Patiënteninformatie
Slikstoornissen bij een beroerte Informatie voor patiënten en familie
Slikstoornissen bij een beroerte Informatie voor patiënten en familie. U bent (of uw familielid is) opgenomen met een beroerte op de afdeling Neurologie Tergooi Blaricum. Een van de mogelijke gevolgen van een beroerte is een stoornis in het slikken. Verpleegkundigen doen bij opname dan ook altijd een sliktest. Ook komt de logopediste in consult en die adviseert de verpleegkundigen en de voedingsassistenten over welke voedingsmiddelen veilig kunnen worden verstrekt aan de betreffende patiënt.
Wat is slikken? Slikken is iets waar we normaal gesproken niet over nadenken. Het is iets wat automatisch gebeurt maar eigenlijk is het een complex proces waarbij veel spieren zijn betrokken, onder meer spieren van de lippen, de kaak, wangen en de keel. We kunnen het slikproces in een aantal fasen verdelen: • u neemt het eten of drinken in de mond en zonodig kauwt u het. Vervolgens verzamelt u het op de tong; • de tong transporteert de voedselbrok naar achteren; • de aanzet tot de slikbeweging vindt plaats en de voedselbrok komt in de keel; • de slokdarm verplaatst de voedselbrok naar de maag.
Wat zijn slikstoornissen? Tijdens elke fase van het slikken kan er iets niet goed gaan. Bij het verslikken komt vocht of voeding in de luchtpijp in plaats van in de slokdarm. Patiënten met een afhangende mondhoek kunnen bijvoorbeeld niet goed uit een glas drinken of iets van een lepel afhappen doordat een deel van de mond/lippen niet meedoet. Bij 3
patiënten met een verlamde gezichthelft blijft bijvoorbeeld vaak eten en drinken in een wangzak zonder dat zij dit zelf merken waardoor ze zich later alsnog zouden kunnen verslikken omdat ze denken dat zij alles hebben doorgeslikt.
Gevaar van slikstoornissen De patiënt kan zonder dit zelf te merken vocht of voedsel in de luchtpijp krijgen. Normaal gesproken gaat iemand flink hoesten als dit gebeurd. Het vocht of de voeding wordt dan weer opgehoest naar de mondholte waarna het alsnog kan worden doorgeslikt of uitgespuugd. Patiënten die een beroerte hebben gehad kunnen te weinig kracht hebben om dit goed op te hoesten of merken niet eens dat zij zich hebben verslikt. Het eten of drinken komt dan, soms dus zelfs ongemerkt, in de longen terecht wat kan leiden tot longontsteking.
Consistentie Eten en drinken heeft verschillende consistenties (samenstelling en dikte). Het kan variëren van water tot vast voedsel. Wanneer we het slikken niet veilig achten, kan de patiënt een neus-maagsonde krijgen. Er kunnen ook andere redenen zijn waarom de patiënt een dergelijke sonde krijgt; bijvoorbeeld als de patiënt wel kan eten maar te weinig eet om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen, of om medicijnen te kunnen geven. Adviezen van de logopedist met betrekking tot de consistentie hangen we achter of boven het bed zodat voor de voedingsassistenten en de verpleegkundigen direct zichtbaar is welke consistentie ze veilig kunnen geven.
4
Bij advies over wat veilig is, hanteren we de volgende onderverdeling: Voor wat betreft drinken: • vloeibaar ( = normaal); • karnemelkdikte * • vladikte ** (bijvoorbeeld appelmoes en vla) • puddingdikte (bijvoorbeeld pap, fijngemalen soep en warm eten). * Alle vloeistoffen kunnen we door middel van een smaakloos poeder indikken tot de veilige dikte. ** Koude stoffen worden over het algemeen veiliger doorgeslikt dan warme voedingsmiddelen. Voor wat betreft eten: • normaal; • brood zonder korst; • GAAZ-dieet (zachtere voedingsmiddelen als bijvoorbeeld puree en bloemkool en zacht vlees); • gemalen (warm eten malen we in de keuken zodat het geen harde stukken meer bevat); • d ik vloeibaar (glad gemalen; bevat geen korrels, bijvoorbeeld pap); • koud dik vloeibaar.
Toekomstverwachting Over het algemeen kunnen we zeggen dat het slikken in de eerste periode na een beroerte langzaam aan beter zal gaan. Ongeveer 80% van de patiënten kan na een beroerte uiteindelijk weer minimaal dik vloeibaar eten. Elke beroerte is anders en geeft andere uitval en andere herstelmogelijkheden. We kunnen daarom helaas niet voorspellen wie tot die 80% behoort en wie niet.
5
Taak van de logopedist De logopedist komt regelmatig het slikken controleren en kan daardoor de adviezen steeds bijstellen. De logopedist beoordeelt alle fasen van het slikken en de voorwaarden die aanwezig moeten zijn voor veilig slikken (zoals bijvoorbeeld een hoestreflex en opdrachtbegrip). De logopedist doet ook oefeningen met de patiënt die zijn gericht op het verbeteren van de slikfunctie. Zij overlegt regelmatig met de verpleegkundigen en is betrokken bij het multidisciplinair overleg (MDO).
Het gebruik van hulpmiddelen Patiënten die niet veilig kunnen slikken, krijgen geen rietje of tuitbeker. Om deze hulpmiddelen veilig te kunnen gebruiken moet iemand juist heel goed kunnen voelen hoeveel vloeistof er met zo’n rietje of tuitbeker in de mond komt. Kan een patiënt dit niet goed dan is het risico op verslikken met deze hulpmiddelen juist vele keren groter dan zonder.
Dorst? Veel patiënten die niet veilig kunnen drinken, uiten toch een dorstgevoel. Het is ten zeerste af te raden om hen toch iets te drinken te geven. We verzorgen de mond met natte gazen of een spray met kunstspeeksel. Dit geeft niet zoveel vocht af dat de patiënt zich zal verslikken maar bevochtigt wel de mondholte waardoor het dorstgevoel afneemt. Dit kunt u eventueel ook zelf doen. De lippen kunnen we invetten met vaseline waardoor deze minder droog aanvoelen.
© Tergooi 000600082 21102015
6
Tot slot Als u naar aanleiding van deze informatie nog vragen heeft, stelt u deze dan aan de verpleegkundige die voor uw familielid zorgt of aan de logopedist. Namens afdeling B26 Neurologie/Neurochirurgie Tergooi Blaricum Martina Weimer, senior verpleegkundige
7
T 088 753 1 753 www.tergooi.nl Locatie Blaricum Rijksstraatweg 1 1261 AN Blaricum Locatie Hilversum Van Riebeeckweg 212 1213 XZ Hilversum Locatie Weesp C.J. van Houtenlaan 1b 1381 CN Weesp
