, wanneer ze nog niet genaturaliseerd zijn, tot eind 2012 gebruik maken van de vereenvoudigde procedure om het Armeense staatsburgerschap te verkrijgen. In totaal werden tot eind 2009 81.300 vluchtelingen genaturaliseerd. Er zouden in Armenië nog ongeveer 4.000 nietgenaturaliseerde etnisch Armeense vluchtelingen uit Azerbeidzjan zijn. De etnisch Armeense vluchtelingen uit Azerbeidzjan waren hoofdzakelijk afkomstig uit de steden. In Armenië kwamen ze veelal terecht op het platteland, 77 78

79

Zie ook algemeen ambtsbericht Armenië van augustus 2010. Official website of the Migration Agency of the Ministry of Territorial Administration of the Republic of Armenia: http://backtoarmenia.am/?page=ma, geraadpleegd op 24 november 2010. Vluchtelingenwet van de Republiek Armenië, artikel 28.

27


hetgeen zorgde voor aanpassingsproblemen.80 Het grootste sociale probleem bij de opvang van deze etnische Armeniërs was en is het verschil in cultuur. In Armenië oefenen de bevolking noch de overheid druk op de vluchtelingen uit om terug te keren. Aangezien terugkeer naar Azerbeidzjan voor etnische Armeniërs uit Azerbeidzjan uitgesloten wordt geacht, richt de hulpverlening zich met name op permanente huisvesting voor deze groep. In het kader van het Housing Purchase Certificates project81 dat in 2005 van start ging, werden deze vluchtelingengezinnen geholpen bij het kopen van een huis. Eind 2009 werd het project echter beëindigd en vervangen door een systeem waarbij vluchtelingen die in (staats-)hostels verblijven, de woonruimte kunnen privatiseren.82 Na bijna twintig jaar leven nog steeds veel etnisch Armeense vluchtelingen uit Azerbeidzjan onder slechte omstandigheden in Armenië. De Armeense autoriteiten richten hun aandacht vooral op de nieuwe vluchtelingen uit vooral Irak. UNHCR heeft zich in de verslagperiode hoofdzakelijk met huisvesting bezig gehouden, onder andere door het ondersteunen van projecten waarbij bestaande gebouwen zoals scholen worden omgebouwd tot huisvesting voor vluchtelingen en asielzoekers. Verder heeft UNHCR in samenwerking met Mission Armenia en het lokale Rode Kruis programma’s opgezet waarin de meest kwetsbare vluchtelingen- of asielzoekersgezinnen worden voorzien van geld voor voedsel of stookkosten.83

80

81 82

83

Emil Sahakyan, Feature: Ethnic Armenian refugees face challenge of integration (7 mei 2003), http://www.unhcr.org/print/3eb93e184.html. Zie voor meer informatie over dit project het algemeen ambtsbericht Armenië maart 2008. ARKA News Agency, About fifty Armenian refugee families from Azerbaijan to be provided with housing this year, 3 september 2009. Zie ook algemeen ambtsbericht Armenië van augustus 2010.

28


7

Armeens staatsburgerschap in de praktijk

7.1

Etniciteit Zoals al aangegeven, is etniciteit een centraal gegeven in zowel de Staatsburgerschapswet als (in mindere mate) de Vreemdelingenwet. Indien iemand etnisch Armeens is, zal hij/zij over het algemeen geen problemen ondervinden bij het aanvragen en verkrijgen van het Armeense staatsburgerschap of een tijdelijke, permanente of speciale verblijfsstatus. Ook etnische Armeniërs uit Azerbeidzjan kunnen in principe zonder problemen Armeens staatsburger worden. De Armeense etniciteit kan aangetoond worden middels de geboorteakte, waarin de etniciteit van de ouders beschreven staat. In zowel de geboorteaktes uit de Sovjetperiode als de recente Armeense geboorteaktes staat informatie met betrekking tot etniciteit vermeld. In geval van diaspora kan de Armeense etniciteit tevens achterhaald worden op basis van de gegevens van de ouders of grootouders. Indien geboorteaktes ontbreken, wordt het bewijzen van de etniciteit echter moeilijker. Etnische origine zou blijken uit de op –yan eindigende typisch Armeense achternaam. Deze achternaam komt veel voor, maar kan echter niet als graadmeter aangemerkt worden, omdat er ook andere Armeense achternamen84 bestaan. Tevens kan de achternaam in geval van afstamming in de loop der jaren getransformeerd zijn (bijvoorbeeld naar het Arabisch), waardoor deze niet meer op –yan eindigt. Dit maakt het achterhalen moeilijk. De etnisch-gebaseerde provisie in de Staatsburgerschapswet maakt het voor nietetnische Armeniërs moeilijker het Armeense staatsburgerschap aan te vragen en te verkrijgen. Dit geldt vooral voor staatloze personen van niet-Armeense afkomst die op dit moment buiten Armenië verblijven, maar gedurende de Sovjetperiode lang in Armenië hebben gewoond (of er zijn geboren) zonder het staatsburgerschap te hebben verkregen. Als niet-etnische Armeniër is het niet mogelijk vanuit het buitenland het staatsburgerschap aan te vragen, tenzij men valt onder de categorieën genoemd in artikel 13 lid 2 van de Staatsburgerschapswet.85 Men moet dan eerst de naturalisatieprocedure als buitenlander doorlopen. Dit houdt in dat men eerst drie jaar legaal in Armenië verbleven moet hebben, voordat men het Armeense staatsburgerschap kan aanvragen. Voor staatlozen die buiten Armenië verblijven is dit voor zover bekend niet mogelijk.

84 85

Voorbeelden zijn: ‘Rshtuni’, ‘Adonts’, ‘Grigorov’. Zie ook paragraaf 4.1.3.2 (‘Vereenvoudigde’ naturalisatie).

29


7.2

Gemengde huwelijken86 Voor de niet-Armeense partner in een gemengd huwelijk die in Armenië wil gaan wonen, geldt het volgende: indien het huwelijk buiten Armenië is gesloten, dient het huwelijk gelegaliseerd te worden door de Armeense ambassade. Het echtpaar heeft geen speciale toestemming of document nodig om Armenië binnen te komen. Wel moet de niet-Armeense partner in Armenië een verblijfsvergunning aanvragen. Voor dit doel dient betrokkene zijn/haar identiteit aan te tonen en een gelegaliseerde huwelijksakte te overleggen. Volgens de Staatsburgerschapswet kan de buitenlandse partner middels de vereenvoudigde procedure het Armeense staatsburgerschap verkrijgen.87 Wanneer het geen wettig geregistreerd huwelijk betreft, moet de niet-Armeense partner in het buitenland bij de Armeense ambassade een visum aanvragen. Met een geldig visum kan betrokkene tot 120 dagen in Armenië verblijven. Voor een voortgezet verblijf dient betrokkene een verblijfsvergunning aan te vragen.88 Dit alles geldt in theorie ook voor Armeense burgers met een Azeri-partner. Er zijn geen bijzondere wettelijke bepalingen voor Azeri, maar in de praktijk komt het niet voor dat etnische Azeri het Armeense staatsburgerschap aanvragen. Er zijn nauwelijks Azeri in Armenië. Er zijn geen gevallen bekend van gemengd ArmeensAzeri gehuwden die een aanvraag hebben gedaan voor het Armeense staatsburgerschap. In theorie krijgen zij geen andere behandeling dan gemengd gehuwden met andere etniciteiten, maar iedere aanvraag wordt individueel beoordeeld. Azeri hebben in principe geen visum nodig om Armenië te betreden, maar aangezien de grenzen gesloten zijn, gebeurt dit vrijwel niet. Soms wordt een uitzondering gemaakt voor bijzondere gevallen, zoals sportteams of artiesten.

7.3

Rechtszekerheid Formeel kan tegen weigering om een verzoek tot staatsburgerschap in behandeling te nemen, overtredingen van de beslistermijn en handelingen in strijd met de Staatsburgerschapswet door de betrokkene beroep ingediend worden bij de rechter.89 Eveneens kan beroep worden aangetekend tegen beslissingen omtrent staatsburgerschap (bijvoorbeeld het besluit dat men geen recht heeft op het

86 87 88

89

Zie ook algemeen ambtsbericht Armenië van augustus 2010. Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 13. Niet-Armeense partners kunnen in aanmerking komen voor de tijdelijke verblijfsstatus, die één jaar geldig is en steeds met één jaar verlengd kan worden. Zie paragraaf 6.1 (Vreemdelingenwet). Staatsburgerschapswet van de Republiek Armenië, artikel 30.

30


Armeense staatsburgerschap of het besluit dat geen afstand kan worden gedaan van het Armeense staatsburgerschap). Verschillende bronnen laten echter weten dat het rechtssysteem in Armenië niet onafhankelijk is.

7.4

Staatloosheid Op dit moment telt Armenië slechts zes officiële staatloze personen. Het gaat hier om geregistreerd staatlozen, die in het bezit zijn van een staatlozenpaspoort. Het land telt echter ook een aantal niet-geregistreerde staatlozen.90 Uit een recent91 onderzoek van UNHCR en UNICEF dat is uitgevoerd in drie van de elf provincies in Armenië (Jerevan, Guegarkunik en Shirak)92 is gebleken dat van 145 kinderen de geboortes niet geregistreerd zijn. Hoeveel geboortes er in de overige provincies niet geregistreerd zijn, is vooralsnog niet bekend. Personen die niet geregistreerd zijn, kunnen slechts in beperkte mate deelnemen aan de Armeense samenleving. Zo beschikken zij bijvoorbeeld niet over een paspoort, hebben zij geen toegang tot medische en sociale voorzieningen en kunnen zij geen onderwijs volgen. Naast het in kaart brengen van de grootte van de groep niet-geregistreerden,93 is het doel van het onderzoek om deze personen juridische bijstand te verlenen en een strategie te ontwikkelen94 om deze nietregistratie in de toekomst te voorkomen. 90 91 92

93

94

Het betreft hier de facto staatlozen. September t/m december 2009. De provincie Jerevan wordt gekenmerkt door een groot aantal sociaal achtergestelde gezinnen en gezinnen die in hostels wonen, de provincie Guegarkunik door een groot aantal vluchtelingen en de provincie Shirak door een groot aantal personen die in armoede leven en dakloos zijn. Volgens experts komt niet-registratie vaker voor bij risicogroepen binnen de samenleving, zoals sociaal achtergestelde en incomplete gezinnen (ongetrouwde moeders, gescheiden ouders) en vluchtelingen. Experts afkomstig van o.a. het Ministerie van Binnenlandse Zaken, Ministerie van Justitie en het Ministerie van Gezondheid, weeshuizen, kraamklinieken, speciale scholen en poliklinieken hebben hiertoe een aantal suggesties gedaan. Van belang is onder andere het creëren van kennis en bewustzijn van registratie onder de bevolking, waarbij alle rechten die voortvloeien uit het hebben van een geboorteakte worden uitgelegd, evenals de negatieve gevolgen indien men hierover niet beschikt (via TV, pamfletten, aanplakbiljetten in de registratiekantoren en kraamklinieken). Ook moet er betere coördinatie bestaan tussen de verschillende instanties die betrokken zijn bij geboorteregistratie, met name door actieve samenwerking tussen registratiekantoren en medische instellingen. Tevens kunnen er verbeteringen worden doorgevoerd in de huidige wetgeving en de toepassing ervan, zoals het zoveel mogelijk terugdringen van het aantal in te dienen documenten.

31


Niet-geregistreerden kunnen zich op een later moment alsnog laten registreren. Hun fact of birth zal dan eerst door de rechtbank vastgesteld worden. Personen die in Armenië uit Armeense ouders zijn geboren en daar ook zijn opgegroeid, maar niet staan ingeschreven in het geboorte- en/of bevolkingsregister worden, indien bewezen kan worden dat betrokkene van Armeense afkomst is,95 toegelaten tot Armenië bij terugkeer uit het buitenland.

95

Bijvoorbeeld door middel van een interview. Zie ook paragraaf 4.5 (Vaststellen staatsburgerschap (vermeend) Armeense vreemdeling).

32


Literatuur Voor dit ambtsbericht is gebruik gemaakt van de volgende openbare bronnen: ARKA News Agency About fifty Armenian refugee families from Azerbaijan to be provided with housing this year (3 september 2009) CIA The World Factbook, Armenia (24 november 2010)

Websites: Back to Armenia, Official website of the Migration Agency of the Ministry of Territorial Administration of the Republic of Armenia: www.backtoarmenia.am/?page=ma Emil Danielyan, Armenia allows dual citizenship amid controversy (25 februari 2007) www.eurasianet.org Ministerie van Buitenlandse Zaken van de Republiek Armenië: www.armeniaforeignministry.com/ National Statistical Service of the Republic of Armenia: www.armstat.am Parliament of the Republic of Armenia: www.parliament.am Emil Sahakyan, Feature: Ethnic Armenian refugees face challenge of integration (7 mei 2003) www.unhcr.org/print/3eb93e184.html United Nations in Armenia: www.un.am

33


Wetteksten: Besluit van de Regering van de Republiek Armenië, Nr. 1390-N, 23 november 2007 en geamendeerd op 29 januari 2010 (beëdigde vertaling) Grondwet van de Republiek Armenië, 27 november 2005 (via de officiële website van het Armeense parlement, www.parliament.am) Law of the Republic of Armenia on the Citizenship of the Republic of Armenia, laatst gewijzigd op 6 april 2010 (onofficiële vertaling) Law of the Republic of Armenia on Refugees and Asylum, 27 november 2008 (onofficiële vertaling) Republic of Armenia Law on Aliens, laatst gewijzigd op 2 februari 2010 (onofficiële vertaling)

34


I

Overzichtskaart van Armenië in de Kaukasus

35


II

Besluit van de Regering van de Republiek Armenië nr. 1390, 23 november 2007

36


37


38


39


40


41


42


43


44


45


46

Staatsburgerschaps- en vreemdelingenwetgeving in de republieken van de voormalige Sovjet-Unie: Armenië

Recommend Documents