Speciaal toegeruste en begeleide Vrijwilligers Terminale Zorg bieden tijd, aandacht en ondersteuning in de laatste levensfase. Mede door hun inzet en

Speciaal toegeruste en begeleide Vrijwilligers Terminale Zorg bieden tijd, aandacht en ondersteuning in de laatste levensfase. Mede door hun inzet en aanwezigheid maken zij het, samen met de mantelzorg, mogelijk dat iemand thuis kan overlijden. www.vtz-capelle-krimpen.nl

Zeer welkom waren dan ook de giften van o.a. de Van Capellenstichting, een aantal nabestaanden van VTZ-cliënten en onze trouwe donateurs. Die maakten het mogelijk om een groepje nieuwe vrijwilligers te laten deelnemen aan de landelijke VPTZtraining module 1. Helaas ontbraken de middelen om ook de andere vrijwilligers een landelijke training aan te bieden. Evenmin was het mogelijk om een tweedaagse training voor het VTZvrijwilligersteam te organiseren. Een zorgelijke ontwikkeling omdat het vergroten van kennis, het oefenen met methodische invalshoeken en het uitwisselen van ervaringen in groepsverband essentieel zijn om de kwaliteit en de motivatie van de VTZvrijwilligers op peil te houden. Fondsenwerving en het onderzoeken van sponsormogelijkheden zijn in 2014 daarom belangrijke speerpunten voor de VTZ.

Gulle gevers Er waren een paar hartverwarmende verrassingen in 2013. Zo schonk vertrekkend huisarts Volkert Bakker, in het bijzijn van journaliste Carola Peters van de IJssel- en Lekstreek, de VTZ het mooie bedrag van € 2000,-. Bij de overhandiging zei hij:

‘In mijn contacten met terminaal zieken en de thuiszorg hoorde ik geregeld over de VTZ. Praktisch alle gasten op de druk bezochte afscheidsreceptie gaven gehoor aan mijn wens om een bijdrage te geven voor de VTZ. Een mooi doel: een lokale organisatie en veel mensen krijgen op de een of andere manier te maken met terminaal zieken. Het is een goede zaak dat deze mensen een keus kunnen maken voor hulp thuis. Maar al te vaak worden ze als vanzelfsprekend naar een verpleeghuis of hospice gestuurd. Ik ben – met de VTZ - van mening dat er altijd een mogelijkheid moet zijn om thuis te sterven. De vrijwilligers van de VTZ zijn daarvoor in veel gevallen in feite onmisbaar. Het geld komt dus goed terecht.’

Nog een gave gift ontving de VTZ in juni, toen vrijwilliger Martha en haar man André de giften die zij ontvingen bij hun drievoudig jubileum schonken aan de VTZ. Beide giften stelden ons in staat om op 29 november een bijzondere VTZ-dag te organiseren. In de middag voerde theatermaakster Nicoline van de Beek haar voorstelling op: Theater van de Laatste Dagen. Een voorstelling die een serieus maar ook vaak lichtvoetig en zelfs hilarisch inkijkje bood in de keuken van de terminale zorg. De aansluitende workshop stimuleerde tot het uitwisselen van eigen ervaringen. De dag werd afgerond met een heerlijk diner bij restaurant de Johannahoeve in Capelle, waar ook aandacht werd besteed aan het komende afscheid van coördinator Janny. Last but not least: een bijzonder woord van dank aan Kees Leidekker. Op vrijwillige basis actualiseerde hij het VTZ-registratieprogramma volledig naar onze wensen.

ER ZIJN: nabij zijn met aandacht en alle tijd! Dat is het motto van de vrijwilligers van de Stichting Vrijwilligers Terminale Zorg Capelle en Krimpen aan den IJssel en Kralingseveer (verder VTZ genoemd). Er zijn voor de zieke in de terminale fase en diens naasten. Nabije vreemden zijn ze, aandachtig op de achtergrond aanwezig. Ze kijken, steeds opnieuw: wat heeft deze zieke, deze mantelzorger nu nodig? En daar spelen zij op in. Zo vormen zij onmiskenbaar een belangrijke schakel in de zorg voor de mens in de terminale fase. VTZ-hulp heeft een lage drempel: het is gratis en kan zonder verwijzing van een hulpverlener worden aangevraagd. Na de aanvraag volgt snel, desgewenst al binnen 24 uur, een intakegesprek met de coördinatoren. Ook de inzet van vrijwilligers kan vaak snel starten. Een VTZ-inzet vindt plaats tussen 07.00 en 23.00 uur en duurt maximaal drie maanden.

Uit een mail van de dochter van een cliënte: ‘Wij (mijn broer en ik) zijn echt heel blij dat er organisaties zijn die zich inzetten voor palliatieve zieken. Dat is nogal wat, vind ik en ik ben jullie dan ook zeer dankbaar. Het is voor ons heel fijn om te weten dat er lieve 'huisgenoten' rond lopen als wij aan het werk zijn. Hele warme groet, A.K.’

Een VTZ-vrijwilliger in huis, en dan? De VTZ-vrijwilliger ontlast de mantelzorgers door wat zorgtaken over te nemen. Mantelzorgers gebruiken die tijd vaak om, zowel letterlijk als figuurlijk, even afstand te nemen: boodschappen doen, een wandeling maken, even lekker sporten, een dutje doen, een bezoekje bij een bekende, een doktersbezoek, naar de kapper. Ondertussen blijft de VTZ-vrijwilliger bij de cliënt en kijkt waar deze behoefte aan heeft. Dat kan van alles zijn: helpen bij eten, drinken of toiletgang, een babbeltje of een serieus gesprek, de krant voorlezen, samen naar een tv-programma kijken of naar muziek luisteren. Maar niet zelden is de cliënt vermoeid en slaapt veel. Dan is de VTZvrijwilliger stil in zijn nabijheid met bijvoorbeeld een boek of een puzzel. VTZ-vrijwilligers verrichten geen medische, verpleegkundige of zware huishoudelijke taken. De VTZ houdt zich aan de Wet Bescherming Persoonsgegevens en bewaakt te allen tijde de privacy van de cliënt. De VTZ beschikt over een klachtenprocedure.

‘Wel een uur lang zat ik bij haar, stil, hand in hand, en keken we foto’s, af en toe vertelde ze er iets bij’. Vrijwilliger Thea.

VTZ-inzetten, de feiten In 2013 werden de VTZ-vrijwilligers 1094 uur ingezet bij 30 cliënten (7 cliënten meer dan in 2012). Dat is gemiddeld 37 uur per cliënt maar de verschillen tussen de inzetten zijn groot. Ruim een derde duurde korter dan een week, een derde duurde maximaal een maand,

een kwart duurde langer dan een maand. De duur en het tijdstip van een inzet worden in overleg met de cliënt en diens mantelzorg bepaald. Deze werkwijze leidt tot het door de VTZ beoogde cliëntgerichte maatwerk. Soms was eenmalig een uurtje VTZ-ondersteuning voldoende, soms een paar weken twee middagen per week. Een enkele keer kwamen er weken lang elke dag een of twee VTZvrijwilligers. VTZ-vrijwilligers worden maximaal twee keer vier uur per week ingezet. Heeft de cliënt behoefte aan meer ondersteuning, dan worden meerdere vrijwilligers ingezet. Twee inzetten werden na ruim drie maanden beëindigd: een omdat de situatie van de cliënt stabiliseerde, in de andere situatie knapte de cliënt zelfs weer wat op. Mocht hun situatie verslechteren dan kunnen zij uiteraard opnieuw een beroep doen op de VTZ. Dit waren overigens twee ongebruikelijke situaties: vrijwel altijd eindigt de VTZ-inzet door het overlijden van de cliënt of omdat de familie kort voor het overlijden zelf de zorg weer op zich neemt. Een enkele keer eindigt de inzet, omdat wordt besloten tot opname in een hospicevoorziening. Van de aanvragen werd 70% aangemeld via thuiszorgorganisaties De Zellingen of de Vierstroom, bij 28% vroeg de cliënt of de mantelzorg zelf de VTZ-ondersteuning aan. Cliënten woonden in het werkgebied van de VTZ: 21 in Capelle aan den IJssel, 8 in Krimpen aan den IJssel en 1 elders. Van hen was 40% tussen de 45 en 64 jaar, 60% was 65 of ouder. De overlijdensoorzaak was in 80% het gevolg van een vorm van kanker. Bij de overige 20% was ofwel sprake van een andere ernstige ziekte of van aan ouderdom gerelateerde klachten. Iets meer vrouwen dan mannen maakten gebruik van de VTZ. Vijf keer werd om informatie gevraagd, maar leidde dat niet tot een inzet: omdat de cliënt het niet wilde, omdat de mantelzorg andere oplossingen vond, omdat de cliënt niet terminaal was, omdat werd gekozen voor opname in een hospice en bij een medisch zeer complexe situatie koos de mantelzorg voor het inschakelen van 7 x 24 uur particuliere professionele zorg.

‘Als VTZ-vrijwilliger er zijn, ik dacht het vooraf al maar heb nu zelf al een paar keer in de praktijk ervaren: ER ZIJN, dat je daar bent, dat dóet er toe, echt waar, dat is belangrijk!’ VTZ-vrijwilliger Mathieu.

Na afloop van de VTZ-inzet Om de kwaliteit van het VTZ-aanbod op peil te houden en om zicht te krijgen op wat cliënten en mantelzorgers vinden van de VTZ sturen we nabestaanden (sporadisch cliënten zelf) een paar weken na afloop van de inzet een evaluatieformulier met een aantal vragen:  Hoe hebben cliënten en/of nabestaanden de inzet van de VTZ ervaren?

bevalt. Twee dagen later gaat Hans er heen, een half uurtje, dan is meneer weer terug met de boodschappen, inclusief het gebakken visje, een vast onderdeel van hun vrijdagse menu. Zoals afgesproken bel ik hen ’s middags en vraag hoe het gegaan is. Ik hoor de opluchting en blijheid in zijn stem als meneer zegt: ‘Het is buitengewoon goed bevallen, Hansje had direct een klik met mijn vrouw, ze praatte honderduit met haar’. Hans mag vaker komen. Wat fijn! Toch blijft het een eenmalige inzet. Vlak voor dat Hans er een paar dagen later weer naar toe zal gaan, belt meneer af. Het gaat erg slecht met mevrouw, hij blijft liever bij haar, hun kinderen zullen ook komen. Een dag later overlijdt mevrouw. VTZ coördinator Cora.

De VTZ-pr Informatie over de VTZ wordt op verschillende manieren verspreid:  De site www.vtz-capelle-krimpen.nl vormt een gemakkelijk toegankelijke bron van informatie, achtergronden en ervaringen.  Een vrijwilliger controleerde en inventariseerde of en hoe de VTZ wordt vermeld op sites van andere organisaties en voorzag diverse instellingen (o.a. gezondheidscentra en apotheken) van flyers om in de wachtkamers te leggen.  Een coördinator verzorgde een inleiding over de VTZ voor de afdeling Krimpen aan den IJssel van stichting de Zonnebloem.  De VTZ werd, naast andere vrijwilligersorganisaties, mede vermeld in een door het Meldpunt geplaatste advertentie in enkele regionale bladen. Ook werd in januari een interview geplaatst in de IJssel- en Lekstreek, ter gelegenheid van het overhandigen van een gift.  Uiteraard worden het jaarverslag, de halfjaarlijkse nieuwsbrief Doodgewoon, folders, flyers en brochures breed verspreid in het werkgebied.

Bestuur De eindverantwoordelijkheid voor de VTZ is gesplitst: de Stichting Zorgbeheer De Zellingen is financieel verantwoordelijk. Inhoudelijk verantwoordelijk is de Begeleidingsgroep. Deze bestaat uit mevrouw J. Grandia (voorzitter), mevrouw T. van Wijngaarden, de heer R. Baljon, en mevrouw H. Aerts. Zij vertegenwoordigen het Meldpunt Capelle en Krimpen aan den IJssel, thuiszorgorganisaties De Zellingen en de Vierstroom en het Vrijwilligers Platform Capelle en Krimpen aan den IJssel. De VTZ is lid van VPTZ Nederland.

Financiële situatie Aanvullende giften en sponsoring zijn in toenemende mate noodzakelijk om de continuïteit en de kwaliteit van de VTZ op peil te houden.

het Hitland-bos in Capelle en aansluitend samen lunchen op een zonnig terras. En gelukkig viel die onweersbui pas na het dessert. Een heerlijke dag van elkaar ontmoeten en gezellig bijpraten! In 2013 namen we afscheid van 6 vrijwilligers, het jaar werd afgesloten met 26 vrijwilligers.



De demente stervende man is onrustig, hij kan niet meer praten maar kalmeert langzaam als de VTZ-vrijwilliger stil naast hem zit, zijn hand pakt en die een tijdje vasthoudt.

Goed, we zijn heel erg dankbaar voor de hulp die we van u ontvingen!! Zorgzaam, hulpvaardig, fijn. Pap heeft niets gemerkt, zijn overlijden ging zo snel, we hadden eigenlijk uw kostbare tijd niet nodig, excuses daarvoor. In het begin niet leuk en daarna was het goed. Heel goed, ze vond het prettig en prima. Geweldig, een heel belangrijke, grote steun in een hele moeilijke tijd, waar we erg dankbaar voor zijn. Ik was reuze tevreden en het had niet beter gekund, als ik hier niet over had gehoord had ik niet geweten hoe ik het had moeten rooien. Mijn dank voor jullie is groot. Op het moment weet ik nog niet hoe ik er financieel voor sta maar loopt het goed dan word ik zeker donateur. Het is heel goed georganiseerd en de hulp is heel erg goed. Er was een prima ‘klik’ en wij zijn fantastisch geholpen.

De coördinatoren Coördinatoren Janny Sluijs en Cora van Berendonk organiseren en coördineren alle VTZ-werkzaamheden. Zij organiseren de inzetten, realiseren de 7x24uurs bereikbaarheid van de VTZ, begeleiden en ondersteunen de vrijwilligers, verzorgen de administratie, registratie en externe contacten. Zo vertegenwoordigen zij o.a. de VTZ in de keten Capelle-Krimpen van het Netwerk Palliatieve Zorg Rotterdam & Omstreken. Zij overleggen, regelmatig of op ad-hoc-basis, met instellingen in het VTZwerkgebied en in de regio zoals: de casemanagers Dementie en de specialistisch verpleegkundige oncologie van de Zellingen, hospicevoorzieningen zoals het Facet in Krimpen aan den IJssel en IJsselthuis in Nieuwerkerk aan den IJssel, het Meldpunt en met collega V(P)TZ-organisaties in de regio. Regelmatig leggen zij aan de VTZ-Begeleidingsgroep verantwoording af van hun werkzaamheden. In oktober deelden beide coördinatoren mee dat zij in 2014 (per 1 februari en per 1 mei), na ruim 11 jaar, hun functie zullen neerleggen. De VTZ-Begeleidingsgroep besloot de huidige VTZ-organisatievorm te handhaven en twee nieuwe parttime coördinatoren aan te trekken. De VTZ-vrijwilligers zullen nauw betrokken worden bij de sollicitatieprocedure.

Buitengewoon goed bevallen Mevrouw zit rechtop op de bank, zichtbaar erg ziek. Ze is kortademig maar valt haar man steeds in de rede omdat ze zelf antwoord wil geven. Hij, pas gepensioneerd, verzorgt haar al maanden. Ook doet hij het huishouden. Dat vindt ze moeilijk, dat was altijd haar domein. Daar houdt hij rekening mee, hij probeert zo veel mogelijk om alles op haar manier te doen. Soms doet hij even boodschappen, gehaast want alleen zijn maakt haar angstig. De thuiszorg opperde de mogelijkheid dat een VTZ-vrijwilliger bij haar kon zijn als hij even weg is. Als ik haar vraag of ze het goed vindt als er een vrijwilliger bij haar blijft als haar man boodschappen doet, reageert ze wat afhoudend. ‘Eerst maar eens proberen, niet te lang’, aarzelt ze. Dat begrijp ik en we spreken af dat we het gewoon eerst een keer proberen, dan kan ze kijken of het haar

Heeft men behoefte aan een nagesprek (maximaal drie) met een vrijwilliger of coördinator?  Wil men de VTZ financieel ondersteunen, bijvoorbeeld door donateur te worden? Hoewel de respons niet groot was, bleek uit de antwoorden op de wel teruggestuurde formulieren dat de VTZ-inzet als positief was ervaren, getuige deze veelzeggende reacties:

Op verzoek van een nabestaande bezocht de VTZ-vrijwilliger haar nog twee keer om na te praten over de tijd rond het overlijden. Een aantal nabestaanden schonk een gift of werd donateur van de VTZ.

Pilotproject Rijckehove

samenwerking

VTZ

en

palliatieve

unit

in

verpleeghuis

In 2013 realiseerde de VTZ een pilotproject samen met de leidinggevende van afdeling Rozenhof en de vrijwilligerscoördinator van Rijckehove. Het werd gefinancierd door de Zellingen. Tussen 18 maart en 11 augustus namen 13 VTZ-vrijwilligers deel aan dit project. Na een goede voorbereiding waren zij vrijwel dagelijks op wisselende vooraf afgesproken tijdstippen, een paar uur, (in totaal 207 uur), aanwezig op de afdeling Rozenhof. Zij boden desgewenst, net als in de thuissituatie, tijd, aandacht en ondersteuning op de palliatieve unit (4 bedden) van de afdeling de Rozenhof. De projectleiders hielden gedurende het project steeds de vinger aan de pols, evalueerden regelmatig en stelden het project op basis daarvan regelmatig bij, bijvoorbeeld door de tijdstippen van de aanwezigheid van de vrijwilliger op de palliatieve unit aan te passen aan de behoefte van de cliënten en/of het personeel op de Rozenhof. De volgende conclusies leidden in augustus tot beëindiging van het project:  De behoefte op de palliatieve unit aan structurele ondersteuning door VTZ-vrijwilligers was minder groot dan vooraf werd verwacht.







Voor de terminale cliënten op de palliatieve unit die wel behoefte hadden aan contact met een VTZ-vrijwilliger bleek een enkele keer voldoende, zeker niet dagelijks. Deze ervaring leidde tot het besluit om over te schakelen op vraaggericht maatwerk. De afdeling Rozenhof zal in elk intakegesprek het VTZ-aanbod met de terminale cliënt bespreken. Heeft de cliënt belangstelling dan wordt dit per cliënt aangevraagd bij en georganiseerd door de VTZ. Los van de voorgaande conclusies was er lof voor de deskundigheid en communicatieve vaardigheden van de VTZ-vrijwilligers.

‘Wat me opvalt bij de VTZ-vrijwilligers: ze stappen gewoon op mensen af, maken makkelijk contact, weten hoe ze moeten afstemmen op de ander, blijven rustig, vinden niks raar. Je kunt gewoon zien dat ze geschoold zijn en ervaren in het omgaan met mensen in de laatste fase.’ Leidinggevende van afdeling Rozenhof van verpleeghuis Rijckehove.

VTZ-vrijwilligers: saamhorige solisten VTZ-vrijwilligers zijn solisten, ze zijn altijd alleen bij een cliënt. Zelfstandige duizendpoten zijn het die de onvoorspelbare realiteit van het VTZ-werk goed kunnen hanteren. Zo kan het gebeuren dat je, zoals in de eerste maanden van 2013 toen er nauwelijks cliënten waren, maanden niet wordt ingezet. Dan weer word je gebeld voor een inzet, maak je tijd vrij daarvoor, om vervolgens een uur van tevoren te worden afgebeld omdat de cliënt is overleden. Maar ook kan het telefoontje van de coördinator of je beschikbaar bent voor een inzet leiden tot een periode van een aantal maanden waarin je twee keer per week naar een cliënt gaat. Dat vergt flexibiliteit! Ook al omdat een lange inzet anders van karakter is dan een korte of eenmalige inzet. Bij een langere inzet leer je de cliënt en zijn mantelzorgers vaak goed kennen, raak je gehecht aan hen, groei je als het ware mee naar het levenseinde. En toch: je blijft de buitenstaander die een eindje mee oploopt. Dit begrijpen en kunnen hanteren vergt een warm hart, gezond verstand en een nuchtere inslag. Een boeiende uitdaging! Om vrijwilligers hierin te begeleiden en ondersteunen organiseren de coördinatoren regelmatig een cliëntoverleg met de groep vrijwilligers die bij dezelfde cliënt komt. In besloten kring kunnen dan ervaringen, vragen en tips uitgewisseld worden. Belangrijke tips en conclusies uit deze overleggen worden daarna, geanonimiseerd, gedeeld met de andere collega’s, bijvoorbeeld in een vrijwilligersvergadering of via de mededelingenmail: de VTZ-Varia.

‘Wat een enorme steun waren jullie. Ik wist niet dat er zulke lieve mensen zijn in moeilijke tijden, zo bijzonder dat mensen er zo kunnen zijn voor elkaar. Je hóeft niets te zeggen als je dat niet wilt maar als je wilt kun je ook je verhaal kwijt.’ Een

oprecht verraste en dankbare dochter na de uitvaart van haar moeder bij wie gedurende haar laatste weken bijna dagelijks een of twee VTZ-vrijwilligers kwamen om de dochters te ontlasten.

Bronnen van inspiratie en informatie Om het VTZ-werk vol te houden, gemotiveerd te blijven, je erkend en gewaardeerd te weten, is het van groot belang dat je je verbonden voelt met je collega’s en coördinatoren, kortom je VTZ-er voelt. Om dat te bewerkstelligen worden er regelmatig activiteiten georganiseerd. In april verzorgden Leontine en Mary, zelf enthousiaste ervaren VPTZ-vrijwilligers bij een collega-VTZ-organisatie in de regio, een workshop Intuïtieve voetmassage. Ze legden de beginselen van een voetmassage uit en vertelden over ervaringen met intuïtieve voetmassage bij terminale cliënten. Daarna kon ieder het zelf doen en ervaren. Een zachte lichte voetmassage kan rust en ontspanning brengen, ook of juist bij iemand die erg moe is en pijn heeft. Een welkom alternatief als praten en aanraken eigenlijk al te veel zijn. In juni bezocht een aantal VTZ-vrijwilligers de, door het Alzheimercafé Capelle/Krimpen aan den IJssel georganiseerde, avond met film, lezing en nagesprek met schrijfster Stella Braam. Onderwerp was haar boek ‘Ik heb Alzheimer’ waarin ze vertelt hoe de ziekte van Alzheimer langzamerhand het leven van haar vader overnam. In de vrijwilligersvergadering van juni speelden we met elkaar het VPTZ Kwaliteitsspel, waarbij we groepsgewijs aan de hand van prikkelende vragen over allerlei aspecten van en ervaringen met het VTZ-werk spraken. De vrijwilligersvergadering in oktober was vooral gericht op het uitwisselen van informatie en op de consequenties van het vertrek van de VTZ-coördinatoren in 2014. Ook in oktober bezochten vele VTZ-vrijwilligers en een coördinator het in het kader van de Internationale Dag van de Palliatieve Zorg door het Netwerk Palliatieve Zorg Rotterdam en omstreken georganiseerde symposium Spirituele Zorg. In diverse workshops met boeiende thema’s kon ieder zich verdiepen in het thema spiritualiteit in relatie tot de palliatieve zorg. Op 18 december verzorgde psychologe Marieke Sluijs een themamiddag over Mindfulness: het met aandacht en zonder oordeel aanwezig zijn in dit moment. Precies wat de VTZ-vrijwilliger beoogt als hij bij een cliënt is. Na een korte inleiding deden we kleine oefeningen waarin we het verschil konden ervaren tussen de doemodus en de zijns-modus. Praktische manieren werden aangereikt om de zijnsmodus te voeden. Een aantal van de nieuwe vrijwilligers werd in de gelegenheid gesteld om, aansluitend op de in 2012 afgeronde lokaal georganiseerde Introductietraining, deel te nemen aan de landelijke VPTZ-cursus module 1. Maar er was ook tijd voor vertier. Henk en Joke organiseerden in augustus de traditionele jaarlijkse VTZ-wandeling. Samen struinen door bos, grasland en moeras van