Specifieke beschrijving werk Mario Merz ( )

Specifieke beschrijving 3D installatie Mario Merz driedelige Iglo-installatie

Specifieke beschrijving werk Mario Merz (1925-2003) Beschrijving aan de hand van een drietal vragen: •

Wat brengt het beeld?

•

Waarom deze beeldkeuze? Wat roep het beeld (bij mij) op?

•

Waarom verbeeldt de kunstenaar op deze manier?

Beschrijving van de afbeelding: Driedelige Iglo-installatie 3 D bouwwerk installatie. Afmeting plaatstalen iglo: 160 cm hoog x 300 cm doorsnede. Afmeting glazen iglo: 440 cm x 800 cm doorsnede; Afmeting wilgentenen iglo: 370 cm x 500 cm doorsnede. Deze installatie is een opstelling in een serie elkaar opvolgende opstellingen. Wat brengt het beeld? Beschrijving totaalbeeld, constructie en positie in de ruimte In een strakke museale, expositionele ruimte bevinden zich drie objecten, die met elkaar een geheel vormen. Ze hebben gedrieën de vorm van een iglo, in verschillende afmetingen. Iglo familie Er is een relatief (in relatie tot de twee andere objecten) kleine ‘binneniglo’, opgebouwd uit rechthoekige staalplaten die van de grond af opgebouwd zijn. De platen zijn horizontaal geschakeerd, in een ‘steensverband’ opbouw en overlappen elkaar minimaal. Deze kleine iglo is ingesloten en bevindt zich centraal in een tweede overkoepelende iglo. De koepel is opgebouwd uit verticale metaalbuizen, die vloeiend gebogen in de nok van de iglo bij elkaar komen. De bogen zijn overspannen met glasplaten die de buiging van de igloballijnen volgen. De glasplaten zijn aan de ballijnen met een soortement van tyreripsysteem van schroefdraden vastgemaakt; iedere glasplaat aan iedere zijde met een aantal rips. De rips versterken de idee van ‘onvast’ of ‘voorlopig’ karakter. Het geheel kent een grote mate van transparantie. Diagonaal doorgestoken neonbuizen maken een connectie tussen de twee iglo’s én tussen de binnenen buitenruimte van iglo en expositieruimte. Ook hier betreft het drie objecten, drie neonbuizen. Twee ervan doorboren de glazen iglo vanuit de rechterzijde, één vanuit de linkerzijde. De neonbuizen gaan door /langs de glasplaten naar de buitenzijde en leggen zo contact tussen binnenen buitenruimte. Een derde iglo bevindt zich – kijkend vanaf een frontaal punt - links op ongeveer 65 graden. Deze iglo is van een tussenmaat en is opgebouwd uit wilgentenen. Op het oog een soort van omgekeerd vogelnest. Zijn de eerste twee iglo’s op het eerste oog gesloten, deze heeft een laagbijdegrondse opening van zwart plaatwerk en maakt een verbinding op de scheidslijn van en met de andere installatie-combi-iglo. Deze wilgentenen iglo is als een soort van pubtentje aangeschoven tegen de glazen ‘moeder’-iglo, met in haar de kleine iglo, die zij als een schild omgeeft. Zoals een huis haar bewoners beschermt.

1


De drie iglo’s bij elkaar vormen een asymmetrisch beeld. De wilgentenen iglo aan de linkerzijde, benadrukt de aanwezigheid van de iglo in het centrum van de glazen iglo. De asymmetrie maakt dat het geheel uit de beslotenheid komt. De installatie is mathematisch en modulair van opzet: alsof er ieder moment andere iglo’s kunnen worden toegevoegd. De combinatie van wilgentenen, neonbuizen, metaalbuizen, glas en schroefdraden geeft met elkaar een organisch totaalbeeld en komt over als een ‘pure’ beeldcombinatie. De positionering in de strakke expositieruimte versterkt de vluchtigheid van het bouwwerk en dringt merkwaardig genoeg de betonnen omgeving naar de achtergrond. In de ruimte boven de iglo’s bevindt zich tegen de wand nog een object; deze lijkt geen deel uit te maken van de installatie. kaderontkennend, asymmetrisch, organisch, spiraal-koepelvorm; modulaire eenheid; overwogen opzet; ritme; tactiel; plastisch; ruimtelijk; panoramisch; transparant, duidelijke contouren; doorkruising; convex (bol), zij het niet-gesloten.

Waarom deze beeldkeuze? Wat roep het beeld (bij mij) op? De eenvoud van het beeld spreekt mij aan. Een fragiel, vluchtig beeld en toch heel krachtig. Ook de eindeloze mogelijkheden die ervan uitgaan, spreken mij aan. Het doet me denken aan mijn eerste kampeervakanties met mijn zonen. Bij de komst van onze oudste hebben we een soort van modulair tentsysteem aangeschaft. Een ‘oudertent’, een ‘familieverblijf’ en met de komst van iedere zoon, uit te breiden met een eigen aan te koppelen tentje. (Later weer los te koppelen, bij het ouder worden = loslaten van de jongens). Een en ander uit te zetten met een soort van Pythagoraskoordje, zodat de scheidslijnen en ritsen op het juiste punt bij elkaar komen. In principe eindeloos te schakelen en uit te bouwen over een gigantisch terrein… zoals ook de werken van Merz. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Functie en genese Waarom is de kunstenaar op deze manier beeldend? Mario Merz laat zich niet makkelijk indelen in een stroming in de kunst en vormt als het ware zijn eigen lijn. Zijn werk ligt dicht tegen / binnen de Arte Povera (Italiaans: armoedige kunst; kunst die de indruk wekt, dat het geen kunst is), hoewel hij niet uitsluitend gebruik maakt van natuurlijke materialen; daarnaast zou je zijn kunst kunnen bestempelen als een vorm van land art,alhoewel zijn kunst wel degelijk museaal van aanpak is en hij exposities heeft gehad in een groot aantal gerenommeerde musea. Zijn werk heeft een zekere mate van terloopsheid in zich, maar is zeer doordacht in zijn symbolische betekenis. Iglo als onderhoudend thema Mario Merz werkt met iglo-achtige vormen vanaf 1968 tot in 1982. Hij verbijt zich als het ware in bepaalde thema’s en werkt deze seriematig uit. Zijn iglo’s volgen een bepaalde basisvorm, al verschillen ze voortdurend in uitvoering. Mario heeft een architecturale aanpak, zij het juist niet volgens de traditie zoals architecten die volgen door te bouwen voor de ‘eeuwigheid’. De iglo is voor hem de ultieme tegenhanger van de barokke architectuur die hem in Turijn omringt. Juist de 2


vluchtige bouw, de snelle optrekjes van niet honkvaste mensen spreken hem aan: tenten, hutten en dus ook iglo’s. Kwetsbare architectuur met een utopische ondertoon. Een behuizing zonder de natuur uit te sluiten en de mens ervan te vervreemden. De harmonie der dingen benadrukkend. Zijn kunstwerken zijn objecten, open werken, deel van een groter continuüm. Zijn werken hebben relatief grote afmetingen en zijn in die zin ook statements. Magie van orde in chaos Zijn keuze voor de spiraalvorm als grondvorm van de iglo, is geen toevallige. Mario Merz is enorm gefascineerd door de getalsmatige spiraalstructuur, ontdekt door de wiskundige Fibonacci. Hij is gebiologeerd door de getallenreeks 11235813,…, waarbij ieder getal de som is van de twee vorige getallen. Hij ziet het overal terug in de natuur. Deze rekenkundige ordening als het geheime ritme van de natuur. In kristallen, in bladeren, hertengeweien, slakkenhuizen, in de gebreidelde voortplanting van konijnen… de oneindige groei als een magisch gegeven. Als levendige, vitale levensvormen: snel en controleerbaar uitdijen van stof en materie. Ook in de vorm van de iglo weerspiegelt zich de getallenreeks van Fibonacci. Wanneer de getallen onder elkaar geschreven staan, ontstaat een spitse driehoek, lijkend op een tent. Slakkenhuis, tent, iglo….De iglo is de tot archetypisch huis verheven spiraal. De halve bol, beginnend van de top naar beneden opgebouwd uit een steeds breder wordende spiraal. Voor Merz de meest plastische weergave van de Fibonaccireeks. Vorm aller vormen Daarnaast is de spiraal een oer-organische vorm, tijdloos en al bekend bij de Azteken. De spiraal duikt overal in de natuur op zowel in de dieren- als in de plantenwereld. De iglo kent een spiraalsgewijze opbouw van ruimte en is daarom in de ogen van Merz de ideale organische vorm. De iglo is de perfecte mix van constructie. Nomaden bewonen een wereld van eigen makelij, uniek en veranderbaar. Een iglo is zowel wereld als huis. En toch bedoeld om af te schermen van de buitenwereld. In de iglo verwijdert iemand zich van de wereld. Naar buiten gesloten in een eenheid met de tijd; symbool van bescherming. Zien zonder gezien te worden. Merz legt met zijn thematische uitwerking van iglo-installaties een verband tussen de mens, de natuur, de beschaving en de relaties daartussen. Ontsproten in een vlaag van fantasie De iglo prikkelt jarenlang zijn fantasie. In zijn hoofd heeft hij een gedachtebeeld van een iglo, min of meer concreet, wat hij in werkelijkheid omzet, hetgeen een beroep doet op zijn verbeeldingskracht. Merz: “Beelden ontstaan in je hoofd nog voor ze zijn gemaakt. Denken is kunst, maar kunst is maken. Een beeld is dubbel. Zowel beeld als verbeelding, gevormd door de snelheid en levendigheid van de fantasie die vrijkomt in momenten van ontlading. De vraag ‘Wat te doen?” (Lenin), is een vraag van overleving. Dat geldt ook voor kunst. Een kunstenaar legt het altijd af tegen de natuur in haar vindingrijkheid voor materiaalverscheidenheid en vorm. De spiraalvorm intrigeert hem. Hoe een spiraal om zichzelf heen draait, maar ook weer niet… De vorm laat hem niet los. Een spiraal, is de vorm een rechte lijn of een curve? Een spiraal is in wezen asymmetrisch, a-lineair en van een creatieve complexiteit. De iglo is een complex beeld, het brengt beweging van buiten naar binnen, terwijl je met de wereld meebeweegt. Zoals ook de aarde zich beweegt van de periferie naar het centrum. Bestaat de werkelijkheid uit losse onderdelen of uit een geheel? Draai je om de huizen heen, of draaien de huizen om jou? Is een huis een schaduw op aarde of een onafgemaakt onderdeel van ruimte? Merz 3


ziet de iglo als een brug tussen binnenen buitenruimte. De vorm komt tot stand in wederzijdse afhankelijkheid. Sluit een bond met de natuur in plaats van de onafhankelijkheid ervan te bevechten. Visionaire inslag Merz gelooft niet in een architectuur die zich bezighoudt met het opbouwen van ruimten in rijen en blokken. Architectuur die zich richt op standvastigheid en in die zin bepalend is voor de sociale orde in de samenleving. Ruimte groeit naar Merz ‘s overtuiging als een soort van druiventros. Merz bedenkt in zijn modulaire iglobouw een nieuwe natuurlijke, vluchtige woonomgeving. Hij zet ze neer volgens de mathematische cijferreeks van Fibonacci; op een wijze zoals ook de natuur uitdijt en zelfs wijzelf. De mens heeft immers een neus, een mond, twee ogen, vijf vingers… [de vergelijking gaat enigszins mank…]Transparantie in een open structuur. Het universum is een blijvend gegeven. Dynamisch met evengoed een historie in zich ingesloten, niet-lineair, wel meerduidig en vol van mogelijkheden. Tijd ligt aan de basis van leven. Ongewisheid en onzekerheid zijn positieve waarden, gewoonweg omdat ze niet te vermijden zijn. Het zijn universele condities. Creaties nemen deel aan de oneindige complexiteit van het leven. In die zin is het leven een serie willekeurige gebeurtenissen, waarin alles mogelijk is en slechts weinig is voorzien. De realiteit huist in onzekerheid. Polarisatie natuur en cultuur Ruimte is niet alleen geometrisch. Ruimte betekent levensmogelijkheid. Ruimte is drager van lief en leed, drager van de fantasie. De spiraal staat voor het begin van het leven. In overdrachtelijk zin zijn Leitmotiv: rechtdoor lopen of een stap opzij zetten? Dat zit ook ingesloten in de spiraal. Die is niet recht, noch gedraaid, want hij beweegt tegelijkertijd voorwaarts en zijwaarts. Materiaalgebruik verenigt kracht verleden en toekomst Een assemblage van materialen is een samenstelling van elementen zoals die in de natuur voorkomen. De iglo staat voor samengebalde steunkracht van een koepel. Hout staat voor concentratievermogen; De gevlochten iglo van wilgentenen is een verwijzing naar zijn jeugd. Naar de boeren in de streek Piemonte, die spiraalsgewijze bundels maakten van twijgen in de herfst om warm te blijven en hun brood te bakken in de winter. En twijgenbossen staan ook voor de bossen op deze wereld. Ze voegen emotie toe aan de installatie, door met elkaar een kleurvlak te vormen, waardoor een doorwerking ontstaat op het gevoel. De glasiglo als toppunt van transparantie, waar binnenen buitenwereld hetzelfde zijn, verworden tot elkaars spiegelbeeld. Iedere ballijn staat tegenover zijn tegenhanger, er ontstaat een omgekeerde bewegingsrichting. In het midden komen kracht en reflectie bijeen. Zijn min of meer primitieve sculptuur (niet in de betekenis van simpel) is in vreemd contrast met het veelvuldig gebruik van neonbuizen in zijn werken. Het zijn moedwillige pogingen om een vorm van vrijheid te vinden in de kunst. Vrijheid van de kunst is synoniem voor de vrijheid van de mens. Kunst is naar zijn opvatting “Heimwee naar zingeving”. In abstracte zin staat het doorboren van de bolling van de iglo voor het doorboren van twee tijdsperioden die elkaar kruisen. In concrete zin doorboort hij met zijn neonbuizen (on)doorzichtige stof met licht en voegt daarmee elektriciteit toe in een nieuw landschap. Het neonlicht staat voor ‘morgenlicht’. Verbonden in tijd 4


Zijn iglo’s van gevlochten teen, plaatwerk en glas staan voor een modern landschap enerzijds en een oer-traditioneel landschap anderzijds. Zij symboliseren geschiedenis en toekomst, verenigen oostwest-, noorder- en zuiderwind. In de iglo gaat het ene moment in het andere moment over, zonder chronologie of lineairheid, zonder voor- en na. De tijd gaat altijd door, alles als in een continu kringloop. De werken van Mario Merz zijn altijd met tijd verbonden. Tijd in metafysische zin. Tijd is de weg waarlangs de mensheid zich inspanning heeft gegeven om te leven. Merz staat onder invloed van ondermeer Ezra Pound en Pollock. Het werk Tentenproject , een nederzetting van donkerbruine canvastenten, van Cornelius Rogge in 1976 in het Krӧller Muller Arnhem is geinspireerd op Mario Metz. Bronnen Mario Merz, Moderna Museet, Stockholm, 2 februari-20 maart 1983, Moderna Museet nr 179, Carl Haenlein Mario Merz, Kunsthalle, Bale (Bern), juli-september 1981, Jean Christophe Ammann 28 Internationaler Kunstgesprach, Galerie nachtst St. Stephan, Wien, 28-29 oktober 1983 Mario Merz, Fundacio Antoni Tapis, Barcelona, 30 maart-6 juni 1993, Manuel J. Borja-Villel Ad de Visser, “De tweede helft, beeldende kunst na 1945”, Sun, Nijmegen / Amsterdam, vijfde druk 2007

De driedelige Iglo-installatie van Mario Merz (vanuit een andere hoek en positie in de ruimte genomen)[foto Stiftung Wilhelm Lembruck Museum] http://www.nrw-museum.de/?cid=123&detail=2&detail2=78

5


Tentenproject Cornelius Rogge

6

Specifieke beschrijving werk Mario Merz ( )

Recommend Documents