Soft skills helpen vrouwen niet inspirerende leiders te zijn Resultaten van het Leiderschapsonderzoek door de Geluksfabriek m.m.v. Randstad Uitzendbureau IJsselstein, 5 maart 2007 Executive summary Het Geluksfabriek onderzoek naar wat inspirerende leiders kenmerkt resulteerde in een duidelijk onderscheid tussen wat direct leidinggevenden en directeuren inspirerend maakt. Voor direct leidinggevenden zijn dat vooral boeiende, op het individu gerichte eigenschappen; voor directeuren zijn dat vooral verbindende, op identificatie en voorbeeldgedrag gerichte eigenschappen. Opvallend hoog scoort overigens ook voor directeuren de eigenschap mensen bij naam kennen. De authenticiteit van leiders moet gezocht worden in eigenschappen waarop inspirerende leiders veel verschillen, waaronder bescheidenheid, uit je slof schieten en langjarige loyaliteit. De verschillen tussen directeuren en managers leiden tot de verwachting dat ervaring en succes als manager onvoldoende voorbereiding is voor het goed functioneren als directeur. Opvallend is daarnaast dat de eisen die vrouwen stellen aan inspirerende leiders anders zijn dan die van mannen. Vrouwen waarderen vakinhoudelijke en rationele eigenschappen meer, mannen emotionele “soft skills”. Vrouwelijke leiders scoren op de door vrouwen gewaardeerde eigenschappen bij zowel mannen als vrouwen hoger dan mannen. Dit leidt tot de aanbeveling om separaat management development (MD) voor vrouwen en mannen in te richten, aangezien de meeste MD programma’s relatief veel aandacht aan “soft skills” geven, en daardoor het glazen plafond eerder versterken dan doorbreken.
Inleiding Leiderschapsonderzoek is een onderwerp met vele mogelijke ingangen: Wat is het ideale profiel van een leider, wat zijn de kwaliteiten van leiders uit de praktijk, hoe worden leiders beoordeeld door hun medewerkers, het verschil tussen leiderschap en management, de beste manier om leiderschap te leren, etc. Dit onderzoek heeft daarvan verschillende elementen in zich, maar centraal staat de volgende vraag: Op welke eigenschappen worden inspirerende leiders allemaal ongeveer gelijk beoordeeld en op welke eigenschappen verschillen zij het meest? Deze vraag is wezenlijk omdat aan leiders tegenwoordig vaak een schijnbaar tegenstrijdige opdracht wordt gegeven: enerzijds moeten ze voldoen aan het ideale profiel, maar anderzijds moeten ze authentiek zijn. Authentiek zijn betekent echter jezelf zijn, en dus anders dan anderen. Er moet dus ruimte zijn in het profiel voor leiderschap om die authenticiteit een plek
De Geluksfabriek B.V. | Kortegolf 8 | 3404 EM | IJsselstein tel: +31 30 655 1395 | web site: www.geluksfabriek.nl | e-mail:
[email protected] K vK : 3 01 53 63 3 | B TW : N L 8 15 9. 2 1. 46 9 .B 01 | Po s tb an k 80 33 9 33
pagina 2
te geven, zonder dat de effectiviteit van de leider in het geding komt. Dit onderzoek legt die ruimte bloot. Tegelijkertijd geeft het veel inzicht in het verschil tussen het belang van binden versus boeien voor middenkader versus directie, en in de verschillen tussen effectieve mannen en effectieve vrouwen in leiderschapsrollen (verschillen die indruisen tegen de intu€tie van veel mensen).
Werkwijze In de afgelopen maanden is een online leiderschapsonderzoek gehouden dat door 154 mensen op de site van de Geluksfabriek is ingevuld. De vraag was om een inspirerende leider voor ogen te nemen die men persoonlijk als leidinggevende heeft meegemaakt en die persoon op een schaal van 1 tot 10 te scoren op 70 eigenschappen, vari•rend van harde analytische tot zachte sociale vaardigheden. Deze eigenschappen zijn een optelsom op basis van bekende lijsten en modellen voor leiderschap. De deelnemers zijn relaties van Randstad uit het hele land, zij vormden een gevarieerd samengestelde groep wat leeftijd, branche en sexe betreft. Wel was een relatief groot deel werkzaam in een P&O gerelateerde functie of als manager, dit vanwege de samenstelling van de relatiekring van Randstad. Gezien de aard van het onderzoek kan dat betekenen dat men beter dan gemiddeld in staat was om de kwaliteiten van leiders in te schatten, anderzijds kan het voor de verwachtingen ook een verschil hebben uitgemaakt. Het vervolgonderzoek dat momenteel loopt kan hierover meer duidelijkheid verschaffen.
Resultaten De resultaten presenteren we in vijf categorie•n: 1. De grootste overeenkomsten tussen inspirerende leiders 2. De grootste verschillen 3. Verschillen tussen direct leidinggevenden en directeuren 4. Verschillen tussen mannen en vrouwen 5. Verschillen tussen bedrijfsleven en overheid/zorg/not-for-profit
De hoogste scores en grootste overeenkomsten tussen inspirerende leiders In tabel 1 staan de top-10 van eigenschappen die de hoogste gemiddelde score hadden met daarnaast de eigenschappen waarvan de afwijking tussen de scores het kleinst was. Eigenschappen die geel gearceerd zijn scoren dus bij vrijwel alle inspirerende leiders erg hoog.
De Geluksfabriek B.V. | Kortegolf 8 | 3404 EM | IJsselstein tel: +31 30 655 1395 | web site: www.geluksfabriek.nl | e-mail:
[email protected] K vK : 3 01 53 63 3 | B TW : N L 8 15 9. 2 1. 46 9 .B 01 | Po s tb an k 80 33 9 33
pagina 3
Tabel 1 Overeenkomsten tussen inspirerende leiders Hoogste gemiddelde score Meest gelijke score (consistentie) 1 Kent de mensen bij naam Toegewijd 2 Toegewijd Resultaatgericht 3 Resultaatgericht Gefocust 4 Durft moeilijke beslissingen te Kent de individuele kwaliteiten nemen 5 Integer Weet wat hij verwacht van mensen concreet te benoemen 6 Stimuleert de ontwikkeling van Consistente boodschap mensen 7 Gepassioneerd Vasthoudend 8 Toont waardering Rechtvaardig 9 Weet wat hij verwacht van mensen Respectvol concreet te benoemen 10 Rechtvaardig Stimuleert de ontwikkeling van mensen
Van deze uitkomsten valt vooral de hoge score op mensen bij naam kennen op, dat redelijk consistent is maar toch minder dan de andere scores (de standaardafwijking is 1,25 punt, de hoge standaardafwijkingen zijn 2 of meer, de lage onder de 1) . Bij het analyseren van de eigenschappen bleek ook dat een aantal traditioneel genoemde eigenschappen van inspirerende leiders, zoals visionair zijn en een coachende stijl hebben, geen bijzondere kenmerken van de gekozen leiders zijn, deze eigenschappen eindigen in de middenmoot. De bovenstaande lijst eigenschappen is daarmee een indicatie van eigenschappen die noodzakelijk zijn om een inspirerende leider te zijn. (zie verderop voor het effect van het defini•ren van subgroepen).
De grootste verschillen tussen leiders De eigenschappen waar authenticiteit zich (extra) kan manifesteren zijn die eigenschappen waar leiders het meest op mogen verschillen zonder dat dat ten koste gaat van de kwaliteit van hun leiderschap. Dit wil overigens niet zeggen dat deze eigenschappen nooit verschil maken, waarschijnlijker is dat in verschillende organisatieculturen verschillende eigenschappen meer gewaardeerd worden. De authentieke leider is geen kameleon, en past dan ook beter bij de ene organisatie dan bij het andere. Tabel 2 Grootste verschillen tussen leiders
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Schiet geregeld uit zijn slof Bekend/beroemd op zijn vakgebied Koketteert met zwakheden Laat zwakheden door anderen compenseren Bescheiden Is langdurig loyaal aan de organisatie verbonden geweest Bedient zich van jargon Compenseert zwakheden door hard werken Maakt het kortetermijnbelang ondergeschikt aan de lange termijn Blinkt in ‚‚n of enkele dingen echt uit
Gemiddelde 4,3 6,1 4,6 6,4 5,9 7,4 6,2 5,5
Standaard afwijking 2,3 2,2 2,1 2,1 2,1 2,0 2,0 2,0
6,4 7,2
1,9 1,9
De Geluksfabriek B.V. | Kortegolf 8 | 3404 EM | IJsselstein tel: +31 30 655 1395 | web site: www.geluksfabriek.nl | e-mail:
[email protected] K vK : 3 01 53 63 3 | B TW : N L 8 15 9. 2 1. 46 9 .B 01 | Po s tb an k 80 33 9 33
pagina 4
Tabel 2 is een interessante lijst van eigenschappen omdat er veel eigenschappen in staan die momenteel ofwel als ongewenst (jargon) ofwel als zeer gewenst worden gezien (voorrang aan de lange termijn, bescheidenheid). Uit dit onderzoek blijkt dat dit in elk geval geen universele eigenschappen zijn van leiders die in de praktijk als inspirerend worden ervaren.
Direct leidinggevenden versus directeuren De respondenten konden kiezen voor een direct leidinggevende of een directeur, en de resultaten laten zien dat directeuren op heel andere eigenschappen hoog gescoord worden dan directe leidinggevenden. In het algemeen kan gezegd worden dat directeuren veel hoger scoren op binding cre•ren (gezamenlijke visie en identiteit, voorbeeldgedrag) en direct leidinggevenden op boeien (inspelen op de verschillen tussen mensen, aandacht voor het individu). Het onderstaande overzicht bevat de 10 punten waarop beide groepen het hoogst scoren: Tabel 3 Direct leidinggevenden versus directeuren (hoogste scores) Direct leidinggevenden (101) Directeuren (53) 1 Kent de mensen bij naam Durft moeilijke beslissingen te nemen 2 Integer Toegewijd 3 Stimuleert de ontwikkeling van Resultaatgericht mensen 4 Resultaatgericht Heeft een hoog energieniveau 5 Toegewijd Goede presentatievaardigheden 6 Durft moeilijke beslissingen te Kent de mensen bij naam nemen 7 Kan goed feedback geven / Visionair beoordelen 8 Toont waardering Gepassioneerd 9 Heeft een coachende stijl van Weet wat hij verwacht van mensen leidinggeven concreet te benoemen 10 Gepassioneerd Vasthoudend
De eigenschappen die verschillen zijn blauw gemarkeerd. De grootse verschillen bevinden zich op de volgende eigenschappen: Tabel 4 Direct leidinggevenden versus directeuren (grootste verschillen) Direct leidinggevenden scoren veel hoger Directeuren scoren veel hoger Heeft een coachende stijl van 1 leidinggeven Schiet geregeld uit zijn slof Kan goed feedback geven / 2 beoordelen Blinkt in ‚‚n of enkele dingen echt uit 3 Geeft vakinhoudelijke sturing Bekend/beroemd op zijn vakgebied 4 Heeft een goede werk-priv‚ balans Heeft snel carriƒre gemaakt 5 Veel aandacht voor het individu Goede presentatievaardigheden
Hier lijkt vooral het gericht zijn op de ander dan wel zichzelf een rode draad te zijn, hetgeen ook wel past bij de verschillende rollen, een directeur kan immers niet dezelfde individuele aandacht geven aan de hele organisatie als een manager dat kan aan zijn of haar mensen.
De Geluksfabriek B.V. | Kortegolf 8 | 3404 EM | IJsselstein tel: +31 30 655 1395 | web site: www.geluksfabriek.nl | e-mail:
[email protected] K vK : 3 01 53 63 3 | B TW : N L 8 15 9. 2 1. 46 9 .B 01 | Po s tb an k 80 33 9 33
pagina 5
Een van de gevolgen van de verschillen tussen directeuren en leidinggevenden is dat het betekent dat een goede direct leidinggevende nog geen goede directeur is, en dat vaardigheidstrainingen niet de sleutel zijn tot het ontwikkelen van directeuren. Directeuren hebben meer ruimte om authentiek te zijn, en juist zij zouden in hun ontwikkeling daar dan ook veel aandacht aan moeten geven.
Vrouwen versus mannen Op twee fronten zijn er verschillen te zien tussen mannen en vrouwen: - mannen en vrouwen vinden verschillende soorten leiders inspirerend - mannelijke en vrouwelijke leiders worden om verschillende kwaliteiten inspirerend genoemd. Daarnaast viel op dat vrouwen veel vaker andere vrouwen kiezen als inspirerende leiders kiezen dan mannen. Mannen en vrouwen laten wel ongeveer dezelfde eigenschappen het hoogst scoren bij inspirerende leiders (tabel 5 en 6) Tabel 5 Hoogst scorende eigenschappen (59 mannelijke respondenten) 1 Toegewijd 2 Integer 3 Resultaat gericht 4 Kent de mensen bij naam 5 Stimuleert de ontwikkeling van mensen 6 Rechtvaardig 7 Toont waardering 8 Durft moeilijke beslissingen te nemen 9 Weet wat hij verwacht van mensen concreet te benoemen 10 Gepassioneerd Tabel 6 Hoogst scorende eigenschappen (95 vrouwelijke respondenten) 1 Kent de mensen bij naam 2 Durft moeilijke beslissingen te nemen 3 Resultaat gericht 4 Toegewijd 5 Integer 6 Stimuleert de ontwikkeling van mensen 7 Gepassioneerd 8 Toont waardering 9 Heeft een hoog energieniveau 10 Weet wat hij verwacht van mensen concreet te benoemen
Deze verschillen zijn vrij onopvallend. Anders wordt het als we de grootste verschillen tussen vrouwelijke en mannelijke respondenten op een rij zetten (tabel 7): Tabel 7 Waar verschillen door vrouwen en De door vrouwen gekozen inspirerende leiders scoren hoger op: 1 Bedient zich van jargon 2 Punctueel 3 Geeft vakinhoudelijke sturing 4 (technisch) Inhoudelijk deskundig 5 Heeft snel carriƒre gemaakt
mannen gekozen leiders op? De door mannen gekozen inspirerende leiders scoren hoger op: Schiet geregeld uit zijn slof Humoristisch Is mild Stabiel Geeft een gevoel van veiligheid
De Geluksfabriek B.V. | Kortegolf 8 | 3404 EM | IJsselstein tel: +31 30 655 1395 | web site: www.geluksfabriek.nl | e-mail:
[email protected] K vK : 3 01 53 63 3 | B TW : N L 8 15 9. 2 1. 46 9 .B 01 | Po s tb an k 80 33 9 33
pagina 6
De verschillen zijn significant en groot, in het geval van “Bedient zich van jargon” zelfs 1,2 punt gemiddeld op een schaal van 10. Hier valt meteen op dat leiders die mannen inspireren door hen als veel emotioneler worden gezien, terwijl leiders die vrouwen inspireren door hen juist als heel rationeel en inhoudelijk worden gezien. Hier kan overigens meespelen dat mannen en vrouwen andere referenties en normen gebruiken voor deze eigenschappen. Echter, vrouwen en mannen scoren niet alleen hun leiders anders, ze worden ook als inspirerende leiders anders gezien. Hierbij maakt het niet uit of de leider door een man of een vrouw wordt beoordeeld, wat erop duidt dat het verschil in normering tussen mannen en vrouwen toch beperkt is. Tabel 8 Waarin verschillen vrouwelijke en mannelijke inspirerende leiders het meest? Vrouwelijke inspirerende leiders (49) Mannelijke inspirerende leiders (105) scoren hoger dan mannen op: scoren hoger op: 1 Punctueel Laat zwakheden door anderen compenseren 2 Bedient zich van jargon Humoristisch 3 Heeft veel aandacht voor details Blinkt in ‚‚n of enkele dingen echt uit 4 Perfectionist Schiet geregeld uit zijn slof 5 Compenseert zwakheden door hard Goede presentatievaardigheden werken
De verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke inspirerende leiders leveren zien we een vergelijkbaar beeld op (tabel 8) Opvallend genoeg worden vrouwen dus niet bijzonder gewaardeerd voor hun feminiene eigenschappen, in tegenstelling tot wat vaak als voor(oor)deel over vrouwen in management wordt genoemd. Het kan zo zijn dat vrouwen gemiddeld meer feminiene eigenschappen in de organisatie brengen, maar de vrouwen die dat doen worden als minder inspirerend ervaren, ook door andere vrouwen. Deze uitkomsten verklaren ook waarom vrouwen zoveel vaker vrouwen kiezen als inspirerende leiders: vrouwen vertonen meer, wat in het populaire taalgebruik “mannelijke” eigenschappen zijn als leider, en spreken daarmee vrouwen meer aan. (hetgeen op zich consistent is). Gevolg van deze grote verschillen tussen mannen en vrouwen is wel dat het aanbieden van specifiek management development beleid op zijn plaats lijkt. Het lijkt erop dat het benadrukken of verder ontwikkelen van “vrouwelijke” eigenschappen bij vrouwelijke managers wel eens een averechts effect kan hebben en daarmee het glazen plafond kan versterken.
De Geluksfabriek B.V. | Kortegolf 8 | 3404 EM | IJsselstein tel: +31 30 655 1395 | web site: www.geluksfabriek.nl | e-mail:
[email protected] K vK : 3 01 53 63 3 | B TW : N L 8 15 9. 2 1. 46 9 .B 01 | Po s tb an k 80 33 9 33
pagina 7
Profit versus not-for-profit Tenslotte is er nog een analyse gemaakt van verschillen tussen branches, door het onderscheid bedrijfsleven en overheid/not-for-profit te maken. Tabel 9 Profit versus non profit: hoogste Profit-sector(104) 1 Kent de mensen bij naam 2 Resultaat gericht 3 Durft moeilijke beslissingen te nemen 4 Toegewijd 5 Integer 6 Weet wat hij verwacht van mensen concreet te benoemen 7 Stimuleert de ontwikkeling van mensen 8 Gepassioneerd 9 Toont waardering 10 Rechtvaardig
scores Not-for-profit-sector (50) Toegewijd Kent de mensen bij naam Gepassioneerd Toont waardering Resultaat gericht Integer Stimuleert de ontwikkeling van mensen Open voor verandering, flexibel Durft moeilijke beslissingen te nemen Heeft een hoog energieniveau
De verschillen in de top 10 zijn in lichtblauw aangegeven. De verschillen zijn niet erg groot op dit vlak, maar op de volgende eigenschappen zijn de verschillen het grootst (wellicht door cultuurverschillen in de betreffende omgevingen):
Tabel 10 profit versus non profit: grootste verschillen
1 2 3 4 5
Inspirerende leidinggevenden in de profit-sector(104) scoren relatief hoger op Punctueel Vertrouwt mensen Is mild Weet wat hij verwacht van mensen concreet te benoemen Bescheiden
Inspirerende leidinggevenden in de not-forprofit-sector(50) scoren relatief hoger op Schiet geregeld uit zijn slof Neemt beslissingen intu€tief Compenseert zwakheden door hard werken Probeert zwakheden te verbeteren Communiceert veel
Voor meer gedetailleerde informatie uit het onderzoek of om in uw eigen organisatie de bij uw cultuur passende leiderschapkenmerken te laten onderzoeken kunt u terecht bij Maurits Bruel
[email protected] of 030 6551236
De Geluksfabriek B.V. | Kortegolf 8 | 3404 EM | IJsselstein tel: +31 30 655 1395 | web site: www.geluksfabriek.nl | e-mail:
[email protected] K vK : 3 01 53 63 3 | B TW : N L 8 15 9. 2 1. 46 9 .B 01 | Po s tb an k 80 33 9 33
pagina 8
BIJLAGE: Alle gemeten eigenschappen van inspirerende leiders met totaalscore en standaardafwijking (n = 154) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48
Kent de mensen bij naam Toegewijd Resultaat gericht Durft moeilijke beslissingen te nemen Integer Stimuleert de ontwikkeling van mensen Gepassioneerd Toont waardering Weet wat hij verwacht van mensen concreet te benoemen Eerlijk Open voor verandering, flexibel Rechtvaardig Vasthoudend Heeft een hoog energieniveau Respectvol Kan goed feedback geven / beoordelen Staat dicht bij de mensen in de organisatie Is vlot in de omgang Stabiel Kent de individuele kwaliteiten Zelfinzicht Consistente boodschap Zorgt voor plezier Heeft een coachende stijl van leidinggeven Kan goed luisteren Goede presentatievaardigheden Communiceert veel Gefocust Analyseert rationeel en zakelijk Nieuwsgierig Visionair Toegankelijk voor iedereen Veel aandacht voor het individu Is innovatief Is goed in het politieke spel Vertrouwt mensen Geeft een gevoel van veiligheid Humoristisch Goede schriftelijke communicatie (technisch) Inhoudelijk deskundig Veeleisend Is langdurig loyaal aan de organisatie verbonden geweest Afmaker Zorgzaam Extravert Bewaakt de voortgang nauwlettend Blinkt in ••n of enkele dingen echt uit Staat open voor kritiek
8,47 8,42 8,42 8,38 8,35 8,29 8,25 8,25 8,19 8,14 8,12 8,12 8,12 8,08 8,08 8,06 8,03 7,98 7,98 7,97 7,96 7,96 7,95 7,94 7,93 7,92 7,89 7,88 7,88 7,85 7,84 7,81 7,80 7,78 7,73 7,73 7,71 7,62 7,53 7,44 7,42 7,41 7,40 7,36 7,34 7,31 7,22 7,21
1,25 0,94 0,94 1,34 1,32 1,09 1,15 1,09 0,98 1,12 1,12 1,03 1,02 1,34 1,05 1,25 1,32 1,22 1,13 0,96 1,23 0,99 1,28 1,41 1,49 1,42 1,23 0,95 1,20 1,16 1,19 1,56 1,38 1,31 1,41 1,32 1,44 1,40 1,41 1,48 1,37 2,00 1,63 1,55 1,56 1,57 1,89 1,53
De Geluksfabriek B.V. | Kortegolf 8 | 3404 EM | IJsselstein tel: +31 30 655 1395 | web site: www.geluksfabriek.nl | e-mail:
[email protected] K vK : 3 01 53 63 3 | B TW : N L 8 15 9. 2 1. 46 9 .B 01 | Po s tb an k 80 33 9 33
pagina 9
49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70
Geeft vakinhoudelijke sturing Is/denkt vooral commercieel Perfectionist Heeft snel carri‚re gemaakt Is een open boek, laat zichzelf zien Probeert zwakheden te verbeteren Heeft een goede werk-priv• balans Neemt beslissingen intu€tief Heeft goede persoonlijke vrienden in de organisatie Zelfopoffering Heeft veel aandacht voor details Streng Punctueel Laat zwakheden door anderen compenseren Maakt het kortetermijnbelang ondergeschikt aan de lange termijn Is mild Bedient zich van jargon Bekend/beroemd op zijn vakgebied Bescheiden Compenseert zwakheden door hard werken Koketteren met zwakheden Schiet geregeld uit zijn slof
7,12 7,10 7,09 6,93 6,86 6,83 6,81 6,81 6,76 6,62 6,62 6,62 6,58 6,43
1,64 1,72 1,48 1,88 1,66 1,64 1,62 1,58 1,80 1,76 1,71 1,31 1,84 2,10
6,39 6,38 6,23 6,06 5,89 5,51 4,60 4,34
1,94 1,80 1,99 2,19 2,08 1,95 2,12 2,25
De Geluksfabriek B.V. | Kortegolf 8 | 3404 EM | IJsselstein tel: +31 30 655 1395 | web site: www.geluksfabriek.nl | e-mail:
[email protected] K vK : 3 01 53 63 3 | B TW : N L 8 15 9. 2 1. 46 9 .B 01 | Po s tb an k 80 33 9 33
