SOL SOL – self-organised learning SOL is een didactisch concept waarin verschillende moderne methoden op een nieuwe manier gebruikt worden. Essentieel is dat SOL het leren combineert met doceren met als achterliggende gedachte: wat je uitlegt aan een ander moet je zelf wel begrijpen. SOL bevordert zelfwerkzaamheid bij de student en zelfstandigheid van de student. Educatieve en psychologische onderzoeken (Herold en Landherr) ondersteunen de methode, het is geen wetenschappelijk concept. SOL biedt de student de mogelijkheid om geleidelijk aan meer onafhankelijk en met meer persoonlijke verantwoordelijkheid te studeren. De rol van de docent verschuift van een traditionele dominante manier van presenteren van de kennis naar “leren leren" van studenten.
SOL kan op verschillende manieren uitgevoerd worden: van eenvoudig, slechts voor een onderwerp in korte tijd tot een interdisciplinair project gedurende langere tijd. SOL is het meest effectief als meerdere docenten in een schooljaar gedurende een langere periode aan SOL meedoen. SOL is een continu proces, waarbij de studenten meer en meer hun eigen leerproces leren beheersen. In het begin wordt de methode gekenmerkt door veel controle en heldere korte instructiemomenten. Alleen door de methode vaker te oefenen, zal de student zich de methode eigen maken en zal het zelfstandig functioneren en de persoonlijke verantwoordelijkheid toenemen. Regelmatige evaluatie is nodig, waarbij de opgedane kennis wordt gecontroleerd en indien nodig wordt bijgestuurd.
De didactische methode van SOL is gebaseerd op de volgende uitgangspunten: 1. De advance organiser: het verkennen van het onderwerp 2. De jigsaw-puzzel 3. Het sandwich-principe 4. Het assessment
SOL 1.
De ADVANCE ORGANISER: het verkennen van het onderwerp Het startpunt voor het plannen van een SOL-eenheid is de inhoud van het onderwerp dat aangeleerd moet worden. De zogenaamde advance organiser laat het verband zien tussen de verschillende aspecten van het onderwerp. Zie figuur 1.
probleem
Figuur 1 De advance organiser: visualisatie van complexe verbanden binnen het onderwerp (volgens HEROLD en LANDHERR)
De advance organiser helpt een overzicht te krijgen en verduidelijkt het onderwerpt. Bij SOL is de advance organiser belangrijk omdat het aan de student het onderwerp in zijn geheel aanbiedt en niet in afzonderlijke aspecten. De complexiteit van het overzicht hangt af van het niveau van de student. De advance organiser wordt of door de docent aangeboden of door de groepen in de klas gemaakt. Het kan bijvoorbeeld figuren, tekstfragmenten, tabellen, diagrammen of stroomschema's bevatten. Het is in het begin niet de bedoeling om al gedetailleerde informatie te presenteren, omdat deze nog door de student uitgewerkt moet worden door middel van bijvoorbeeld de jigsaw-puzzle methode. De advance organiser biedt de student een leidraad om het spoor niet bijster te raken, wanneer er aan het onderwerp wordt gewerkt. Het bevordert daardoor het leerproces, omdat duidelijkheid in de presentatie van het onderwerp in ruime mate bijdraagt aan een succesvol leerproces. Nieuwe kennis wordt middels de advance organiser gerelateerd aan reeds opgedane kennisaspecten van het onderwerp; het verschaft dus een kapstok voor het zich eigen maken van het geïntegreerde kennen van het onderwerp.
SOL 2.
De groepen-legpuzzel: (JIGSAW leermethode) Een van de basisprincipes van SOL is de jigsaw methode. Studenten verdelen hierbij het werk dat ze moeten doen. De jigsaw classroom is een samenwerkingstechniek waarbij het werk van iedere student (net als bij een echte legpuzzel) essentieel is voor het totaal. De hele groep wordt verdeeld in jigsaw groups. Elke jigsaw groep gaat het complete onderwerp bestuderen. Aan het onderwerp kunnen verschillende deelaspecten
worden
onderscheiden.
Elk
groepslid
kiest
een
van
de
deelonderwerpen en gaat dit zelfstandig bestuderen, en wordt op deze manier expert voor dit deelaspect. Vervolgens komen alle experts van het deelonderwerp bij elkaar in een tijdelijke expert group. Ze wisselen kennis over het deelonderwerp uit, bereiden een presentatie voor en gaan terug naar hun eigen jigsaw group en houden daar de presentatie. Alle deelaspecten en dus ook alle groepsleden komen op deze manier aan bod.
Het te gebruiken uitgangsmateriaal (werkbladen/ work sheets, literatuur, internet) moet in overeenstemming zijn met de kennis, ervaring en het niveau van de studenten. Onervaren studenten zullen meer instructie en begeleiding nodig hebben van de docent. Ook het voorbereiden en houden van de presentatie kost hen meer tijd. De overige groepsleden moeten aangemoedigd worden om aantekeningen te maken en vragen te stellen ter verduidelijking. In het begin hebben studenten misschien een tijdschema nodig als studieplanner.
De jigsaw techniek is een efficiënte methode om studenten er toe te dwingen om minder
docentgericht
te
studeren.
Ook
bevordert
de
jigsaw
techniek
managementvaardigheden, het houden van een goede mondelinge rapportage en presentatie, en sociale vaardigheden. Luisteren naar elkaar, betrokkenheid, empathie wordt bevorderd doordat iedereen nodig is om de puzzel compleet te maken.
SOL
onderwerp nderwerp
jigsaw-groepen
Figuur 3
segment segment
expert-groepen
jigsaw-groepen
De jigsaw leermethode voor een onderwerp, dat verdeeld is in drie segmenten/ aspecten (volgens HEROLD and LANDHERR)
Werkwijze 1. Het onderscheiden van verschillende aspecten (segmenten) van het onderwerp Verdeling van studenten in jigsaw en expert groups 2. Werken aan de segmenten in de expert groups 3. Presenteren van segmenten in de jigsaw groups
expert groepen
jigsaw groepen
Figuur 2 Jigsaw leermethode (HEROLD and LANDHERR)
SOL 3.
Het Sandwich–principe Het sandwichprincipe omvat de opeenvolging van individuele en groepstaken binnen een onderwerp: individueel zelfstandig werken, instructie aan kleine groepen, instructie aan de hele groep, interactieve dialogen, jigsaw learning. Na de introductie van het onderwerp wordt de advance organiser gepresenteerd aan of ontwikkeld door de hele groep. De klas wordt dan verdeeld in jigsaw groups die weer opsplitsen in expert groups. Eerst bereidt de expert individueel het gekozen segment/aspect. Daarna wordt het bediscussieerd en doorgenomen met de andere experts. Vervolgens wordt het in de jigsaw groups gepresenteerd (zie ook jigsaw leermethode, figuur 2).
Figuur 3 Het sandwich principe: individueel een groepswerk wisselen elkaar af (volgens HEROLD and LANDHERR)
SOL Waarschijnlijk onthouden de studenten de inhoud van de presentatie niet meteen. Na de jigsaw classroom worden oefeningen gedaan, waardoor de leerstof beter wordt onthouden en begrepen, en toetsbaar wordt. Het is aan te raden zoveel mogelijk verschillende soorten individuele, kleine en grote groepsoefeningen te doen. Bijvoorbeeld: sorteeroefeningen, quizzen, memory-achtige spellen. Leren wordt op die manier leuker, effectiever en vraagt diverse vaardigheden en leerstrategieën van de studenten.
Figuur 3 laat diverse elementen zien van een door de sandwich principe gestuurde groepsactiviteit. Bij het zorgvuldig toepassen van de sandwichstructuur zijn de studenten alerter, en hebben ze een betere concentratie, langere spanningsboog dan bij traditionele groepsinstructie.
SOL 4
Assessment De SOL opbouw heeft niet alleen consequenties voor de rol van de docent, studenten en het didactisch concept; maar ook voor de wijze van toetsen. SOL is gebaseerd
op
een
groepsconcept.
Meestal
krijgen
studenten
individuele
beoordelingen gebaseerd op de individuele prestaties van elke student. Tijdens een SOL sessie werken studenten met verschillende sociale en cognitieve vaardigheden samen. Hoe kan de som van deze verschillende vaardigheden vertaald worden naar één cijfer?
Er moeten nieuwe wijzen van beoordeling worden ontwikkeld. Zowel het leerproces als de opgedane kennis moeten worden meegenomen in de beoordeling. Figuur 4 laat mogelijke elementen van een toets/ assessment zien. Afhankelijk van het educatieve doel en de situatie per instituut kan de waardering voor elk element variëren. De toets voor een student binnen het SOL-concept moet gebaseerd zijn op het individuele leerproces, de sociale competenties, de methodische vaardigheden, en de interactie met de groep.
Figuur 4 Assessment in SOL (HEROLD and LANDHERR) (i) individueel assessment / (g) groeps-assessment
Het hele assessment /de toets kan in 3 onderdelen worden verdeeld: kennis-assessment (als bij een traditionele toets) productgeoriënteerd deel bijvoorbeeld een presentatie. procesgeoriënteerde deel bijvoorbeeld de communicatieve vaardigheden
SOL assessment
knowledge 66 % conventional examination
team skills 17 % evaluation
individually 10 %
presentational skills 17 % evaluation
group 7%
individually 10 %
group 7%
Figuur 5 Voorbeeld van een assessment in SOL (HEROLD and LANDHERR)
Het product en proces assessment zou zowel individueel (voor elke student een zelfevaluatie
en
een
evaluatie
(groepsevaluatie) moeten gebeuren.
door
de
docent)
als
in
groepsverband
