Sport & Spel op de BSO De Gouden Combinatie

Sport & Spel op de BSO De Gouden Combinatie

2

Inleiding

Een compleet sport- en spelaanbod voor de BSO Samen spelen en sporten. Kinderen beleven er ontzettend veel plezier aan en dat is het aller belangrijkste! Onder deskundige begeleiding is het bovendien goed voor hun gezondheid, hun motorische, hun mentale én hun sociale ontwikkeling. Want kinderen zijn dan niet zomaar lekker actief bezig. Spelenderwijs leren ze ook nieuwe technische vaardigheden, samenwerken, grenzen verleggen, omgaan met regels, respect en sportief gedrag. Al deze positieve effecten komen samen in ‘Sport & Spel op de BSO’, een structureel sport- en spelaanbod voor de buitenschoolse opvang. Voor de jongste kinderen (circa 4-7 jaar) is er een algemeen aanbod. Daarmee leren zij de beginselen van bewegen en sporten en maken zij kennis met vier zaalsporten: badminton, basketball, handbal en volleybal. Deze vier sporten hebben elk

ook een sportspecifiek aanbod. Daarmee leren de oudere kinderen (circa 8-12 jaar) meer vaardigheden van de vier zaalsporten. ‘Sport & Spel op de BSO’ is gebaseerd op een nauwe en langdurige samenwerking tussen BSO-organisatoren en lokale sportverenigingen. Die samenwerking kan op verschillende manieren vorm krijgen. De gemeente kan daarbij met haar buurtsportcoaches en combinatiefunctionarissen een belangrijke stimulerende en ondersteunende rol vervullen. Het gemeenschappelijke doel is om zoveel mogelijk kinderen het plezier van sporten en spelen te laten ontdekken. Jong geleerd is oud gedaan en daarmee draagt ‘Sport & Spel op de BSO’ bij aan de gezondheid en sportparticipatie van de Nederlandse bevolking.

3

Sport & Spel op de BSO Wie? ‘Sport & Spel op de BSO’ is een product van Stichting Sport&Co en vier zaalsportbonden: Badminton Nederland, de Nederlandse Basketball Bond, het Nederlands Handbal Verbond en de Nederlandse Volleybal Bond. Het aanbod is ontwikkeld en uitgebreid getest binnen één van de Proeftuinen Nieuwe Sportmogelijkheden van NOC*NSF, gesubsidieerd door het ministerie van VWS. De ervaringen met ‘Sport & Spel op de BSO’ zijn zo positief, dat de betrokken organisaties het structureel in hun aanbod hebben opgenomen.

Wat? Een structureel sport- en spelaanbod voor alle kinderen op de BSO. De beginnende kinderen (richtlijn: 4-7 jaar) leren de basis van bewegen en sporten door oefeningen gebaseerd op de sporten badminton, basketball, handbal en volleybal. Dat gebeurt met behulp van de Sport & Spel Box. Die bevat naast een map met aantrekkelijke sport- en spelactiviteiten ook eenvoudige sportmaterialen, zoals ballen, rackets, pylonen en linten. Voor de pedagogisch medewerkers van de BSO wordt een workshop georganiseerd, waarin zij leren hoe zij de inhoud van de Sport & Spel Box verantwoord en creatief kunnen gebruiken. Naast dit algemene sport- en spelaanbod is er ook een sportspecifiek aanbod, dat perfect aansluit op de Sport&Spel Box. Met het sportspecifieke aanbod leren de meer geoefende kinderen (richtlijn: 8-12 jaar) extra vaardigheden die nodig zijn om badminton, basketball, handbal en/of volleybal te spelen. Het aanbod wordt voor de BSO verzorgd door gediplomeerde trainers van lokale sportverenigingen. Die maken daarbij gebruik van producten die de zaalsportbonden speciaal voor kinderen in de basisschoolleeftijd hebben ontwikkeld.

4

Indien gewenst kunnen de trainers ook het algemene sport- en spelaanbod verzorgen. Met een aantal producten van de zaalsportbonden kunnen pedagogisch medewerkers zelf aan de slag.

Waar? ‘Sport & Spel op de BSO’ wordt op dit moment binnen 25 gemeenten aangeboden. Elke locatie voorziet in het algemene aanbod en een sportspecifiek aanbod voor minimaal twee zaalsporten. De bedoeling is om het aanbod in de toekomst naar meer gemeenten uit te breiden. Geïnteresseerde BSO-organisaties, verenigingen en gemeenten zijn dan ook van harte welkom om zich daarvoor aan te melden.

Wanneer? De sport- en spelactiviteiten vinden plaats tijdens de uren van de naschoolse opvang, op vrije dagen en tijdens vakanties.

Hoe? Om van het sport- en spelaanbod een langdurig succes te maken, is een goede samenwerking tussen BSO-organisator en lokale sportverenigingen vereist. Een centrale coördinator is daarbij essentieel. Dit kan een trainer of lid van een betrokken vereniging zijn, maar bijvoorbeeld ook een combinatiefunctionaris of buurtsportcoach van de gemeente. Een medewerker van de betrokken zaalsportbonden helpt bij de lokale opzet. De BSO-organisator bepaalt in overleg met de lokale sportverenigingen hoe het sport- en spelaanbod eruit gaat zien. Sport en Spel op de BSO’ valt op verschillende manieren te gebruiken. Zo kan het algemene aanbod voor de jongste kinderen worden ingezet en het

Kansen voor de BSO • Onderscheiden van andere BSO-organisaties • Een structureel, breed en gevarieerd sport- en spelaanbod • Extra aandacht voor motorische ontwikkeling van kinderen • Vier sporten, één aanspreekpunt • Professionele begeleiding • Sport op BSO-uren ontlast ouders bij heen en weer rijden naar sportverenigingen

Kansen voor de sportvereniging • Maatschappelijk profileren richting BSO, gemeente, ouders en sponsoren • Kinderen al jong met sport in aanraking brengen • Kinderen worden later sneller lid van sport vereniging • Verenigingstraining geïntegreerd in de BSO-activiteiten • Gezondere vereniging door besparing op zaalhuur en vergoeding trainers • Opleiding pedagogisch medewerker voor trainers • Samenwerking met andere sportverenigingen

Kansen voor de gemeente • Maatschappelijk voordeel: meer kinderen aan het sporten • Bijdrage aan gemeentelijk beleid (o.a. sportparticipatie, bestrijding overgewicht, sociale cohesie) • Samenwerking met BSO en sportverenigingen • Belangrijke spilfunctie voor combinatiefunctionaris • Gebruik sportaccommodaties op ongangbare tijden (15.30-17.30 uur)

sportspecifieke aanbod voor de oudere. Het is echter ook mogelijk om het complete aanbod voor alle kinderen beschikbaar te stellen. Zij kunnen dan bijvoorbeeld meedoen aan een uur algemeen aanbod en vervolgens een uur sportspecifiek aanbod of inschrijven op bepaalde onderdelen. Uitgangspunt is dat de BSO-organisator alle kosten draagt, verantwoordelijk is voor een geschikte sporten spelruimte en voor aanschaf van de Sport & Spel Box. Verenigingen leveren gediplomeerde trainers en aanvullend sportspecifiek materiaal. De gemeente kan accommodatie beschikbaar stellen, financieel ondersteunen, behulpzaam zijn bij de coördinatie en/ of het verzorgen van sport- en spelactiviteiten door een buurtsportcoach of combinatiefunctionaris.

5

Algemeen: de Sport & Spel Box De Sport & Spel Box is een laagdrempelig activiteitenpakket, waarmee ook pedagogisch medewerkers zonder sportieve achtergrond aan de slag kunnen. Bij de activiteiten staat het sport- en spelplezier van kinderen voorop. Hun natuurlijke drang naar zelfontplooiing en samenwerking krijgt daarbij alle ruimte. Een kleurrijke activiteitenmap met spelkaarten geeft heldere instructies voor de uitvoering van alle mogelijke sport- en spelvormen. Die zijn gericht op het ontdekken en ontwikkelen van de motoriek, balvaardigheid en andere basistechnieken bij kinderen. Daarbij valt te denken aan oog-handcoördinatie en vaardigheden voor gooien, vangen, mikken, stuiteren en slagbewegingen. De spelkaarten passen binnen één van de drie fasen van een sport- en spelactiviteit: warming-up, oefeningen

Het aanbod en spelvormen. Veel daarvan houden tegelijkertijd een speelse kennismaking met badminton, basketbal, handbal en volleybal in. De leskaarten zijn heel flexibel inzetbaar. Het maakt niet uit of het om een speelkwartier of om twee uur gymles gaat; om een grote of kleine groep; een grote of kleine ruimte; binnen of buiten. Met de spelkaarten valt uitgebreid te variëren. Behalve de activiteitenmap bevinden zich in de Sport & Spel Box ook alle materialen die voor de uitvoering van de sport- en spelactiviteiten nodig zijn. Tijdens een workshop krijgen de pedagogisch medewerkers tips voor een verantwoord en creatief gebruik van de inhoud van de Sport & Spel Box.

Materialen Sport & Spel Box • 1 ballennet • 12 yellow ballen • 12 foamballen • 8 mini-ballen • 1 ballenpomp • 8 pylonen • 12 badmintonrackets • 12 linten • 2 elastische toversnoeren

6

badminton Voor ‘Sport & Spel op de BSO’ maken trainers van badmintonverenigingen gebruik van bestaande producten van Badminton Nederland. Om te beginnen is dat de lesmap ‘Kennismaken met Badminton’, die speciaal voor basisschoolleerlingen is ontwikkeld. De lessen zijn erop gericht om kinderen op aantrekkelijke wijze de beginselen van de badmintontechniek bij te brengen. ‘Sla je slag!’ is een apart lesprogramma voor kinderen van 5 t/m 8 jaar. Het bestaat uit twaalf spelen gericht op de ontwikkeling van oog-handcoördinatie en uit twaalf racketspelen. De spelen kunnen afzonderlijk of in combinatie met elkaar worden gespeeld, in verschillende variaties. Ze vallen ook goed in te passen in bredere sport- en bewegingslessen. Het lespakket is in 2012 ontwikkeld door vier racketsportbonden. Medewerkers van basisscholen, BSO en sportverenigingen kunnen er

zelf eenvoudig mee aan de slag. Alle leskaarten zijn via internet beschikbaar: www.bewegensamenregelen.nl/slajeslag. Nog een badmintonproduct zijn de Yonex Kids Games. Deze activiteit is ontwikkeld voor kinderen tussen de 8 en 12 jaar die geen competitie willen spelen. In maximaal drie uur tijd nemen teams van vier kinderen het tegen elkaar op tijdens een aantal badmintonwedstrijdjes en een vaardigheidscircuit. Gezelligheid staat voorop, er wordt op verschillende niveaus gespeeld en de regels worden soepel gehanteerd. Tijdens het vaardigheidscircuit komen de basis-vormen van het badmintonspel aan bod: hooghouden, mikken en treffen, ver slaan, voetenwerk en tactiek. Hierbij wordt gebruik gemaakt van houten spelmaterialen. Alle kinderen die meedoen, krijgen na afloop van het evenement een certificaat.

7

basketball ‘Be a basketball STAR’ is een lessenreeks voor het naschoolse aanbod, waarmee pedagogisch medewerkers zelfstandig aan de slag kunnen. Natuurlijk kan ook de lokale vereniging de lessen uit het boekje verzorgen. De Nederlandse Basketball Bond heeft de lessen ontwikkeld om kinderen in de leeftijd van 6-12 jaar kennis te laten maken met de sport. De nadruk ligt niet op het aanleren van de technieken, maar op het uitproberen en plezier beleven. De kinderen kunnen allemaal een echte Basketball STAR worden door zich volgens de STAR-waarden te gedragen. Dat zijn Sportiviteit, Teamwork, Acceptatie en Respect (STAR). Daarnaast maken de kinderen kennis met de FUNdamentals: schieten, dribbelen, passen en de lay-up. Elke les kunnen ze een sticker voor hun eigen basketballpaspoort verdienen. De FUNdamentals en STAR-waarden komen terug tijdens laagdrempelige wedstrijdjes Peanutbasketball (3 tegen 3) en de Basketball Race4Fun, een race tegen de klok. De Race4Fun-scores worden op het paspoort genoteerd, zodat het kind die een volgende keer kan verbeteren. Uiteindelijk gaat elke deelnemer. Trainers, sportmedewerkers, maar ook pedagogisch medewerkers kunnen direct en zelfstandig met ‘Be a basketball STAR’ aan de slag. Wie dat wil, kan ook eerst een workshop voor gebruik van de lessenreeks volgen. Peanut’s Playground is een levensecht bordspel dat kinderen op een leuke en eenvoudige manier met basketball in aanraking brengt. Aan het spel kunnen zes teams van één tot wel twintig spelers tegelijk meedoen. Elk team verplaatst zich na het gooien van een dobbelsteen met een eigen pion over het gezamenlijke grote speelbord van 2 bij 2 meter. Bij elk vak op het speelbord hoort een basketballoefening die elk team op een eigen speelbord uitvoert. Dit kan buiten op een plein of binnen in de gymzaal en kan zo lang duren als de pedagogisch medewerker of trainer bepaalt.

8

Hoe sneller een team alle oefeningen correct volbrengt, des te eerder het de finish bereikt. Tijdens het spel worden niet alleen basketballvaardigheden uitgevoerd, maar komen ook de vier STAR-waarden aan bod. Winnen is niet het belangrijkste, maar het plezier dat de deelnemers beleven. Een team dat goed samenwerkt, zal merken dat het succesvoller is. Afhankelijk van de beschikbare ruimte, kunnen er tot honderd mensen tegelijk aan Peanut’s Playground meedoen. Doordat de basketballopdrachten voor elk niveau aanpasbaar zijn, is het spel niet alleen geschikt voor kinderen, maar kunnen er ook volwassenen en minder validen aan meedoen. Be a Basketball STAR en Peanuts Playground kunnen worden aangeschaft via de webshop van de Nederlandse Basketball Bond: www.basketball.nl

handbal Voor ‘Sport & Spel op de BSO’ maken handbaltrainers onder meer gebruik van de lesmap ‘Kennismaken met Handbal’ voor het basisonderwijs. De lessen zijn erop gericht om kinderen op aantrekkelijke wijze de basisprincipes van handbal bij te brengen. Een mooie aanvulling op deze kennismakingslessen is ‘Tchoukbal’. Ook voor dit snelle spel heeft het Nederlands Handbal Verbond (NHV) een aantal leskaarten met oefeningen en spelvariaties beschikbaar. Tchouckbal vertoont veel technische en tactische overeenkomsten met handbal. In Nederland wordt het vooral als alternatieve trainingsvorm voor handbal gebruikt, maar elders in de wereld is het een zelfstandig spel met eigen competities. Bij tchoukbal werpt een speler de bal zo hard mogelijk tegen een frame met een terugverend net (de tchouk, die lijkt op een trampoline). Als de speler of één van zijn teamgenoten de bal weet te vangen, is er een punt gescoord. De tegenpartij moet dit voorkomen door de bal zelf te vangen.

Beach Handb all

Nog dynamischer dan tchoukbal is ‘Beachhandbal’, de strandvariant van handbal. Teams van vier spelers scoren op dezelfde wijze als bij handbal, maar krijgen extra punten voor hele creatieve en spectaculaire doelpunten. Op BSO-locaties met een geschikt veld in de buurt kunnen de oudere leeftijdsgroepen met beachhandbal kennismaken. Trainers kunnen daarbij gebruik maken van speciale leskaarten ‘Beachhandbal’. Ook dynamisch is ‘Streethandbal’. Dat wordt zowel binnen als buiten gespeeld; op veldjes van minimale afmetingen, met één klein doeltje en flexibele spelregels. Streethandbal is in 2010 ontstaan in Denemarken en pas in 2012 in Nederland geïntroduceerd. Het NHV is volop bezig met de verdere ontwikkeling van deze handbalvariant en richt zich daarbij nadrukkelijk op scholen en BSO.

9

volleybal Het volleybalaanbod van ‘Sport & Spel op de BSO’ is gebaseerd op ‘Cool Moves Volley’. Bij volleybalverenigingen leren kinderen in de leeftijd van 5-12 jaar met dit lessenprogramma stapsgewijs volleybal spelen. Voor basisscholen zijn er aparte kennismakingslessen en clinics Cool Moves Volley. De kracht van Cool Moves Volley is dat het inspeelt op de ontwikkeling en het bijbehorende sport- en spelniveau van kinderen. Er zijn zes vaardigheidsniveaus. Elk niveau heeft betrekking op één levensjaar en is steeds iets moeilijker dan het vorige niveau. Op niveau 1 (5/6-jarigen) gaat het om gooien en vangen, terwijl kinderen op niveau 6 (11/12-jarigen) alle volleybaltechnieken onder de knie hebben, zoals smashen, bovenhands opslaan en passen.

10

Voor beachvolleybal heeft de Nevobo een vergelijkbaar leerplan, het Kadijk Beachvolley Start System (KBSS). Plezier, zoveel mogelijk balcontact en aandacht voor de juiste techniek staan daarbij centraal. Er wordt gewerkt met groeistappen, die vastliggen op leskaarten met heldere instructies. Kinderen kunnen per groeistap een vlag veroveren, waarbij elke groeistap een eigen kleur vertegenwoordigt. Het startniveau heeft de kleur rood. Via wit, blauw en oranje kunnen kinderen doorgroeien naar het hoogste niveau, de vlag en wimpel. De methode biedt de mogelijkheid om kinderen van verschillende spelniveaus tegen elkaar te laten spelen, door gebruik te maken van handicaps. KBSS kan worden gebruikt op BSO-locaties met een geschikt beachveld in de buurt.

Aan de slag Startsubsidie via de Sportimpuls ‘Sport & Spel op de BSO’ is opgenomen in de Menukaart Sportimpuls van het overheidsprogramma ‘Sport en Bewegen in de Buurt’. Dat houdt in dat lokale sportaanbieders - zoals sportverenigingen, BSOorganisatie en freelance trainers - subsidie kunnen aanvragen om ‘Sport & Spel op de BSO’ samen met andere lokale partijen op te zetten. Het programma ‘Sport en Bewegen in de Buurt’ loopt van 2012-2016. Jaarlijks is er 11 miljoen euro beschikbaar voor de uitvoering van lokale actieplannen. Per actieplan kan minimaal 10.000 tot maximaal 150.000 euro subsidie worden aangevraagd voor maximaal 24 maanden. Vanuit de Sportimpuls worden alleen de (tijdelijke) opstartkosten vergoed. De lokale aanbieder moet in de aanvraag laten zien dat de activiteit na de subsidieperiode zelfstandig kan worden voortgezet. Van gemeenten wordt binnen ‘Sport en Bewegen in de Buurt’ een coördinerende en faciliterende rol verwacht. Door betrokkenheid van de gemeente is het eenvoudiger om verschillende elementen en partijen binnen het programma te combineren. Denk hierbij niet alleen aan de Sportimpuls, maar ook aan de buurtsportcoaches. Het is daarom altijd verstandig om te kijken naar mogelijke samenwerking met gemeente en andere lokale sportaanbieders. De eerste ronde voor subsidieaanvragen is op 5 juni 2012 gesloten, maar er volgen in 2013 tot en met 2016 meer aanvraagronden. Alle informatie over de Sportimpuls is te vinden op de website www. sportindebuurt.nl/sportimpuls. Hier vindt u ook de criteria voor een subsidieaanvraag en het vaste format om

een aanvraag in te dienen. Sportverenigingen kunnen voor ondersteuning bij het indienen van een dergelijke aanvraag ook bij hun eigen sportbond terecht.

Een BSO bij de sportvereniging ‘Sport & Spel op de BSO’ wordt door lokale sportverenigingen aangeboden op locaties van een BSO-organisatie. Een stapje verder gaat de verenigingsBSO. Kinderen worden dan professioneel opgevangen binnen de sportaccommodatie van een sportvereniging. Een Sport- en Spel-BSO combineert buitenschoolse opvang met sportactiviteiten van een vereniging. Kinderen kunnen er traditioneel spelen en ontspannen, maar ook fijn sporten en bewegen. Hierbij werken BSOorganisatie en vereniging(en) nauw samen, met elk hun eigen verantwoordelijkheden. De BSO-organisatie is verantwoordelijk voor de professionele en verantwoorde opvang van de kinderen. Die moet volgens GGD-richtlijnen plaatsvinden binnen een veilige en gezonde omgeving, er moet voldoende gekwalificeerd personeel aanwezig zijn en dat moet werken volgens vaste afspraken en protocollen. De sportvereniging verzorgt tijdens de BSO-middagen haar gebruikelijke jeugdtrainingen. Jeugdleden kunnen buitenschoolse opvang afnemen bij de BSO-organisatie. Ook kinderen die geen lid zijn van de vereniging zijn van harte welkom. Zij kunnen aansluiten bij de verenigingstrainingen of meedoen aan een algemeen sport- en spelaanbod van de BSO.

11

Voordelen: • De vereniging levert een bijdrage om (meer) kinderen in beweging te krijgen en te houden. • Verhuur van de accommodatie aan de BSOorganisatie levert de vereniging extra inkomsten op. • Extra trainingsmogelijkheden voor jeugdleden. • De vereniging kan BSO-kinderen enthousiasmeren voor de sport en nieuwe leden werven. • De vereniging biedt ouders van jeugdleden de extra service van BSO-opvang. • De opvang van kinderen voldoet aan alle wettelijke eisen en is in professionele handen. Verenigingen die een Sport- en Spel-BSO willen realiseren, kunnen een startsubsidie aanvragen via de Sportimpuls (zie vorige pagina). Onderdeel van dit project is een onderzoek naar de mogelijkheden voor een succesvolle opzet. Dit onderzoek kan worden verricht door een consultant van Dubbel:Punt. Contact: [email protected], 06-14419693.

Gestart in 2009, is het Kindercentrum.nl Vakantiespel inmiddels een groot succes. Tijdens vakanties doen er tientallen kinderen aan mee, soms wel 180 op een dag. De kinderen vinden het geweldig, het Kindercentrum. nl heeft een aantrekkelijk aanbod en volleybalvereniging Alterno heeft gedurende de hele vakantie haar sporthal verhuurd. Voor het Vakantiespel bestaat veel interesse bij andere BSO-organisaties en binnenkort gaat het in een tweede gemeente van start. Via de Sportimpuls komt het Vakantiespel ook in aanmerking voor een startsubsidie. Als concept is het namelijk opgenomen in de Menukaart Sportimpuls, onder ‘Sport & Spel op de BSO’ (zie ook ‘Startsubsidie via de Sportimpuls’). Voor meer informatie over de opzet en uitvoering van een eigen Vakantiespel kunnen geïnteresseerden terecht bij Movinge. Dit is het bedrijf van Inge Visser, de bedenkster van het concept. Zij is bereikbaar via: [email protected].

Vakantiespel Het Vakantiespel is een aantrekkelijk alternatief voor de vakantie-BSO. Kinderen van verschillende BSOlocaties komen tijdens vakanties dagelijks samen in een sporthal. Daar kunnen zij meedoen aan een activiteitenprogramma, waarbij per vakantie een thema centraal staat. Het Vakantiespel is ontwikkeld in opdracht van Hetkindercentrum.nl. Deze kinderopvangorganisatie beschikt in en om Apeldoorn over ruim dertig BSOlocaties. Eén daarvan is de Sport & Spel-BSO in de sporthal van volleybalvereniging Alterno, die ook voor het Vakantiespel wordt gebruikt. Doel van het Vakantiespel is om kinderen een onvergetelijke vakantie te bezorgen. Op het programma staan sport en spel, maar ook buitenspel, toneel, bouwen en creatief bezig zijn. Thema’s van de afgelopen jaren in Apeldoorn: Reis rond de Wereld, Olympische Spelen, Filmfestival, Waterweek, Sportweek.

12

Informatie ‘Sport & Spel op de BSO’ BSO-organisatoren, gemeenten en sportverenigingen die met ‘Sport & Spel op de BSO’ aan de slag willen, kunnen met al hun vragen terecht via [email protected].

Ervaringen met Sport & Spel op de BSO Volleybalconsulent Gerben Tuin

Bonden ondersteunen bij lokale opzet GELDERLAND - Gerben Tuin is volleybalconsulent in dienst van de Nevobo. Het afgelopen jaar hielp hij in drie Gelderse gemeenten bij het opzetten van ‘Sport & Spel op de BSO’. Het uitgangspunt in Arnhem, Nijmegen en Millingen aan de Rijn was steeds hetzelfde, maar de uitvoering vraagt altijd om werk op maat. In Nijmegen was BSO-koepel KION enthousiast over het werken met de Sport & Spel Box. In Arnhem had SKAR al verkennende gesprekken met sportverenigingen gevoerd. En in Millingen aan de Rijn wilde de volleybalvereniging graag zelf met ‘Sport & Spel op de BSO’ aan de slag. Aan Gerben Tuin de taak om partijen definitief samen te brengen en de lokale programma’s en afspraken te coördineren.

‘De BSO-medewerkers zijn helemaal gek van de activiteitenmap’

“In alle drie de gemeenten is nu een algemeen aanbod voor de jongste kinderen”, vertelt Tuin. “Dat wordt op meerdere locaties met behulp van de Sport & Spel Box verzorgd door verenigingstrainers of pedagogisch medewerkers van de BSO. De BSO-medewerkers zijn helemaal gek van de activiteitenmap. Leuke, speelse activiteiten en heldere instructies. Daarmee kunnen ze zelf bijdragen aan de brede sportontwikkeling van kinderen. Dat vinden ze prachtig, vooral ook omdat de kinderen er zoveel plezier aan beleven.”

Voor de oudere leeftijdsgroepen is er een sportspecifiek aanbod. Basketball en volleybal in Arnhem, badminton en volleybal in Nijmegen en volleybal in Millingen aan de Rijn. Dit aanbod wordt verzorgd door gediplomeerde verenigingstrainers in door de kinderopvangorganisaties gehuurde accommodaties. “De organisatie van het aanbod is altijd maatwerk”, geeft Gerben Tuin aan. “Niet alle kinderen verblijven dagelijks op de BSO, maar je wilt ze toch met het hele aanbod in aanraking brengen. Dat moet je dus op meerdere dagen organiseren en daarvoor ben je afhankelijk van voldoende beschikbare accommodatie, trainers en BSObegeleiders. Dat vergt soms heel wat gepuzzel, maar in goed onderling overleg zijn we er overal uitgekomen. Er is nu voldoende basis om het aanbod te continueren of verder uit te breiden.”

Instructrice Iris Verbakel

Workshops ‘Sport & Spel op de BSO’ EINDHOVEN – Waar ‘Sport & Spel op de BSO’ van start gaat, volgen pedagogisch medewerkers en verenigingstrainers eerst gezamenlijk een instructieworkshop. Onderlinge kennismaking en van elkaar leren staan daarbij centraal.

Bijna alle workshops worden verzorgd door Iris Verbakel van Stichting Sport & Co. Tachtig heeft zij er inmiddels achter de rug en ze is nog steeds enthousiast. “Ik geef instructie aan twee verschillende groepen mensen, maar die hebben wel allemaal hetzelfde doel. Dat is om kinderen een zo leuk mogelijke tijd te bezorgen. Vanuit dat gezamenlijke doel komt tijdens de workshops steeds een mooie wisselwerking tot stand en dat is geweldig om te zien.”

13

Een instructieworkshop begint met een uur theorie. Daarin wordt het gebruik van de Sport & Spel Box uitgelegd en komt het lesgeven op de BSO aan de orde. “Verenigingstrainers zijn gewend aan kinderen die al voor een sport hebben gekozen en die zoveel mogelijk vaardigheden van die sport willen leren. Dat geldt niet voor BSO-kinderen. Sommige daarvan hebben zelden iets aan sport of bewegen gedaan. Op de BSO hoeven zij ook niets, maar mogen ze van alles. Daar draait het erom dat hun vrije tijd zo leuk mogelijk wordt ingevuld.”

‘Bij BSO-kinderen moet je heel eenvoudig beginnen en van daaruit opbouwen. Succesbeleving speelt daarbij voortdurend een rol’

Van verenigingstrainers vergt dat een andere instelling. Verbakel: “Bij BSO-kinderen moet je heel eenvoudig beginnen en van daaruit opbouwen. Succesbeleving speelt daarbij voortdurend een rol. Voordat kinderen met een bal kunnen gaan stuiteren of schieten, moeten ze eerst nog met een bal leren omgaan. De bal rollen, werken aan oog-handcoördinatie, dat soort basisprincipes aan de hand van eenvoudige, aantrekkelijke oefeningen.” Zulke oefeningen komen aan de orde tijdens het tweede uur van de instructieworkshop. Pedagogisch medewerkers geven dan les met behulp van de Sport & Spel Box. Daarbij worden ze geassisteerd door de verenigingstrainers, die hen van extra lestips voorzien. “Voor de pedagogisch medewerkers is dat vaak spannend of zelfs eng”, weet Verbakel. “Ze weten niet precies wat ze moeten verwachten. Maar ze zijn altijd snel enthousiast, omdat lesgeven met de activititeitenmap echt heel makkelijk blijkt.” De lessen zijn kant en klaar, dus tijdens de workshop wordt vooral aandacht besteed aan het omgaan met een groep kinderen of de manier waarop je een oefening het beste kan uitleggen. “Dat doen we volgens de methode van praatje, plaatje, daadje”, geeft Verbakel aan. “Tijdens je uitleg kun je het beste even voor de kinderen knielen. Dan maak je oogcontact en dat bevordert de concentratie bij de kinderen. Ook zulk soort tips zijn belangrijk.” Tussen alle bedrijven door maken BSO-medewerkers en verenigingstrainers nader kennis met elkaar. Dat bevordert een prettige samenwerking op langere termijn.

14

De verenigingstrainers krijgen ook alvast informatie over de kinderen waarmee ze te maken krijgen, zodat zij hun lessen daarop kunnen aanpassen. “De sfeer is bijna altijd positief”, geeft Iris Verbakel aan. “Na afloop hebben beide partijen meer inzicht in het belang van sport en spel voor kinderen. Ze beseffen dat ze kinderen samen enthousiast kunnen maken voor verenigingssport op latere leeftijd en willen elkaar daarbij graag helpen.” Pedagogisch medewerkster Lisette Atsma

Sport & Spel Box: ‘Leuk, leerzaam, doen!’ ALPHEN AAN DE RIJN ‘Onwijs leuk’ vindt Lisette Atsma het werken met de Sport & Spel Box. In januari 2012 ging de pedagogisch medewerkster van SKA ermee aan de slag. De activiteiten sloegen bij de kinderen meteen aan en zelf heeft ze ontzettend veel geleerd. Ook van de verenigingstrainers, die drie dagen per week een sportspecifiek aanbod verzorgen. Atsma werkt op de BSO-locatie Servatius in de Bonifacius-school, waar ook een gymzaal bij hoort. “Daar organiseerden we al sport- en spelactiviteiten, maar niet erg origineel en er zat al helemaal geen structuur in. Een estafetteloop, een potje voetbal of een hele middag ‘Iemand is ‘m, niemand is ‘m’ of andere spelletjes die ik op internet had gevonden.”

‘Ik wist niet dat er zoveel variatie mogelijk was’

Dankzij de Sport & Spel Box weet Atsma inmiddels dat het ook helemaal anders kan. “Ik wist niet dat er zoveel variatie mogelijk was. De activiteitenmap staat vol met oefeningen en spelvormen, waarbij ik nu ook de regels heb. Afhankelijk van de leeftijdsgroep kan ik het makkelijk of moeilijk maken. Het is ontzettend fijn werken zo en de kinderen vinden al die afwisseling hartstikke leuk. Daarbij is bewegen sowieso goed voor ze.”

Op vrijdagen verzorgt Atsma zelf een algemeen sport- en spelaanbod; op drie andere dagen komen er verenigingstrainers om volleybal, handbal- en badmintonlessen te geven. “De trainers bereiden de lessen goed voor”, zegt Atsma. “Daarbij gebruiken ook zij de activiteitenmap of hun eigen lessenseries. Ik kijk altijd goed hoe ze het doen, want daar kan ik veel van leren. Een heel simpel voorbeeld: dat je een groep kinderen stil kunt krijgen door op een fluitje te blazen. Dat wist ik dus niet.” De BSO-locatie Bonifacius heeft veertig kindplaatsen. Gemiddeld doet de helft van de kinderen mee aan de sport- en spelactiviteiten in de gymzaal. “Dat hangt ook een beetje af van andere activiteiten die op hetzelfde moment plaatsvinden”, zegt Lisette Atsma. “En van het weer. Toen het in maart zulk mooi weer was, wilden veel kinderen liever op het schoolplein spelen. Geen probleem, want de trainers stelden meteen voor om ook de sportlessen daarheen te verhuizen. Waren er toch nog allerlei kinderen die ook mee wilden doen.” Handbaltrainer Jaap Jager

“Plezier staat voorop” GRONINGEN - BSO-kinderen zijn heel wat anders dan de handbaltalenten die hij ook traint. Toch beleeft Jaap Jager veel plezier aan de handballessen die hij geeft op verschillende BSO-locaties van SKSG Kinderopvang. “De kinderen houden me scherp om handbal op een aantrekkelijke manier aan te bieden.” Jager is ZZP’er. Hij geeft onder meer training bij handbalvereniging V&S Groningen en aan de handbaltalenten van het H.N. Werkmancollege, één van de 29 Topsport Talentscholen in Nederland. V&S Groningen zet zijn jarenlange en brede handbalervaring ook in voor ‘Sport & Spel op de BSO’. Daar doen verder een badminton- en basketballvereniging aan mee.

week, op twee verschillende BSO-locaties.” Jager is net aan een nieuwe serie lessen op twee nieuwe locaties begonnen. “Doel van de BSO-lessen is dat kinderen er zoveel mogelijk plezier aan beleven. Ik kijk dus eerst met wat voor kinderen ik te maken heb. Wat kunnen ze al, wat vinden ze leuk, waarmee kan ik ze triggeren? Daar houd ik in mijn oefeningen en spelvormen rekening mee.”

‘In sommige wijken is sporten helemaal niet gebruikelijk, laat staan dat kinderen weten wat handbal is’

Jager begint met basisvaardigheden, zoals vangen, gooien, stuiteren en mikken. “Maar dat moet niet te lang duren. Na twee of drie lessen moeten we ook al aan eenvoudige onderlinge wedstrijdjes toe zijn. Want dat is het eerste wat kinderen roepen als ze me voor het eerst zien: wanneer gaan we partijtje doen?” Waar V&S Groningen zich hoofdzakelijk op omringende wijken richt, komt Jager voor zijn BSO-lessen door de hele stad en nabije omgeving. “Dat vind ik leuk, omdat je met allerlei soorten kinderen te maken krijgt. In sommige wijken is sporten helemaal niet gebruikelijk, laat staan dat kinderen weten wat handbal is. Met al mijn handbalervaring kan ik dan echt niet op de automatische piloot draaien.” Als Jager zijn handbaltalenten iets wil uitleggen, wordt er altijd geluisterd. BSO-kinderen moet hij daarentegen regelmatig uit de wandrekken plukken. “Of ze gooien de ballen in baskets, omdat ze net een serie basketballessen achter de rug hebben. Het is een enorme uitdaging om de kinderen dan toch te triggeren. Dat houdt me scherp. En als ze dan vervolgens met heel veel lol aan de gang zijn, geeft dat een enorme voldoening.”

“Ons aanbod wordt gecoördineerd door Bram Reudink, de voorzitter van Badminton Go!”, vertelt Jager. “Hij onderhoudt de contacten met SKSG en zorgt voor de organisatie van het totale sport- en spelaanbod. Zelf geef ik handballessen aan de oudere leeftijdsgroepen van de BSO. Steeds twee maanden lang, twee keer per

15

Volleybaltrainster Mireille van der Meer

Sport’sCool-secretaris Martin Gommers

‘De kinderen zijn enthousiast Werken met combinatiefunctionarissen en heel fanatiek’ DE BILT – Mireille van der Meer is gediplomeerd volleybaltrainster. Voor Kinderopvang De Bilt verzorgt zij namens haar volleybalvereniging zowel volleyballessen als lessen op basis van de Sport & Spel Box. Leuk om te doen, want er sluiten steeds meer kinderen aan en die zijn hartstikke fanatiek.

GILZE EN RIJEN - Kinderen met zoveel mogelijk sporten kennis laten maken, het hele jaar door en op een vast tijdstip. Dat is het doel van Sport’sCool. Deze stichting verzorgt met veel succes een structureel sport- en spelaanbod voor de complete naschoolse opvang binnen de gemeente Gilze en Rijen.

“Dat fanatieke maakt het ook weleens lastig”, moet Van der Meer toegeven. “Vooral bij de volleyballessen willen kinderen het liefst stoere dingen doen. Maar dat kan niet altijd meteen, want niet elke volleybaltechniek valt even makkelijk aan te leren. Dan moet je kinderen dus heel goed uitleggen dat ze soms eerst wat saaiere oefeningen moeten doen voor ze aan iets echt leuks toe zijn.”

Sport’sCool werd in januari 2012 op initiatief van de gemeente opgericht, maar wordt nu geheel door vrijwilligers gerund. Eén van hen is bestuurssecretaris Martin Gommers, in het dagelijks leven projectmanager Sport bij de gemeente. “De eerste helft van 2012 hebben we met drie basisscholen proef gedraaid met een structureel sportkennismakingsprogramma”, vertelt Gommers. “Het aanbod was uitsluitend sportspecifiek: badminton, handbal, volleybal en voetbal. In totaal hebben er 112 kinderen mee gedaan. De reacties waren super, zowel van de scholen als van de kinderen en hun ouders.”

Van der Meer geeft les op verschillende BSO-locaties in De Bilt en Maartensdijk. Het enthousiasme voor haar lessen is groot en er gaan steeds meer kinderen aan mee doen. “Dat is ook te danken aan enthousiaste pedagogisch medewerkers”, erkent Van der Meer.

‘Soms moet je kinderen uitleggen dat ze eerst wat saaie oefeningen moeten doen voor ze aan iets leuks toe zijn’

“Als die sport en spel belangrijk vinden, de lessen bijwonen en kinderen stimuleren om mee te doen, heeft dat een positief effect op de kinderen. Ze doen dan niet alleen mee, maar je ziet ook dat ze dan op sporttechnisch en sociaal gebied beter leren.”

16

Vandaar dat Sport’sCool in het nieuwe schooljaar 20122013 gaat uitbreiden. Ook de andere zes basisscholen binnen de gemeente gaan meedoen. Voor de jongste leeftijdsgroepen komt er een algemeen sport- en spelaanbod, terwijl het sportspecifieke aanbod voor de oudere kinderen met meer sporten wordt uitgebreid. “Het aanbod wisselt elk half jaar”, zegt Gommers. “Kennismaking is voor ons het belangrijkste. Als kinderen een sport echt héél erg leuk vinden en die blijvend willen beoefenen, dan moeten ze naar de sportvereniging. Van de 112 kinderen uit het proefproject is vijftig procent al lid van een vereniging. Voor de andere vijftig procent is structureel sporten helemaal nieuw.” De naschoolse sportlessen worden in Gilze en Rijen door combinatiefunctionarissen van de gemeente verzorgd. “Die hebben bijna allemaal ook een sportspecifieke achtergrond, die we goed willen benutten”, zegt Gommers. “De verenigingen praten en denken mee over het aanbod, maar zijn niet intensief bij de uitvoering betrokken. Dat komt omdat ze op de tijden van de naschoolse opvang lang niet allemaal over accommodatie of voldoende menskracht beschikken. De gemeente kan de combinatiefunctionarissen professioneel wegzetten.”

‘Ons naschoolse aanbod is een groot succes, omdat het zo laagdrempelig is’

Tijdens de proef verzorgden de combinatiefunctionarissen de sportlessen gratis. In het nieuwe schooljaar gaat Sport’sCool echter meebetalen. Dat gebeurt uit de ouderbijdragen, die de stichting zelf int. Sport’s Cool verzorgt de complete organisatie van het naschoolse aanbod en onderhoudt de contacten met alle betrokken partijen. Nu gebeurt dat allemaal nog op vrijwillige basis, maar ook voor de organisatorische en administratieve taken ziet Gommers in de nabije toekomst een professionele basis. “Ons naschoolse aanbod is een groot succes, omdat het zo laagdrempelig is. Met de uitbreiding in het nieuwe schooljaar verwachten we minstens een verdubbeling van het aantal deelnemende kinderen en dat geeft ook meer financiële armslag.” BSO-bestuurslid Geert de Wit:

‘We kunnen niet meer zonder sport en spel’ TILBURG - Kinderstad heeft zo’n tachtig kinderopvanglocaties, waarvan 35 voor buitenschoolse opvang. Sport en spel spelen daar een voorname rol, want volgens Geert de Wit kan de BSO daar niet meer omheen. Vandaar dat Kinderstad een eigen sport- en spelorganisatie heeft opgetuigd. “Wij zijn een stichting”, zegt De Wit, lid van de Raad van Bestuur van Kinderstad. “Zonder winstoogmerk, maar wel met een maatschappelijke doelstelling en dat is het welbevinden van onze kinderen. Sport is belangrijk voor dat welbevinden, want kinderen vinden het leuk en het is hartstikke gezond voor ze. Afgezien daarvan moeten we ook uit concurrentieoverwegingen aan sport doen. Met name oudere kinderen vinden sport veel aantrekkelijker dan het traditionele BSO-aanbod. We willen niet dat ze uit verveling bij ons weg gaan.” Kinderstad heeft de afgelopen drie jaar twee specifieke Sport BSO’s ingericht. Die zijn integraal onderdeel van twee grote sportcomplexen: T-Kwadraat en Club Pellikaan.

Behalve van volwaardige BSO-ruimten kan Kinderstad er gebruik maken van alle sportfaciliteiten, zoals sporthallen, fitnessruimten, een zwembad, een ijsbaan, een klimcentrum, squash- en tennisbanen. Binnenkort komen er nog twee Sport BSO’s bij, waaronder één bij hockeyclub Tilburg om ook meer buitensportaanbod te realiseren. De vier Sport BSO’s zijn gelegen in Tilburg-Zuid, -Noord, -West en –Midden. Het zijn vaste BSO-locaties voor sportgekke kinderen, maar ze vervullen ook een centrale functie voor de kinderen van de andere BSO-locaties van Kinderstad. “Die kunnen zich inschrijven voor één of twee dagen sport, maar ook voor een eenmalige clinic of een serie kennismakingslessen van een specifieke sport”, zegt Geert de Wit. “De kinderen mogen dat natuurlijk helemaal zelf weten, maar we stimuleren wel bewust dat ze in elk geval iets aan sport en spel doen.” Bij ouders zijn ook de zwemlessen heel populair. De Wit: “Het scheelt hen veel tijd als die onder BSO-tijd plaatsvinden. Bijna iedereen wil dat zijn kind leert zwemmen, maar het is wel een hele opgave om daarvoor twee keer per week in het zwembad rond te moeten hangen. ’s Winters geldt in iets mindere mate hetzelfde voor schaatslessen.” Kinderstad organiseert haar sport- en spelaanbod grotendeels zelf. Daarvoor heeft het pedagogisch medewerkers met een sportachtergrond in dienst of worden instructeurs van de sportcomplexen ingehuurd. Op de twee huidige Sport BSO’s en een derde BSO-locatie is recent gebruik gemaakt van sportspecifiek aanbod van ‘Sport & Spel op de BSO’. Kinderen konden daarbij vier weken lang kennis maken met badminton en vier weken lang met basketball.

‘Het scheelt ouders veel tijd als de zwemlessen onder BSO tijd plaatsvinden’

“Logistiek is onze grootste uitdaging”, zegt Geert de Wit. “Bij elke BSO-locatie doet wel een aantal kinderen mee aan het sport- en spelaanbod. Dat aantal varieert per dag en we hebben maar een beperkte tijd om ze op te halen. Daarvoor huren we bustaxi’s in, waarvan we er soms wel tien tegelijk hebben rondrijden. Voor een grote BSO-organisatie als de onze is dat te doen. Tien jaar geleden bestond er nog geen BSO, maar door de enorme ontwikkeling die de kinderopvang heeft doorgemaakt, is het nu financieel mogelijk om sport en spel goed te organiseren.”

17

Succesfactoren Sport & Spel op de BSO Binnen het ambitieuze project ‘Sport & Spel op de BSO’ hebben de vier sportbonden en Sport & Co de handen ineengeslagen om samen met de sportvereniging een sportaanbod op de BSO te creëren. Het doel is dat dit sportaanbod structureel van aard is en dus ook de komende jaren in stand wordt gehouden. Daarom is onderzocht in hoeverre het project in de huidige vorm een succes is en hoe dit in de toekomst valt door te zetten.

Top-3 Succesfactoren

De onderzoeksdoelstelling luidt dan ook: Inzicht krijgen in de succesfactoren van de lokale projecten, het meten van de tevredenheid van de onderzoeksgroep en het in kaart brengen van de ervaringen binnen het project om zo een advies te kunnen uitbrengen gericht op de toekomst van het project.

Men is vooral tevreden over de aanwezigheid van de Sport & Spel Box, het structurele sportaanbod, de sportlocatie en het enthousiasme van de trainers. Het structurele sportaanbod wordt ook als essentieel ervaren om meer kinderen te kunnen laten sporten op de BSO. De kinderen blijven interesse tonen in beide activiteiten, zowel sportspecifiek als algemeen.

Binnen het onderzoek zijn meerdere onderzoeksinstrumenten toegepast om de vraagstelling te beantwoorden. Met een 0- en een 1-meting zijn binnen een periode van zes weken de meetbare effecten in kaart gebracht. Een enquête en interviews met ouders en kinderen zijn gebruikt om inzicht te krijgen in de succesfactoren van de lokale projecten, de tevredenheid van de onderzoeksdoelgroep en de ervaringen binnen het project.

Succesfactoren Zo is in kaart gebracht dat de Sport & Spel Box, het structurele sportaanbod en de samenwerking tussen de vereniging en de BSO, bijdragen aan het succes van het project Sport & Spel op de BSO. Daarnaast wordt duidelijk dat zowel de BSO’s als de verenigingen aangeven deel te nemen aan het project, omdat het bijdraagt aan hun maatschappelijke betrokkenheid.

18

1 Sport & Spelbox 2 Samenwerking vereniging & BSO 3 Structurele sportaanbod

Tevredenheid & ervaringen

Top-3 Zeer tevreden over… 1 De locatie waar gesport wordt 2 De Sport & Spelbox 3 Het structureel aanbieden van sport

Meetbare effecten

Interesse?

Dat alle sportspecifieke activiteiten meer worden aangeboden is ook terug te zien in een toename van het aantal aangeboden uren per activiteit en de toename van het aantal kinderen per activiteit.

Voor meer informatie over ‘Sport & Spel op de BSO’ kunt u een e-mail sturen naar: [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

Alle sporten worden meer aangeboden binnen het project Sport &n Spel op de BSO Volleybal Basketball Badminton Handbal

0-meting 69,23% 20,51% 25,64% 25,64%

1-meting 70,59% 26,47% 32,35% 35,29%

Hoeveel uur per week worden de verschillende activiteiten aangeboden? 0-meting Sport & Spelbox 1,91 uur p.w. Basketball 0,92 uur p.w. Badminton 1,06 uur p.w.

Colofon Dit is een gezamenlijke uitgave van Badminton Nederland, Nederlandse Basketball Bond, Nederlands Handbal Verbond, Nederlandse Volleybal Bond en Stichting Sport & Community. Teksten: Vormgeving: Druk:

Nelleke Naaktgeboren (N Kwadraat) Lucien de Groot (L Reclamo) Wihabo Geffen

1-meting 2,04 uur p.w. 1,28 uur p.w. 1,30 uur p.w.

Hoeveel kinderen nemen, gemiddeld per les, deel aan de verschillende activiteiten? Sport & Spelbox Volleybal Basketball Badminton Handbal

0-meting 10,8 kind p.l. 12,1 kind p.l. 9,2 kind p.l. 12,5 kind p.l. 11,0 kind p.l.

1-meting 11,5 kind p.l. 12,3 kind p.l. 11,4 kind p.l. 13,4 kind p.l. 11,7 kind p.l.

19