SpiegelTrainer een mooi beroep

Bets Engel

SpiegelTrainer een mooi beroep Achtergrond en ondergrond van het spiegelen met honden

SpiegelTrainer een mooi beroep| 20 december 2013

Samen delen is samen helen ”Het liefst wil ik over de hele wereld uitroepen hoe bijzonder de interactie tussen mens en dier, dus ook tussen mens en hond, is en hoeveel wij kunnen leren van honden! Wat mij betreft kunnen er niet genoeg spiegelaars komen om dat uit te dragen!” Om aan deze wens tegemoet te komen, stelt ik een digitale versie van het boek ter beschikking. Deze digitale versie betreft de hoofdtekst van het boek SpiegelTrainer een Mooi Beroep. Als je de complete tekst inclusief bijlages wilt ontvangen dan kun je nog steeds het originele boek bestellen door het invullen van het aanvraagformulier dat je kunt vinden op de website van Hondenspiegel. (www.hondenspiegel.nl) Ik stelt deze digitale versie kosteloos beschikbaar. Ik waardeer het echter zeer als je als kleine tegenprestatie een donatie wil doen aan:

Stichting Contact Hond (http://www.contacthond.nl/). Mocht je het digitale boek willen verspreiden binnen je eigen netwerk, geef deze tip dan alsjeblieft mee aan de ontvangers.

Bets Engel 2013

2


Vuollerim 96030 Zweden © 2012 voor de Nederlandse taal Bets Engel: Alle rechten voorbehouden Foto’s: Daan van Gelooven Omslag ontwerp: Daan van Gelooven Typografie van deze E-uitgave: Daan van Gelooven

ISBN:978-94-6203-089-3 Dit is een uitgave van Bets Engel

3


Inhoud Voorwoord ...................................................................................................... 8 Dankwoord ................................................................................................... 12 1. Hoe het begon .......................................................................................... 12 Het ontstaan van Hondenspiegel ............................................................. 13 Het sprookje begon zo.............................................................................. 14 2. Wat is Spiegelen........................................................................................ 16 Spiegelen een bijzondere vorm van ervaringsleren ................................. 17 3. Toepassing en voorbeelden van diverse soorten spiegelingen ................ 18 Spiegeling naar aanleiding van een persoonlijke wens tot bewustwording .................................................................................................................. 19 Spiegeling als assessmentmethode .......................................................... 22 Spiegeling als hulp bij teambuilding ......................................................... 25 Spiegeling als aanvulling op - of als onderdeel van - een langer coachings of trainingstraject ..................................................................................... 29 Spiegeling naast verschillende vormen van begeleiding zoals therapie en councelling ............................................................................................... 32 Spiegeling als relatietherapie ................................................................... 35 Spiegeling voor ouders en opvoeders met een opvoedingsvraag ........... 39 Spiegeling als onderdeel zijn van een (bedrijfs)uitje, bijeenkomst of zo maar een feestje....................................................................................... 42 Spiegeling als cadeautje ........................................................................... 45 Spiegeling als kinderfeestje ...................................................................... 48 Spiegeling als kennismaking op een manifestatie .................................... 51

4


4. De pijlers van het spiegelen ...................................................................... 54 Het waarnemen ........................................................................................ 54 Het motiveren .......................................................................................... 57 Enige toelichting op het leerproces van de hond ..................................... 61 Spiegelen met nadruk op waarnemingssystemen en waardering ........... 63 5. De randvoorwaarden voor het spiegelen ................................................. 66 De locatie .................................................................................................. 66 Inzicht in mezelf en in mensengedrag ...................................................... 68 Kwaliteiten ............................................................................................... 71 Kennis en kunde ....................................................................................... 72 Ervaring met honden en hondentaal ....................................................... 73 Leren de veiligheid te waarborgen ........................................................... 75 Leren omgaan met feedback .................................................................... 76 6. Onze hondenroedel en nog meer ............................................................. 79 De ‘nestors’ van de hondenroedel ........................................................... 79 Het wensenlijstje ...................................................................................... 83 Het C V ...................................................................................................... 85 De accommodatie .................................................................................... 86 De socialisatie ........................................................................................... 87 De training en ons leiderschap ................................................................. 88 Parallellen tussen hondengedrag en mensengedrag ............................... 90 Medewerker Hond ................................................................................... 92 De mensen................................................................................................ 96 Verschillende cliënten verschillende karakters ........................................ 98

5


7. De verschillende onderdelen van een spiegeling ................................... 105 Het oriënterende gesprek ...................................................................... 105 Het programma ...................................................................................... 108 Programmaonderdelen aan de hand van casussen ............................... 110 De intake ............................................................................................ 111 Het leerdoel ....................................................................................... 111 Het leerdoel bij een teamspiegeling .................................................. 112 Het leerdoel bij een persoonlijke spiegeling ...................................... 116 De hond uitzoeken of toewijzen ........................................................ 125 De opdrachten ................................................................................... 129 Bij de opdrachten hoort een spel moment ........................................ 132 Het resultaat ...................................................................................... 134 De volgende stap................................................................................ 134 De afronding ...................................................................................... 134 Aandachtspunten om de spiegeling goed te laten verlopen.................. 136 Het voorbereiden ............................................................................... 136 De afwisseling .................................................................................... 137 De praktische toepassing van het geleerde ....................................... 138 De tijd bewaken ................................................................................. 138 8. De zakelijke aspecten.............................................................................. 139 Het ondernemerschap............................................................................ 140 Netwerken en acquireren ...................................................................... 143 9. Spiegelen met honden versus het spiegelen met paarden en andere dieren .......................................................................................................... 146

6


Spiegelen met paarden .......................................................................... 146 Spiegelen met andere dieren ................................................................. 148 Spiegelen met honden ........................................................................... 150 10. Tot slot .................................................................................................. 152 Enkele punten van overweging .............................................................. 152 Met spiegelen gebeurt altijd iets! .......................................................... 153 Handige adressen en tips ............................................................................ 156 Literatuur .................................................................................................... 158 PS. ............................................................................................................... 159

7


VOORWOORD Het idee van het spiegelen met honden ontstond destijds spontaan in mijn eigen hondenschool Braaf, waar we veel aandacht hadden voor de interactie tussen mens en hond en hun manier van communiceren. Ik mag dus wel stellen dat ik aan de wieg van het spiegelen met honden heb gestaan en Hondenspiegel op de wereld heb gezet. Hondenspiegel zag het licht rond 1999. Het spiegelen met paarden was in die tijd een curiositeit. Wel werd al met paarden ‘gefluisterd’. Nu, anno 2012, is het spiegelen met paarden algemeen bekend en krijgt het spiegelen met honden steeds meer bekendheid. Veel van de mensen die nu spiegelen met honden zijn ooit begonnen bij Hondenspiegel. Dat maakt me blij. Het liefst wil ik over de hele wereld uitroepen hoe bijzonder de interactie tussen mens en dier, dus ook tussen mens en hond, is en hoeveel wij kunnen leren van honden! Wat mij betreft kunnen er niet genoeg spiegelaars komen om dat uit te dragen! Het spiegelen met honden kan, behalve dat het leuk is, soms ook heel diep gaan. Diepgaand spiegelen vergt inzicht en bewustzijn. Om deze reden wilde ik graag meer weten over de interactieprocessen om me heen. Ik ben allerlei opleidingen gaan volgen om deze nieuwsgierigheid te bevredigen. Het betekende ook dat ik wel naar mezelf móest kijken! Dit was soms eng en tegelijk opwindend. Maar mijn leven werd er rijker door en mijn wereld als het ware groter. Ik besef hoe heerlijk het was dat ik dankzij de goede baan van mijn man en maatje Boudewijn kon ‘spelen’, ontdekken en soms gevoelig vallen of ‘mijn kop stoten’. Daarna kon ik vervolgens opstaan, mijn builen betasten en weer verder gaan met ontdekken. Ik schrijf in dit boek regelmatig over ‘wij’. Ik heb het dan over alle mensen die samen met mij, als SpiegelTrainer, meegespiegeld hebben tijdens de vele cursussen, trainingen, workshops en korte spiegelsessies gedurende twaalf jaar Hondenspiegel. In het begin werkte ik samen met Sarah Kettner

8


die werkzaam was op mijn hondenschool Braaf. Met onze gezamenlijke creativiteit en ons enthousiasme maakten we Hondenspiegel tot een bedrijf. Jarenlang werkte ik samen met Boudewijn. Toen kwamen Corien Vallinga en Daan van Gelooven. In Corien en Daan hebben we onze opvolgers gevonden. Zij namen naast mijn hondenschool Braaf en Hondenspiegel ook de zorg voor de roedel over toen Boudewijn en ik vol vertrouwen vertrokken naar Zweeds Lapland om daar te gaan genieten van de rust en ons pensioen. De oorspronkelijke hondenroedel bestaat op dit moment nog uit de vier ‘ouwetjes’ Tété, Zaza, Bayke en Joya. De andere honden zijn reeds, vergezeld van onze dank, vertrokken naar de eeuwige jachtvelden. Iedere hond heeft iets toegevoegd aan mijn bewustwording en iedere hond heeft een plekje in mijn hart. De huidige roedel is verjongd door de honden die Daan en Corien er aan toegevoegd hebben. Hier, in de eindeloze stilte van Lapland, genieten we van het basale leven. We vinden hier rust, ruimte, stilte, natuur en een tijdloze tijd. Dit alles biedt mij de gelegenheid om me regelmatig te spiegelen aan onze twee relaxte en tevreden Newfoundlander teefjes. De één lijkt op Boudewijn en de ander op mij. Ze zijn niet getraind op commando’s; die hebben we achter ons gelaten. De honden zijn helemaal niet onder de indruk van de vele woorden waarin ik onduidelijk verweef wat ik van ze wil. Meestal leuter ik over zaken als de schoonheid van het water, over dat het sneeuwt of dat de zon zo lekker schijnt. Of dat ik zo blij ben dat ik ze bij – 36 graden toch uit moét laten. Nee, de dames gehoorzamen alleen als ik congruent ben in mijn lichaamstaal en woorden; alleen omdat ze weten dat er een ruime beloning in de vorm van knuffels en brokjes tegenover staat. In dit boek beschrijf ik wat wij, SpiegelTrainers van het eerste uur, onder spiegelen verstaan, wat wij ermee bereikten en wie wij spiegelden.

9


Ik vertel over de verschillende vormen van spiegelen die wij gebruikten. Ik geef aan wat er nodig is op persoonlijk en fysiek vlak om dat alles te kunnen doen. Als SpiegelTrainer moet men beschikken over bepaalde kwaliteiten, kennis en kunde. Ik beschrijf met welke karakters van cliënten wij zoal te maken kregen Verder beschrijf ik wat spiegelen in onze ogen zo bijzonder maakt en welke toepassingsmogelijkheden en resultaten wij ontdekten en hebben ervaren. Aan de hand van de beschreven casussen kun je de essentie van een aantal spiegelingen van Hondenspiegel meebeleven. Ik beschrijf eveneens in grote lijnen enkele opdrachten en wat daaruit voortgekomen is aan resultaten zodat je een idee krijgt van hoe bij ons een spiegeling verliep. Misschien heb je behoefte aan een overzicht? Achterin onder Appendix vind je een verzameling van rijtjes. Deze omvatten, onder andere, dingen die je kunt doen ter ondersteuning van jezelf, de hond en de cliënt. Ook vind je een ‘rugzak’ met opdrachten die je kunt gebruiken bij een spiegeling, een hulpje bij het stellen van vragen en algemeen nuttige informatie. Mijn oorspronkelijke uitgangspunt was een leerboek vol met wijze raad voor anderen; het werd een herbeleving van het Hondenspiegel tijdperk voor mezelf. Ik vond het heerlijk om op deze manier met voldoening terug en tevens vooruit te kijken. Het spiegelen met dieren begint zijn plaats in te nemen als een erkend waardevolle methode die ingezet kan worden voor persoonlijke ontwikkeling. Het zal steeds minder gebeuren dat men aarzelend op een beurs vraagt of het ‘wel professioneel’ is. Het principe van het spiegelen zal in grote lijnen hetzelfde blijven. Mijn wens is dat anderen op dit principe kunnen voortbouwen! Ik heb ook mezelf een dienst bewezen door dit boek te schrijven. Hiermee is de afronding van mijn tijdperk ‘Hondenspiegel’een feit geworden. Ik hoop dat mensen die het vak van SpiegelTrainer gaan beoefenen na het lezen van dit boek tot de conclusie komen dat minstens één van de wielen

10


die ze wilden gaan uitvinden al voor hen uitgevonden is. Dat scheelt een hoop energie, toch? Om toch nog wat tegemoet te komen aan de docent in mij die het heerlijk vindt om door te geven, vind je in de Appendix wat wijsheid en praktische rijtjes. De beschreven ervaringen en inzichten in dit boek zijn de mijne. Met de nadruk op ‘mijne’.

11


DANKWOORD Hoeveel uur had één dag vroeger? Waren het er echt maar 24? Ik kan in verbazing terugkijken. Gezin, huishouden en (moes)tuin, een hondenschool, het geven van therapie en gedragsconsulten, het volgen van opleidingen, de verzorging van 13 honden en Hondenspiegel: Hoe heb ik dat ooit in die 24 uur voor elkaar kunnen krijgen? Juist! Met hulp. Hulp die ik vroeg en kreeg van de mensen die op de hondenschool werkten en van de vele stagiaires die ik met veel plezier begeleidde. Hiervoor ben ik hen heel dankbaar! En altijd aanwezig op de achtergrond wat betreft de hondenschool en op de voorgrond wat betreft Hondenspiegel was daar Boudewijn. Hij trok regelmatig aan de rem en liet mij mijn vrije tijd inplannen in de agenda. Wat heb ik genoten! Zweden, mei 2012 Bets Engel Sanden 1 96030 Vuollerim [email protected]

12


1. HOE HET BEGON HET ONTSTAAN VAN HONDENSPIEGEL Hondenspiegel is ontstaan en ontwikkeld op basis van praktisch intuitief inzicht en een ‘toevallige’ samenloop van omstandigheden. Het begon in het jaar 1998 als een samengaan van werk en hobby. Ik was hondentrainer en had mijn hondenschool Braaf aan huis. Boudewijn, mijn man, was loopbaanen outplacementconsulent en ontving zijn cliënten bij ons thuis. Ik had tijdens mijn werk op de hondenschool al spoedig ontdekt dat het niet ging om het trainen van de hond maar dat het eigenlijk ging om het trainen van hun mens. Het bleek dat als de mensen hun gedrag veranderden dat de honden met hen mee veranderden. Het viel mij ook op dat het meestal de vrouwen waren die op de training kwamen. Werden ze soms door hun mannen gestuurd? Tot mijn verbazing en vreugde bleek dat het aantal mannen dat in de loop van zo’n cursus toch met hun vrouw meekwam, toenam. Ik wilde daar het mijne van weten. Toen ik tijdens één van de trainingen informeerde wat de motivatie was van de mannen om mee te komen, zei één van hen: “Ik wil hier wel eens een kijkje nemen om erachter te komen waarom moeder de vrouw zo verandert. Ze doet de laatste tijd nogal ‘bazig’ en niet alleen tegen de hond. Bovendien begint ze steeds vaker ‘nee’ tegen mij en anderen te zeggen”. Bij mij ging er een licht op. Ik kreeg een bevestiging van wat ik onbewust al wist: Als een mens zijn gedrag verandert en leiding gaat geven, verandert het gedrag van de hond ook want die past zich aan. Maar dat niet alleen. Als iemand zijn gedrag verandert, merken de mensen in de omgeving dat ook. Nieuwsgierig als ik ben, ging ik bewuster onderzoeken. Zouden gedragsveranderingen bij de baas werkelijk gedragsveranderingen bij de hond te weeg brengen? Zou het gedrag van de hond iets kunnen vertellen over het gedrag van de mens? En kan een hond een mens helpen om zich te ontwikkelen? Dat was opwindend voor me! Het leek een sprookje en het werd een droom die uitkwam.

13


HET SPROOKJE BEGON ZO Er was eens, nog niet zo lang geleden, een hondentrainster die een grote zwarte hond had. Zo’n lobbes met veel zacht haar, een hele lieve rustige blik in de ogen en een enorme wijze uitstraling. Er was ook eens een man die verleerd had om zichzelf te zijn. Hij had zo vaak verdriet ervaren en zich zo vaak vergist in de mensen om hem heen, dat hij niemand meer vertrouwde en zich in zichzelf opsloot. Men vond hem een eenzaam, gesloten en zwaar op de hand zijnde mens. De Man moest echter werken voor zijn boterham en in zijn werk had hij veel te maken met andere mensen. Daardoor kreeg hij er last van dat hij zich zo in zichzelf opsloot en geen contact meer maakte. Hij werd buitengesloten en voelde zich o zo eenzaam. Zijn werk ging daardoor ook niet meer goed en hij ging hulp zoeken want ja, die boterham moest er toch ook zijn. Zijn Raadgever was de man van de Hondentrainster. De Hondentrainster was met haar grote zwarte wijze Hond wat oefeningen aan het doen op het veld. De Man, die ‘toevallig’ langs kwam op weg naar zijn Raadgever stopte even om te kijken. De grote zwarte wijze Hond had al gauw in de gaten dat hier werk te doen was. Hij liep naar de Man toe en ging, als vanzelfsprekend, rustig naast hem staan. De Hond was net zó groot dat zijn grote zwarte brede kop onder de hand van de Man paste en voordat de Man het zelf in de gaten had, stond hij de Hond te aaien. De Hond, die grote zwarte wijze hond, bleef een poosje rustig staan en deed toen een stapje vooruit. De Man deed ook een stapje vooruit omdat hij ‘toevallig’ nog zijn hand op de kop had en aan het aaien was. Zo liep hij een stapje mee en nog één en nog één. Dit gebeurde nog een paar keer en voordat de Man het in de gaten had liep hij samen met de Hond een rondje op het veld. De Raadgever kwam aanlopen omdat hij zich afvroeg waar de Man bleef; ze hadden immers een afspraak. De Trainster en hij stonden stil toe te kijken. Zij

14


wisten hoe wijs de grote zwarte Hond was. Toen, na het derde rondje op het veld, leek het of de Man wakker werd uit een diepe slaap. Hij pakte de lange zwarte haren op de rug van de wijze Hond en lachte. Hij láchte! Het was een intense stralende lach, die alleen bedoeld was voor hemzelf en de Hond. “Kom nog maar eens terug”, zei de Trainster. En ja hoor, de Man kwam terug en nog eens en nog eens. Hij genoot van het samenzijn met de wijze Hond en de Hond genoot van het samenzijn met de Man. Na een paar keer waren ze samen aan het spelen op het veld, écht spelen! Ze rollebolden als kinderen over het veld en renden achter elkaar aan in een spelletje van ‘pak me dan als je kan’. De Man schaterde een èchte schaterlach die niet alleen bedoeld was voor hem en voor de Hond, maar ook voor de Trainster en zijn Raadgever. Dat was contact! De Trainster en de Raadgever gingen zich, beetje bij beetje, mengen in het spel en na een poosje speelden ze allemaal samen; de eenzame Man, de wijze Hond , de blije Trainster en de tevreden Raadgever. De Trainster was ontroerd en blij omdat ze ontdekt had hoeveel een wijze hond kan betekenen voor een eenzame man. Een beter voorbeeld van speelsheid en van diepgaande gevoelens van contact is er niet, toch? En zo werd Hondenspiegel geboren in het jaar 1999.

15


2. WAT IS SPIEGELEN Spiegelen gaat over communicatie, motivatie en je eigen rol daarin. Tijdens het spiegelen wordt vaak onbewust gedrag bewust gemaakt en de gevolgen en of de veranderingen daarvan ervaren. Spiegelen gaat over ervaringsleren. Ik kijk vluchtig in de spiegel en zie dat ik kringen onder mijn ogen heb. Normaal doe ik dat niet, maar nu sta ik even stil bij wat ik zie. Ik merk dat ik meer zie dan alleen mijn uiterlijk. Ik zie als het ware een ‘diepere’ laag. Ik vraag me af “hoe kom ik aan die kringen” en “wat ga ik er aan doen”. Ik kom tot de conclusie dat ik slecht slaap omdat ik te druk ben in mijn leven. Eigenlijk ben ik nu al heel goed bezig door me dit af te vragen. Maar ik wil meer. Ik wil weten waarom ik te druk ben en wat ik daaraan zou kunnen doen. De spiegel zwijgt. Nu is het tijd om een spiegeling te doen met een hond want.... een hond geeft me antwoord op mijn vragen! Een ander mens zou misschien ook antwoord op mijn vragen kunnen geven, maar doet dat vaak niet. Ik zou ook met mijn partner of goede vrienden kunnen praten. Ik zou ook in therapie kunnen gaan of een paar coachsessies doen maar ik kies voor de honden. Door in hun spiegel te kijken wordt mijn gedrag kristalhelder en versterkt of vergroot. Dat kan heel lachwekkend zijn en ook heel confronterend maar zeker eerlijk en onbevooroordeeld. Ik weet dat ik duidelijkheid krijg over waarom ik dingen doe zoals ik ze doe. En... een spiegeling hoeft het praten en het krijgen van hulp van anderen niet uit te sluiten. Het één zou het effect van het ander zelfs kunnen versterken! Ik besef na de spiegeling dat ik er moeite mee heb om aan anderen om hulp te vragen. Mede daarom heb ik het te druk.

16


SPIEGELEN EEN BIJZONDERE VORM VAN ERVARINGSLEREN Veel trainingen zijn vooral gericht op het opnemen van kennis. Ik heb daar moeite mee want ik moet eerst doén voordat ik kennis kan opnemen. Iedereen leert op zijn eigen manier. Het mooie van het spiegelen met honden is dat je als SpiegelTrainer met een cliënt kunt werken aan diens bewustwording op de manier die het beste bij hem past en die hem het meeste aanspreekt. De één wil bijvoorbeeld eerst weten en dan pas doen; de ander wil eerst doen en dan pas de kennis verwerven en de volgende wil eerst een voorbeeld zien en het dan nadoen. Dit alles heeft te maken met de voorkeur van iemands manier van waarnemen en leren. (Appendix) Hoe dan ook, het gaat ons er om dat de cliënt praktische ervaringen opdoet tijdens de spiegeling en deze ervaringen zo integreert dat hij ze thuis kan gebruiken. De eerste spiegelingen van Hondenspiegel waren ontworpen als een driedaagse training; een combinatie van spiegelen met honden en het Transformatiespel (Appendix). De deelnemers werkten alle dagen met dezelfde hond. De opzet van deze drie dagen was als volgt: De eerste dag spiegelen om te ontdekken en om te komen tot een leerdoel. De tweede dag bestond uit het werken met de honden en het Transformatiespel om er achter te komen “wat in mijn persoon veroorzaakt mijn gedrag en hoe kan ik het anders doen”. De derde dag gingen we spiegelen om het effect van de verandering in het gedrag te bekijken en te integreren. In de avonduren bekeken we de video opnamen van de afgelopen dag. Drie dagen bleken echter meestal niet haalbaar; te kostbaar en te tijdrovend. Daarom brachten we de spiegeling terug naar, gewoonlijk, één of twee dagdelen.

17


3. TOEPASSING EN VOORBEELDEN VAN DIVERSE SOORTEN SPIEGELINGEN In dit hoofdstuk beschrijf ik, aan de hand van casussen, op welke manieren wij het spiegelen hebben opgezet. Onderaan elke casus vind je commentaar waarin ook losse eindjes worden vastgeknoopt. Het spiegelen kan iemand bewust maken van een bepaald gedrag of van een patroon dat hem of haar last bezorgt. Juist een gewenst gedragspatroon kan gespiegeld worden waardoor het versterkt wordt. Het spiegelen met honden biedt de mogelijkheid om heel snel het effect van een bepaald gedrag te tonen. Daarna is het mogelijk het ongewenste en het gewenste gedrag af te wisselen en resultaten te vergelijken. Dit werkt verhelderend, bevestigend en stimulerend. De gewenste veranderingen kunnen worden doorgezet in thuissituaties. Het spiegelen kan dus voor velerlei doeleinden en in talrijke uiteenlopende settings toegepast worden. Bij het oriënterende gesprek voor de spiegeling komt de insteek naar voren. Bij de intake is de spiegeling begonnen en wordt nader kennisgemaakt en besproken waar men aan wil werken. In het leerdoel formuleert men waar men aan gaat werken; dat is de focus en de rode draad tijdens de spiegeling. Hierover meer in Hoofdstuk 7. De casussen van spiegelingen die ik ter illustratie en verduidelijking beschrijf, hebben steeds dezelfde structuur: Intake, leerdoel, de hond, de opdrachten, de volgende stap en de eindevaluatie en, meestal, commentaar.

18


SPIEGELING NAAR AANLEIDING VAN EEN PERSOONLIJKE WENS TOT BEWUSTWORDING Voor persoonlijke bewustwording kan men een privéspiegeling doen; één persoon op één trainer. Meestal is dan een paar uur of een halve dag voldoende. Men kan ook met een persoonlijk leerdoel spiegelen binnen een groep. Dit neemt dan meestal een hele dag in beslag. De interactie van de groepsleden, soms juist omdat ze niet met elkaar bekend zijn, kan een enorme toegevoegde waarde hebben. Eén en ander is echter altijd afhankelijk van de vraag van een opdrachtgever! Bij een groep zetten we vaak meer dan één hond in. Het gebruik van meer honden heeft ook consequenties. Omdat we een dergelijke spiegeling liever niet alleen doen, hebben we hulp nodig van een medetrainer of een ‘hondenhulp’. Ook moeten we in geval van een groep mensen zorgen voor een locatie waar iedereen genoeg de ruimte heeft. De intake: Arie is directeur van een bedrijf. Hij is een keurig verzorgde heer die een hand geeft met gestrekte arm. Hij zegt dat hij er last van heeft dat hij merkt dat mensen op een afstand blijven. Dat voelt eenzaam. Hij neemt op persoonlijke titel deel aan een groepsspiegeling met onbekenden. Het leerdoel: Ik wil weten waardoor men naar mij toe zo afstandelijk is . De hond: Arie zegt te gruwen van grote langharige honden omdat ze ‘vies’ zijn. Wij wijzen hem daarom de grote ruwharige Ierse wolfshond toe. Clannad is een gevoelshond en vindt niets heerlijker dan dat ze geaaid wordt. Ze probeert dan ook steeds lichamelijk contact te maken. De opdrachten:

19


De eerste opdracht is om contact te maken met Clannad. Arie wil niets met haar te maken hebben en blijft op afstand omdat hij haar vies vindt. Desgevraagd vertelt Arie dat zijn moeder hem vanaf zijn vroege jeugd verteld heeft dat honden (en mensen) vies zijn en dat hij ze het liefst op een afstand moet houden. Hij mocht zich niet vies maken en moest vaak zijn handen wassen. Hij vertelt dat hij zich als kind al eenzaam voelde en enorm verlangde naar een boxer. Daarom stimuleren wij Arie nog eens om contact te maken met Clannad. Ineens zakt hij door zijn knieën en begint haar met tranen in zijn ogen te aaien. Clannad laat zich graag aaien! Vervolgens laat zij zich bovenop hem vallen en rollen ze samen over de grond. Arie lacht en geniet. Als hij opstaat met zijn keurige kleding gekreukeld en vol takjes, blaadjes en ‘vuiligheid’ neemt hij niet eens de moeite om zich af te kloppen. Tijdens de rest van de dag zijn de opdrachten bevestigend voor het maken van contact. De opdrachten bestaan o.a. uit het borstelen van Clannad inclusief haar vieze natte baard en bij de honden van de andere cursisten op de grond gaan zitten. Arie laat zich door de honden besnuffelen en zijn handen aflikken. Het resultaat: Arie kon ervaren hoe het voelde om contact te maken en zich te laten benaderen. Hij werd er zich van bewust dat ‘vies’ niet van hem is, maar van zijn moeder. De volgende stap: Ik ga aan het eind van iedere dag een paar minuten nemen om me bewust te worden van hoe ik die dag contact heb gemaakt. De eindvaluatie: Arie straalt maar zegt niet zoveel. Bij het afscheid geeft een verkreukelde Arie alle medecursisten een grote lach en een echte hand en alle honden een

20


knuffel. Hij gaat naar huis met een foto van Clannad om hem er aan te helpen herinneren dat contact maken fijn is en niet vies. Commentaar: Uit angst om ‘vies’ te worden hield Arie afstand en sloot hij zich emotioneel af. Dit belemmerde het maken van contact met anderen. Het fysieke contact met de hond maakte bij Arie veel emoties los. Iemand kan tijdens een spiegeling in heftige emoties terecht komen! Het was voor mij persoonlijk een prettig en veilig gevoel dat ik hier mee had leren omgaan in mijn opleiding tot therapeut. Hoewel een cliënt gewoonlijk niet dieper in zijn emoties gaat dan de situatie toelaat, kan het gebeuren dat de emoties zo hoog oplopen dat je moet ingrijpen. Wij vonden het belangrijk te weten dat we mensen in onze omgeving hadden aan wie we raad konden vragen of naar konden doorverwijzen. Je wist immers nooit zeker of dat nodig zou zijn.

21


SPIEGELING ALS ASSESSMENTMETHODE Onze ervaring is dat er door een spiegeling in korte tijd naar voren kan komen welke capaciteiten en kwaliteiten een persoon heeft en of hij hier al of niet gebruik van maakt. Deze ervaring wordt keer op keer bevestigd door de reacties die we krijgen als we zo’n assessment hadden gedaan. Soms werkten we als onderdeel van een groter geheel, soms betrof het een één op één spiegeling. Bij de volgende casus werden we ingehuurd door een assessmentbureau als eindonderdeel van een meerdaagse assessment voor medewerkers van buitenlandse bedrijven. We werkten twee uur met de groep op een open locatie. In deze casus wordt één van de deelnemers naar voren gehaald. De intake: De deelnemers weten niet dat ze met honden gaan werken. De eigen ‘trainers’ zijn als toeschouwers aanwezig, maar interfereren niet. Voor Karel blijkt het werken met honden een probleem te zijn. Hij houdt van honden maar is (fysiek) allergisch voor ze. Karel beaamt dat hij op het bedrijf ook mensen krijgt waar hij ‘allergisch’ voor is. Het leerdoel: Wij geven Karel vanwege zijn allergie, het leerdoel: Zoveel mogelijk met de hond in contact zijn en toch afstand houden. De hond: Wij wijzen aan Karel Zaza de opdringerige, aanhankelijke, drukke, blafferige cockerspaniël toe. Wij wijzen deze hond toe omdat ze uitermate opdringerig en lichamelijk kan zijn als men dat toelaat. Ze zal naar ons idee een bijzonder grote uitdaging zijn.

22


De opdrachten: Karel krijgt de opdracht om kennis te maken, te spelen en haar aandacht te krijgen zonder de hond aan te raken. Karel krijgt alles voor elkaar en Zaza is één en al aandacht en ook nog eens stil. Het is prachtig hoe deze man in alle rust de hond vanaf een afstand laat doen wat hij wil! Het resultaat: Het bleek dat Karel uitstekend in staat was om met een opdringerige hond een bijzonder goed contact op te bouwen en toch afstand te bewaren. Karel was heel duidelijk in het aangeven van zijn grenzen zonder het contact te verliezen. Hij was in staat om op afstand iemands aandacht te winnen . De volgende stap: Geen. De medewerkers van het assessmentbureau namen het verder over. De eindevaluatie: De korte spiegeling bleek een bevestiging van wat men te weten was gekomen in de afgelopen dagen door middel van de ‘normale’ assessment waaronder rollenspel en dergelijke. Commentaar: Wij vermoedden dat Karel op zijn werk ook goed contact wist op te bouwen met mensen waar hij ‘allergisch’ voor was. Dit werd door hem bevestigd. Niet alleen bij Karel maar ook bij de andere deelnemers werden de zwakke en sterke punten in korte tijd duidelijk. Afgezien van de snelle en accurate vorm van assessment door de inzet van onze honden, vonden we het belangrijk te ervaren dat het heel goed mogelijk was om te werken op het strand. We hadden van te voren echter heel goed onderzocht hoe het daar was ten aanzien van de veiligheid en een eventuele schuilplek bij slecht weer. Omdat de toegewezen tijd beperkt was, was de tijdsbewaking erg belangrijk. Dat betekende dat we ons beperkten tot wat we hadden waargenomen en de interpretatie daarvan.

23


Ondanks het feit dat alle deelnemers tevreden waren over de spiegeling schreef een buitenstaander later een denigrerend stuk in een personeelsblad; “dat het toch niet nodig is dat mensen van honden moeten leren”. Inmiddels weet men wel beter.

24


SPIEGELING ALS HULP BIJ TEAMBUILDING Heel veel spiegelingen hebben als algemeen thema ‘teambuilding’. Voor teambuilding is het werken met honden een prima manier om elkaar beter te leren kennen buiten de werkvloer. Vragen die tijdens een oriënterend gesprek vaak naar voren kwamen zijn: “Hoe kunnen we de communicatie binnen het team verbeteren”. “We willen graag leren feedback te geven”. “We willen elkaar beter leren kennen”. Meestal lopen al dit soort vragen door elkaar want het één gaat vaak niet zonder het ander. Er komen tijdens een teamspiegeling vaak verrassende inzichten over het functioneren of nog niet ontdekte kwaliteiten van een teamlid naar voren. Bij een teamspiegeling is er altijd een overkoepelend leerdoel voor het hele team. In onderstaand geval ging het over de versterking van het team. Binnen het overkoepelende leerdoel had ieder teamlid een persoonlijk doel dat daarin paste. De intake: Cor is teamleider. Hij is een energieke, sportieve, wat populair aandoende man. Hij zegt “ik wil mijn team nieuw leven inblazen”. Hij gaat zelf ook deelnemen aan de hondenspiegeling; ‘for the fun’. Het leerdoel: Het persoonlijke leerdoel van Cor is : Wat kan ik doen om mijn team meer te motiveren. De hond: Cor doet welwillend mee met een enigszins meewarige houding van ‘laat zij maar leuk hun best doen’, volgt hij zijn team bij het uitzoeken van de honden. Ieder zoekt, op basis van de foto en het cv, de hond uit waarvan hij

25


denkt dat die hem kan helpen bij zijn persoonlijke doel. Cor neemt de hond die ‘over’ is; de kleine Jack Russell terriër Joya. Joya is een vrolijk, vertederend en speels hondje. De opdrachten: Cor doet aan alle opdrachten mee en dat gaat hem heel gemakkelijk af. Zijn houding heeft iets kleinerends naar zijn teamleden toe. Als afsluiting vraagt Cor of hij misschien ook een opdracht kan krijgen met een “wat moeilijker” hond. Wij wijzen hem rottweilerteef Futura toe omdat zij zich niet snel laat intimideren. Cor mag Futura door de autoband laten gaan. De band is een behendigheidstoestel en hangt een stukje boven de grond. Wat Cor ook doet, de hond gaat onder de band door of er langs; maar niet er doorheen. Opeens wordt hij boos, pakt de grote zware hond op en duwt haar door de band. Het team dat gespannen staat toe te kijken, ontspant zich als blijkt dat alles goed afloopt. Wij waren blij dat we wisten wat voor hond we inzetten! Op onze vraag aan Cor of hij hen zo ook pusht, knikken de teamleden. Het resultaat: Cor verwonderde zich over de reactie van zijn teamleden. Vervolgens kwam hij tot het inzicht dat hij wel de aardige meegaande teamleider lijkt te zijn maar dat hij geen tegenstand dult en weinig geduld heeft. De teamleden beamen dat ze het herkennen dat hun teamleider heel aardig kan zijn totdat er niet gebeurt wat hij wil. Hierdoor voelen ze zich onzeker. De volgende stap: Cor spreekt af met de teamleden dat ze hem mogen aanspreken met ‘Futura’, als hij weer zijn oude gedrag van ‘macho’ vertoont.

26


De eindevaluatie: Na 3 weken horen we van Cor dat hij het in het begin heel moeilijk vond om door zijn teamleden met ‘Futura’ te worden aangesproken. Tegenwoordig echter is het iets wat humor in het team brengt. Cor voelt zich meer deel uitmaken van het team en voelt zich gewaardeerd als teamleider; hetgeen het functioneren van het gehele team ten goede komt. Commentaar: Wij kozen voor de opdracht van de band omdat we wisten dat de hond vooral haar best zou doen om er niet door te gaan. Cor gebruikte zijn macht om de opdracht gedaan te krijgen. Het bleek dat Cor zijn team onzeker maakte door te ‘pushen’ en door leiding te geven vanuit macht in plaats vanuit zijn kracht. In deze spiegeling kwam het ongeduld en het ‘pushen’ van de teamleider dus naar voren. Cor was zich niet bewust van de invloed die hij hiermee had op het teamgebeuren en de rol die hij speelde. Uit de opdrachten tijdens de spiegeling bleek dat de teamleden goed samen werkten en dat Cor ‘een belemmerende factor’ was. We waren trots op onze Futura die zich alles liet aanleunen. Ik moet er niet aan denken wat er gebeurd zou zijn als zij niet goed genoeg gesocialiseerd was om toe te staan dat ze door iemand plompverloren en onhandig wordt opgepakt en door een band geduwd! Veiligheid boven alles. Pfff we moesten ook echt overal rekening mee houden! We werden ruimschoots beloond voor het goed socialiseren van de hond! Het was al een teken aan de wand dat Cor ‘for the fun’ meedeed. Dit gaf aan dat hij zich boven het team plaatste. Het komt vaker voor dat mensen zich buiten het team plaatsen. Dit zegt heel veel over hoe hun houding binnen het team is! Zo kan iemand bijvoorbeeld het werken met honden ‘onzin’ vinden en de hele dag rondlopen met een houding van ‘ik doe niet mee’. Aan het einde van de spiegeling krijgen we dan te horen dat hij het ‘zonde van zijn tijd vond’ ook als de mede teamleden vertellen dat ze hebben genoten.

27


Het was in zo’n geval vooral voor mij heel belangrijk dat ik me niet liet meesleuren door een negatieve houding. Ik had namelijk de neiging om het mensen naar hun zin te willen maken. Het gebeurt wel eens dat een teamspiegeling ‘als verrassing’ plaatsvindt. Iemand van het bedrijf heeft bijvoorbeeld de opdracht gekregen om ‘iets te organiseren’. Wij werden eens verrast door een deelneemster die doodsbang was voor honden. Dit vergde enige flexibiliteit en creativiteit van onze kant. In dit geval hebben we haar laten observeren vanachter het hek van de omheining. Eén van ons was steeds bij haar in de buurt om uit te leggen wat de hondentaal betekende; grommen kan vreugde tijdens het spel betekenen in plaats van agressie, hardlopen betekent niet dat ze komen aanvallen. Zij deed mee aan het feedback geven en ontvangen en voelde zich op die manier betrokken bij haar team.

28


SPIEGELING ALS AANVULLING OP - OF ALS ONDERDEEL VAN - EEN LANGER COACHINGS -OF TRAININGSTRAJECT Wij hebben goede ervaringen met het spiegelen binnen andere trajecten dan die door ons zelf worden gegeven. Een dergelijke spiegeling kan aan het begin, en/of halverwege, en/of aan het eind van zo’n traject plaatsvinden. Een spiegeling aan het begin van de training kan gebruikt worden om de leervraag te onderzoeken. Dit scheelt vaak veel tijd. Halverwege de training kan men er een tussenevaluatie mee doen zodat men gericht verder kan werken. Aan het einde van de training kan de spiegeling een eindevaluatie en afronding zijn. Als men na afloop van het traject nog eens spiegelt, kan dit dienen als nazorg of om de cliënt steun te geven in de voortgang van zijn proces. Een coach heeft al eens contact met ons gehad en komt nu met haar coachcliënt ter versterking van het coachingstraject. De intake: Een coach komt samen met haar cliënt Alie. Alie wordt belemmerd in haar functioneren doordat ze haar emoties te veel onderdrukt en moeilijk bij haar gevoel kan komen. Ze heeft de neiging haar gevoel ‘weg te redeneren’ of de emoties van de ander ‘goed te praten’. Alie gaat een paar uur aan de slag in een privéspiegeling. De coach is daarbij aanwezig maar er is afgesproken dat deze niet zal interfereren. Het leerdoel: Het leren voelen van de verschillende soorten van emoties en daarnaar luisteren. De hond: Wij zoeken honden uit die op verschillende manieren verschillende emoties naar boven zullen brengen. Bayke de stoere macho rottweiler reu, Jazzee de

29


gehandicapte corgi, Joya het speelse kleine russeltje, Clannad de zachte Ierse wolfshond. De opdrachten: We geven opdrachten als contact maken, spelen en voelen wat er van binnen gebeurt. We bespreken vervolgens met Alie wat zij heeft ervaren en wat ons is opgevallen. We laten Alie vertellen wat zij voelde en op welk moment ze wel of niet naar zichzelf luisterde. We werken met de 4 B’s van de gevoelens Boos, Bang, Blij en Bedroefd. (Appendix) Vervolgens geven we suggesties om dingen anders aan te pakken. Na deze feedback laten we Alie met haar nieuwe inzichten de oude opdrachten herhalen en wederom met de 4 B’s benoemen wat ze voelt. Het resultaat: Alie werd zich bewust van haar gevoelens en sprak deze ook uit. Ze vertelde dat ze zich vaak Bang en Bedroefd voelde bijvoorbeeld toen Bayke haar ‘niet zag staan’ en zijn eigen gang ging. Alie had de neiging om het gedrag van Bayke goed te praten. Zij zag het gedrag van de hond als haar eigen te kort schieten en daar voelde ze zich bedroefd over. De volgende stap: Ik ga mijn ervaringen en de 4 B’s verder uitwerken in mijn vervolgcoachtraject. De eindevaluatie: De coach schreef na een paar dagen als volgt: “ Het was een middag waarin mijn cliënte heeft geoefend met luisteren naar haar eigen emoties en gevoel. Tijdens de sessie heeft ze kunnen stilstaan bij wat er bij haar gebeurde. Zij werd zich bewust van haar eigen invloed op de situatie. Als coach wil ik meegeven dat er in korte tijd veel zichtbaar is geworden en dat ik zeker weet dat ik met gesprekken meer tijd nodig gehad zou hebben! Nu is het zaak voor mijn cliënte om de opgedane ervaringen vast te houden zodat ze beter

30


gaat functioneren in het dagelijks leven. Tijdens het vervolgtraject gaan we hier verder aan werken”. Commentaar: Alie had de neiging om zich alles aan te trekken en andermans gedrag goed te praten, waardoor ze zich terug trok en niet bij haar gevoel kon komen. Wij konden haar duidelijk maken dat het gedrag van Bayke niet betekende dat zij tekort schoot en dat ze daar niet bedroefd over hoefde te zijn. Door het benoemen van haar gevoel en daarop door te vragen werd het voor Alie gemakkelijker om haar tevens de oorzaak van haar gevoel te laten achterhalen. Bij deze spiegeling was het belangrijk dat we afspraken met de coach dat ze niet tijdens het spiegelen zou interfereren. Interfereren kan het spiegelproces enorm verstoren! Verschillende mensen kunnen op verschillende manieren een zelfde gebeurtenis interpreteren. Dat kan heel verwarrend zijn voor zowel de cliënt als de trainers. We vonden het prettig (weer) bevestigd te krijgen dat een spiegeling van een coachtraject het proces kan versnellen. Een volgende spiegeling als afronding van dit coachingstraject zou het ervarene sterk kunnen bekrachtigen.

31


SPIEGELING NAAST VERSCHILLENDE VORMEN VAN BEGELEIDING ZOALS THERAPIE EN COUNCELLING Een spiegeling kan heel diep gaan. Ik herhaal nog eens dat oud zeer soms wordt opgehaald en dat verstopte emoties naar de oppervlakte kunnen komen. Dit is iets om rekening mee te houden en om zo nodig de cliënt door te verwijzen. Wij hebben verschillende opleidingen gedaan die de noemer ‘therapeut’ en ‘coach en loopbaanconsulent’ dragen. We maakten kennis met energiën, communicatie, waarnemingssystemen, lichaamstaal, de waarde van het belonen en motiveren en vele andere vakken waar we veel profijt van hebben gehad in ons werk als SpiegelTrainer. We houden niet zo van het woord ‘therapeut’ en zien onszelf graag als facilitator: Iemand die processen begeleidt. Voor ons was het een cadeautje als we, naast onze ervaring met honden, onze achtergrond van facilitator konden inzetten. Dat ‘cadeautje’ kregen we bij onderstaande spiegeling! De intake: Saskia is een vrouw van begin 30. Ze doet een persoonlijke spiegeling binnen een groep onbekenden. Dit is heel moedig van haar omdat ze er last van heeft dat ze zich juist binnen een groep niet durft te laten zien en dat ze zich daar onveilig voelt. Ze vindt dat men haar buiten sluit. Het leerdoel: Ik wil me prettig voelen in een groep. De hond: Saskia krijgt de oude reu Gijs toegewezen; een kruising van een Bordeauxdog met een Duitse herder. Hij heeft twee uitgesproken kanten; de overenthousiaste, hardwerkende kant van zijn vader de herder en de eigenwijze en daarnaast ook zachte en wijze kant van zijn moeder de Bordeauxdog.

32


De opdrachten: Bij het kennismaken met Gijs is er direct contact. De hond is geheel gericht op Saskia die hem aanvankelijk heel voorzichtig benadert. Ze gaat een beetje dollen en verdwijnt met de hond om een hoekje, uit het zicht. Als wij hen opzoeken, vertelt Saskia dat ze bang is dat de mensen uit de groep “wel zullen vinden dat ik raar doe”. Omdat Saskia moeilijk contact maakt, leggen we in de spiegeling het accent op contact maken. Als we met de cliënten bij elkaar op het veld staan om het onderwerp ‘contact maken’ te bespreken, vragen we aan Saskia of ze vindt dat ze contact heeft met Gijs. De hond zit met zijn rug tegen haar aan en kijkt naar de anderen. Saskia zegt dat ze geen contact heeft ‘omdat de anderen veel interessanter zijn’. We laten haar een stapje opzij zetten. Gijs valt bijna om, volgt haar direct en gaat weer tegen haar aan zitten. Wel contact dus maar anders dan zij verwachtte. Na de pauze is de opdracht dat Saskia haar eigen opdracht bedenkt. Ze blokkeert. We gaan niet verder in op de oefening die zij zou bedenken maar vragen wat ze het liefste zou doen zegt ze “even wandelen”. Ze denkt echter dat men dat van haar wel erg gemakkelijk en raar zal vinden. We vragen haar dat te verifiëren en feedback van de groep te vragen. Het blijkt dat de groep vindt dat ze voor zichzelf een prima opdracht bedacht heeft. Het resultaat: Er is niet bereikt dat Saskia zich prettig ging voelen in de groep maar de feedback van de groep bracht haar belangrijke inzichten. Doordat Saskia feedback vroeg aan de groep kreeg ze positieve feedback op het feit dat ze voor zichzelf koos. Saskia komt tot het inzicht dat zij degene is die zichzelf steeds veroordeelt en zich afsluit van de groep en dat het niet de groep is die haar buiten sluit. Zij ervaart dat zij voor zichzelf mag kiezen en dat contact verschillende vormen kan aannemen.

33


De volgende stap: Hulp vragen en me laten coachen om te leren in contact te gaan met anderen door bij mezelf te blijven. De eindevaluatie: Saskia is in therapie gegaan. Commentaar: We wezen Gijs toe vanwege zijn wijze gedrag dat hij vertoonde naar onzekere mensen toe. Door zijn grote stevige bouw en zijn grote bruine ogen gaf hij cliënten vaak vertrouwen en steun. Toen Saskia blokkeerde had het geen zin om verder op de oefening in te gaan. Ze zou zich waarschijnlijk steeds meer teruggetrokken hebben. Het helpt bij een blokkade vaak om even iets heel anders te doen. Saskia kon dat in dit geval zelf aangeven. Tijdens deze spiegeling werd bij Saskia ineens iets helder wat al jaren sudderde. De blokkade en het ontvangen van de feedback hielpen om tot tot het inzicht te komen dat zij zichzelf veroordeelde en zich afsloot; het was dus niet de ander die haar veroordeelde en haar buiten sloot, zij deed dat zelf. Een dergelijk inzicht zou een doorbraak kunnen geven. In dit geval zat het probleem te diep om het met één enkele spiegeling op te lossen. Hier was veel werk te doen! Het feit dat deze vrouw met een gerichte vraag in therapie ging, scheelde heel veel tijd in de begeleiding. Tijdens de therapiesessies, die Saskia bij mij deed, heb ik verschillende keren de hulp van de honden ingeroepen. Als ik grote mensen of kleine mensen in therapie had, lieten de honden zich graag ‘gebruiken’. Soms waren ze alleen maar aanwezig, al of niet op afstand, en soms deden ze samen met de cliënt een opdrachtje van een paar minuten. Alles was natuurlijk afhankelijk van de vraag waarmee een cliënt bij me kwam.

34


SPIEGELING ALS RELATIETHERAPIE Relatieproblemen hebben vaak te maken met een slechte communicatie. Dit geldt voor relaties op allerlei fronten: Binnen een familie of een werkkring of tussen partners of vrienden. De intake: Het echtpaar Nico en Nel. Hij is manager en zij is verpleegster. De partners hebben regelmatig onenigheid. Ze willen werken aan hun relatie en besluiten om samen een privéspiegeling te doen. Nel vindt dat Nico onvoldoende contact met haar heeft. Nico ervaart dat anders en vindt dat zij zeurt. Het leerdoel: Nagaan en ervaren hoe en wanneer het contact tussen beiden plaatsvindt. De honden: Wij wijzen de honden toe. Nico krijgt Antis de drukke Duitse herder en Nel Jazzee de gehandicapte Welsh corgi. Antis geniet van beweging, alles in de gaten houden en jagen. Jazzee lijkt wat op een vosje en heeft de korte pootjes die bij zijn ras horen. Hij is een doener en helemaal overtuigd van zijn belangrijkheid en kunnen. Hij is een heel vrolijke en gemotiveerde harde werker. Jazzee loopt kreupel met één achterpoot. De opdrachten: We besteden heel veel aandacht aan de manier van contact maken met de hond. Nico heeft direct contact met Antis; ze lijken op elkaar. Nel maakt ‘contact’ met Jazzee op een manier waarop ze hem, als hij mens was, zieligheid zou aanpraten. Jazzee vindt zichzelf helemaal niet zielig. Hij vindt al dat geaai en gepraat alleen maar leuk als hij iets mag doen! Ze hebben dus geen wederzijds contact.

35


Het is al direct duidelijk dat de partners op een totaal verschillende manier contact maken met anderen en dus ook met elkaar. Daardoor zitten ze niet op één lijn. Zij is een ‘voeler’ en hij is een ‘ziener’. Dit vormt een mooie aanleiding om in te gaan op de verschillende manieren van waarnemen, zowel bij de hond als bij de mens. De opdrachten zijn heel eenvoudig; spelen, een stukje lopen en stilstaan. Wij benoemen de momenten waarop er contact is en wanneer niet. Middels feedback besteden we tevens veel aandacht aan de verschillende manieren waarop men zich gewaardeerd kan voelen. De eindoefening is dat beiden werken met Powwow de kruising rottweiler/ ridgeback. Powwow is een ziener en de leider van de roedel. Hij moet, vanuit zijn leiderschap, alles zien en in de gaten houden. Powwow kijkt steeds alert rond en blijft in contact door met zijn rug tegen je aan te zitten. Voor Nico is dat vanzelfsprekend en zegt dat van zichzelf te herkennen. Nel denkt dat Powwow geen aandacht voor haar heeft en geen contact maakt als hij tegen haar aanzit en rondkijkt. Daarom laten we haar een klein stapje opzij zetten. Powwow kijkt meteen om en schuift weer tegen haar aan, maar hij blijft rondkijken. We geven als ‘huiswerk’ het boek ‘De 5 talen van de liefde’ mee. (Appendix) Het resultaat: Door Powwow kwam Nel tot het besef dat aandacht hebben en contact maken niet betekent dat je elkaar steeds moet aanraken en elkaar daarbij in de ogen kijken. De echtelieden kwamen tot het inzicht dat hun gestoorde communicatie te maken had met hun verschil in wijze van waarneming en met hun verschillende behoeften aan de soort van waardering. De volgende stap: Wij gaan iedere avond een paar minuten de tijd nemen om elkaar te vertellen wanneer we een wederzijds contact en aandacht ervaren hebben.

36


De eindevaluatie: Als we nabellen vertelt Nel dat ze het boek ‘De 5 Talen van de liefde’ samen lezen. Zij gebruikt het codewoord ‘Antis’ wanneer ze het gevoel heeft dat Nico uit contact is. Als Nico vindt dat hij wel in contact was noemt hij haar ‘Jazzee’. Dit schijnt nog wel eens humoristische situaties op te leveren als ze in gezelschap van anderen zijn. Commentaar: In deze spiegeling ging het over communiceren, aandacht voor elkaar hebben en contact maken. Dit zijn allemaal dingen die te maken hebben met de manier van waarnemen en motiveren. In Hoofdstuk 4 vertel ik hier meer over. We wezen de honden toe in de verwachting dat de herder op de man zou lijken en dat de corgi bij de vrouw haar medelijden en zorginstinct zou aanspreken. Dit klopte en het werkte mee aan het naar boven halen van de miscommunicatie. Ik had regelmatig mensen met relatiestoornissen in therapie. De honden lieten zich graag, soms maar voor een paar minuten, als afleidingsmanoeuvre inzetten. Dat was veilig voor de cliënten omdat ze dan ‘via de hond’ met elkaar konden spreken. Het was ook vaak heel humoristisch. Na het eerste consult gaf ik cliënten met relatieproblemen als huiswerk meestal het boek ‘De 5 talen van de liefde’ mee naar huis. Spiegelen en therapie, therapie en spiegelen, vaak lopen de zaken door elkaar heen en wanneer is wat wat? Voor mij bleken de verschillende honden met hun verschillende karakters een enorme toegevoegde waarde te geven aan de therapiesessies. De honden deden wat ze deden, zonder zich iets aan te trekken van wat ik graag wilde bereiken als therapeut of hoe zielig de cliënt zich soms voelde. Waar ik echter steeds rekening mee moést houden is, dat honden emoties van anderen opnemen en dat ik ze na de sessies, (spiegelen of therapie dat

37


maakt niet uit), moest ‘schoonmaken’ om te voorkomen dat ze overwerkt of ziek zouden worden.( Appendix)

38


SPIEGELING VOOR OUDERS EN OPVOEDERS MET EEN OPVOEDINGSVRAAG Ouders, opa’s en oma’s, oppas, leerkrachten kortom een ieder die zich bezig houdt met het opvoeden van kinderen kan veel profijt hebben van een spiegeling. Wij gaven een cursus waarin men werkte aan een opvoedingsvraag; twee dagdelen per week, drie weken lang. In principe betrof die vraag één kind en de hond stond metafoor voor dat kind. Het spiegelen met een hond als metafoor kan enorm verhelderend werken op het bewustzijn van de ouders en opvoeders betreffende hun functioneren ten opzichte van het kind. De cursist kreeg van ons de hond toegewezen die het meest leek op de omschrijving van het betreffende kind. Tijdens deze cursus kregen de ouders huiswerk mee in de vorm van het beantwoorden van vragen uit de werkmap en het doen van observaties en oefeningen. Ze herhaalden thuis met het kind de opdrachten die ze tijdens de spiegeling hadden gedaan en geoefend. Een voorbeeld is vader Dirk. De intake: Vader Dirk neemt deel aan de oudercursus. Hij is de vader van een hyperactief kind. Hij vertelt dat zijn kind steeds aandacht vraagt als er visite is. Hij heeft daar last van want hij vindt dat hij daardoor onvoldoende aandacht kan geven aan zijn bezoek als zijn kind in de buurt is. Het leerdoel: Wat kan ik doen om de rust te creëren zodat ik aandacht kan geven aan de visite. De hond: Wij wijzen Dirk de spaniël Zaza toe omdat zij een enorm druk en lawaaierig typetje is dat geen moment rust lijkt te hebben.

39


De opdrachten: Zaza kweet zich uitstekend van haar taak; ze sprong op, rende en blafte voortdurend en eiste constant de aandacht op. Tijdens de voor-laatste bijeenkomst is de opdracht voor Dirk dat hij ‘plaatstraining’ doet en de hond vastlegt op een paar meter afstand van de plaats waar hij ‘bezoek’ , in de vorm van medecursisten, gaat ontvangen. Dit vastleggen maakt de hond duidelijk dat ze niet nodig is en niets hoeft. Om de ‘plaatstraining’ aantrekkelijk te maken krijgt ze een balletje mee. Dit is haar lievelingsspeelgoed en dat leidt haar af. Er was al gebleken dat het hebben van een balletje een heel goede manier is om haar rustig en stil te krijgen. Als het ‘bezoek’ binnenkomt en veel aandacht aan Dirk geeft, is de hond te druk met haar balletje om zich daarover op te winden. Het resultaat: Door het ‘vertalen’ van hondentraining in mensentraining werd het Dirk duidelijk dat hij voor zijn zoontje rust zou kunnen creëren door hem op zijn eigen veilige kamer te zetten met zijn lievelingsspeelgoed. Het allerleukste speelgoed voor zijn zoontje, een puzzel, zal van de ‘plaatstraining’ voor hem tot een feestje maken. De volgende stap: Ik ga een speciale puzzel kopen voor mijn zoontje en die krijgt hij een half uur voor de visite komt, op zijn eigen kamer. De eindevaluatie: Bij de laatste afsluitende bijeenkomst meldt Dirk dat deze methode goed werkt en dat hij zelf nu eindelijk ook eens aandacht krijgt van de visite. Hij moest zelfs langzamerhand wel weer een nieuwe puzzel kopen. Commentaar: Door de plaatstraining creëerde Dirk rust zowel voor de hond tijdens de training als voor zijn kind thuis. En, niet te vergeten, voor hemzelf. Het bleek

40


dat Dirk heel blij was met de aandacht die hij, in plaats van zijn zoontje, nu van het bezoek kreeg. Het leerdoel van Dirk had wellicht moeten zijn: Wat kan ik doen om rust te creëren zodat ik zèlf de aandacht krijg van de visite. Daar ging het hem wellicht om!

41


SPIEGELING ALS ONDERDEEL ZIJN VAN EEN (BEDRIJFS)UITJE, BIJEENKOMST OF ZO MAAR EEN FEESTJE Als de spiegeling onderdeel uitmaakt van een bedrijfsgebeuren is het zeer belangrijk om middels een oriëntatiegesprek heel duidelijk te krijgen wat de bedoeling is. Moet de spiegeling alleen maar leuk zijn zodat er veel gelachen kan worden? Zit er een diepere bedoeling achter? Om hoeveel mensen zal het gaan en zullen er nog andere gebeurtenissen tegelijkertijd plaatsvinden? Gaan we op eigen locatie of op een vreemde locatie werken? Hoe zit het met de veiligheid? Allemaal vragen die belangrijk zijn. Ik moet zeggen dat ik liever een klein feestspiegeltje gaf op onze eigen locatie dan een spiegeling die onderdeel uitmaakte van een groot gebeuren elders, maar dat ben ik. Ik houd niet zo van mensenmassa’s. De volgende casus gaat om een feestspiegeltje thuis: De intake: Jenny gaat trouwen en een aantal vriendinnen organiseren een maidenparty voor haar. Alleen de bruid gaat een paar uurtjes werken; de vriendinnen gaan toekijken en zorgen voor de feestelijke omlijsting. De party was een groot geheim voor de bruid. De bruid, die waarschijnlijk met haar hersens in de zevende hemel was, heeft pas na een poosje in de gaten dat de locatie waar ze terechtgekomen is geen golfbaan is. Als ze zich realiseert dat ze met een hond gaat werken, schrikt ze enorm, want ze is bang voor honden! Maar ja, Jenny is er nu eenmaal en het feit dat iemand bang voor honden is, is voor ons geen probleem. Het leerdoel: De bedoeling van de initiatiefnemers was: Het moet leuk zijn met een diepere ondertoon.

42


De hond: Jenny mag één van onze honden uitkiezen met de opdracht dat die hond voor haar het meest op haar bruidegom lijkt. Haar vraag “moet ik er één kiezen die op hem lijkt zoals hij nu is of zoals ik hem zou willen hebben?” geeft te denken. Jenny, die ‘bang’ is voor honden, kiest voor Clannad de grote lieve, ruig uitziende Ierse wolfshond. De opdrachten: We begeleiden Jenny bij de kennismaking en de daarop volgende eenvoudige opdrachten zoals wandelen, aaien en spelen. Deze leiden ertoe dat Jenny steeds vrijer wordt ten opzichte van de hond. Het resultaat: Zoals we al dachten, is de angst voor de hond snel verdwenen. Jenny zelf is daar heel verbaasd over. Wij zijn dat niet want onze ervaring is dat heel vaak de angst voor honden aangepraat is. Het einde van het verhaal was dat Jenny op de foto ging, zittend op een tuinbank met een veel te grote hond, haar ‘echtgenoot’, over zich heen gedrapeerd en haar vriendinnen daar lachend omheen. De volgende stap: Geen. De eindevaluatie: We hebben in dit geval geen evaluatie gedaan. Commentaar: De vriendinnen wisten wellicht niet dat de bruid ‘bang’ was voor honden. Ze bleek dat ook eigenlijk niet te zijn. Jenny merkte dat haar angst voor honden geen echte angst was. We zijn in dit geval niet ingegaan op de vraag op welke manier de hond op de bruidegom leek, omdat Jenny al helemaal in de

43


war was van het feit dat ze met een hond ging werken. Het was te veel van het goede geworden. Jammer eigenlijk, want ik was er wel heel nieuwsgierig naar! Een leuk leerdoel voor een spiegeling zou kunnen zijn: ‘Hoe maak ik dat mijn aanstaande op de hond gaat lijken’? Wat ik overigens opvallend vond, was dat die grote, ruige Clannad weer gekozen werd door iemand met angst voor honden. Dit gebeurde vaak!

44


SPIEGELING ALS CADEAUTJE Omdat een spiegeling voor bijna iedereen een waardevol gebeuren kan zijn, is het een fantastisch geschenk om te geven en te krijgen in de vorm van een cadeaubon. Het gebeurde wel eens dat iemand een cadeaubon gaf omdat hij eens zelf een spiegeling had gedaan met zijn werk en zijn partner ook zoiets gunde. Heel soms gebeurde het dat iemand een bon gaf omdat ‘het goed voor de ander was als die eens veranderde’. Mmm... daar was ik niet zo blij mee. Voor mij lag dat in dezelfde lijn als wanneer iemand zijn partner naar therapie stuurt zonder dat de partner daar zelf achter staat. Ik wilde dus altijd heel graag weten wat de bedoeling achter die bon was. Soms weet de cliënt wat hem of haar te wachten staat en soms is het een verrassing. Als er enige diepgang van de spiegeling gevergd wordt, komt de cliënt meestal alleen of gaat hij een persoonlijke spiegeling binnen een groep onbekenden doen. Als het een luchtig geheel moet worden, doen de gulle gevers ook vaak mee. Het personeel van Roy doet hem ter ere van zijn 65ste jaar een leuke dag cadeau waarvan Hondenspiegel deel uit maakt. De intake: Roy is directeur van een groot financieël adviesbureau. Hij gaat, privé, één dagdeel gespiegeld worden. Roy heeft er geen idee van wat hem te wachten staat. Het leerdoel: Bij het nagaan van een leerdoel weet Roy al direct waar hij aan wil werken: Ik wil onderzoeken wie ik binnen mijn bedrijf kan benaderen om mij werk uit handen te nemen.

45


De hond: Roy mag uit alle honden kiezen vanaf de foto’s èn C.V. Hij kan geen keuze maken tussen de Ierse wolfshond Clannad, ruig, lief en aanhalig en Tété de ridgeback, levendig, eigenwijs en soms speels. De opdrachten: Roy begint met contact maken met Clannad, of liever zij maakt contact met hem. Ze gaat tegen hem aan staan en wil steeds geaaid en geknuffeld worden. Roy vertelt dat hij ervaart dat de hond hem heel erg in zijn gevoel brengt en dat hij zich realiseert dat hij vergeet te praten. Hij merkt op dat hij normaliter veel praat en beseft ineens dat “praten voor mij niet altijd de beste manier is om contact te maken”. Hij realiseert zich ook dat “mijn verbale zelfverzekerdheid soms een drempel opwerpt voor mensen om mij te benaderen”. Dat terwijl hij graag heeft dat men hem gemakkelijk benadert om hem werk uit handen te nemen. Daarna gaat Roy aan het werk met Tété. De opdracht is om Tété symbool te laten staan voor het thema van het leerdoel en dus iemand is die “binnen mijn bedrijf, mij werk uit handen kan nemen”. Roy probeert contact te maken en de hond voor zich te winnen door het geven van veel ‘salaris’ (brokjes) en commando’s. Hij vertelt dat hij dat thuis gewend was te doen bij zijn vroegere hond. Tété reageert gelaten. Roy denkt dat hij de hond genoeg aan zich gebonden heeft en doet hem de lijn af. Tété gaat er vandoor en is niet van plan om zijn vrijheid in te ruilen voor een salaris. Het bleek leiderschap vanuit macht. Als Roy om hulp vraagt, hetgeen hem onze waardering oplevert, krijgt hij het advies te proberen wat minder de leider te zijn en zijn speelsheid in te zetten. Dat werkt. Roy gaat hardlopen en een balletje opgooien en weer vangen. Tété wordt nieuwsgierig en komt, geheel vrijwillig en los van de lijn, meespelen.

46


Het resultaat: Roy kwam door de aanhankelijkheid en de zachtheid van Clannad bij zijn gevoel en besefte dat hij verbaal niets nodig had om contact te maken. Hij realiseerde zich dat hij door zijn vele woorden mensen zelfs afschrikt. Tété stond voor ‘degeen die hem werk uit handen neemt’. Roy werd zich ervan bewust dat hij met inzetten van zijn speelsheid meer voor elkaar krijgt dan met leiderschap ‘uit macht’. Roy gaat rondkijken naar iemand die hij kan verleiden hem werk uit handen te nemen door zijn gevoelige en speelse kwaliteiten, waarvan hij zich nu bewustgeworden is, in te zetten. De volgende stap: Ik ga minder praten, de mensen meer vanuit mijn gevoel benaderen en mijn speelse talenten inzetten. De eindevaluatie: Geen. Commentaar: Tijdens deze spiegeling bleek al gauw dat we te maken hadden met iemand met veel zelfkennis. Bij mensen met veel zelfkennis kan er in korte tijd heel veel gebeuren!

47


SPIEGELING ALS KINDERFEESTJE Het oriëntatiegesprek voor een kinderfeestje gaat meestal via de telefoon. We maken dan duidelijke afspraken over de duur van het feestje en wie de taart-en-limonade verzorgt. Meestal duurt het geheel twee uur waarvan één uur werken met de hond en één uur het taart-limonade-cadeautjes gedeelte. Kinderfeestjes vond ik leuk. Ik vond het een prachtige manier om kinderen gaandeweg iets over honden te vertellen en ze ook nog een praktisch stukje hondenopvoeding mee te geven. Vaak had het feestvarken een hond thuis of wilde het graag een hond hebben. De intake: De ouders of soms een opa of oma of buurvrouw komen met een groepje kinderen. We laten ze eerst rustig in een kring zitten om kennis te maken en te inventariseren hoe de kinderen tegenover honden staan. Wij vertellen één en ander over de honden en hondengedrag. Het leerdoel: Gewoon plezier hebben. Ik heb dan zelf stiekum als leerdoel ‘iets over honden bijbrengen’. De hond: Meestal laten we de kinderen zelf een hond uitzoeken uit de groep honden die wij voorgeselecteerd hebben. Het feestvarken mag eerst. We laten de kinderen wel even iets vertellen over waarom ze een bepaalde hond willen. De opdrachten: We vertellen nog eens over het gedrag, het vasthouden van de riem en het benaderen van honden in het algemeen en laten de kinderen dat ‘droog’ oefenen. Daarna gaan de kinderen alles in de praktijk brengen. Vaak werken ze twee aan twee zodat een flinkerd kan samenwerken met een bangerd.

48


Het spreekt vanzelf dat de opdrachten afhangen van de leeftijd van de kinderen. Meestal doen we, na de kennismaking met de honden, iets als behendigheid, lopen aan de riem, een zoekspelletje, borstelen knuffelbeurten en de hond over het veld roepen. Het resultaat: Met een leuk feestje en een heel klein beetje extra hondenkennis was iedereen tevreden! Bovendien konden we de begeleiders vertellen wat we aan kwaliteiten bij de kinderen zagen. De volgende stap: Geen De eindvaluatie: Geen Commentaar: Ik heb eens meegemaakt dat de ouders een kinderspiegelfeestje gebruikten voorafgaande aan Het Grote Cadeau: een pup! Dit werd een weloverwogen en fantastische happening die het meisje haar hele leven zal bijblijven! Het feestje met de honden was altijd zo om! Voordat we het feestje afsloten, maakten we een groepsfoto als cadeautje voor het feestvarken. Daana gingen we naar binnen in onze accommodatie om taart te eten en cadeautjes uit te pakken. Voor ons was het dan zaaks om de honden goed uit het zicht te brengen omdat de kinderen anders bleven roepen en contact maken. Ik vond het een genot om de fantastische verhalen te horen. Ze werden steeds mooier naarmate ze vaker verteld werden. De honden, die natuurlijk goed gesocialiseerd waren op kinderen, vonden een kinderfeestje geweldig! Een kinderfeestje begeleidden we met minstens twee trainers. Dit vanwege de veiligheid. Prachtig vonden wij het dat de karakters van de ouders tijdens

49


zo’n feestje ook vaak naar voren kwamen bij de oefeningen: de bemoeizuchtigen, de helpers, de fanatieken etc. Zo werd een kinderfeestje een heuse spiegeling! En.... vaak één kind minder met angst voor honden en een hoog ‘hoort zegt het voort’ gehalte!

50


SPIEGELING ALS KENNISMAKING OP EEN MANIFESTATIE Bekend willen worden in de buitenwereld betekent acquireren. Aan onze naamsbekendheid moesten we consequent blijven werken! Een manier om dat te doen was om op beurzen, bijeenkomsten of manifestaties te laten zien wat we deden. Mijn ervaring is dat het niet direct daarna storm loopt met nieuwe cliënten maar dat er soms na een paar jaar ineens iemand kan komen die ons ‘toen en toen’ had zien staan of een kennismakingsspiegeltje had gedaan. Vaak weten de mensen nog precies aan te geven wanneer dat was, met welke hond en waarvan ze zich in de gauwigheid bewust geworden waren. De volgende casus gaat om een open workshop tijdens een manifestatie waarbij coaches en coachingsbedrijven zich konden presenteren. De mensen die wilden spiegelen kregen per persoon slechts tien minuten de tijd om kennis te maken met het spiegelwerk. De intake: Geen. Het leerdoel: Het overkoepelende doel is het kennismaken met Hondenspiegel. We vragen de mensen om één vraag in gedachte te nemen die past binnen het onderwerp kennismaken met Hondenspiegel, zodat men iets heeft om op te focussen. Wij gaan daar verder niet op in. De hond: Men kan kiezen uit zes aanwezige honden en er wordt geen aandacht besteed aan het hoe en waarom men kiest. We vragen wel aan de mensen om die vraag aan zichzelf te stellen. We hebben bij ons de herder, de rottweiler, de jack russel, de kruising ridgeback, de spaniel en de Ierse wolfshond.

51


De opdrachten: Kennismaken, nagaan waarmee de hond te motiveren is en een oefeningetje als ‘zit’, ‘rol’ en ‘lopen’. Het resultaat: Men vertelde dat men in een paar minuten vaak al een stukje inzicht in zichzelf kreeg. En dat men snapte waar het bij spiegelen om ging. (Zie Ervaringen van een deelnemer Appendix) Commentaar: Voor ons trainers en honden was een dergelijke spiegeling een energie vretende zaak. Wij moesten alert, creatief en flexibel zijn, glimlachen en bereid zijn om dingen uit te leggen, netwerken om na te gaan of er samenwerking mogelijk zou zijn en nog veel en veel meer. De honden moesten zich steeds weer aanpassen in een afleidende omgeving. Afgezien van de voorbereidingen van het neerzetten en leuk aankleden van de tent, het verkennen van het terrein, het scannen op veiligheid en het klaar leggen van de spullen, moesten we ook de honden toiletteren, voorbereiden en uitlaten. En, heel belangrijk, zorgen dat ze regelmatig energetisch werden ‘schoongemaakt’. (Appendix) Er werd tijdens zo’n dag heel wat geaaid en er werden heel wat emoties in de honden gestopt! Wat we vaak deden was een foto van de deelnemers met ‘hun’ hond maken, het e-mail adres vragen, en de foto na en week opsturen met een schrijven erbij. We kregen vaak de feedback dat men dit zeer waardeerde. En.... soms kwamen er een gesprek en een spiegeling uit voort.

52


Jack Russell Joya met Daan gezamenlijk in gespiegelde concentratie

53


4. DE PIJLERS VAN HET SPIEGELEN HET WAARNEMEN Tijdens mijn opleidingen leerde ik over de verschillende systemen van waarnemen; er ging een nieuwe wereld voor mij open! Iedereen kan horen, zien, voelen, proeven en ruiken, tenzij men een gebrek op dat gebied heeft. Meestal echter heeft iemand één van die systemen van waarnemen als voorkeur. Vooral in stresssituaties treedt die voorkeur naar voren. Als een ‘hoorder’ met een ‘ziener’ communiceert dan kan het gemakkelijk gebeuren dat zij langs elkaar heen praten en elkaar niet begrijpen. Als je dat in de gaten hebt, kan de hoorder als het ware bewust in het zienstuk van de ander stappen en zo op elkaars golflengte komen. Uiteraard kan dat andersom ook. Dit lijkt ingewikkeld maar het is een kwestie van bewustwording en letten op verschillen in taalgebruik en lichaamstaal. Het waarnemingssysteem verraadt zich onder andere door iemands taalgebruik, het uiterlijk en de lichaamshouding. Ga eens bij jezelf na welke voorkeur jij hebt? Hoe beschrijf jij de laatste vakantie? Heb je prachtige muziek gehoord (hoorder), prachtige dingen gezien (ziener), zo heerlijk in knusse restaurantjes gegeten (voeler), de sfeer geproefd (proever) of genoten van de bloemengeuren (ruiker)? Moet je auto mooi zijn (ziener), lekker zitten (voeler), weinig geluid maken (hoorder), lekker ruiken (ruiker)? Moeten je kleren lekker zitten (voeler), fris ruiken (ruiker), er mooi uitzien (ziener), geen kraak-of ritsel geluiden hebben (hoorder)? En je uiterlijk? Moet dat er mooi uit zien (ziener), lekker voelen (voeler), fris ruiken (ruiker)? Je hond? Moet die lekker ruiken, er mooi uitzien, lekker aanvoelen, weinig geluid maken?

54


Lig je lekker languit op de bank of zit je liever rechtop? Mijn kennis van de waarnemingssytemen en mijn kunde om zelf van het ene systeem naar het andere om te schakelen, hielpen mij enorm tijdens mijn werk. Als de communicatie stroef loopt, neem ik even de tijd om het voorkeurssysteem van de ander na te gaan. Als ik dat ken, kan ik daar bewust op inspelen waardoor de communicatie gemakkelijker gaat. Door mijn woordgebruik aan te passen aan dat van de ander maak ik gemakkelijker contact. Ik leerde tijdens mijn opleidingen om ‘rapport’ te maken door bewust mijn woordkeus en mijn lichaamstaal af te stemmen op de ander. Ik leerde dat ik me door verandering van mijn lichaamshouding beter kon inleven in de ander. Als ik met gebogen hoofd liep en mijn schouders liet zakken, kon ik me beter inleven in het gevoel van de ‘voeler’. Als ik rechtop liep en de wereld inkeek, kon ik me beter inleven in de wereld van de ‘ziener’. Het was voor mij een leuke ervaring om hiermee te kunnen experimenteren. Door de lichaamshouding van de hond (soms in gedachten hoor!) na te doen, kan ik ook de wereld meer vanuit de hond beleven. Dit onderzoeken van de waarneming gebruiken we vaak als opdracht tijdens een spiegeling! Ik moet eerlijk bekennen dat ik na alle opwindende nieuwe ervaringen nog geregeld in een grote valkuil stapte, en dat ook nu nog regelmatig doe. Mijn kwaliteit is empathie. Ik leef me gemakkelijk in een situatie van een ander in maar.... mijn valkuil is dat ik de neiging heb om te gemakkelijk in te vullen voor de ander en vervolgens onvoldoende check of mijn waarnemingen kloppen! Een cliënt die met zijn armen over elkaar staat, hoeft zich immers niet af te sluiten. Hij kan het ook koud hebben of buikpijn hebben. Checken is voor mij een lastig en ook gouden woord geworden. ‘Lastig’ omdat ik in mijn enthousiasme de neiging heb om snel in te vullen en ‘goud’ omdat ik heb ervaren hoe belangrijk dat checken is!

55


Onze Powwow de zoon van ridgeback Tété en rottweiler Futura, ja dat resultaat van het (heerlijke) ‘ongelukje’, moest als puppie niets hebben van aaien, borstelen en op schoot zitten. Hij was een uitgesproken ‘ziener’. Ik heb bewust, door middel van massage, zijn gevoelsstuk ontwikkeld. Uiteindelijk hield hij veel van lichamelijk contact als.... we maar niet zijn ogen bedekten want dan kon hij onvoldoende zien. Ik ben er steeds meer van overtuigd geraakt dat honden ook een voorkeurssysteem hebben! De hoorder reageert bijvoorbeeld als eerste op geluiden, de ziener op beweging, de voeler op aaien, de proever en de ruiker op lekkere luchtjes. (Appendix De Hondse Baas) Toen ik de eerste puppies van de roedel van Hondenspiegel ging uitzoeken, heb ik testjes gebruikt die ik gebaseerd had op mijn overtuiging. We wilden een mix van de verschillende waarnemingssystemen om daar bewust gebruik van te kunnen maken. Dat is gelukt. Bovendien zijn in een roedel alle waarnemingssystemen nodig voor de veiligheid van de hele roedel! Meer over de roedel kun je lezen in Hoofdstuk 6.

56


HET MOTIVEREN Eén van mijn oude leermeesters zei eens “ ieder werkt voor zijn eigen braaf”. Volgens mij gaat dit op zowel voor honden als voor mensen. Motivatie om iets te doen of niet te doen, heeft te maken met de beloning die er tegenover staat. Datgene wat het gedrag oplevert, kan op verschillende manieren belonend zijn. Ik ga er dus van uit dat ieder gedrag, gewenst of ongewenst, op de één of andere manier iets oplevert. Ook al lijkt dit soms niet zo. Zonder beloning geen motivatie. Als je je dat bewust bent dan kun je gaan ‘manipuleren’. Je zorgt er dan voor dat de ander, of jijzelf, doet wat je graag wilt. En zo kan ik er ook voor zorgen dat ik de ander motiveer om mij te geven wat ik nodig heb. Boudewijn is in zijn werkplaats aan het knutselen. Ik vind dat hij veel lawaai maakt en dat hij erg lang doorgaat. Ik wil aandacht! Hoe kan ik hem motiveren om te stoppen en eens een beetje aandacht aan mij te geven? Ik weet dat ik die aandacht op twee manieren kan opeisen: goedschiks of kwaadschiks. Ik kan een kopje thee voor hem zetten met een lekker koekje en krijg een “fijn, dank je, ik kom”. Maar ik kan ook klagen dat hij te veel lawaai maakt en ik krijg een boos gezicht en een “zit niet te zeuren”. In beide gevallen levert het me aandacht op. Mijn ervaring leert me echter dat het kopje thee mij het meeste oplevert. Daarmee kan ik hem weglokken uit zijn werkplaats en krijg ik zijn aandacht. Ik vroeg me dus af “wat levert me het meeste op; aandacht vanuit gezelligheid of aandacht vanuit ergernis?”. Mijn keuze werd een kopje thee. Ik bemerkte dat het soms gebeurde dat iets wat ik als een compliment bedoelde niet als zodanig werd opgevat. Ik had daar last van want het maakte me onzeker als mensen geïrriteerd reageerden. Dat kwam door de manier waarop ik mijn compliment verwoordde. Het lezen van het boek ‘Geweldloze Communicatie’ (Appendix) heeft me veel inzicht gegeven in de

57


fijne kneepjes van de communicatie. Naast mijn woordgebruik was ook de manier waarop ik mijn waardering uitte belangrijk. Daarom was het zo belangrijk voor me dat ik het boek ‘De 5 talen van de liefde’ las en me bewust werd van de verschillende vormen van waardering die belonend zijn en tot motivering leiden. (Appendix ) Voor mij was deze ontdekking zo belangrijk dat ik de ‘talen’ hier even op een rijtje zet. Het gaat hier om waardering geven én ontvangen! • Waarderende woorden: “ Wat vind ik het fijn dat je me komt halen” • Een dienst bewijzen: ”Zal ik de afwas voor je doen?” • Samen zijn: “Zullen we samen op de bank tv kijken?” • Lichamelijk contact: een schouderklopje • Een cadeautje geven: “ Kijk eens een bloemetje voor jou”. Ik ben een dienstbewijzer. Ik zorgde vroeger altijd dat er een borreltje was zodra Boudewijn uit zijn werk kwam. Ik vond het dan frustrerend als hij me liet wachten en ruim de tijd nam om zijn spullen weg te zetten en om ‘thuis’ te komen. Hij is een ‘samen’ man. Om ‘samen’ te kunnen zijn moest het werk niet tussen ons in zitten. Er moest dus eerst opgeruimd worden. Ik vond het eigenlijk niet eerlijk dat mijn dienst niet werd gewaardeerd! Ik deed toch zo mijn best voor hem. Toen werd ik me bewust van de verschillende manieren van waarderen. Ik bedacht me dat als Boudewijn ‘samen’ nodig had en ik ‘dienstbewijzen’ dat ik dat een beetje kon sturen. Manipuleren heet dat. Om de waardering te krijgen die ik wilde hebben, nam ik de tijd om eerst even samen op de bank te zitten en een beetje bij te praten over de dag. Daarna kwam ik gedienstig mijn borreltje brengen. Zo voelden wij ons allebei gewaardeerd! Omdat ik als dienstbewijzer ook graag een dienst ontvang, vond ik het heerlijk als Boudewijn mij een borreltje inschonk. Want , en dat moge duidelijk zijn: Wat ik geef, wil ik ook graag zelf ontvangen al lijkt het soms van niet.

58


Het is de moeite waard om eens bij jezelf na te gaan wat jouw ‘taal’ is en wat de ‘taal’ van je hond is. Wat is de taal van de cliënt die je wilt motiveren? Ik vond dit, zeker in het begin, best lastig. Iedereen beschikt over alle talen en kan daar, waar nodig, gebruik van maken. Er is er echter ééntje die de voorkeur heeft. Misschien is die wel gekoppeld aan het waarnemingssysteem? En je hond? Kiest die er voor om je zodra je thuiskomt een cadeautje te brengen of wil hij eerst een dikke knuffel? Als ik achter iemands taal wil komen helpt het mij om bijvoorbeeld te vragen: “En als je dat cadeautje hebt gegeven voel jij je dan gewaardeerd, of is daar meer voor nodig?” Ik krijg dan misschien als antwoord “nee, ik wil graag horen dat ik een mooi cadeau heb uitgezocht”. Dikke kans dat deze persoon ‘waarderende woorden’ als taal heeft. Wat mij ook helpt, is gewoon vragen wanneer iemand zich het meest gewaardeerd voelt. Of ik kijk tijdens een spiegeling goed hoe het gedrag naar andere deelnemers en de hond is. Het is natuurlijk mooi als je van iemand zijn waarnemings voorkeur kent, het is nog veel mooier als je ook nog zijn waarderings ‘taal’ kent. Dan kun je heerlijk ‘manipuleren’! Ik zorg er voor dat ik Boudewijn waardeer door ‘samen’ te zijn om daarna mijn ‘dienst’ te kunnen bewijzen. Daarbij heeft hij als ‘ziener’ iets nodig om met zijn ogen te doen en ik als ‘hoorder’ heb iets nodig voor mijn oren. We hebben een oplossing gevonden waar we allebei gelukkig van worden: Samen voor de kachel met een borreltje van mij. Hij leest voor uit een spannend boek en ik luister naar hem. Op deze manier kunnen wij beiden, ik als ‘dienstbewijzer en hoorder’ en hij als ‘samen- man en ziener’ ons gewaardeerd voelen en waarnemen op onze eigen voorkeurswijze.

59


En de honden? Onze ene Newfoundlander, diegene die op Boudewijn lijkt, ligt graag bij ons samen aan onze voeten terwijl ze gekroeld wordt. Zij is een ‘samen’ en een ‘voeler’. De andere, die op mij lijkt, wil het liefst iets doen zoals iets voor me naar de vuilnisbak dragen. Ze geniet dan van mijn liefkozende woorden die ik haar toespreek. Zij is een ‘dienstbewijzer’ en een ‘hoorder’.

60


ENIGE TOELICHTING OP HET LEERPROCES VAN DE HOND De hond leert sneller dan de mens en dat is één van de redenen waarom hij zo’n goede spiegelpartner is. Door gemiddeld drie keer iets te herhalen, weet de hond of het hem genoeg oplevert om door te gaan met een bepaald gedrag of dat hij gaat stoppen. Eén en ander hangt af van de sterkte van de belonende of juist niet belonende motivatie om iets wel of niet te herhalen. Dit heeft te maken met zijn verwachtingspatroon: Als hij iets prettigs verwacht, gaat hij door, als hij iets onprettigs verwacht, stopt hij. De hond weet na, gemiddeld drie keer achter elkaar (waarschijnlijk minder) dat hij zijn neus brandt als hij aan de hete kachel snuffelt. Hij stopt met snuffelen omdat hij iets onprettigs verwacht. De hond leert snel maar de mens niet. De mens gaat door met het bewerken van de hete kachel met pannenlappen, tangen en poken totdat hij ervan overtuigd is dat hij ècht zo heet is dat hij zich brandt. De mens houdt vol en probeert op allerlei manieren om iets voor elkaar te krijgen; de hond stopt. Tijdens een spiegeling weet de hond na gemiddeld drie keer achter elkaar een opdracht te hebben uitgevoerd hoe die opdracht werkt. Er moet wel een behoorlijk ‘salaris’ komen en dat moet direct gegeven worden. Dat ‘direct’ is reuze belangrijk! Dat heeft te maken met het verwachtingspatroon. De hond leeft in het nu en de beloning geldt voor datgene wat hij nù doet. De mens wil ook graag direct beloond worden maar woorden en herinneringen kunnen de tijdsafstand overbruggen. Het verwachtingspatroon is dat het wel goed komt met die beloning; een salaris over een maand, een etentje over drie weken, een gratificatie met kerstmis. Het kan lang duren voor de mens de verwachting op een beloning opgeeft. De hond kan niet wachten op zijn beloning! Zou er drie keer achtereen geen salaris zijn, dan stopt hij met werken.

61


Hij zal de eerste keer nog werken in de verwachting dat de beloning komt. De tweede keer zal hij aarzelen en de derde keer voert hij zijn opdracht niet uit omdat hij verwacht dat zijn beloning achterwege blijft. Dat ‘salaris’ kan van alles zijn. Denk hierbij maar aan ‘De 5 talen van de liefde’ die volgens mij ook opgaan bij honden: Waarderende woorden: “ Wat braaf, goed zo!” Een dienst bewijzen: ”Wil je dat voor me dragen?” Samen zijn: Samen gaan wandelen. Lichamelijk contact: “Even knuffelen?” Een cadeautje geven: “ Kijk eens een bal voor jou”. Dit snelle leerproces van de hond maakt het mogenlijk om oud en nieuw gedrag af te wisselen en het effect daarvan te vergelijken. Meer over het leerproces en het verwachtingspatroon kun je lezen in De Hondse baas (Appendix) waarin ik het uitgebreid beschrijf. Gedrag kan ook zelfbelonend zijn. Dit blijkt bijvoorbeeld als de hond (of de mens) doorgaat met het uitvoeren van de opdracht zonder dat hij bewust door een ander beloond wordt. Op de één of andere manier verschaft hij zich de beloning (onbewust) zelf. Als de hond bijvoorbeeld helemaal gek is van een balletje (of een mens van internetten) dan heeft hij niemand anders nodig. Dat gedrag is zelfbelonend. Dat geldt ook voor, door ons, ongewenst gedrag! Stel dat de hond straf krijgt voor blaffen en hij gaat daar ondanks de straf mee door, dan wil dat zeggen dat zijn geblaf hem iets oplevert. Wellicht is het de straf die hem motiveert om door te gaan; aandacht van de baas?

62


SPIEGELEN MET NADRUK OP WAARNEMINGSSYSTEMEN EN WAARDERING Zowel in de thuisomgeving als ook op het werk kan het enorm verhelderend werken om te weten welke systeem de voorkeur heeft bij respectievelijk waarneming en waardering. Uit de onderstaande spiegeling zal dat blijken. De intake: Bart is directeur van een groot bedrijf. Hij neemt op persoonlijke titel deel aan een groepsspiegeling. Bart is een gulle man die veel contact maakt. Hij heeft het gevoel dat zijn mensen zijn gulheid niet waarderen. Zijn secretaresse heeft hem laten weten dat hij nooit eens iets aardigs voor haar doet. Dat doet hem verdriet. “Welke baas zet iedere week een bloemetje op de tafel van zijn secretaresse?” roept hij uit. Hij vertelt over zijn secretaresse dat ze een goedige, verzorgende vrouw is die altijd klaar staat om hem te helpen. Het leerdoel: Hoe kan ik de waardering ontvangen waar ik behoefte aan heb. De hond: Bart kiest voor de spaniël Zaza “omdat ik haar zo mooi vind”. Zaza is een enorm drukke hond die heel veel blaft en voortdurend uitdaagt tot beweging. De opdrachten: Bij het kennismaken met Zaza, lukt het Bart niet om contact te maken. Ook bij een tweetal andere honden, die we later inzetten, lukt het hem niet om werkelijk contact te krijgen. Zij tonen geen interesse in wat hij doet of aanbiedt. Bart voelt zich niet gezien en afgewezen.

63


Wij zien dat dit te maken heeft met de manier van communiceren en dat Bart niet op dezelfde golflengte zit als de honden. De opdrachten zijn er daarom vooral op gericht om te ontdekken welke waarnemingsvoorkeur Bart heeft en welke de honden hebben. En ook om de verschillende manieren van waarderen en gewaardeerd worden te onderzoeken. Bart probeert een hond te motiveren met voer, wat niet lukt, maar als hij een balletje weggooit, raakt de hond wel enthousiast. Zo vindt de ene hond het heerlijk als Bart hem aait, maar moet een andere hond daar niets van hebben. Bart ervaart op deze manier waarom een vorm van motiveren bij de ene hond wel en bij een andere hond niet lukt. Hij leert daarop in te spelen. Het resultaat: Bart kwam zelf tot de conclusie dat niet alle honden en mensen hetzelfde nodig hebben om contact te maken en zich gewaardeerd te voelen. Hij realiseerde zich dat hij een ziener en een cadeautjesman is; zijn secretaresse een voeler en dienstbewijzer. “Waarschijnlijk heeft zij liever dat ik haar een lekker kopje koffie met een koekje breng in plaats van dat ik die prachtige bos bloemen geef” zei hij. De volgende stap: Ik ga er voor om me te verplaatsen in wat de ander nodig heeft. Eindevaluatie: Na drie weken bellen we Bart op om te horen hoe het hem vergaat. We krijgen zijn secretaresse aan de lijn die uitroept: “Wat hebben jullie met de baas gedaan? Hij is zoveel aardiger geworden. We gaan zelfs uit eten binnenkort!”. Commentaar: Reeds bij de intake begrepen we dat het bij deze spiegeling zou gaan over de waarnemingssystemen en de waarderingstalen. Dit werd bevestigd

64


tijdens de spiegeling. Dat was de reden waarom we honden toewezen met een verschillend waarnemingsvoorkeur; een hoorder, een ziener en een voeler. Bart zijn waarnemingsvoorkeur is die van de ziener, zijn waarderingsvoorkeur van een cadeautjesman; hij geeft en ontvangt graag cadeautjes. Zijn secretaresse is een voeler en haar waarderingsvoorkeur is dienstbewijzen; zij doet graag iets voor een ander en vindt het heerlijk als die iets voor haar doet. Bart heeft ondervonden wat de gevolgen kunnen zijn van het stappen in een ander zijn voorkeurssysteem. Hij was bereid om dit in zijn werksituatie toe te passen en zorgde er daardoor voor dat hij de waardering kreeg waar hij behoefte aan had.

65


5. DE RANDVOORWAARDEN VOOR HET SPIEGELEN Om te kunnen spiegelen zijn er materieel en emotioneel bepaalde dingen nodig. Eén en ander hangt natuurlijk af van waar je wilt spiegelen, met hoeveel honden je wilt spiegelen en ook uiteraard of je zelf de capaciteiten hebt om SpiegelTrainer te zijn.

DE LOCATIE De locatie waar je spiegelt is belangrijk, zeker als je een groep hebt. Wij spiegelden het liefst op onze eigen locatie, maar soms gingen we naar een bedrijf toe. Spiegelen op andermans locatie vonden we altijd spannend. Vergeleken bij thuis kwam er veel extra voorbereiding bij kijken. Onze zorg betrof de veiligheid van de honden, die van de cliënten en die van ons zelf. (Appendix) Eigenlijk zouden we iedere locatie persoonlijk hebben moeten inspecteren maar door de afstanden en door gebrek aan tijd gebeurde de ‘inspectie’ heel soms ook wel per telefoon. Als we de inspectie per telefoon hadden gedaan, kwamen we soms voor verrassingen te staan. Ik illustreer dit met twee voorbeelden: Voorbeeld 1 We werden uitgenodigd om een sessie van een uurtje te doen als verrassing tijdens een bijeenkomst van jonge hoog opgeleide werknemers en de raad van bestuur van hun bank. De honden waren een maand of acht. We gingen met 6 honden op weg en eindigden in een flatgebouw 10 hoog op een dik blauw tapijt. De bijeenkomst was fantastisch. De honden lieten in een mum van tijd de deftige mannen op de knieën over het tapijt schuiven en de mannen lieten hun keurige kostuums vies maken met hondenhaar. We hadden gelukkig een kleerborstel bij ons!

66


Mijn opluchting was groot dat geen van de honden ‘iets had laten vallen’ tijdens de spiegeling en de eindeloze wandeling door de gangen. Ik was ook trots op hen omdat ze zonder problemen de lift in gingen (wel geoefend als pup natuurlijk) en dat ze zich zo aangepast gedroegen. Voorbeeld 2 We gingen spiegelen op een locatie in een stad. We hadden ons uitgebreid telefonisch laten voorlichten betreffende de omstandigheden buiten. Er was een veilig privé park om het gebouw en voldoende gelegenheid om ongestoord te kunnen werken. Tijdens de spiegeling bleek echter dat er mensen waren die ‘klandestien’ hun hond in het parkje uitlieten en los lieten lopen. Zij werden nieuwsgierig en hun honden ook. Voor we het wisten hadden we een aantal toeschouwers waar we niet blij van werden.We konden nu niet afgelijnd werken waardoor de ruimte werd beperkt. Toen het ook nog heel hard ging regenen moesten we binnen in een te klein halletje werken. Het werd echter een fantastische spiegeling omdat de mensen, vanwege de kleine ruimte, gedwongen werden om één voor één te werken en naar elkaar te kijken. Dit werd dus heel anders dan we ons hadden voorgesteld! Gelukkig waren de honden minder onder de indruk van de toeschouwers en de kleine ruimte dan wij. Zij hielden zich niet bezig met wat er zou kunnen gebeuren maar met wat er op dat ogenblik gebeurde. Het was een compliment aan de cliënten dat ze de honden zo konden motiveren dat ze niet werden afgeleid. We hadden, zoals altijd, extra materiaal bij ons voor onverwachte gebeurtenissen. Een spiegeling op een vreemde locatie vergde vaak extra creativiteit en enige flexibiliteit. In dit geval bleken we enorm goed binnen te kunnen werken met de speciale hondenpuzzels van Nina Ottersson. (Appendix)

67


INZICHT IN MEZELF EN IN MENSENGEDRAG Voor het spiegelwerk heb je veel kwaliteiten nodig. Gaandeweg ontdekte ik dat ik die kwaliteiten ook bezat. Tevens ontdekte ik dat er nog veel kwaliteiten in mij sluimerden die ik kon ontwikkelen. Ik werd me bewust van het feit dat ik al veel kunde had door mijn ervaringen met honden. Mijn kennis en kunde kon ik nu handen en voeten gaan geven. Ik werd me er ook van bewust dat ik nog veel bij te leren had op het gebied van honden en met name op het gebied van mensen en van mezelf. Voor mij draait alles in ons bestaan om respect, vrijheid en eigen verantwoordelijkheid. Ik wil dat graag geven en ik wil dat graag ontvangen. Ik heb respect voor de natuur. Ik heb respect voor de dieren en de mensen. Dat is niet hetzelfde als dat ik hun gedrag goedkeur! Ik vind dat vrijheid niet kan bestaan zonder respect. Mijn uitgangspunt is dat ieder zijn eigen verantwoordelijkheid heeft. Ik hecht aan ‘walk your talk’ oftewel doe wat je zegt en geef het voorbeeld. Het ontwikkelen van mijn inzicht in mensengedrag en in mezelf was voor mij een logisch gevolg toen ik de hond als metafoor ging zien en het gedrag van mens en hond ging vergelijken. Om dit handen en voeten te geven, ging ik opleidingen volgen tot gedragsbegeleider van honden, mensentherapeut en facilitator van het Transformatiespel. (Appendix) Tijdens deze opleidingen kwam ik mezelf behoorlijk tegen. Daardoor leerde ik mezelf beter kennen. Als ik in mijn spiegel kijk dan zie ik dat ik eerlijk ben en rechtlijnig, duidelijk, humoristisch, creatief, flexibel, tolerant, geduldig, vriendelijk, nieuwsgierig, speels, empathisch, verzorgend en hulpvaardig. Ik bewonder mezelf bijna als ik al die kwaliteiten nalees, ware het niet dat ik me er erg van bewust ben dat ik bijna overal ‘te’ of ‘on’ voor kan zetten. Daar zitten dus mijn valkuilen en daar stap ik nog steeds regelmatig in, ook naar onze honden toe. Bijvoorbeeld als één van de twee me ‘heeft laten stikken’ omdat iets belangrijker was dan ik. Ik was tolerant en dacht “laat

68


maar even snuffelen”. Als de hond dan vervolgens niet luistert wordt mijn Ego gekrenkt. Door mijn gevoel van onmacht word ik ‘on-tolerant’. Om dit te compenseren, stap ik in mijn macht en begin ik te commanderen. Gelukkig heb ik nu meestal in de gaten dat ik eens even naar mezelf mag kijken als dit gebeurt; dan besef ik weer dat ik naar mezelf mag kijken. Mijn intolerantie komt namelijk voort uit een stemmetje in mij dat zegt: “En, heb jij nou aan anderen verteld hoe ze het moeten doen? Zou je niet eens naar een goede hondenschool gaan?”. Oei, dat stemmetje raakt oud zeer uit de tijd dat ik me heel onzeker voelde. Ok, ik weet het vervolgens weer en kan om mezelf lachen. De Newfoundlanders lachen mee en wachten tot ik mijn oude zeer en mijn Ego weer opzij zet. Ze laten me niet stikken; ze doen gewoon wat ze willen doen. Commanderen hoeft niet meer. Door voorvallen zoals ik hierboven beschreef, leerde ik mijn Ego herkennen en erkennen. Ik realiseerde me dat ik regelmatig graag wilde laten zien hoe goed ik was. Soms vond ik het moeilijk om mijn Ego aan de kant te zetten en loyaal te zijn aan de cliënt en de honden. Ik vond, en vind, het fijn om iets moois neer te zetten en een ander te laten zien wat ik kon... en kan. Nu nog steeds; anders had ik dit boek niet geschreven. Soms wil mijn Ego zich niet laten dwingen en gaat dan in de afweer. Dat kan leiden tot een ongewenste confrontatie, die mij of een ander een naar gevoel bezorgt. Gewoon erkennen dat mijn Ego me parten speelt, helpt me. Ik heb geleerd om grenzen te stellen, feedback te geven, met confrontaties om te gaan, bij mezelf te blijven in emotionele situaties, problemen en emoties die niet de mijne zijn daar te laten waar ze thuishoren en zo in contact te blijven. Vooral andermans problemen daar laten waar ze thuis horen was voor mij een leerpunt. Door schade en schande wijs geworden, bleek dit voor mij absoluut noodzakelijk om opbranden te voorkomen! Door het werken als SpiegelTrainer bestaat er een reële kans om opgebrand te raken.

69


‘Als je je ergert, kijk naar jezelf’ is een gezegde dat ik graag gebruik. Ik leerde tijdens mijn opleidingen dat de irritatie die ik voel te maken heeft met dat ik iets, vaak onbewust, ook graag zou willen. Het kan ook iets zijn wat ik ooit heb moeten afleren of niet mocht van mezelf of van iemand anders. Dit besef hielp me, en helpt me nog steeds, om mijn irritatie aan de kant te zetten en in contact te blijven met degene die mij irriteert. In contact blijven is nodig om te kunnen spiegelen. Ik heb ervaren dat bij mij irritatie kan ontstaan door een onjuist gebruik van de woorden ‘je’ als men ‘ik’ bedoelt. Vroeger betrok ik iets gemakkelijk op mezelf en ging dan in het verweer. Ik kan me ook ergeren aan het woord ’moeten’. Dit raakt aan mijn vrijheid; ik moet niks. Zowel het ‘ik’ als het ‘moeten’ raken aan een strijd die ik heb gevoerd om daarmee om te leren gaan. Overigens werd ‘moeten’ anders voor me toen ik het vertaalde in “ik zou het kunnen doen als ik er voor kies”. Irritatie is dus iets van mezelf en niet van de ander; die is slechts de aanleiding. Ik leerde ook dat veel ongewenste confrontaties voortkomen uit projectie. Het kan gebeuren dat een persoon in iemand ineens, onbewust, zijn moeder ziet toen zij hem iets liet doen waar hij geen zin in had. Het kan ook gebeuren dat iemand boos op mij wordt omdat hij onbewust in mij zijn exvriendin ziet die hem heeft laten vallen. Wij mensen projecteren heel veel op onze honden. Daar is niets mis mee als we ons dat realiseren: Ik houd van onze honden als gezinslid en bijna als kinderen maar ik besef dat ze niet onze kinderen zijn. Ze zijn en blijven hond!

70


KWALITEITEN Kwaliteiten maken dat je bent zoals je bent. Je hèbt ze. Het zijn persoonlijke eigenschappen die bepalen hoe je omgaat met de dingen in je leven. Je hebt niet gestudeerd om je kwaliteiten te hebben. Je kunt er wel voor studeren om ze verder te ontwikkelen. Ieder mens bezit kwaliteiten zoals geduld, creativiteit, behulpzaamheid. Soms ben je je niet bewust van je kwaliteiten en hoef je ze alleen maar te (her)ontdekken en je te ‘herinneren’ hoe je ze ooit hebt gebruikt en nog steeds gebruikt om te zijn wie je bent. Er zijn verscheidene manieren om achter je kwaliteiten te komen. Je kunt een spiegeling doen, iemand raadplegen die zich bezighoudt met het onderzoeken van kwaliteiten en je kunt ook jezelf eens even onderzoeken. Ik heb ervaren dat er naast kennis en kunde, veel kwaliteiten nodig zijn voor het werk als SpiegelTrainer. In de Appendix vind je een lijstje van kwaliteiten waarvan ik vind dat ze belangrijk zijn. Ik ging naar mijn kwaliteiten areaal op zoek door na te gaan hoe ik in het verleden de dingen hebt gedaan of opgelost. Het waren ‘kleine’ maar voor mij belangrijke dingen die mij bewust maakten van mijn kwaliteiten. Het ging bijvoorbeeld over die keer dat ik op de kinderen van de buurvrouw paste of over hoe ik mijn hamsters als kind verzorgde. Een handigheidje om je bewust te maken van je kwaliteiten wil ik graag met je delen.(Appendix). Overigens kan het je ook helpen om jezelf te (laten) spiegelen.

71


KENNIS EN KUNDE Kennis is wat je hebt aangeleerd en wat je weet. De kennis die is geïntegreerd en toegepast, wordt een vaardigheid; een kunde. Een kunde is wat je kunt, waar je ervaring in hebt. Kennis en kunde kun je uiteraard ook verder ontwikkelen. Het komt dus neer op ‘lezen in het weekend en het gelezene hard oefenen’. Kennis van het hondengedrag deed ik op tijdens congressen, workshops en lezingen van nationale en internationale leermeesters op hondengebied. De kunde die ik bezat, heb ik opgedaan door mijn levenslange ervaring met honden en door de trainingen. De meeste ervaring deed ik natuurlijk op in mijn eigen hondenschool Braaf!

72


ERVARING MET HONDEN EN HONDENTAAL Hoe meer ik naar honden ging kijken, mijn eigen honden, de honden van de cursisten op de hondenschool en de honden op straat, hoe interessanter ik de hondentaal vond. Ieder ras heeft namelijk een eigen ‘dialect’! Ik realiseerde me dat het nodig was dat ik ook de kleine finesses van het gedrag kon oppikken om zelf veilig met honden om te kunnen gaan en om met de combinatie hond-mens te kunnen werken. Ik moést eerst het gedrag van de hond kunnen ‘lezen’ om het te kunnen ‘vertalen’ in mensentaal. Het gebruik van de hondentaal als metafoor en vergelijking voor mensentaal en andersom kan net dát stukje bewustzijn verduidelijken waardoor het bij de cliënt beter ‘blijft hangen’. Vaak is zo’n vergelijking nog humoristisch ook. Een tintje humor helpt om iets te verankeren. Ter illustratie van wat ik bedoel met een vergelijking van hondengedrag en mensengedrag, het volgende voorbeeld: Unna is de leider van onze twee Newfoundlanders. Iedere uitlaatbeurt wordt dat leiderschap eerst even opnieuw vastgesteld. Ze ‘vecht’ dan even met Nika die niet van plan is haar energie te verspillen en passief op de grond gaat liggen. Nika laat aan zich sjorren en bijten. Als dat voorbij is kunnen we gaan wandelen. Het is weer duidelijk wie de baas is. Boudewijn ergert zich aan dit gedrag omdat het hem doet denken aan zijn jeugd met zijn broers. Zij vertoonden naar hem toe datzelfde bazige gedrag. Nika geeft aan wanneer er iets te beleven valt. Als er iets in de rivier ligt, duikt ze er met volle vaart op af. Unna wacht eerst af of dat ‘iets’ de moeite waard is om in actie te komen. Een stukje hout is niet de moeite waard maar een hele boomstam wel. Vindt Unna het de moeite waard dan gáát ze er voor, is ze niet meer te stoppen en neemt ze het ‘redden van de boom’ van Nika over. Wij krijgen van een trotse Unna de boom aangereikt en Nika trekt zich dan terug. Zoals het een baas betaamt, laat Unna Nika de karweitjes opknappen en komt zelf pas in actie als het belangrijk is. Als Nika haar ‘prooi’, een heerlijke

73


dennenappel, een oude sok of mijn handschoen naar huis gedragen heeft dan kan Unna op het laatste moment die prooi afnemen en ons aanbieden. Normaal gesproken geeft Nika haar prooi af aan ons in ruil voor een koekje. Ik heb de neiging om Unna te negeren als ze zo bazig doet, omdat ik het sneu vind voor Nika die het werk heeft verricht. Dat heeft te maken met mijn gevoel van ‘ere wie ere toekomt’. Echter, als ik Unna negeer dan interfereer ik met het natuurlijke hondengedrag. Ik breng dan verwarring aan in de dominantie van de honden onderling. Dit geeft onduidelijkheid tussen de honden en dat kan dan weer wrijving tussen hen geven. Dus...ik dank Unna voor haar geschenken. Unna’s gedrag doet me erg denken aan een baas die alle eer krijgt voor een onderzoek dat door zijn medewerkers is gedaan. Wie krijgt de eer en de schouderklopjes? Juist! Zielig? In Unna en Nika’s geval niet. Als ik te menselijk denk, voel ik me boos. Ik vind het niet eerlijk dat de baas met de eer strijkt. Als ik me in de honden verplaats, is het helemaal ok. Bij honden krijgt de leider ‘de eer’; het eerste, het beste of het meeste. Dat moet zo zijn voor de overleving van de roedel. En soms kan dat in onze mensenwereld ook wel nodig zijn.

74


LEREN DE VEILIGHEID TE WAARBORGEN Een ongeluk zit in een klein hoekje. Zeker bij het werken met levende wezens. Ik heb dat meermalen ervaren en even zovele malen heb ik opgelucht adem gehaald als iets goed ging! Bij stress kunnen honden en mensen die normaal gesproken goed met elkaar om gaan, ineens heel anders uit de hoek komen. Veiligheid boven alles! Ik was dankbaar voor de ervaringen die ik bij trainingen heb opgedaan voordat ik mijn hondenschool begon. Ook later heb ik één en ander aan ervaringen kunnen toevoegen, gelukkig zonder dat ik zelf de klos was geweest! Bij stress kunnen mensen en honden ineens agressie naar elkaar toe vertonen. Het is dus belangrijk om daar altijd rekening mee te houden. Dit is mede de reden dat wij meestal met twee trainers waren als we meer dan één persoon spiegelden. Veiligheid is nodig op allerlei fronten: Fysiek, emotioneel en, niet te vergeten, je eigen veiligheid. Meer hierover vind je in de Appendix. Ik hoop dat deze informatie een goede basis zal zijn die je kunt aanvullen met dingen vanuit je eigen ervaring.

75


LEREN OMGAAN MET FEEDBACK Onder feedback geven versta ik dat ik de ander vertel in de ‘ik-vorm’ wat een gebeurtenis of een handeling bij mij te weeg heeft gebracht. Omdat veel mensen feedback geven in de ‘je of men stijl’ en praten over ‘goed en fout’ moest ik leren om de formulering van anderen ‘te vertalen’. Gelukkig leerde ik van wijze mensen om me heen om te luisteren naar de betekenis achter de woorden. Zo heb ik geleerd feedback te ontvangen zonder die ogenblikkelijk op te vatten als kritiek. Ook al wordt de feedback geformuleerd als een oordeel. Ik merkte dat ik gemakkelijk van mijn stuk gebracht werd als iemand iets tegen me zei wat ik op mezelf betrok. Zoals wanneer iemand zegt; “uit zo´n opdracht kon je toch niet wijs worden!”. Ik had dan het gevoel dat ik geen goede opdracht had gegeven terwijl de ander met ‘je’ zichzelf bedoelde. Verwarring dus waardoor ik in mijn belemmerende overtuiging schoot van “ik heb het zeker weer niet goed gedaan”. Ik ging het woordje ‘moeten’ voor mezelf vertalen in “ik kan het doen als ik ervoor kies” Daarnaast ging ik de veelgebruikte woorden ‘goed’ en ‘fout’ minder zien als oordeel, hoewel ze dat uiteraard wel zijn. Ik leerde dat het goed bedoeld was als iemand de moeite nam om me feedback te geven. Zo hoefde ik niet meer in mijn verdediging te schieten. Dit alles heeft te maken met het gebruik van woorden. Het gaat eigenlijk om ‘Geweldloze Communicatie’. ( Appendix) Ik ben nogal rechtuit en wil zeggen “ wat een grote passen!”. Ik kan beter zeggen ” zulke grote passen kan ik niet bijhouden want dan raak ik buiten adem”. Ik wil zeggen “goed gedaan die losse lijn”. Ik kan beter zeggen “als ik de hond was zou ik zeggen dat ik zo’n losse lijn prettig vind, want dat geeft me een gevoel van vrijheid”. Als ik de feedback zo geef kan de cliënt hem

76


ontvangen en is hij gemotiveerd om het eens anders te proberen. Bijvoorbeeld om met kleine stapjes te lopen. Tijdens de spiegelsessie geven we graag direct na de opdrachten feedback en laten we de cliënt zelf feedback geven en deze soms ook opschrijven. Als we werken met een groep, is er vaak geen tijd voor iedereen om direct feedback te geven. Als deelnemers dan op een papiertje schrijven wat zij hebben ervaren, kunnen zij het briefje met de feedback geven aan degene waar het voor bestemd is. Deze kan het lezen wanneer het hem uitkomt. Zo is het een leuk cadeautje: ”Ik heb genoten van je doorzettingsvermogen en ga proberen daarmee zelf aan de slag te gaan”. Het leren van het feedback geven en ook het ontvangen ervan, vond ik een hele klus. Maar ik vond het zeker de moeite waard want het feedback geven en ontvangen maakt een wezenlijk deel uit van het spiegelen. En? Kun jij zelf feedback geven en ontvangen?

77


Powwow de grote leider

78


6. ONZE HONDENROEDEL EN NOG MEER Het samenstellen van de roedel van Hondenspiegel was een spannende en heerlijke bezigheid. We hadden bepaald dat het zes honden zouden worden van een uitéénlopend formaat, karakter en ras en vooral niet tè klein of tè kwetsbaar. Het werden er echter wel wat meer! De karakters van de honden zouden tegenstrijdig aan de verwachtingen en de vooroordelen van de toekomstige cliënten moeten zijn: De stoere rottweiler moest een zacht karakter hebben. De slimme herder moest juist niet slim zijn. Die enorme, stoere Ierse wolfshond moest een doetje zijn en ga zo maar door. Alle honden kregen een beroep toegedicht dat paste bij hun karakter en dat op hun CV kwam te staan. ( Appendix)

DE ‘NESTORS’ VAN DE HONDENROEDEL De honden die wij thuis al hadden, waren gekomen als huishond. Regelmatig mochten ze iets demonstreren bij een training op de hondenschool maar als spiegelhond werden ze later niet zo vaak ingezet. Rottweiler Paika was trouwens helemaal niet geschikt om met vreemden te werken omdat ze een veel te pittig karakter had. Wij maakten dankbaar gebruik van de hulp die we van de ’nestors’ kregen bij de opvoeding van de eerste roedelleden van Hondenspiegel. De ‘nestors’ van de nieuwe roedel medewerkers waren: • Bronco een oudere zeer wijze Newfoundlander reu: Director of the board. • •

Paika een oudere zeer pittige rottweiler teef: Uitvoerend directrice. Gijs een jonge reu, kruising van een bordeauxdog met een Duitse herder: Directeur.

79


De eerste medewerkers: • Jazzee een Welsh Pembroke corgi reu. Hij was niet speciaal gekomen voor het spiegelwerk maar wel direct inzetbaar. Hij leek op een vos op korte pootjes. Men vond hem vaak lelijk en zielig. Uiterst intelligent, een harde werker met ambities: Onderdirecteur. •

Futura een rottweiler teefje. Zij was dominant, stoer en heel zacht van karakter. Zij werd de opvolgster van Paika: Kroonprinses.

•

Antis een Duitse herder reu. Hij leek op Commisaris Rex, maar was druk, snel afgeleid en een beetje nerveus. Hij kon overal tegelijk zijn: Secretaris.

•

Zaza een Engelse cocker spaniël teef. Zij zag er heel zacht en lief uit maar was druk, blafferig, bemoeide zich overal mee: Kantinejuffrouw.

•

Tété een reu. Kruising van een ridgeback en een Duitse herder. Hij was prachtig en sereen om te zien, in zichzelf gekeerd en wijs: Indiaan.

•

Joya een Jack Russell terriër teefje. De Jack Russells stonden te boek als felle blaffende hondjes. Als je haar zag had je al plezier: Speels kind.

•

Clannad een Ierse wolfshond teef. Zij was van uiterlijk zeer groot, ruig en stoer maar van karakter heel onderdanig en zacht: Kindermeisje. Een jaar later kwam er nog één bij:

80


•

Powwow een reu. Kruising van Tété en Futura (ja, ja......!). Hij was dominant en zelfverzekerd. Na de dood van Gijs werd hij diens opvolger : (Onder) Directeur.

Het werden dus acht Hondenspiegel honden in plaats van zes. Dat bleek nog niet genoeg! Zoals dat gaat, vertrokken de oude honden naar de eeuwige jachtvelden. Wij hadden inmiddels ervaren dat we ook konden werken met goed gesocialiseerde afstandshonden. Er kwamen bij: • Sepp een gele labrador reu. De labrador was ‘in’ en stond te boek als ideale werkhond. Hij was tegengesteld en werd herplaatst als volwassen hond omdat hij hyperactief was: Werkeloze zonder beroep. •

Bayke een rottweiler reu. Hij werd herplaatst als puber vanwege agressie. We hebben hem geresocialiseerd: Voorman.

•

Jojo een old English bulldog reu. Hij werd herplaatst als puber omdat hij als rashond ‘te lelijk’ was. Met een schots en scheef gebit en een hoektand uitstekend over zijn lip was hij prachtig van lelijkheid. Hij was heel vriendelijk voor mensen en kon corrigerend optreden naar honden toe. Hij leek afschrikwekkend maar had een bijzonder vriendelijk karakter: Kroegbaas.

•

Jens een Newfoundlander reu. Hij was goedmoedig en zeker van zichzelf. Toen hij kwam, kon hij niet lopen van de pijn in zijn poten. Hij had te lang op een flat gewoond. We hebben hem opnieuw leren lopen. Hij was op een hele zachte manier standvastig en rustgevend: Therapeut.

81


Omdat spiegelen en therapie soms in elkaar overlopen was het bijzonder prettig dat Jens zo goed kon werken als ‘therapeut’. Toen we de 8 jarige Jens hadden opgehaald, kon hij slechts een paar meter lopen. Zijn poten waren zwak en zijn teenkussens heel pijnlijk. We hadden de tweede dag al een mooie, liggende klus voor Jens waarvan we verwachtten dat hij die goed zou klaren. Een vader met een zwaar autistisch kind en hun therapeut kwamen voor een sessie. Dit was dus therapie. Het kind maakte geen contact met mensen maar hij was gek van honden. Het jochie moest leren zich te focussen om voorwerpen vast te pakken. We vroegen Jens om mee te werken. Jens lag op het gras in de trainingswei. Hij straalde rust uit en liet zich een rugzak opleggen. In de rugzak zaten gekleurde ballen. Het kind, dat normaal geen contact maakte, was verrukt van die zachte zwarte beer! Hij aaide de hond, wat een prachtig contactmoment opleverde! Dat op zich was al ontroerend. Helemaal ontroerend was het toen het kind zonder hulp een bal uit de open rugzak haalde om die aan Jens te geven! Hij had het voor elkaar gekregen dat het kind zowel contact maakte als zich kon focussen en iets vastpakken. Wij, volwassenen, stonden met de tranen in onze ogen. Jens was geslaagd! Op het moment dat ik dit schrijf, leven nog in de roedel Tété, Bayke, Zaza en Joya. Ze zijn bejaard maar nog steeds aan het werk. Ze leven samen met honden van de nieuwe roedel van Daan en Corien.

82


HET WENSENLIJSTJE Ik was degene die zich het meest met de hondenroedel en het samenstellen daarvan bezig hield. De honden waren immers ‘mijn vak’. Boudewijn is minder een hondenmens dan ik, maar hij was er altijd om me bij te staan als dat nodig was. Van tevoren wist ik welke verwachtingen ik had van de hond die ons team moest komen versterken. Heel soms gebeurde het dat een hond ‘plotseling op de stoep stond’ zoals bij Sepp en Bayke. Meestal echter maakte ik van tevoren een wensenlijstje. Om helder te hebben wat ik graag wilde en waar de hond aan moest voldoen. Het lukte altijd om de juiste hond als medewerker te vinden. Een voorbeeld van een wensenlijstje is het lijstje dat ik maakte toen wij naar Lapland vertrokken. Ik zocht honden die: • De kou zouden verdragen en buiten konden leven (ook bij -30C). • Het water waar we aan wonen zouden waarderen ( en ons redden als het bootje om zou slaan). • De peddels of andere zaken voor me uit het water zouden ophalen ( er gaat gemakkelijk iets overboord.) • Een vacht zouden hebben waar ik wol van zou kunnen spinnen (ik houd van wol spinnen). • Groot genoeg zouden zijn om me te steunen bij gladheid (twee honden dus). • Ons warm zouden houden als het nodig is (bijvoorbeeld bij autopech bij -30C). • Een slee zouden kunnen trekken (voor de lol). • Zo min mogelijk jachtgedrag zouden vertonen ( vanwege de elanden en de rendieren).

83


• • •

Geen agressie zouden vertonen (dat wordt in Zweden niet getolereerd). Tolerant naar mensen zouden zijn (dat zijn ze soms een beetje ‘te’). Weinig training zouden behoeven ( dat had ik genoeg gedaan.....een beetje is echter jammergenoeg wel nodig).

Het werden dus twee Newfoundlander teefjes uit hetzelfde nest en... ze voldoen aan alles!

84


HET C V We maakten van ieder hond een Curriculum Vitae. (Appendix) Op de voorkant van een vel papier stond een foto van de betreffende hond. Op de achterkant stonden in menselijke termen het beroep, het karakter, de kwaliteiten en de werkervaring beschreven. Die beschrijving paste werkelijk bij de hond! De zorgvuldige lezer kon zo een waar inzicht in het karakter krijgen. Zo had Clannad, de Ierse wolfshond als beroep ‘kindermeisje’ omdat ze altijd voor de jonge honden zorgde. Ze had als werkervaring ‘optreden voor radio en tv’. Eén van haar kwaliteiten was ‘muzikaal’ omdat ze veel jankte. Een tweede ‘hulpvaardig’ omdat ze graag de tafel afruimde door te jatten of door met haar staart de boel op de grond te zwiepen. Ze was ‘gevoelig van aard’ wat aangaf dat ze een voeler was. Onze ervaring was dat mensen vaak op foto al een definintieve keuze maakten. Als ze eenmaal voor een bepaalde hond gekozen hadden lieten zij zich niet meer van hun keus af brengen, ook al stond het CV ze niet aan.

85


DE ACCOMMODATIE De accommodatie hadden we al. We konden gebruik maken van de prachtige, verwarmde lesruimte en het degelijk omheinde werkveld van de hondenschool. Ook hadden we ruimte genoeg voor een hele grote wei waar de honden konden verblijven. Het was slechts een kwestie van kennels bouwen. We kochten een bus die speciaal omgebouwd werd zodat er acht benches van groot naar klein in konden. De honden konden ook in de bus overnachten als we op een vreemde locatie gingen werken. Overal was op gerekend; koeling en verwarming waren aanwezig. In de bus zaten standaard de benches en de spullen voor een training op een vreemde locatie. Later zelfs stoeltjes en regenjassen voor de cliënten. De honden sliepen ook regelmatig in de bus als ze thuis waren waardoor het verblijf daar de normaalste zaak van de wereld was.

86


DE SOCIALISATIE Met de hondenschool aan huis ging het socialiseren van de pups gemakkelijk. Grote en kleine mensen vonden het prachtig als ze in de les met één van onze honden mochten trainen en de honden vonden dat een uitje. Zo wenden de pups snel aan vreemde en soms onhandige mensen en aan vreemde en soms niet zo aardige honden. Later, toen we op verschillende locaties gingen werken, plukten we de vruchten van de uitgebreide socialisatie. Als er een nieuwe hond bij kwam, ging het inpassen in de roedel gemakkelijk omdat de roedel heel stabiel was. De honden leefden bij elkaar in de buitenruimte. Dat was heel prettig en ook noodzakelijk. Ze moesten immers zonder problemen samen kunnen werken op het veld.

87


DE TRAINING EN ONS LEIDERSCHAP In het begin dachten we dat we er goed aan deden om de honden met Franse commando’s te trainen. We wilden voorkomen dat ze te gemakkelijk op de normale commando’s van andere mensen zouden reageren. Het bleek echter al snel dat honden op geen enkel commando reageerden als het niet congruent gegeven werd. Op ieder commando en signaal, of ze het kenden of niet, dat congruent met lichaamstaal, woorden en gedachten gegeven werd, reageerden ze wel. Dus het trainen op speciale commando’s hebben we spoedig afgeschaft. Ook al trainden we niet meer op commando’s, de opvoeding van de honden ging dag en nacht door. Wat we daarvoor nodig hadden, was dat de honden ons als hun opperleiders zagen. Wij bevestigden ons leiderschap dagelijks door te kijken naar wat de honden onderling deden om hun rang te bevestigen, zoals op een bepaalde manier elkaar vastpakken en elkaar op een bepaalde manier aankijken. Dagelijks gingen we ‘koekjes’ strooien. Dat hield in dat de roedel losliep in de weide en dat ik daar tussen liep met een bak vol hondenbrokken. Ik, grote leider, strooide de brokken in het gras en de honden zochten ze op. Ik vond het een dagelijks terugkerend genoegen om tussen de honden te staan en ze te observeren. Tijdens dit ‘zoekspel’ kon ik goed zien hoe de honden letterlijk en figuurlijk in hun vel zaten. Ik kon zien of ze gezond waren of er wrijvingen aan het ontstaan waren tussen de roedelleden en welke honden een beetje ‘bijsturing’ van onze kant nodig hadden. Ik zag hoe de hogere in rang omging met een lagere. Ik leerde bijvoorbeeld hoe ik een hond strak aan kon kijken als hij zich misdroeg. Ik kon zien dat ik als hogere niet aan de kant moest gaan voor een lagere maar gewoon doorlopen. Ik kon zien dat bepaalde signalen als gapen, zuchten en het likken van de bek werden gebruikt om de ander te kalmeren als er conflicten dreigden te ontstaan. Ik ging dat letterlijk nadoen door te gapen, te zuchten en met mijn tong rond

88


mijn lippen te gaan. In de omgang met de honden ging ik steeds meer gedrag dat ik waarnam, nadoen. Hierdoor ging het contact tussen de honden en mij steeds meer met lichaamstaal en steeds minder met woorden. Het gevolg was wel dat ik me af en toe in de mensenwereld erg honds voelde en me ook als zodanig gedroeg. De cliënten waren vaak diep onder de indruk van de ‘afstandsbediening’ die we gebruikten als we door slechts even strak te kijken een hond op afstand tot rust brachten.

89


PARALLELLEN TUSSEN HONDENGEDRAG EN MENSENGEDRAG Het gedrag van de honden onder elkaar in de roedel konden we gebruiken als voorbeeld van een werksituatie. Bij honden is het gedrag helder en bij mensen wordt het vaak vertroebeld doordat het niet wordt besproken of uitgesproken. Het gedrag van de hond vergelijken met dat van de mens werkt vaak zeer verhelderend want in de aard der zaak is het hetzelfde. Gijs, leidinggevende reu en directeur, windt zich nergens over op. Hij bemoeit zich niet onnodig met de hondenmedewerkers die onder hem staan. Zijn leiding staat vast. Zodra er echter iets gebeurt dat hij belangrijk vindt zoals blaffen bij het hek als er een vreemde komt, het salaris verdelen of aandacht krijgen van de aller opperste leiders (ons), staat hij vooraan. Hij is immers de directeur en die gaat eerst! Paika, de leidinggevende teef, bemoeit zich wat meer dan Gijs met de medewerkers. Zij zorgt er voor dat iedereen zich netjes gedraagt, dat de sfeer goed blijft en dat onduidelijkheden worden gladgestreken. Zij houdt de medewerkers in het gareel. Als er onenigheid is, kijkt Paika vanaf een afstand toe en laat het gaan totdat het knokken dreigt te worden. Ze gaat dan tussen de ruziezoekers in staan, kijkt streng of gromt even en de boel is geregeld. Als twee medewerkers wel tot een knokpartijtje komen, kijkt ze vanaf een afstand toe. Als ze vindt dat het te ver gaat, maakt ze er een einde aan door er tussen te gaan staan en haar leiderschap te bevestigen. Als het een ‘eerlijk’ knokpartijtje is, wacht ze tot het gedoe achter de rug is. Daarna gaat zij naar de overwinnaar toe en zet hem terug op zijn plek doormiddel van enig geweldloos machtsvertoon, bijvoorbeeld een strakke blik of een grom. Dat is voldoende om die ander duidelijk te maken dat hij dan wel gewonnen mag hebben maar dat hij zich verder koest moet houden. Door de duidelijke leiding komt het in de roedel niet tot geweldadig vechten. Zodra Gijs en Paika er even niet zijn, beginnen de hondenmedewerkers die in rang direct onder hen staan de taken over te nemen. Ze gaan de kennels van hun leidinggevenden, de werkplekken dus, inspecteren. Hele brutale

90


medewerkers pikken een kluif van hun leider mee en de nóg brutalere gaan in de kennel liggen of doen zelfs een plas daar! Bij de mensen zie je ook dat men even op de stoel van de directeur wil zitten of iets persoonlijks op diens bureau wil leggen. Soms is dit zo motiverend voor de medewerker dat hij niet op tijd inbindt als de leidinggevenden weer terug zijn. In de hondenroedel is het voldoende als de leider dan even heel strak kijkt of een grauw geeft. De orde is weer hersteld en bij de minste onduidelijkheid wordt die opnieuw bevestigd! Aangezien de rangorde binnen de roedel op deze manier telkens bevestigd werd en duidelijk was, leverde het veiligheid en rust op. En wat honden nodig hebben is: Voedsel, onderdak en veiligheid. En dat alles 24 uur per dag, 7 dagen in de week en zelfs in vakantietijd!

91


MEDEWERKER HOND Medewerker Hond staat bloot aan veel emoties. Hij neemt spanning over van de baas en van de trainer en ook nog eens van de cliënt. Het is inspannend voor hem dat men op verschillende manieren met hem omgaat en dat hij zich steeds moet aanpassen. Spiegelen is voor Medewerker Hond een fijn maar soms ook zwaar beroep doordat hij te maken krijgt met héél veel aandacht en emoties van diegene waar hij mee werkt. Voor ons gaan de fysieke en emotionele veiligheid boven alles! Als we merken aan de lichaamssignalen van een hond dat er een grens is bereikt, moéten we ingrijpen. Ingrijpen kan bijvoorbeeld door de hond even af te leiden met een spelletje of door hem rust te geven. Het was voor ons echt een ‘must’ dat we leerden de signalen van de hond op tijd op te vangen en daar op te reageren. (Appendix Kalmerende signalen) We wilden immers graag gezonde medewerkers die met plezier zouden werken. Als een hond zich niet normaal gedraagt, kan dat vele redenen hebben: Een baaldag, vermoeidheid, loopsheid, een ziekte onder de leden, of hij voelt aan dat er iets niet klopt zoals onderstaande casus illustreert. De intake: Xandra is teamleidster van ‘een geweldig team van een geweldige onderwijsinstelling’. Het team ‘kan wel een beetje opkrikken gebruiken’. Xandra doet zelf mee aan de teamspiegeling van één dag, net als haar opvolgster en ‘rechterhand’. Het leerdoel: Hoe gaan we nóg fijner samenwerken?

92


De hond: We verdelen het team in twee groepen. We wijzen de ene groep kruising Powwow, en de andere rottweiler Futura toe. Beide werken ze graag hard en enthousiast, althans als ze gemotiveerd zijn. De opdrachten: Zoals gebruikelijk gaan de eerste opdrachten over contact maken. Hier blijkt direct dat dit bij beide groepen stroef verloopt. Het tempo is laag en reacties zijn lauw. De energie van de spiegeling is laag en voelt onveilig. Om de energie omhoog te brengen wordt er na de pauze een energieverhogende oefening gedaan: een estafette. Meestal zijn de honden dan wild van enthousiasme en lopen graag over naar de rivaliserende groep, maar nu zijn ze niet vooruit te branden! We willen de oorzaak en het gevolg bespreken maar voelen veel weerstand van de teamleden. We laten het erbij omdat we verder willen met de opdrachten; de estafette was immers slechts bedoeld als oppeppertje. De middag verloopt ook lauw met slechts heel af en toe een voorzichtig inzichtje. Aan het eind van de spiegeling is iedereen moe; wij incluis. Ook de honden zijn uitgeteld! Wij voelen ons gefrustreerd omdat er een onduidelijk waas van onveiligheid over de hele spiegeling gehangen heeft. En wij hebben dat niet boven tafel kunnen krijgen. Het resultaat: Vermoeide deelnemers, trainers en honden en een vaag gevoel van onvrede. Van dat ‘nog beter samenwerken’ hebben wij als trainers niet veel gezien en niet kunnen bespreken vanwege de weerstand bij het team. De volgende stap: Die kwam er niet duidelijk uit.

93


De eindevaluatie: Bij navraag horen we van één van de deelnemers dat er heel veel problemen zijn binnen het team. Deze werden bij het oriënterende gesprek en de intake verzwegen. Ze vertelt dat Xandra zich weliswaar heel hartelijk voordoet maar dat ze iedereen onder druk zet. Men is bang voor haar. Xandra zet alles op alles om haar doel te bereiken en de mensen zijn bang om afgerekend te worden op hun prestaties! Daarbij kwam nog dat Xandra en haar opvolgster ieder in een andere groep zaten en dat er een enorme onderlinge competitie was om als beste te presteren. Commentaar: We hadden geen goed gevoel over deze sessie. Bij het vaststellen van het leerdoel bemerkten we al allerlei vage gevoelens van onvrede bij ons en bij de groep. Daar hadden we verder bij stil moeten staan. Iets klopte er niet en we hebben niet boven tafel gehaald wat er aan de hand was. Die estafette had leuk kunnen zijn maar werd een prestatie; er moést van Xandra (onuitgesproken) van geleerd worden. Bij ons viel het kwartje pas na de spiegeling; de honden wisten beter! Zij hadden die heimelijkheid en de druk aangevoeld en wilden daar niet aan meewerken! Wij hebben ervan geleerd dat we de volgende keer beter naar de honden moeten luisteren, onze eigen twijfels mogen honoreren en ons Ego opzij moeten zetten. We hadden moeite om de opdrachten die we wilden doen te laten. Die estafette was ‘maar een oppep opdracht’. Als de honden een volgende keer aangeven dat er iets niet klopt, willen wij eerst duidelijkheid voor we verder kunnen werken. Ook als we zelf de indruk hebben dat er iets is wat onderhuids speelt, willen wij eerst met de deelnemers praten voordat wij verdergaan met de spiegeling. Achteraf gezien hadden we bij de intake al kunnen vermoeden dat wat er gezegd werd niet helemaal klopte. Daar hadden we over door moeten vragen! Door de vermoeidheid van de honden realiseerden wij ons weer hoe belangrijk het is om de hond ‘schoon te maken’ na iedere spiegeling.

94


(Appendix) Als dit onvoldoende gebeurt, kan het zijn dat je medewerker burnout raakt of ziek wordt!

95


DE MENSEN Voor het spiegelen hadden we natuurlijk niet alleen de honden nodig maar ook de mensen, graag véél mensen! Immers iedereen die zich bewust wilde worden van het eigen functioneren, communiceren, motiveren en daar iets aan wilde veranderen of verbeteren was een potentiële kandidaat voor een spiegeling! We kunnen wel zeggen dat spiegelen geschikt is voor (bijna) alle grote en kleine, oude en jonge, domme en slimme, rijke en arme mensen: Directeuren, ministers, leerkrachten, consulenten, therapeuten, coaches, hondentrainers, huismannen- en vrouwen, artsen.... Ook voor groepen en bedrijven, overheids- en andere instellingen, schoolbesturen en voor diegenen die SpiegelTrainer willen worden! Een groepsgebeuren werkt, zoals reeds eerder opgemerkt, vaak versterkend voor het proces vanwege de interactie van de mensen. Spiegelen blijkt trouwens ook zéér geschikt voor mensen die al jaren SpiegelTrainer zijn! Ik ben in mijn communicatie heel rechtlijnig. Soms wel ‘te’. Ik kan daardoor bepaalde mensen afschrikken. Door te spiegelen ben ik me er meer bewust van geworden wanneer ik die rechtlijnigheid wel of beter niet kan gebruiken. Ik wil die rechtlijnigheid er wel graag in houden want die verschaft duidelijkheid in mijn omgang met honden, in mijn omgang met bepaalde mensen en ook bij het geven van trainingen. Soms gebeurt er ‘zo maar’ iets als toegift bij iemand die niet wil meedoen met een spiegeling! ste

Een dame wilde voor haar 80 verjaardag een spiegeling van twee uur als feestje cadeau geven aan haar familieleden. “Het zou zo goed zijn voor de familieband “dacht ze.

96


Het oriëntatiegesprek had telefonisch plaatsgevonden omdat dit ‘een feestje’ betrof en de dame in kwestie oud was en ver weg woonde. Er waren 3 generaties aanwezig. Toen de familie kwam, bleek dat mevrouw in een rolstoel zat. Ze gedroeg zich als een overweldigende matrone en eiste aandacht door voortdurend ondershuids haar beklag te doen. Ze wilde niet meedoen met spiegelen en binnen blijven. Ik merkte direct dat ze een geweldige stempel drukte op het onderlinge contact van de familieleden. Ze bemoeide zich overal mee en regelde alles. We hebben haar bepraat en mevrouw ging met rolstoel en al toch het veld op. Ze stond in een hoekje en bemoeide zich met alles en iedereen en vertelde wat goed was en wat fout. Wij merkten dat de mensen enthousiast waren maar zich door haar van hun stuk lieten brengen. Die interferenties waren heel lastig en belemmerden de feestvreugde. Ineens kwam ik op het idee om mevrouw een hond op schoot te geven. Joya het russeltje vond dat een prima idee. Zij had al bij zoveel rolstoelers op schoot gezeten in het verpleeghuis. Zodra Joya op schoot zat, was mevrouw geheel in haar verdiept. Op het veld werd ze niet meer gehoord. Commentaar: Na afloop vertelde mevrouw dat ze zo genoten had van het hondje. Van de spiegeling wist ze niets meer. Wij hadden genoten van het enthousiasme van de mensen die zonder haar interferentie aan het werk waren geweest. In de wandelgangen kwam mij ter ore dat mevrouw altijd de hele familie regeerde. Hier hadden we dus te maken met iemand die wist wat goed voor haar familie zou zijn. Gelukkig liep het goed af want haar interactie en overweldigende aanwezigheid hadden zowel het feestje als de spiegeling kunnen verpesten. Dankzij Joya, de afleidster en verleidster, gebeurde dat niet. Misschien mevrouw maar een hondje cadeau doen? Het leek erop dat zoiets een heel andere dame van haar zou kunnen maken.

97


VERSCHILLENDE CLIËNTEN VERSCHILLENDE KARAKTERS Eén van de leuke dingen van het spiegelwerk vond ik de diversiteit aan mensen waar we mee te maken kregen. Ik geef hierbij een aantal voorbeelden vanuit de praktijk en daarbij noem ik tevens een voorbeeld van een opdracht die we gaven. Ik beperk me hierbij tot de bedoeling van de opdracht en slechts af en toe vul ik iets meer in. Soms was de opdracht confronterend, soms versterkend. We gaven na het uitvoeren van de opdracht altijd feedback vanuit respect. Respect staat bij ons hoog in het vaandel! Wij kregen bijvoorbeeld te maken met: De ‘Ik-weet-wat–goed-voor–jou-is’ mens Zo iemand kiest bijvoorbeeld het speeltje uit waarvan hij vindt dat dat goed is om de hond mee te motiveren, ook als die aangeeft dat het niet interessant is. We lieten hem het verschil tussen motiveren en niet motiveren ervaren door hem met verschillende soorten van beloningen te laten werken bij verschillende honden. De ‘Natuurlijke–leider’ mens Zo iemand hoeft zich niet te bewijzen. Hij is de leider ook als hij niet lijflijk aanwezig is. Men houdt rekening met hem. Hij leidt de hond uit kracht en niet uit macht. We lieten hem werken met verschillende honden met een verschillend karakter. Ook ging hij met de hond los van de lijn werken met bijvoorbeeld een paar behendigheidstoestellen. De ‘Ik-ben-de–baas’ mens Deze persoon geeft leiding vanuit macht. Zodra hij afwezig is, neemt de omgeving het ervan.

98


We lieten deze mens ervaren wat het verschil is tussen een opdracht uitvoeren vanuit macht en vanuit kracht. Bijvoorbeeld met een hond die sterk reageert op macht zodat er een machtsstrijd ontstaat. Daarna kon deze mens gaan ervaren hoe het is om de hond vanuit kracht, rust en zachtheid te leiden. De ‘Ik-denk-dat-ik -alles-van–honden-weet’ mens Deze mens heeft zijn leven lang al honden gehad en waarschijnlijk vele cursussen gedaan. Hij begint vaak met commando’s te werken en zegt dat de hond niet luistert en slecht is afgericht ”want hij is toch getraind?”. Wij lieten deze mens bijvoorbeeld een woordeloze opdracht uitvoeren. De ‘Ik-weet-hoe-het-is’ mens Deze mens heeft vooroordelen: Dat ras is zus en dat ras is zo.... ‘De hond heeft dat geleerd (toch?). De hond kan het bij jou en moet het dus bij mij ook kunnen’. We lieten hem werken met de foto’s van de honden en/of de CV’s om hem te laten ervaren dat de werkelijkheid anders is dan zijn vooroordeel. We konden hem ook opdrachten laten uitvoeren waarvan we wisten dat de resultaten tegenstrijdig zouden zijn aan zijn verwachtingen, zoals een hond door de band laten gaan als we wisten dat dat niet zou lukken. De ‘Het–spreekt-toch-vanzelf’ mens Deze mens vindt dat waardering laten blijken niet nodig is. “Ze weten heus wel dat ik tevreden ben”. We zeiden hem om de hond zijn beloning voor een opdracht een paar keer achter elkaar niet te geven: De hond stopt dan met werken. De ‘Alles-is –prachtig’ mens Deze mens geeft te veel en nietszeggend waardering en kan oeverloos belonen.

99


We lieten hem ervaren dat de hond niet voor hem zou gaan werken omdat hij weet dat de beloning toch wel komt. De ‘Het-is-jouw–schuld’ mens Deze mens geeft de ander er de schuld van als iets niet lukt. Het ligt altijd aan iets of iemand in de buitenwereld of aan de hond. We gaven deze mens soms een hond waarvan we wisten dat hij met hem een bepaalde opdracht niet gedaan zou krijgen. Daarna lieten we de hond dezelfde opdracht uitvoeren met iemand van wie wij wisten dat het wel zou lukken. De ‘Het-moet-perfect–zijn’ mens Deze mens breekt vaak voortijdig een opdracht af en maakt de zaken moeilijker dan ze zijn. We lieten hem ervaren hoe eenvoudig een opdracht kan zijn. Zoals eerst een opdracht geven om de hond te laten kruipen en als dat ‘niet goed genoeg’ lukte, laten zien dat het ook goed was als hij de hond met iets lekkers onder een stoel door lokte. De ‘Dubbele-boodschappen’ mens Woorden en lichaamstaal en gedachten zijn niet op elkaar afgestemd; ze zijn dus incongruent. Hierdoor ontstaat onduidelijkheid. We lieten deze persoon het verschil ervaren tussen hoe de hond reageert bij een eenduidige boodschap en bij een dubbele boodschap. Bijvoorbeeld het verschil tussen lachend zeggen dat hij iets niet wilde en hetzelfde zeggen met een congruente lichaamstaal en woorden. De ‘Ze-begrijpen-me–toch-niet’ mens Deze mens voelt zich snel ‘slachtoffer’. Hij zal wellicht problemen hebben met het op één lijn komen met een ander. We lieten hem bijvoorbeeld een opdracht uitvoeren waarbij hij zijn eigen verantwoordelijkheid moest nemen. Hij mocht bijvoorbeeld zelf een

100


opdracht verzinnen. Daarna ging hij een mededeelnemer of de trainer duidelijk maken wat de opdracht was en ook wat de hond zou moeten doen. De ‘Ik-geef-nooit-op’ mens Deze doorzetters gaan soms tot het uiterste en zullen hun opdracht goedschiks of kwaadschiks voor elkaar krijgen. We gaven hem wel eens een opdracht waarvan we wisten dat de hond die niet kon uitvoeren. Zoals een hond die niet kan vangen, koekjes proberen te laten vangen. Ieders grenzen in de gaten houden was hier extra belangrijk! De ‘Ik- zal-dat-wel-even–regelen’ mens Deze regelaar gaat alles anders doen dan is afgesproken, waardoor de zaken niet meer kloppen. We gaven wel een teamopdracht waarvan we de regels eerst uitlegden, zoals bij behendigheid. Daarna lieten we hem ervaren hoe het is als wij trainers of de teamgenoten de regels veranderen. De ‘Ik–heb-alles-onder–controle’ mens Deze persoon zal moeite hebben met loslaten. Een opdracht was bijvoorbeeld om de hond letterlijk los te laten. De ‘Ik-zal-je-wel-even-helpen’ mens Deze hulpbieder geeft je wat hij denkt dat jij nodig hebt zonder eerst daarnaar te vragen. We lieten hem ervaren hoe het is om ongevraagde en ongewenste hulp te krijgen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een teamopdracht waarbij hij de opdrachten uitvoert en ‘geholpen’ wordt door een helper. Daarna vroegen we hoe hij deze hulp ervaren heeft. Soms wezen we een oude of gehandicapte hond toe. Wij en de medecursisten observeerden het hulpgedrag van de help-mens en gaven daarop feedback.

101


De ‘Ik-moet–altijd-alles-alleen–doen’ mens Deze mens vraagt geen hulp en roept als iets niet wil lukken “ik moet ook altijd alles alleen doen”. We gaven wel een opdracht waarvan we wisten dat er hulp ingeroepen zou moeten worden omdat die opdracht niet alleen uitgevoerd kon worden. De ‘Kijk-eens-hoe-goed-ik–ben’ mens Deze mens heeft toeschouwers nodig. We lieten hem ervaren hoe het is als hij een opdracht uitvoert met toeschouwers en hoe het is om het in zijn ééntje te doen. De ‘Ik-kan-dat-toch-niet’ mens Deze persoon heeft een gebrek aan eigenwaarde en kan een steuntje voor zijn ego gebruiken . We gaven een opdracht die absoluut zou lukken en maakten die steeds een stapje moeilijker. De ‘Ja-maar’ mens Deze mens zegt eigenlijk “nee”. Ja-maarders zijn goed in het bedenken van wat er ooit misschien zou kunnen gebeuren en kraken daarmee, vaak van te voren, de zaken af. We konden deze mens zelf zijn eigen opdracht laten bedenken. Als hij vervolgens de opdracht aan ons en de eventuele groepsleden gaf, namen wij de ‘ja-maar’ rol op ons. Dit werkt uiteraard zeer confronterend. De ‘Ik-weet-wat-jij-voelt’ mens Deze persoon vult vaak voor anderen in wat ze voelen zonder dit te checken. We lieten hem bijvoorbeeld, één voor één, verschillende honden zien en vroegen wat de hond voelde. Daarna vertelden we wat wij lazen uit het gedrag en lichaamstaal van de hond.

102


De ‘Ik-ben-nu-eenmaal-zo’ mens Deze mens heeft zich er bij neergelegd dat de zaken zijn zoals ze zijn. Hij vindt het wel gemakkelijk dat hij niets kan veranderen en neemt geen verantwoordelijkheid. We lieten hem, als hij passief was, aanmodderen met een passieve hond om de passiviteit aan te dikken. Als hij ‘stoer’ deed lieten we hem een onuitvoerbare opdracht doen, zoals het los laten van een hond waarvan we wisten dat die, op dat moment, niet zou komen als hij geroepen werd. Daarna werd dat bespreekbaar gemaakt. Voor mijn idee hebben deze mensen meer begeleiding nodig, bijvoorbeeld een vorm van therapie. En dan is er nog een groep die apart aandacht verdient: De ‘Ik-ben-bang-voor-honden’ mens Er zijn verschillende soorten angst voor honden. Ik kwam tegen: • Angst voor een bepaald ras. (zoals rottweiler, herder, pittbull). Hier kon ik helpen door stapje voor stapje het vertrouwen terug te winnen. Daarna kon de cliënt tijdens een spiegeling met de hond werken. •

Angst door een ‘aangepraat’ trauma. Bijvoorbeeld als iemand als kind in paniek weggerukt is omdat er een hond aankwam. Dit kan angst voor honden veroorzaken. Deze angst kan levenslang aanwezig blijven. Hier kon ik helpen door te laten inzien dat de angst niet bij de cliënt zelf hoorde maar bij de persoon die hem wegrukte. Hier werkte een spiegeling vaak heel goed.

•

Angst voor een duidelijk trauma. Hier was sprake van een duidelijk aanwijsbare aanleiding, bijvoorbeeld als iemand net gebeten was door een herder. Hier kon ik, vanuit mijn therapeutische achtergrond, helpen door het inzetten van bepaalde angstreducerende technieken. Daarna werd het mogenlijk om vertrouwen op te bouwen met een herder. Vervolgens kon men vaak wel een spiegeling doen.

103


•

Angst door een hondenfobie. Een fobie heeft vaak niet te maken met het ding of het dier op zich. Bij zeer traumatische gebeurtenissen kan de angst die daaruit worden voortkomt op iets (toevalligs) geprojecteerd worden. Een cliënt met een fobie heeft een speciale therapie nodig. Daarom verwees ik hem door naar een fobie specialist. In een later stadium van de therapie kon een training met een hond of een spiegeling de cliënt soms ondersteunen.

•

Angst die voortkomt uit een geloofsovertuiging. Honden zijn bijvoorbeeld onrein. Met deze cliënten werkte ik niet en we spiegelden ze ook niet.

•

Angst vanwege allergie. Deze cliënten konden spiegelen zonder dat ze aan de hond hoefden aan te raken.

Hier is geen sprake van angst voor Clannad de Ierse wolfshond

104


7. DE VERSCHILLENDE ONDERDELEN VAN EEN SPIEGELING In dit hoofdstuk komen onderdelen als het oriënterende gesprek, de opzet van het programma, het leerdoel en de opdrachten nader aan de orde.

HET ORIËNTERENDE GESPREK De eerste kennismaking met een potentiële opdrachtgever ging via een oriënterend gesprek. Meestal voerde ik dit gesprek omdat ik èn de informatie per post, mail of telefoon als eerste binnen kreeg èn omdat ik het heerlijk vond om enthousiast te vertellen over Hondenspiegel. Dit gesprek bepaalde of we iemand ‘over de streep’ konden trekken. Vaak bleek dat men vóór zo’n gesprek eigenlijk al besloten had om een spiegeling te gaan doen. Men had dan al informatie gekregen via via, door horen zeggen of anderszins. Als het eerste gesprek goed verlopen was en de mensen ‘over de streep’ waren, volgde er een tweede. Tijdens dit vervolggesprek moest duidelijk worden waar de spiegeling over zou gaan en welke de verwachtingen en de eisen van de opdrachtgever waren. Wanneer zou men tevreden zijn? Zo’n gesprek was dermate belangrijk voor het wel of niet slagen van een spiegeling dat we het meestal niet telefonisch voerden maar naar de potentiële opdrachtgever toegingen of hij kwam bij ons. Het liefst voerden we het gesprek op onze eigen locatie omdat we dan onze accommodatie en eventueel de honden konden laten zien. Soms was een contactpersoon wel enthousiast maar moest de uiteindelijke opdrachtgever nog over een drempel geholpen worden. In het gesprek kwamen meestal aan de orde: • De verwachtingen die men had van de spiegeling. • De achtergrondinformatie over de potentiële deelnemers.

105


• •

De achtergrondinformatie betreffende het doel van de spiegeling. Een eventueel meekijken van de opdrachtgever.

Onze ervaring is dat interfereren tijdens een spiegeling het proces verstoort! Dus spraken we van tevoren af of en wanneer een interferentie zou mogen plaatsvinden. Als we het hierover niet eens konden worden met de opdrachtgever, ging de spiegeling niet door. Het oriënterende gesprek met iemand die een persoonlijke spiegeling ging doen privé of binnen een groep, was meestal wel te doen via de telefoon. Het oriënterende gesprek voor een team of een assessment was echter wat ingewikkelder. Daarom voerden we zo’n gesprek meestal samen; Boudewijn die met zijn rustige en gedegen ervaringen op het gebied van ambtenarij, personeelszaken en bedrijfsleven de zaken goed doorgrondde en ik met mijn tomeloze enthousiasme, creativiteit en anekdotes. We bleken een goede combinatie. Het oriënterende gesprek voor een feestelijke gebeurtenis waarbij geen speciale verwachtingen waren aangaande de resultaten, gebeurde meestal telefonisch. Opdrachtgevers zijn er in verschillende soorten en hebben een verschillende aanpak nodig. Als we van tevoren wisten met ‘welk soort’ we te maken kregen, maakte dat voor ons het gesprek gemakkelijker omdat we daarop in konden spelen. We hebben ervaren dat er zijn: De resultaat gerichten Deze mensen gaan voor helderheid en zekerheid. Ze willen weten wat het resultaat van de spiegeling is, willen duidelijke afspraken maken waar je niet van af moet wijken, ze willen geen verrassingen en rekenen je af op het

106


resultaat. De vorm van de spiegeling is minder belangrijk; als er maar een resultaat is. De bemoeizuchtigen Deze mensen denken de wijsheid in pacht te hebben. Zij weten wat goed is voor de cliënten en bemoeien zich met jouw programma omdat zij vinden dat bepaalde kennis op en bepaalde manier moet worden overgedragen. De afschuivers Deze mensen geven je de vrije hand om de spiegeling op te zetten zoals jij het wilt. Ze geven niet duidelijk aan wanneer ze tevreden zijn. Het kan gebeuren dat ze later vertellen dat ze toch niet tevreden zijn en dat het programma anders had moeten zijn. De egostrelers Deze mensen spelen het liefst zelf een rol in het proces. Ze willen graag meedoen in de procesbegeleiding. Ze hebben behoefte aan om gezien te worden en mee te tellen. Zij willen graag ‘delen in de eer’. De gedweeën Deze mensen zeggen dat jij maar moet zeggen hoe ze het moeten doen. Ze begrijpen eigenlijk niet waar het om gaat en nemen geen verantwoordelijkheid. Zij vinden alles prachtig en er komt geen weerwerk. Zij zullen je niet afrekenen op het resultaat. De procesgerichten Deze mensen vinden alles goed als er maar een proces plaatsvindt. Als er maar ‘iets gebeurt’. In wezen is dit ook een vorm van bemoeizucht. De sfeergerichten Deze mensen willen graag een gezellige bijeenkomst. Het is fijn als er iets gebeurt maar het moet vooral een prettig gebeuren zijn.

107


HET PROGRAMMA De spiegelingen met één persoon duurden meestal maar een uur of twee. Hiervoor maakten we geen duidelijk programma. Met een goede voorbereiding betreffende het klaarzetten van de spullen en zorgen voor de veiligheid plus een gezonde dosis aan creativiteit en flexibiliteit, verliep zo’n spiegeling goed. De meeste spiegelingen, voor meer dan twee mensen, duurden één of twee dagdelen. Deze vergden wel een programma en meer voorbereiding. Als we werkten met meer cliënten waren we met twee SpiegelTrainers en vaak nog een hulpje voor de honden. Ook al hadden we nóg zo’n mooi programma gemaakt, de spiegeling verliep vaak compleet anders. Als we gingen spiegelen met een groep maakten we een (voorlopig) programma. De voorbereiding hield ook in het maken van een werkmap met in te vullen vragen en oefeningen. Zo konden de cliënten hun eigen proces bijhouden. Voor ons was het maken van een programma steeds een opwindende en ook spannende bezigheid. We probeerden in te spelen op de vermoedelijke kern van de vraag. Bij mij kwamen de ideeën voor het programma meestal gedurende mijn dagelijkse bezigheden. Ik kon ook ’s nachts wakker worden en dan de hele spiegeling al achter de rug hebben. Ik heb ’s nachts heel wat afgespiegeld! Op zich vond ik dat prima want ik schreef gewoon mijn ideeën op een bloknootje dat ik altijd bij me droeg.

108


Ik had wel de input van een ander nodig om alles goed op een rijtje te zetten. In de loop van de tijd hadden we als basis een (bijna) vaststaande structuur, te weten: • De intake • Het leerdoel • De hond uitzoeken of toewijzen • De opdrachten • Het resultaat • De volgende stap • De afronding

109


PROGRAMMAONDERDELEN AAN DE HAND VAN CASUSSEN Ik beschrijf hieronder de onderdelen die bij ons steeds terugkwamen in onze programma’s. Hoewel ik dit soms doe in de verleden tijd is er bij de huidige programma’s structureel weinig gewijzigd. Wij maakten steeds een voorlopig programma. Dat programma was er voornamelijk voor om op terug te kunnen vallen als dat nodig mocht zijn. De voorlopige tijdsindeling en de opdrachten vulden we in naar wat we dachten dat er aan de orde zou komen. Dit naar aanleiding van wat we hadden besproken tijdens het oriëntatiegesprek. De inhoud van de spiegeling werd en wordt bepaald door de rode draad; het leerdoel en hoe de cliënt daarmee omgaat. Omdat het leerdoel van de cliënt de rode draad vormt voor de inhoud van de spiegeling, kon de inhoud nooit van tevoren helemaal vaststaan. We speelden in op wat zich voordeed. Het ging er daarbij om alert te zijn op kleine en grote gebeurtenissen, lichaamstaal, interacties tussen cliënt en hond en dat alles te vertalen naar het leerdoel. In het begin waren we soms teleurgesteld als we niet alles hadden kunnen doen wat we ons hadden voorgenomen. Langzaam maar zeker leerde ik ook dat het helemaal niet nodig is om een vooraf vastgesteld programma te volgen zo lang we de rode draad maar volgden en..... goed kan goed genoeg zijn! Hieronder zal ik de onderdelen van het programma nader beschrijven en een aantal daarvan zal ik illustreren met een casus. Ik beschrijf in de casus heel bewust niet uitvoerig de opdrachten zodat je je eigen creativiteit en voorstellingsvermogen kunt inzetten. Ik heb de casussen voorzien van commentaar waarin ik wat nader inga op de gebeurtenissen en tevens losse eindjes aan elkaar knoop.

110


DE INTAKE Met de opdrachtgever hadden we tijdens het oriënterende gesprek al één en ander besproken over de algemene insteek van een spiegeling. Als het een groep betrof, hadden we voorafgaande aan het eigenlijke werk nog geen kennisgemaakt met de individuele clënten. We wisten bijvoorbeeld wel of een team kwam om de onderlinge communicatie te verbeteren. Als het één enkele cliënt betrof, wisten we bijvoorbeeld dat hij kwam omdat het op het werk niet lekker liep. Tijdens de intake maakten we dus nader kennis. We stelden vragen en vroegen zo nodig door om het persoonlijke leerdoel van iedere cliënt helder te krijgen.

HET LEERDOEL Het leerdoel vormt voor de cliënt en voor de SpiegelTrainer de rode draad tijdens de hele spiegeling. Een duidelijk en scherp geformuleerd leerdoel geeft het meeste resultaat. Om te komen tot een duidelijk en gericht leerdoel is het nodig om te zoeken naar de vraag onder de vraag. Die zit soms diep verborgen. Belangrijk is dat de mensen hun leerdoel kort en bondig kunnen formuleren vanuit ‘ik’ en zonder woorden als ‘niet’ en ‘moeten’. Als iemand spreekt over ‘moeten’ vragen we ”van wie moet dat?”. Moeten houdt namelijk vaak een (onbewust ) ‘nee’ in. Moeten komt altijd van buiten, ook als het een innerlijk stemmetje is. Het uitvragen van een leerdoel kan soms (te) veel tijd in beslag nemen, bijvoorbeeld omdat sommige mensen diep in hun gevoel zitten en daar moeilijk uit komen, bang zijn of associatief denken. Door het stellen van vragen, doorvragen en eventueel bijsturen, komt men eerder tot de kern van de zaak en dit schept eenvoud en duidelijkheid. (Appendix)

111


HET LEERDOEL BIJ EEN TEAMSPIEGELING Bij een teamspiegeling is er één overkoepelend leerdoel voor het hele team en één persoonlijk leerdoel voor elk van de teamleden. Een voorbeeld van een overkoepelend teamleerdoel is: “Wij willen de vorming van de nieuwe teams bevorderen door de mensen te laten kennismaken met elkaar en elkaars kwaliteiten te laten ontdekken”. (zie voorbeeld hieronder) Een voorbeeld van een persoonlijke leerdoel binnen het teamleerdoel is: “Ik wil inzicht krijgen in mijn eigen kwaliteiten om die in te zetten binnen het team”. Wij gaven regelmatig opdrachten die er op gericht waren om elkaar te leren kennen en elkaars talenten te ontdekken. Voorbeeld De intake: Gea is directrice geworden van twee verzorgingstehuizen met verpleegafdeling; die gaan fuseren. De mensen die met elkaar moeten gaan samenwerken in de pas samengestelde teams, kennen elkaar nog niet. Gea neemt zelf ook deel aan de teamspiegeling. Het leerdoel: De vorming van de nieuwe teams bevorderen door de mensen te laten kennismaken met elkaar en elkaars kwaliteiten te laten ontdekken. Het persoonlijke leerdoel van alle teamleden luidt in dit geval “ik wil graag inzicht in mijn eigen kwaliteiten om die in te zetten binnen het team”. De honden: Er worden teams gevormd door telkens drie mensen met één hond te laten werken. Wij wijzen de honden toe: De lieve aanhalige Ierse wolfshond Clannad, de wat knorrige oude kruising Gijs, de oude rustige Newfoundlander Bronco en de drukke beweeglijke Duitse herder Antis.

112


De opdrachten: Gelet op het leerdoel besteden we extra aandacht aan de manier van benaderen en kennismaken. We bespreken uitvoerig wat we zien bij iedere cursist omdat dit veel zegt over hun manier van contact maken en communiceren. Er worden verscheidene opdrachten voor elkaar bedacht en aan elkaar gegeven. We laten de cursisten veel naar elkaar kijken en feedback geven. Bijzondere aandacht is er voor wat men bij elkaar ziet aan kwaliteiten die bij het uitvoeren van de opdrachten worden ingezet. De eindopdracht bestaat uit een paniek scenario: Er is brand uitgebroken en de bewoners moeten binnen één minuut verplaatst worden van de brand naar een veilige plek buitenshuis. We hebben voor dit scenario meer honden ‘bewoners’ ingezet dan er mensen zijn zodat er oplossingen gevonden moeten worden om de honden te laten blijven aan de kant van het veld waar ze heen gebracht worden. Bij deze opdracht komt duidelijk naar voren hoe het zit met kwaliteiten als leiding geven en nemen, leiding ontvangen, creativiteit en omgaan met stress. En hoe het zit met hulp geven en aanvaarden. Wij, trainers, gingen ‘in de hond zitten’ en gaven van daaruit feedback. Bijvoorbeeld: “Ik voelde me angstig worden toen je me zo stevig in mijn nek greep!” of “je had me apart gezet van de anderen en ik voelde me angstig en verlaten”. Het resultaat: De spiegeling was een belangrijk gebeuren voor de kennismaking van de teams want men leerde elkaar en elkaars kwaliteiten (beter) kennen. In de feedback aan elkaar was een essentieel onderdeel het benoemen van wat men bij elkaar zag en welke kwaliteiten men had ingezet. Vaak kwamen hier verrassingen naar boven. Zoals bij de brand, toen bleek dat één van de mensen onverwacht maar als vanzelfsprekend de leiding nam vanuit haar kracht. Eén van de mensen van wie men leiding verwachtte raakte juist in paniek onder de stress. Er was een ander die het tijdens de ‘evacuatie’ voor elkaar

113


kreeg om met een natuurlijke rustgevendheid de paniek te dempen zowel bij de ‘bewoners’ als bij de teamleden. De volgende stap: In de komende drie weken gaan alle teamleden twee keer om de tafel zitten en de knelpunten binnen ieder team en de teams onderling bespreekbaar maken en op een rijtje zetten. De eindevaluatie: Bij nabellen na een paar weken krijgen we te horen dat de spiegeling heel belangrijk is geweest voor de werkteams. Er zijn enkele veranderingen in de teams aangebracht. Mensen zijn elkaar meer gaan waarderen omdat men heeft geleerd open te staan voor een ieders sterke kant en deze hardop te benoemen. Er was op de werkvloer veel humor te bespeuren omdat men gebeurtenissen benoemde en men elkaar soms als metafoor bij een hondennaam noemde. Ter herinnering had de groepsfoto, die na afloop van de spiegeling was gemaakt, een belangrijke plaats gekregen op de werkvloer. Commentaar: De mensen gingen naar huis met handenvol ‘cadeautjes’ in de vorm van briefjes waarop men elkaars kwaliteiten benoemde. Het bleek dat de foto van de hond met ‘zijn’ begeleider en/of een groepsfoto belangrijk was voor de verankering van het gebeuren. Even in het algemeen iets over teamspiegelingen: Meestal geven we de mensen bij een teamspiegeling ook de opdracht om voor elkaar iets te bedenken en elkaar feedback te geven. Dit brengt vaak veel nieuwe inzichten: Welke opdracht heeft ‘de teamleider’ bedacht; kan hij de opdracht duidelijk overbrengen. Hoe is de communicatie. Hoe geeft en ontvangt hij de feedback, hoe waardeert hij de ander en komt die waardering over. Durft hij de feedback op te schrijven en deze aan de ander te geven?

114


Om duidelijk te krijgen hoe het gesteld is met de samenwerking of de onderlinge concurrentie binnen een team tijdens opwinding of stress gebruikten we regelmatig een behendigheidparcours. We deelden de mensen dan in verschillende groepen in. Per groep was er één hond en zo gingen ze ‘tegen elkaar strijden’. Door met tijd en punten te werken, kwam men veel te weten over elkaars wedstrijdmentaliteit.

115


HET LEERDOEL BIJ EEN PERSOONLIJKE SPIEGELING Bij een persoonlijke spiegeling binnen een groep onbekenden formuleren de cliënten ieder hun eigen leerdoel. Dat leerdoel moet duidelijk zijn voor de cliënt zelf en voor ons, de trainers. De anderen binnen de groep nemen slechts kennis van elkaars leerdoel. Hierdoor heeft men een idee van waar de ander zich mee bezig houdt. De deelnemers aan de spiegeling hoeven elkaars leerdoel niet ‘goed te keuren‘ of te begrijpen! Een paar voorbeelden van een persoonlijk leerdoel: • Ik wil onderzoeken hoe ik in mijn leiderschap sta. • Welke kwaliteiten heb ik in me om SpiegelTrainer te worden? • Ik wil onderzoeken waarom mijn opdrachten anders worden uitgevoerd dan ik verwacht. (Voorbeeld 1) • Ik wil ontdekken hoe ik beter contact kan maken. (Voorbeeld 2) • Ik wil mijn beperkende overtuiging “ik kan dit niet” omzetten in “ik kan het”. (Voorbeeld 3)

116


Voorbeeld 1 De intake: Gunnar is ambtenaar bij de buitendienst van een groot bedrijf. Hij werkt met veel plezier en geeft om zijn mensen. Hij reist door het hele land om “mijn mensen aan te sturen’”. Gunnar heeft er last van dat de opdrachten die hij, zoals hij zegt, “toch echt duidelijk” geeft niet goed worden uitgevoerd. Hij besluit een persoonlijke spiegeling te doen binnen een groep onbekenden. “Dat is veiliger” zegt hij. Het leerdoel: Onderzoeken waarom de mensen mijn opdrachten anders uitvoeren dan ik verwacht. De hond: Gunnar kiest, vanaf de foto en het CV, Antis de snelle en beweeglijke hardwerkende Duitse herder. De opdrachten: De gebruikelijke opdrachten van benaderen en kennis maken verlopen vlot en er is een goed contact. Gunnar geeft duidelijke, korte opdrachten aan de hond. De oefeningen worden steeds ingewikkelder. Aan het eind volgt er een samengestelde opdracht die o.a. bestaat uit een reeks behendigheidstoestellen. Gunnar geeft de hond zijn opdracht. Hij verdeelt de opdracht onder in een hele serie stappen en bewoordingen en zet hem aan het werk. De hond begint vlot maar raakt daarna helemaal in de war, waarna hij zijn eigen weg en oplossingen kiest. Gunnar wordt ongeduldig en raakt geïrriteerd. Wij informeren of dit een voorbeeld is van wat er met zijn medewerkers gebeurt en hij beaamt dat. We stellen voor dat hij de samengestelde opdracht in kleine stappen herhaalt en daarna de stappen steeds groter maakt tot de hond de hele opdracht heeft begrepen. Ineens ziet Gunnar in wat er aan de hand is; hij komt op een werkvloer en geeft zijn opdracht. Hij gaat er dan

117


vanzelfsprekend van uit dat de mensen helemaal begrepen hebben wat ze moeten doen en dat nog weten als hij weer weg is. Hij checkt de opeenvolgende stappen niet en gaat er van uit ‘dat ze alles goed begrepen hebben’. Het resulaat: Het resultaat was dat Gunnar inzag hoe hij te werk ging. De volgende stap: Ik ga stap voor stap checken of de mensen mijn opdracht goed begrepen hebben. De eindevaluatie: Na een paar weken bellen we na en horen dat Gunnar veel minder energie hoeft te steken in het herstellen of bijsturen van een opdracht. Hij vindt dat de extra tijd dat het checken hem kost ruimschoots wordt gecompenseerd door het feit dat de zaken beter verlopen en dat hij zich veel minder ergert.

118


Voorbeeld 2 De intake: Pieter is directeur van een groot bedrijf. Hij is een vriendelijke wat introverte man. Hij geeft aan dat hij moeite heeft met contact maken. Pieter doet een persoonlijke spiegeling van één dag binnen een groep onbekenden. Het leerdoel: Ontdekken hoe ik beter contact kan maken. De hond: Pieter kiest rottweiler Futura . Zij is leidster van de roedel; wijs en pittig maar met een hele zachte kant. De opdrachten: Direct vanaf het begin zijn Pieter en Futura één. Pieter kan met haar lezen en schrijven en het valt ons op dat het koppel een echte eenheid vormt. We maken Pieter erop attent dat het ons opvalt dat hij bijna woordeloos met Futura werkt en vragen of hij het gevoel heeft dat hij contact heeft. Deze vraag verbaast hem omdat het gevoel van wederzijds contact voor hem zelf heel duidelijk is. We vragen Pieter om een aantal eenvoudige opdrachten te herhalen en nu met de hond te praten. Het blijkt al spoedig dat de hond haar aandacht verliest en dat Pieter zich niet meer prettig voelt. We laten Pieter een aantal keren het woordeloos-niet woordeloos herhalen tot hij zich er duidelijk van bewust wordt wat er gebeurt. Het resultaat: Pieter realiseerde zich dat hij er steeds van uitgegaan is dat contact maken gekoppeld is aan sociale praat; daar heeft hij een hekel aan.

119


De volgende stap: Ik ga oefenen op sociale bijeenkomsten om in contact te blijven door minder te praten. De eindevaluatie: Bij een volgende intake voor zijn bedrijf vertelt Pieter ons dat hij veel meer ontspannen is tijdens bijeenkomsten. Het is hem opgevallen dat er veel mensen zijn die weinig woorden nodig hebben om veel contact te maken.

120


Voorbeeld 3 De intake: Theo is coach bij een re-integratie bedrijf. Hij wil voor zichzelf beginnen. Hij heeft er last van dat hij vindt dat hij zelf zijn zaken niet goed genoeg aanpakt. Daardoor vindt hij het moeilijk om met anderen samen te werken. Theo doet een persoonlijke spiegeling in een groep onbekenden. Het leerdoel: De beperkende overtuiging “ik kan dit niet” omzetten in “ik kan het”. De hond: Theo kiest de hond die in zijn ogen het moeilijkst is om te hanteren: Rottweiler Bayke, een eigenzinnig typetje dat weerstand biedt als iets hem niet bevalt. De opdrachten: Na het contact maken is de opdracht te wandelen met de hond aan de drie meter lange lijn. Theo houdt de lijn strak. Bayke roept irritatie bij hem op als hij trekt en in de weerstand gaat. Bayke kijkt en snuffelt overal en probeert alle kanten op te gaan. Bij navraagt vertelt Theo dat hij de lijn strak houdt uit angst dat hij anders het contact verliest. Wij vragen hem te onderzoeken of dit klopt. Theo bemerkt tot zijn verbazing dat de hond gezellig naast hem komt lopen als hij de lijn lang maakt. Ook al snuffelt Bayke af en toe even en kijkt hij naar de andere honden; hij blijft hem in de gaten houden. Theo heeft ineens zoveel vertrouwen gekregen dat hij de lijn los laat en zegt dat hij dacht dat “het niet zou lukken”. Als Theo opdracht krijgt om de hond weg te leggen, wil Bayke niet met hem mee. Theo neemt even de tijd om zich af te vragen wat de reden van het verzet is. Hij wordt zich bewust van het feit dat hij al lang met zijn gedachten bezig was met wat er verder zou komen. Hierdoor ‘vergat’ hij de hond en die ‘pikte’ dat niet. Theo herkent dit patroon van zichzelf. Hij is vaak al voortijdig

121


bezig met wat hij denkt dat er komen gaat. Hij wil zich daarop voorbereiden omdat hij alles ‘goed’ wil doen. Het gevolg is dat men het contact met hem verliest en afhaakt. Bij de volgende opdracht krijgt Theo twee honden om mee te werken: Tété, de ridgeback kruising en Bayke. Onze opdracht, die uit drie stukken bestaat, luidt: “De honden laten zitten, laten bijven als je wegloopt en bij je roepen”. De honden kennen de oefening maar vertikken het om te zitten en te blijven. Tegelijk samen terugkomen lukt al helemaal niet omdat de honden elkaar veel interessanter vinden dan Theo. Theo zegt dat de opdracht “wel weer niet zal lukken” en vraagt om hulp. Wij vertellen hem dat hij het zichzelf wel heel moeilijk maakt als hij wil dat beide honden tegelijk de opdracht uitvoeren. Niemand had immers gezegd dat dat tegelijk moest! Theo zucht dat hij dit wel heel goed herkent en zegt ineens: “Alleen het hoogste is goed genoeg. Ik heb pas bestaansrecht als ik het hoogste kan. Dan pas hoor ik erbij”. Hij maakt de opdracht eenvoudiger door hem te herhalen met één hond tegelijk. De lijn van de ene hond geeft hij aan een medecursist. Zonder problemen voeren beide honden nu, de hele opdracht keurig uit. Het resultaat: Theo koos een ‘moeilijke’ hond omdat hij als perfectionist de lat hoog legt. Ook de opdracht maakte hij zo moeilijk mogelijk. Waarom zou je het eenvoudig doen als het moeilijk kan? Zijn belemmerende overtuiging was dat hij er pas mag zijn als hij iets perfect doet. De honden hielpen hem bewust te worden dat hij het zichzelf moeilijker maakt dan nodig is. Theo besefte dat het ook ‘goed genoeg’ is als hij de lat een beetje lager legt voor zichzelf en ook voor anderen. De volgende stap: Ik ga één keer per dag na wat ik ‘eenvoudig goed’ heb gedaan met de foto van de twee honden voor mijn neus; als getuigen.

122


De eindevaluatie: Bij nabellen zegt Theo dat hij meer rust en vertrouwen heeft in zichzelf. Hij kan in de samenwerking met anderen meer zichzelf zijn zonder veroordeling en de ander zijn eigen ding laten doen. Soms krijgt een spiegeling een verrassende wending. Bij onderstaande casus was het doel de opname voor een televisieprogramma waarbij anderen dan onderstaande personen werden gespiegeld. Intake: Daisy gaat opnames maken van een spiegeling voor een programma. Ze heeft zelf een paar mensen meegebracht die gaan spiegelen terwijl zij opnames maakt. Na afloop vraagt Daisy of ze zelf ook een opdracht mag uitvoeren. Het leerdoel: Geen. De hond: Daisy kiest de ridgebackkruising Tété ‘waar ze verliefd op is geraakt’. De opdrachten: Daisy krijgt de opdracht om Tété door de autoband te laten gaan. Het lukt niet en Daisy blijft maar proberen en proberen totdat ze ineens zeer wanhopig uitroept “en niemand helpt mij ooit”! Wij vragen haar of ze om hulp gevraagd heeft. Ineens realiseert zij zich dat ze nooit om hulp vraagt en dat ze het gevoel heeft dat ze altijd alles alleen moet doen. Vervolgens herhaalt ze de oefening waarbij ze om hulp vraagt. Ze krijgt de hulp en het gevolg is dat de hond vlot door de band gaat. Het resultaat: Daisy realiseerde zich dat ze het moeilijk vond om hulp te vragen als ze die nodig had. Ze ervaarde dat ze hulp mag vragen en die kan ontvangen en dat het werk daar stukken eenvoudiger door wordt.

123


Hier kwam spontaan een leerdoel boven voor een mogelijke nieuwe spiegeling. De volgende stap: Geen. De eindevaluatie: Een paar weken later na de uitzending vertelt Daisy dat ze de foto van Tété op haar bureau heeft staan als reminder dat ze om hulp mag vragen. Iets wat ze steeds vaker doet.

124


DE HOND UITZOEKEN OF TOEWIJZEN De keuze en het proces van het kiezen zegt heel veel over de cliënt. Afhankelijk van leerdoel wordt er een hond toegewezen of uitgezocht door de cliënt. Toewijzen doen wij bijvoorbeeld als wij weten dat een bepaalde hond uitermate geschikt is om in te zetten bij een bepaald leerdoel. Bijvoorbeeld aan iemand die bang is, wijzen we de zachte Clannad toe. Iemand bij wie het leerdoel over macht gaat, krijgt van ons Bayke de macho rottweiler toegewezen. Meestal zoekt de cliënt zelf de hond uit waarvan hij denkt dat die hem kan helpen. Wij willen dan graag weten op grond waarvan hij die bepaalde hond heeft uitgezocht. Daarnaast vragen we gewoonlijk ook welke hond hij absoluut niet wil en waarom niet. Dit zegt namelijk heel veel over (voor)oordelen. Afhankelijk van det doel van de spiegeling en de tijd die we hebben, laten we de mensen vaak eerst kiezen op foto. Daarna komt het CV erbij. (Appendix) Soms krijgen de cliënten nog de gelegenheid om de keuze te herzien als ze de hond in levende lijve hebben gezien. Wij zijn dan steeds nieuwsgierig naar het hoe en waarom. Het is ons opgevallen dat mensen, als ze eenmaal voor een bepaalde hond gekozen hebben, moeilijk van hun keuze afgaan als het CV of de levende hond ze niet aanstaat. Bij een team kan het uitzoeken van de hond wel een tijdje in beslag nemen. Dit gebeurt bijvoorbeeld als we we de mensen laten kiezen uit net zo veel honden als er teamleden zijn. Als meer mensen voor dezelfde hond kiezen kunnen we ze laten ‘onderhandelen’. Bij zo’n onderhandeling worden de karakters van de teamleden vaak snel duidelijk: Wie neemt het voortouw, wie trekt zich terug, wie gaat in alles mee etc. Dit kan, afhankelijk van het leerdoel natuurlijk, veel inzichten opleveren.

125


Voorbeeld De intake: Henk is consulent bij een groot adviesbureau. Hij weigert om voortgangsrapportages te maken voor zijn opdrachtgevers ‘uit angst om afgekraakt te worden’. Hij heeft daar last van want terugrapporteren hoort nu eenmaal bij zijn vak. Hij benoemt het zelf als slaafsheid ten opzichte van de opdrachtgevers, maar ziet ook wel in dat hij toch moet leren daar aan toe te geven. Hij noemt dat “mijn hoofd buigen voor de opdrachtgever”. Henk doet samen met een groep collega’s van het bedrijf waar hij werkt een spiegelsessie van één dag. Ieder werkt aan een persoonlijke doelstelling. Het leerdoel: Ik wil leren mijn hoofd te buigen. De hond: We laten ieder van de groep een hond voor zichzelf kiezen en dit gebeurt in twee rondes; eerst op foto en daarna op geleide van het CV. De cursisten geven aan welke hond ze wel willen, welke absoluut niet en waarom. Omdat dit consulenten zijn, wordt heel veel aandacht besteed aan het proces van kiezen waarin het hebben van vooroordelen grote invloed kan hebben op de keuze. Over het algemeen hebben consulenten in hun werk regelmatig te maken met vooroordelen van henzelf en van hun cliënten. Omdat er evenveel honden als deelnemers zijn, zijn er mensen die dezelfde hond willen en dus volgt er een ‘onderhandeling’. De manier waarop de mensen onderhandelen zegt veel over hun karakter. Omdat men er met onderhandelen niet uitkomt gaan wij loten. Henk wil absoluut, maar dan ook absoluut niet de cocker spaniel Zaza. Hij zegt dat hij haar “een onappetijtelijke, onbenaderbare spring in het veld waar geen goed garen mee te spinnen valt” vindt. En juist die hond valt hem toe na de loting. Henk wordt zó boos dat we even denken dat hij vertrekt. Hij gaat echter naar buiten om zijn woede af te reageren door te stampen en te gillen.

126


De opdrachten: Tijdens de spiegeling komt van de opdrachten van Henk en Zaza niets terecht. Henk verzet zich en zegt dat het de schuld van Zaza is want “die doet maar waar ze zin in heeft”. Er is dus geen samenwerking. Aan het eind van de dag geeft Henk het op en vraagt ons eindelijk om hulp. Onze suggestie is om eens letterlijk door de knieën te gaan, of te wel zijn hoofd te buigen voor Zaza. De hond reageert direct op hem door bij hem te komen en op zijn schoot te klimmen. Henk komt bij zijn gevoel, buigt letterlijk zijn hoofd en beseft na een tijdje dat ‘het hoofd buigen’ niet zo erg is. Het levert contact en samenwerking op. De eindopdracht voor alle cursisten is om te ‘dansen’ met hun hond. Op een gegeven ogenblik vormt zich een kring om Henk heen. Hij danst rond met Zaza op zijn arm die dit van harte toelaat. Ze genieten samen! Het resultaat: Henk ging letterlijk door de knieën en boog zo zijn hoofd. Hij stapte over zijn belemmerende overtuiging heen. Daardoor kwam de ommekeer en kon hij dansen. Hij kon genieten in plaats van zich verzetten. Hij merkte dat zijn hoofd buigen niet per sé gelijk was aan het doen wat Zaza hem zou kunnen afdwingen. De volgende stap: Ik ga mijn hoofd buigen en terugrapporteren aan mijn opdrachtgevers. De eindevaluatie: Na 6 weken horen we van Henk dat het rapporteren in zijn systeem zit en dat hij het helemaal niet moeilijk meer vindt. Het blijkt zelfs dat zijn opdrachtgevers zijn rapportage waarderen!

127


Commentaar: De persoon in dit voorbeeld zit vol belemmerende overtuigingen : Hoe de hond wel zal zijn, wat hij wel zal doen, wat er wel zal gebeuren en wat het resultaat wel zal zijn. Wij denken dat Henk zijn boosheid op de hond richtte, omdat hij zijn zin niet kreeg bij de keuze van de hond. Hiermee frustreerde hij iedere samenwerking.

128


DE OPDRACHTEN Wij vinden het handig om bij de voorbereidingen van een spiegeling een plan te maken van opdrachten die we kunnen geven. Dit geeft houvast. Wij hebben langzaam maar zeker onze figuurlijke rugzak gevuld met ‘gewone’ oefeningen zoals zit, af, blijf en lopen aan de lijn (Appendix). Letterlijk zetten we een ton vol voorwerpen en speeltjes klaar aan het begin van iedere spiegeling. We zijn tot de conclusie gekomen dat de opdrachten heel eenvoudig kunnen zijn en toch, of misschien wel juist daarom, een enorm effect sorteren. Eigenlijk is het; hoe eenvoudiger hoe beter! Als men een opdracht krijgt, gaat het niet om het resultaat maar om het interactieproces. Het maakt niet uit of de hond gaat zitten. Het gaat om de interactie tussen hond en cliënt: Hoe gaat de cliënt om met een weigering, hoe met een motivering. Het gaat er om dat wij de gebeurtenissen kunnen vertalen naar de wereld en het leerdoel van de cliënt. Opdrachten kunnen gericht zijn op het bekrachtigen van iemands eigenwaarde of om een aarzelend persoon tot daden te brengen. Er zijn ook opdrachten die een cliënt met veel vooroordelen iets tegenstrijdigs aan zijn verwachtingen laten ervaren of die een ‘eeuwige verliezer’ een overwinnaars ervaring kunnen bezorgen. Zie Verschillende cliënten verschillende karakters Hoofdstuk 6. Bij de opdrachten zit altijd als eerste het kennis maken en contact maken met de hond. Belangrijke aandachstpunten hierbij zijn: Hoe benadert de cliënt de hond? Is er wederzijds contact? Is de interesse wederzijds? Speelt de cliënt in op wat de hond laat zien? Vindt de cliënt zelf dat hij contact heeft? De cliënt mag dan vertellen wat ‘kennismaken en contact maken’ voor hem inhoudt en hoe hij dat in het algemeen doet.

129


Voorbeeld De intake: Fred is directeur van een groot bedrijf. Hij heeft er last van dat het hem niet lukt om de aandacht van zijn mensen vast te houden als hij ze iets wil uitleggen. Fred doet een persoonlijke spiegel in een groep onbekenden. Het leerdoel: Wat kan ik doen om de aandacht van de mensen vast te houden. De hond: Fred kiest voor kruising ridgeback Tété. Hij gaat aan de slag met Tété, die een wat in zichzelf gekeerd karakter heeft. De hond kijkt hem even aan en doet dan of hij lucht is. De opdrachten: Fred gaat kennismaken met Tété en uitzoeken hoe hij contact kan maken en zijn aandacht kan krijgen. Fred mag daarbij alles inzetten; voer, speeltjes, behendigheid, alles waarvan hij denkt dat nodig is om Tété te interesseren. Fred begint te praten en te praten terwijl hij probeert om Tété met een speeltje te verleiden maar de hond verveelt zich. Iedere keer is het patroon dat Tété even contact met Fred maakt door hem aan te kijken maar vervolgens andere dingen gaat doen. Fred gaat voorbij aan deze korte momenten en praat veel. Tété is niet geïnteresseerd. Onze volgende opdracht aan Fred is om opnieuw contact te gaan maken, maar we verbieden hem om iets tegen de hond te zeggen. Hij mag wel een snoepje of speeltje gebruiken. Tété kijkt hem plotseling vol aandacht aan en begint de bewegingen van Fred te volgen. De volgende opdracht is om het weer op de oude manier te proberen. Meteen is Tété’s aandacht weer weg. Door dit een paar keer te herhalen komt Fred zelf tot de conclusie dat praten dus weinig tot geen effect heeft om de aandacht van de hond te krijgen en vast te houden.

130


Fred wordt zich bewust dat dit in zijn communicatie met mensen ook gebeurt. Wij vragen hem om dit bij de anderen te verifiëren en die beamen dat hij te veel woorden gebruikt. Het resultaat: Fred realiseerde zich dat hij door zijn vele woorden zijn boodschap te lang en onduidelijk bracht. Zijn eerste woorden brachten de boodschap en daar kon hij mee volstaan. Hij zag in dat daardoor de mensen hun aandacht niet bij hem kunnen houden als hij doorgaat met praten. Praten geeft geen meerwaarde en doet de mensen, net als de hond, afhaken. Wij suggereerden hem om “punt” te zeggen tegen zichzelf. De volgende stap: Ik ga mijn vrouw vragen om “punt” te zeggen als ik ga uitwijden. De eindevaluatie: Bij nabellen na drie weken vertelt Fred dat zijn telefoongesprekken enorm zijn ingekort en dat hij veel meer de aandacht van zijn medewerkers heeft. Sterker nog; er zijn een paar medewerkers die “punt” mogen zeggen.

131


BIJ DE OPDRACHTEN HOORT EEN SPEL MOMENT Door het spel tussen hond en cursist te observeren komt er heel veel naar voren. Bijvoorbeeld: Speelt de cursist in op wat de hond motiveert? Hoe is het met zijn eigen motivatie? Kan de cliënt spelen? Is hij inventief? Is de cliënt bereid om zijn grenzen te verleggen? Voorbeeld De intake: Mark is directeur van een klein bedrijf. Hij komt over als een macho. Hij wil met zijn mensen een leerzame en leuke dag. Mark vindt het eigenlijk niet nodig om zelf mee te doen met het spiegelen maar doet mee “voor mijn mensen”. De hond: Mark kiest de rottweiler reu Bayke “omdat ik hem zo stoer vind”. Mark houdt wel van stoere honden en mensen. Bayke is een hond die wild, onstuimig en dwars wordt als er druk op hem wordt uitgeoefend. Het leerdoel: Geen voor hemzelf. De opdrachten: Mark houdt het vol om in zijn rol van macho directeur te blijven tot halverwege de spiegeling. Hij knokt ervoor om de leiding over Bayke te houden maar die laat zich niet kisten. De hond springt en trekt en laat Mark alle kanten van het veld zien. De man staat op het punt om af te haken. We zien dat hij aan zijn grens is en grijpen in. We stellen hem voor om eens even met Joya te gaan werken. Joya is ons Jack Russelltje met haar eeuwig jonge uitstraling en haar eeuwig kwispelende staartje. Nog voordat we een opdracht hebben kunnen geven, heeft Joya Mark op zijn knieën en zijn ze aan het spelen. Zijn team en wij kijken met voldoening naar de metamorfose die de man lijkt te ondergaan. Mark ziet er heel jong en

132


ontspannen uit en geniet van het hondje dat hem in haar spel betrekt. We geven de opdrachten om al spelend de hond te laten volgen, zoeken en aandacht te vragen. Zonder moeite voeren ze samen de spelopdrachten uit; hij bepaalt en zij volgt graag. Het resultaat: Mark was weer even kind èn leider. Toen we hem vroegen hoe hij het heeft ervaren, zei hij met verwondering dat hij het spelen heeft verleerd en dat hij ook ‘speels’ leiding kan geven. Hij besefte dat ‘zijn haantjes gedrag’ hem helpt maar dat hij het niet beslist nodig heeft. Soms staat het zelfs contact en samenwerking in de weg. Mark is zich ervan bewust geworden dat hij leiding kan en mag geven met humor en kracht in plaats vanuit macht. De volgende stap: Ik spreek af met mijn mensen dat ze me mogen helpen herinneren aan het spel met Joya als ik me hanig gedraag. De eindevaluatie: Als we contact opnemen, vertelt Mark lachend dat hij van zijn team (in plaats van ‘van mijn mensen’) een poster van Joya heeft gekregen en dat ze daar vaak veel plezier om hebben. Hij vindt dat hij nu leiding geeft met humor en kracht. Commentaar: Wij wilden Mark niet laten spelen met Bayke omdat we dat niet veilig vonden. We wilden hem een spelsituatie laten ervaren met een hondje dat Mark niet op zijn macht aanspreekt. Bovendien wilden we graag dat Mark de spiegeling zou afsluiten met zijn speelse gevoel zodat hij dat ‘mee naar huis kon nemen’. De foto van Joya fungeert als verankering om hem aan zijn speelse stuk te herinneren en om het terug te kunnen halen als hij het even kwijt is.

133


HET RESULTAAT Het resultaat, oftewel het verloop van het proces, bekijken we regelmatig in de pauzes als trainers onderling. Het is een tussenevaluatie om na te gaan of het leerdoel nog steeds de rode draad is en hoe de spiegeling verloopt ten opzichte van de verwachtingen van de opdrachtgever. We willen ook graag weten wat we, tot zo ver, bereikt hebben. Als het nodig is kan er nog wat bijgestuurd worden.

DE VOLGENDE STAP De volgende stap is de formulering van de cliënt van wat hij concreet met het geleerde gaat doen. De volgende stap dient als overgang van de spiegeling naar de buitenwereld. Ik bespreek de volgende stap uitgebreid in de Appendix.

DE AFRONDING Er moet voldoende ruimte en aandacht zijn voor een zorgvuldige afronding van het programma. Het kan zijn dat er vragen of dingen zijn die nog aandacht nodig hebben. Wij zijn ook nieuwsgierig naar hoe de cliënt zelf het geheel heeft ervaren. In de casussen wordt de afronding niet apart genoemd. Echter een goede afronding van de spiegeling is essentiëel om de client goed naar huis te laten gaan! We hadden een spiegeling gehad van een hele dag. Eén man had zeer intensief gewerkt met de herder. Toen we klaar waren, was men naar binnen gegaan en bracht ik de honden naar de kennel. De rest van de dag en de volgende dag was er iets vreemds met de herder: Het leek wel of de man die met hem gewerkt had nog steeds bij hem was! Ik realiseerde me toen dat ik ze geen duidelijk afscheid had laten nemen van elkaar! Ik maakte de de hond ‘schoon’ en belde naar de man om te vragen hoe het met hem was. Hij vertelde dat hij steeds maar aan de hond liep te denken en

134


zich erg alleen voelde. Ik heb de man, telefonisch, een oefening laten doen om hem ‘los te maken’ van de hond. Toen ik een halve dag later checkte, waren hond en man weer in hun normale doen. Vooral bij een langere spiegeling kan het voor komen dat mensen zich hechten aan de hond waarmee ze gewerkt hebben. We passen na het gebeuren dat ik hierboven beschreef altijd een kleine of, indien nodig, uitgebreide afscheidsceremonie toe om hond en cliënt van elkaar ‘los’ te maken.( Appendix) Het is niet alleen belangrijk dat je zeker weet dat de cliënt zich goed voelt voor hij naar huis gaat, maar ook dat de hond ‘schoon’ is. (Appendix).

135


AANDACHTSPUNTEN OM DE SPIEGELING GOED TE LATEN VERLOPEN. We hebben ervaren dat er een aantal punten nodig zijn om een spiegeling goed te laten verlopen: • Een goede voorbereiding • Afwisseling in het programma • Het geleerde moet van praktische toepassing zijn • De tijd bewaken.

HET VOORBEREIDEN Een goede voorbereiding is het halve werk. Dat heb ik door schade en schande kunnen ondervinden. Flexibiliteit en creativiteit bleken onvoldoende te zijn om slechte voorbereidingen goed te maken. Die voorbereidingen kosten heel veel tijd maar ze voorkomen frustratie en onveilige situaties! In de Appendix schrijf ik meer over de veiligheid. Een gedegen voorbereiding geeft meer tijd en ruimte voor de spiegeling. Bij de voorbereiding horen onder andere een helder oriënterend gesprek, het opzetten van een programma, het klaarleggen van de spullen die misschien nodig zijn, het checken van de veiligheidsmaatregelen, het klaarleggen van schrijfmateriaal, het klaarzetten van de koffie, het voorbereiden van de hond(en), paraplu’s en regenjassen voor als het gaat regenen, en...........vul zelf maar in. (Appendix) Bij spiegelingen van één of meer dagdelen horen vaak een werkboek met stukjes theorie en vragen. Hierin kunnen de cliënten hun eigen ervaringen en inzichten opschrijven. Een ‘rugzak’ met oefeningen, komt altijd zeer goed van pas!

136


DE AFWISSELING We weten dat de opdrachten vooral niet te lang mogen duren. De tijd dat een mens zich kan concentreren is maar een minuut of 15 -20 en die van de hond nog veel korter. Dat betekent dat er voldoende afwisseling moet zijn tussen praktijk en theorie. Tijdens het programma komen de verschillende waarnemingssystemen aan bod middels ‘praatje, plaatje, praktijk’ of te wel horen, zien en voelen door ervaren. (Appendix) Om de aandacht vast te houden vatten we de gebeurtenissen regelmatig samen. Dat helpt tevens om na te gaan of de focus nog op het leerdoel gericht is. Met ontspanning, humor, speelsheid en rustpauzes houden we de cliënt, de hond en onszelf bij de les.

Met ontspanning houden we onszelf en de cliënt bij de les

137


DE PRAKTISCHE TOEPASSING VAN HET GELEERDE Wat de cliënt opdoet aan ervaringen moet geschikt gemaakt worden om er thuis mee door te gaan zodat het nieuwe bewustzijn ‘mee het veld af gaat’. Onze intentie is immers dat de cliënt thuis of op zijn werk letterlijk of figuurlijk iets met zijn ervaringen kan doen. We vinden het jammer als het slechts bij een ‘leuke ervaring’ zou blijven, tenzij dit natuurlijk de opdracht is.

DE TIJD BEWAKEN Wat ik lastig vond was me te houden aan de tijd en me te realiseren dat meer tijd geen betere kwaliteit betekende. Het bleek dat het uitlopen van de tijd een spiegeling niet beter maakte! Wat vond ik dat moeilijk! Ik had zoveel te vertellen, te laten zien en te laten ervaren! Ik wilde dat moois graag allemaal kwijt. Meer rust in de tijd gaf me meer ruimte voor de belangrijkste zaken. Het duurde echter wel even voor ik hier achter was. Ik merkte dat het hielp als ik aan het begin van de spiegeling duidelijk aangaf hoe laat het afronden zou beginnen en hoe laat het afgelopen zou zijn. Het leek wel of daarmee energetisch de tijd werd vastgesteld. Om tijd te winnen is het soms nodig om een beetje (bij) te sturen. Bijsturen kan onder andere door de cliënt te vragen naar zijn gevoel in plaats van zijn gedachten.( Appendix de 4 B’s)

138


8. DE ZAKELIJKE ASPECTEN Het bleek al spoedig dat de zakelijke kant van het spiegelwerk het nodige van mij eiste. Ik ben een flexibel en creatief mens maar dat zijn geen handige eigenschappen als de boekhouding moet kloppen. Die cijfers heb ik uiteindelijk uitbesteed aan een boekhouder. Hij begreep wat voor een chaotische orde er in mijn beide bedrijven, Hondenschool Braaf en Hondenspiegel, heerste. De tijd die ik daarmee won, kon ik weer gebruiken om leuke consulten en sessies te doen. Ik vond het lastig om zakelijk te zijn en in het begin vond ik het helemaal lastig om geld te vragen voor iets wat ik zo graag deed en waar ik zoveel plezier aan beleefde. Mijn reële echtgenoot maakte in zijn werk als outplacementconsulent dit fenomeen geregeld mee bij zijn cliënten. Hij vroeg mij een keer wat ik vond dat ik waard was. Een zeer lastige vraag want ik aarzelde tussen onbetaalbaar en heel weinig. Ik wilde graag dat iedereen het spiegelen zou kunnen betalen. Dit maakte het extra lastig. Van één van onze kinderen, die werkzaam is in het bedrijfsleven, leerde ik iets over een keuze maken in welk ‘marktsegment’ ik zou willen zitten: A) Onder in de markt: Grote aantallen cliënten en goedkoop. B) Midden in de markt: Ietsje duurder maar met een grote concurrentie. C) Boven in de markt: De exclusiviteit en duurder. Gezien het feit dat ik vond dat we grote kwaliteit leverden en daar ook trots op was, koos ik voor het laatste. Ik moést trouwens wel een keuze maken en zorgen dat er geld verdiend werd, want de kost en inwoning van onze medewerkers liep behoorlijk in de papieren!

139


HET ONDERNEMERSCHAP En zo werd ik ondernemer. Wie had dat ooit kunnen denken van een meisje dat leuk met honden om kon gaan en waarvan de mensen zeiden dat het ‘zo’n gezellige hobby’ voor haar was. Er was echter meer nodig om me ondernemer te kunnen noemen! Ik maakte van mijn hobby mijn bedrijf door het officieel in de wereld te zetten met notaris, de Kamer van Koophandel en Algemene Voorwaarden met ‘kleine lettertjes’. (Appendix) Het bedrijf werd aan de wereld geopenbaard door reclame te maken en mooie folders rond te strooien. Wat toen meteen gebeurde was, dat ik behoorlijk het schip in ging door allerlei malafide reclamepraktijken. Ik vond mezelf daardoor oerstom maar werd een beetje getroost door de wetenschap dat allerlei mensen, ook die echt beter konden weten, eveneens gefopt werden. Overigens konden er ondanks notaris, Kamer van Koophandel en ‘kleine lettertjes’ toch nog rare dingen gebeuren! Nog maar kort geleden, na een bestaan van meer dan 12 jaar, kwam er een dreigende brief waarin ons verboden werd om de naam Hondenspiegel ooit nog te bebruiken. De brief bleek afkomstig te zijn van iemand die een jaar of 8 geleden een training had gedaan bij Hondenspiegel. Zij was voor zichzelf begonnen en had de naam laten registreren bij het BBIE (Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom). Toen Hondenspiegel ontstond, bestond het BBIE nog niet eens! Er was geen merkonderzoek gedaan zoals men dat behoort te doen. Bovendien ontkende de vrouw dat ze ooit van Hondenspiegel had gehoord; ondanks alle bewijzen die we hadden betreffende haar training bij Hondenspiegel en betalingsbewijzen van die training. Het heeft ons, ondanks al het bewijsmateriaal, veel geld voor een advocaat en veel energie en gedoe gekost om onze eigen naam ‘terug te kopen’. Men zij dus gewaarschuwd!

140


Het is verstandig gebleken dat we de rekeningafschriften van zoveel jaar terug nog konden vinden en.... nu moesten we de naam Hondenspiegel, tegen veel geld, ook nog eens opnieuw registreren bij het BBIE. (Appendix) Bij het ondernemerschap hoort uiteraard dat je op allerlei manieren duidelijk maakt dat je bestaat. Omdat het spiegelen met honden onbekend was toen we begonnen, kregen we veel positieve aandacht van de media. Heel soms werd het werken met honden in de interviews in het belachelijke of ongelooflijke getrokken. De ‘tv optredens’ varieërden van heel serieus tot proberen er een geintje van te maken. Bij een interview en een dokumentaire konden we vaak nog eisen stellen aan de inhoud. De ‘liveoptredens’ waren een gok. De aandacht in de media leverde wel naamsbekendheid op, maar niet direct meer cliënten. We gingen met een paar honden voor een live opname naar een tv studio in Amsterdam. We moesten vele trappen op en kwamen in een overvolle ruimte waar wij samen met een horde toeschouwers moesten wachten. Het was ontzettend druk, lawaaierig en rokerig! Voor live opnames werden we altijd heel kort van tevoren gevraagd. We hadden in dit geval wel een summiere telefonische voorbereiding gehad, maar dat we een heleboel trappen op zouden moeten en daarna lang moesten wachten, was ons niet verteld. Wij hadden drie honden bij ons; de Ierse wolfshond, de Welsh corgi en de ridgeback. De afspraak was dat we in tien minuten iets zouden laten zien over het spiegelen en dat de presentator de cliënt zou zijn. Toen het onze beurt was en wij de zaal in zouden gaan voor de opname, werd er, vlak voordat we het zwarte gordijn voor de ingang naar de zaal door moesten, een wolk ‘kunst rook’ geproduceerd. De honden gaven geen krimp en liepen rustig en ontspannen met ons mee naar onze zitplaats tussen de mensen. Er klonk ook nog knalharde muziek van een live band! Wat was ik trots op onze medewerkers! Zij waren op dergelijke

141


omstandigheden niet gesocialiseerd maar lieten zich absoluut niet van de wijs brengen. De presentator kreeg van mij eerst de opdracht om een hond uit te kiezen; dat werd de wolfshond. Toen kreeg hij de opdracht om haar te laten kruipen. Hij heeft zich in alle bochten gewrongen en, theatraal vanwege de opnames denk ik, over de vloer gekropen om het de hond voor te doen. Hij bleef maar koekjes voeren en van dat kruipen kwam uiteraard niets terecht. Toen ik hem vroeg of hij zelf altijd zo hard werkte voor zijn werknemers en ook nog hun salaris vooruitbetaalde en hen beloonde als ze hun werk niet deden, werd hij zich bewust dat hij dat inderdaad deed. Hij gaf dat toe en op dat moment werd het een werkelijk spiegelmoment.

142


NETWERKEN EN ACQUIREREN Wat ik ook moest leren, was netwerken en acquireren. Dat was echt nodig met een beginnend en nog onbekend bedrijfje en dat blijft nodig met een bekend en al langer bestaand bedrijf. Netwerken en acquireren was grotendeels mijn taak omdat Boudewijn zijn werk had. Netwerken betekende op zoek gaan naar mensen buiten mijn kring. Wie zou ik nodig hebben om mezelf verder te kunnen ontwikkelen, wie om naar te verwijzen, met wie zouden wij een nieuwe samenwerking kunnen aangaan? Ik had het geluk dat mijn hondenschool een zeer gevarieerd netwerk opleverde, net als het werk van Boudewijn als loopbaanbegeleider en outplacementconsulent. Netwerken en acquireren zijn twee verschillende zaken maar het één kan helpen bij het ander. Vaak loopt het één in het ander over. Ik ben naar diverse landelijke netwerkbijeenkomsten geweest. Meestal leverden die op dat ik gebruik ging maken van de diensten van een ander maar de anderen niet van die van mij. Ik heb daar wel geleerd me kort en bondig te presenteren en vragen te beantwoorden. We gingen eveneens regelmatig naar vakbeurzen, congressen en beroepsgerichte bijeenkomsten. Hoewel het langzaam ging, heeft het netwerken wel diverse opdrachten opgeleverd en in ieder geval ook naamsbekendheid. Ik vond het heel prettig om gaandeweg steeds meer contact te krijgen met mensen die ook met de combinatie hond/mens bezig waren! Acquireren betekende meer gericht zijn op de ‘verkoop van het product’. Moeilijk vond ik dat: Vertellen hoe bijzonder, ervaringsgericht, leuk, boeiend, leerzaam, veilig, humoristisch, effectief, kortom prachtig ons ‘product’ was! Het bleek ook een kwestie van doorbijten en gewoon doen, want ik vertelde immers de waarheid en hield geen leeg verkooppraatje. We hadden prachtig PR materiaal dat we op allerlei punten hebben verspreid. Ik zocht de media op om een leuk artikel te laten schrijven of ons in een programma een plaatsje te geven. Ik zocht ook contact met

143


trainingsburaus die gevarieërde trainingsprogramma’s en trainingstrajecten faciliteerden. Soms waren wij nèt diegenen die men kon gebruiken om zich te onderscheiden van anderen en dat was voor hen een toegevoegde waarde. Het bleek dat ik meer bereikte met mond tot mond reklame en een enthousiast persoonlijk verhaal dan met het bezoeken van speciale netwerkbijeenkomsten. Ik had altijd een paar brochures en visitekaartjes bij me want die kwamen op de meest onverwachte momenten goed van pas. Ik had een hekel aan feestjes en mensenmassa’s omdat ik, het moeilijk vond om een gesprek te beginnen. En wat bleek? Ik hoefde maar het woord ‘hond’ te laten vallen en de mensen begonnen over hun eigen hondje of dat van de buren. Men wilde een verhaal kwijt of een opvoedingsadvies krijgen. Als iemand een vraag had over het gedrag van zijn hond begon ik steeds meer zo’n vraag te vertalen naar het gedrag van de mensen. Bijvoorbeeld door te vragen: “Herken je het dat je hond weet wanneer je een rothumeur hebt?” Omdat in het gedruis van mensenmassa’s de aandacht snel verdwenen is, zorgde ik er voor dat ik in één zin kon vertellen wat we deden. Bijvoorbeeld: “Spiegelen met honden maakt je, door de reactie van de hond, bewust van je optreden, je houding en de verandering van je gedrag”. Vaak reageerden de mensen verbaasd: “Kan je van de honden dan iets leren?” of afwerend: “Je hoeft toch zeker van een hond niets te leren!” Soms ook nieuwsgierig. Nieuwsgierig was leuk want dan kon ik mijn verhalen en soms ook mijn visitekaartje kwijt. Ik heb mijn verdere gedachten over wat ik nodig had om ondernemer te zijn op papier gezet in de Appendix.

144


Van Gijs viel heel veel te leren!

145


9. SPIEGELEN MET HONDEN VERSUS HET SPIEGELEN MET PAARDEN EN ANDERE DIEREN

SPIEGELEN MET PAARDEN Toen ik rond 1998 begon met het bewust spiegelen met honden kreeg het ‘paardenfluisteren’ dankzij Monty Roberts, steeds meer bekendheid. Het ‘fluisteren’ was niet het spiegelen zoals ik dat zag. Het was naar mijn idee wel een duidelijk begin. De wereld begon in te zien dat een dier meer is dan ‘alleen maar een dier’. Tegenwoordig is het werken met dieren niet meer uitzonderlijk. Wij ervaren dat de mensen vaak nog niet gehoord hebben van het spiegelen met honden, maar van het spiegelen met paarden wel. Voor mij staat buiten kijf dat het spiegelen met paarden net zo goed werkt als het spiegelen met honden. Spiegelen met honden heeft echter mijn voorkeur. Ik zal verderop in dit hoofdstuk uitleggen waarom. Wij hebben vroeger paarden gehad. Toen heb ik al (onbewust) ervaren hoe goed een paard iets aanvoelt en ook aangeeft wat hij voelt. Destijds zag ik dat niet als spiegelen. We hadden een grote pony, Mayday genaamd. Onze jongste zoon kon met hem lezen en schrijven. Samen waren ze vaak zo wild en ondeugend dat ik mijn hart vasthield. Onze zoon leerde Mayday ‘pootje geven’ en ‘buiging’ en ‘steigeren’. Er kwamen meisjes die op paardrijles zaten en in prachtige rijkleding rondliepen. Zij wilden graag onze pony helpen verzorgen en op hem rijden. Onze Mayday ging er regelmatig met ze vandoor zodat ze vuil en huilend terugkwamen. Hij mocht ze om de één of andere reden niet. Wellicht was dat omdat die meisjes zichzelf zo geweldig vonden en dat graag lieten zien aan de buitenwereld als ze gingen paardrijden? Of was het dat hij aanvoelde dat onze zoon niet zo verrukt van hen was?

146


Als onze zoon geen tijd had om te rijden dan deed ik dat, want een paard moet beweging hebben. Ik was geen goede ruiter maar ik hield erg van de omgang met het dier. Ik verzorgde Mayday graag. Als ik op hem reed, deed ik dat het liefst stapvoets of op een héél bescheiden drafje. Mayday voelde dat aan, trok een gezicht van (mijn vertaling) “ik zal goed voor je zorgen” en deed héél voorzichtig! Daarom leef ik nu nog en houd ik nog steeds van paarden. Paarden zijn vluchtdieren en honden zijn roofdieren. Dat maakt een groot verschil in het spiegelen. Een paard gaat bij je vandaan als hij iets niet vertrouwt en een hond komt juist kijken. Als bevooroordeeld hondenmens kan ik een heleboel voordelen opnoemen van het spiegelen met honden boven het spiegelen met paarden. Maar voor de goede orde geef ik een paar van mijn ervaringen weer.

147


SPIEGELEN MET ANDERE DIEREN Spiegelen kan met heel veel soorten dieren! Ik heb bij verschillende gelegenheden kennis gemaakt met mensen die spiegelden met varkens, koeien, ezels, struisvogels en zelfs met mensen. Wij hadden thuis naast honden, ook ponies, kippen, ganzen, konijnen en katten. Om al mijn spiegelbehoeften te bevredigen, heb ik het spiegelen met al onze dieren geprobeerd en heus dat kon ook! Het ging er slechts om of ik in hun spiegel wilde kijken. Toen ik bewuster ging spiegelen, merkte ik dat er een verschil was in het spiegelen met een dier dat in een groep leeft en dus meer op de ander gericht is en een dier dat van nature solitair leeft, zoals de kat. Ik werd er later door mijn kat van overtuigd dat het spiegelen met katten erg goed gaat vooral op het gebied van macht-onmacht en het ontdekken van het Ego. Mijn Ego werd diep gekrenkt door mijn kat. Ik was in de moestuin aan het werk en had de grond prachtig los gemaakt, ontdaan van onkruid en ik was klaar met inzaaien. De honden stonden mee te doen vanachter het open hek. Zij hadden een waarschuwing en een commando van mij gekregen en wisten dat de moestuin verboden terrein was. Net toen ik klaar was met inzaaien, sprong de kat over het hek en ging rècht voor mijn neus!!!! zitten poepen op mijn pas ingezaaide bedje. Ik was woedend! Ik was rázend en ik voelde me machteloos! Toen ik weer een beetje bekomen was, realiseerde ik me dat de kat me precies had verteld hoe het bij mij ging: Over de honden kon ik macht uitoefenen door te commanderen. Een kat laat zich echter niet commanderen en dat bracht me bij mijn gevoel van onmacht. Dit was een klein incident met grote gevolgen! Ik werd me er van bewust dat ik vaak vanuit een stuk onmacht in mijn macht stapte en de honden met commando’s liet doen wat ik wilde. Dus als ik mij onzeker voelde ten

148


opzichte van de honden, maakte ik gebruik van mijn macht in plaats van mijn kracht. Mensen kunnen elkaar ook bewust spiegelen. Er wordt in veel trainingen regelmatig gebruik gemaakt van acteurs en een rollenspel. Het voordeel van het spiegelen met dieren boven het spiegelen met mensen vind ik dat dieren geen toneel spelen. Als ze een baaldag hebben dan nemen ze een baaldag. Ze maken zich niet druk over het feit dat ìk er last van heb als zíj niet willen werken. Ze houden zich evenmin bezig met het feit dat ze moeten werken voor hun salaris, ook als ze geen zin hebben. Dieren gaan niet ‘helpen’ omdat ze iemand zielig vinden of om een proces te versnellen als ze moe zijn en naar huis willen. Als een dier onvoldoende salaris krijgt dan werkt het gewoon niet. Het dier leeft in het ‘nu’. Nu geen salaris betekent niet werken. Ik kan niet vaak genoeg herhalen dat dieren puur natuur zijn. Ze hebben geen oordeel over wie je bent, wat je doet, hoeveel je verdient of hoe je eruit ziet. Kijk, zo kom ik toch weer terug bij het spiegelen met honden!

149


SPIEGELEN MET HONDEN Zoals ik al eerder schreef: Honden zijn objectief en geven altijd onverbloemde feedback en... ze hebben geen dubbele bodem. De hond leeft als het ware als ‘een mens zonder verstand’. Dat wil zeggen dat zijn gedrag niet wordt vertroebeld door allerlei gedachten, opvattingen, vooroordelen en verstandelijke constructies. De hond blijft altijd zichzelf. Als hij geen zin heeft om te werken omdat hij onvoldoende gemotiveerd wordt, werkt hij niet. Hij vraagt zich niets af maar doét. Zo is zijn aard. De hond is gericht op de ander. Hij moet wel omdat hij van nature een roedeldier is. Dat betekent dat hij moet ‘samenwerken’: Samen jagen, samen vluchten en je houden aan de regels want anders loopt de roedel gevaar. Als hij niet samenwerkt, is hij kwetsbaar en dat kan zijn dood betekenen. Dit maakt dat hij binnen een paar seconden reageert op nieuwe situaties en op diegene die met hem werkt. Nu ga ik in de herhaling om nog eens de waarde van de hond tijdens het spiegelen te benadrukken: Door zijn grote aanpassingsvermogen kunnen we één en dezelfde hond met verschillende mensen laten werken en ieder mens dezelfde opdrachten met hem laten uitvoeren. Wij kunnen hier tijdens het spiegelen leuk mee ‘spelen’. Op die manier wordt duidelijk op welke wijze de hond functioneert bij verschillende mensen. Zo kunnen we de cliënt de verschillende reacties van de hond op diverse personen laten zien. Om dat verschil te verduidelijken vertalen we het gedrag van de hond in mensengedrag dat past bij het leerdoel van de cliënt. Daar komt nogal eens een opmerking over “ja, maar een hond is toch geen mens!” Dát weten we! We gebruiken de hond immers als metafoor. En... heel eerlijk gezegd, zie ik toch ook wel veel van het gedrag van de mens terug in dat van de hond, of is het andersom? Een mogelijk nadeel van het werken met honden is dat er mensen zijn met angst voor honden. Het grote voordeel is dat veel mensen van honden houden.

150


Een groot voordeel is dat de honden gemakkelijk te houden, te trainen en te verplaatsen zijn. Vooral dat laatste vond ik handig als we op verschillende locaties werkten.

151


10. TOT SLOT De meest belangrijke punten om als SpiegelTrainer tot een succes te komen, waren voor ons: Respect, een helder oriëntatiegesprek om de verwachtingen van de opdrachtgever duidelijk te maken en weten wanneer die tevreden zou zijn, een helder leerdoel om als leidraad te dienen tijdens de spiegeling, een onbevooroordeelde observatie, empathie en flexibiliteit met betrekking tot het programma en de opdrachten.

ENKELE PUNTEN VAN OVERWEGING Iedere bewuste keuze die je maakt, zal je helpen om je eigen manier van spiegelen te ontwikkelen. Hier zijn enkele punten van overweging: • Kies je voor werken op eigen of op andermans locatie. • Kies je voor een eigen hondenroedel. • Kies je voor het werken met je eigen hond(en) of met een geleende hond of honden. • Kies je voor honden die jijzelf als ras of karakter leuk vindt. • Kies je voor verschillende rassen en karakters ook al is dat niet ‘jouw soort’. • Kies je voor het werken met één hond of voor werken met meer honden. • Kies je voor alleen werken of samen met anderen. • Kies je voor werken als SpiegelTrainer.

152


MET SPIEGELEN GEBEURT ALTIJD IETS! En.....komt het ook voor dat de spiegeling niet dat moois oplevert waar we op hoopten? Ja hoor! Met name bij een besloten groep of een teamgebeuren kunnen er mensen bij zijn die niet hebben gekozen voor het werken met honden, die bang zijn voor honden, die ‘nu eenmaal zo zijn’ of die niet van plan zijn ‘om mee te werken’. Het kan ook zijn dat iemand de hele spiegeling in ‘zijn kop blijft zitten’ of bijvoorbeeld bij de afronding zegt dat hij ‘wel leuk met de hond heeft gespeeld’. Soms gebeurt het dat cliënten die zich boos of verdrietig voelen in verzet gaan. Dit hebben we echter zelden meegemaakt. Als dit regelmatig zou gebeuren, zouden we ons achter de oren moeten krabben en ons zelf eens goed onder de loep moeten nemen. Misschien weer eens zelf een spiegeling doen? Hoe dan ook; onze ervaring is dat er nooit helemaal ‘niets gebeurd’ is. Ook als iemand zegt dat hij wel leuk met de hond gespeeld heeft, dat hij er niets aan vond of dat hij zich heeft geërgerd, is er iets gebeurd. Daar zorgen de honden wel voor!

Veel succes SpiegelTrainers en.......... SpiegelTrainer is een mooi beroep!

153


Wie spiegelt hier wie? Corien met haar eigen hond

154


APPENDIX De inhoud van de appendix met handige tips, voorbeelden en lijstjes is terug te vinden in de papieren versie van het het boek

Op weg naar de volgende stap

155


HANDIGE ADRESSEN EN TIPS Hondenspiegel www.hondenspiegel.nl [email protected]

Hondenspiegel biedt naast de spiegelingen voor berijven en particulieren ook opleidingen. De opleiding tot SpiegelTrainer biedt cursussen en workshops voor (aankomende) SpiegelTrainers. Dieren, met name honden, passende methoden en methodieken van allerlei aard worden hierbij ingezet. HondenCirkel www.hondencirkel.nl [email protected] Hondencirkel is de plaats waar mens en hond elkaar ontmoeten in wederzijds respect. Hondencirkel biedt onder meer cursussen en trainingen op het gebied van de begeleiding van mensen van alle leeftijden en honden van alle rassen. Bets Engel [email protected] Bets woont in Zweeds Lapland. Zij is gecertificeerd facilitator van het Transformatiespel, communicatiedeskundige op het gebied van mens en hond en polyenergetisch therapeut. Zij is oprichtster van Hondenschool Braaf en Hondenspiegel. Zij heeft jarenlange ervaring in het spiegelen van mensen met behulp van honden. Bets faciliteert samen met Mariët van Os de cursus ‘Wijze lessen van je dier’ een combinatie van Diercommunicatie en het Transformatiespel. De cursus is bedoeld voor mensen die toe zijn aan het maken van een nieuwe stap in

156


hun ontwikkeling of in hun leven. De cursus en het Transformatiespel vinden plaats in Nederland en in Lapland. Mariët van Os [email protected] Mariet is dierentolk en bioloog. Zij is landelijk actief als bevoegd docent, o.a. vanuit haar eigen praktijk ‘Vraag het je Dier!’ in Hilversum. Ze geeft regelmatig trainingen in diercommunicatie aan holistische dierenartsen, gedragstherapeuten voor dieren en andere dierdeskundigen Het Transformatiespel www.transformatiespel.org Enneagram Er zijn verschillende mogenlijkheden dus kijk op internet Kwaliteitenspel Kijk op internet BBIE Benelux-Bureau voor de merkenregister. www.boip.int

Intellectuele

Eigendom-Merken

voor

AAIZOO Dieren in zorg en welzijn; kijk op internet NLP Neuro Linguistic Programmeren kijk op internet voor als je meer wilt weten Nina Ottosson hondendenkspelletjes; kijk op internet voor de verkoopadressen.

157


LITERATUUR De Hondse Baas en Lessen van Honden Bets Engel te verkrijgen bij Hondenspiegel. Aanvragen via http://www.hondenspiegel.nl/Contact/Contact-Nieuwsbrief Kalmerende Signalen Turid Rugaas te verkrijgen in de boekhandel en bij Mediaboekservice Speciaal aanbevolen literatuur Geweldloze Communicatie Marschall B.Rosenberg De 5 talen van de liefde Gary Chapman Mediaboekservice; internet boekhandel voor alle dvd’s en boeken over honden en andere dieren www.mediaboek.nl [email protected]

158


PS. Ik heb de tekst nu zo vaak zelf gelezen, voorgelezen gekregen, herzien en weer herzien dat ik zelf begin te begrijpen waar spiegelen over gaat! Ik realiseer me tevens zeer goed hoeveel hulp ik heb gekregen en daar ben ik dankbaar voor. Dank lieve honden van de roedel van Hondenspiegel. Jullie waren, dood en levend, zeer aanwezig bij het schrijven van dit boek. Dank lieve Boudewijn voor je geduld, je hulp en onze fijne samenwerking. Dank Sarah Ketner. Wij stonden samen aan de wieg van Hondenspiegel. Dank Edith, Irene en stagiares. Jullie stonden klaar om me te helpen met de verzorging en de training van de roedel. Dank Daan van Gelooven en Corien Vallinga dat ik de roedel en Hondenspiegel aan jullie zorgen mocht toevertrouwen. Dank Daan van Gelooven voor het ontwerpen van de omslag en de mooie foto’s. Dank Rianne Dasselaar voor het redigeren van mijn manuscript. Dank Pietermark Engel voor het maken van de foto op de achterkant van de omslag. Dat zijn dus de Newfoundlanders die mijn nieuwe leven in Lapland spiegelen. Dank alle lieve mensen die het mij, bewust of onbewust, mogelijk hebben gemaakt om het spiegelen met honden te kunnen ontwikkelen. Mede door jullie heb ik zo kunnen genieten van die mooie tijd.

159


Welke spiegel, spiegelt jou het best? Kun jij je spiegelbeeld aanraken? Raakt jouw spiegelbeeld jou aan? Daan van Gelooven

160


Het spiegelen met honden draait om ‘motivatie, communicatie en je eigen rol daarin’. De SpiegelTrainer maakt mensen bewust van hun houding en optreden naar anderen. Hij maakt daarbij gebruik van de reacties van honden of andere dieren. Dit boek is bedoeld als hulp en ondersteuning voor mensen die zich willen bekwamen in het beroep van SpiegelTrainer. SpiegelTrainer een mooi beroep is het lezen waard voor al die mensen die geïnteresseerd zijn in de interactie tussen mens en dier. Het spiegelen en de achtergronden daarvan worden beschreven en verduidelijkt aan de hand van diverse praktijkvoorbeelden: soms hilarisch, soms ontroerend, vaak herkenbaar.

In SpiegelTrainer een mooi beroep beschrijft Bets Engel haar ervaringen als SpiegelTrainer van het eerste uur. Zij was de drijvende kracht achter Hondenschool Braaf en Hondenspiegel. Jarenlang werkte zij als hondentrainer en gedragstherapeut zowel voor honden als voor mensen. Bets Engel is tevens auteur van de boeken ‘MBD Leven en laten leven’, ‘De Hondse Baas’ en ‘Lessen van honden’.

161

SpiegelTrainer een mooi beroep

Recommend Documents