Situering in tijd en ruimte Rome groeide tussen 753 v.C. en 476 uit tot een echt wereldrijk. Binnen deze tijdspanne kunnen we drie periodes onderscheiden: Rome als koninkrijk, als republiek en tenslotte Rome als keizerrijk. De periode van de koningen liep van 753 v.C. tot 509 v.C.. Daarin had de koning de macht in Rome. Rome beperkte zich in die tijd enkel tot het grondgebied van de stad zelf.
Politiek motief
Overbevolking
Het is niet toevallig, dat de Romeinse veroveringsoorlogen en de politieke carrière in Rome sinds de republiek onlosmakelijk met elkaar verbonden waren. Door de veroveringsoorlogen hoopten de Romeinse politici hun politieke carrière te doen bloeien. Tijdens de republiek kreeg men zo meer kans om verkozen te worden tot consul. Later, tijdens het keizerrijk werden legeraanvoerders vaak benoemd tot keizer.
Naast het politieke motief speelde ook het socio-economische motief een rol. Rome barstte uit zijn voegen: de bevolking werd veel te groot. De Romeinen creëerden extra ruimte door het veroveren van grondgebied. Zo zorgden ze ervoor dat de bevolking van Rome gevoed kon worden.
Toen in 509 v.C. de koning werd afgezet, werd hij vervangen door twee consuls. Daarmee werd de periode van de republiek ingeluid. In deze periode veroverde Rome Italië en de Middellandse Zee-wereld.
Wat moet je kennen en kunnen bij deze hoek? -
Rond 31 v.C. werd Rome een keizerrijk. De keizer stond als alleenheerser aan de top van dit Romeinse Rijk. Onder de keizers bereikte het Romeinse imperium zijn grootste omvang.
-
Wist je dat… de maand augustus naar keizer Augustus is genoemd?
Het Romeinse Rijk in zijn grootste omvang
De drie periodes tijdens het Romeinse rijk opsommen. Aangeven tot welke periode een kaart van het Romeinse rijk behoort. Afbeeldingen van Romulus en Remus, Caesar en Augustus bij de juiste periode plaatsen. Een socio-economische motief voor de Romeinse expansie toelichten. Een politiek motief voor de Romeinse expansie in eigen woorden uitleggen. Een definitie geven voor imperialisme.
Bescherming door Moeder Natuur
Technologische vooruitgang
Transport
Het Romeinse leger alleen was niet voldoende voor de bescherming van het rijk. De ligging van Rome zelf zorgde al voor een zekere verdediging tegen vijandelijke invallen. In het noorden van het Italische schiereiland liggen de Alpen die een natuurlijke buffer vormen. Het Italische schiereiland is omsingeld door zeeën en Rome zelf ligt boven op de Palatijnheuvel. Deze natuurlijke grenzen vormen een ideale bescherming tegen de vijand. Later zochten de Romeinen ook natuurlijke grenzen op voor het veroverde gebied.
Het succes van de Romeinen was vooral te danken aan hun hoogstaande technologie. Ze bouwden op korte tijd een reusachtige vloot uit, die een verbeterde versie was van de Carthaagse vloot.
Om snel in de veroverde gebieden te geraken legden de Romeinen lange wegen aan van Rome naar de vijandelijke gebieden en terug. Denk maar aan de uitdrukking ‘Alle wegen leiden naar Rome’. Deze kaarsrechte wegen noemen we heirwegen of heirbanen. Deze werden vooral uit stenen en aangedrukte aarde opgebouwd. De heirbanen lagen iets hoger dan het omliggende landschap. Deze wegen zorgden voor een snelle verplaatsing van de legers en een vlotte verspreiding van de Romeinse cultuur naar de kolonies. De heirbanen leverden ook een betere controle op het verkeer in het Romeinse rijk.
De kracht van het uitgebreide Romeinse leger was echter hun sterkste punt. Een sterk bewapend en geoefend leger met onder andere harnas, schild, helm en verschillende wapens zorgden ervoor dat de Romeinen op relatief korte tijd grote delen van de wereld konden veroveren.
Wat moet je kennen en kunnen bij deze hoek?
Wist je dat… Rome ook gigantische muren gebouwd heeft als bescherming tegen de vijand? Denk maar aan de muur van Hadrianus in Groot-Brittannië die het volledige land doorkruist.
-
Aanleg van een heirbaan (reconstructietekening)
De natuurlijke grenzen van het Romeinse Rijk opzoeken in een atlas. Het nut van de natuurlijke grenzen motiveren. De verschillen tussen Rome en Gallië motiveren. Het spreekwoord ‘Alle wegen leiden naar Rome’ verklaren. Het nut van de heirbanen beschrijven.
Verdeel en heers Om te voorkomen dat de bevolking in de veroverde gebieden in opstand kwam tegen hen, dokterden de Romeinen de verdeel- en heerstactiek uit om deze gebieden achter zich te scharen. Wanneer gebieden zich zonder veel tegenstand hadden laten veroveren, kregen zij het volledig burgerrecht. Dit hield in dat ze plichten hadden ten opzichte van de overheerser, maar ook rechten. Ze mochten trouwen en deelnemen aan verkiezingen. Andere volkeren kregen gedeeltelijk burgerrecht. Zij hadden enkel plichten, maar door het correct betalen van hun belastingen konden ze het volledig burgerrecht verwerven. De volkeren die er het slechtst vanaf kwamen waren degene zonder burgerrecht. Ze hadden enkel plichten en hun gebied werd uitgebuit als wingewest. De volkeren in een gunstige positie hielden zich koest om hun status te behouden, degene in een minder gunstige positie ook omdat ze hoopten op een promotie. Zo kwam het niet tot een gewapende actie tegen de Romeinse overheerser. Wist je dat…de Romeinse slaven rond 70 v.C. in opstand kwamen?
Verarming van de gewone bevolking Uit de veroverde gebieden haalden de Romeinen goedkoop graan. Daardoor daalde de prijs voor graan in Rome fors. De Romeinse boeren die zelf graan verbouwden, waren genoodzaakt om ook hun prijs te laten zakken. Hierdoor daalde hun inkomen en kwamen ze in de problemen. Daarbij kwam dat slaven als goedkope werkkrachten gingen werken op de bedrijven van de grootgrondbezitters. Dit leidde tot de verpaupering (verarming) van de Romeinse bevolking. De boeren moesten hun bedrijf verkopen aan een rijke grootgrondbezitter en kwamen (samen met vele anderen) als werkloze proletariërs (letterlijk: iemand met enkel zijn kroost als bezit) in Rome terecht. Daarbovenop kwamen nog eens de extra belastingen om de constante veroveringsoorlogen te betalen.
Slavernij Een ander negatief gevolg van het Romeins imperialisme was de slavernij. Bewoners van veroverde gebieden werden dikwijls als slaaf verkocht. Ze waren dan eigendom van hun meester en werden als een voorwerp behandeld. Het kind van een slaaf werd automatisch ook slaaf. Verder kon je ook in de slavernij terecht komen door schulden. Dit noemt men schuldslavernij. Wanneer je een bepaalde som niet meer kon afbetalen, dan werd degene aan wie je de som moest betalen je meester. Men kon uit de slavernij ontsnappen door zich vrij te kopen of door de vrijlating door je meester. Wat moet je kennen en kunnen bij deze hoek? -
Kleine Afrikaanse huisslaaf e Bronzen beeldje uit de 1 eeuw
-
De negatieve gevolgen van het Romeins imperialisme toelichten. Vertellen hoe je in de slavernij terecht kan komen. Aangeven hoe je uit de slavernij kan ontsnappen. Toelichten hoe de Romeinen dachten over slavernij. Toelichten hoe we vandaag denken over slavernij. Een eigen mening omtrent slavernij formuleren. De verdeel- en heerstactiek uitleggen. Het mechanisme achter de verpaupering van de Romeinse kleine boeren toelichten.
De romanisering De gebieden die door de Romeinen werden veroverd, namen geleidelijk aan de Romeinse cultuur, taal en gewoonten over. Zo ontstond bijvoorbeeld in Gallië de Gallo-Romeinse cultuur. Toch waren er enkele gebieden die weerstand wisten te bieden en die hun eigenheid behielden. De Romeinen zelf ontdekten ook rijkdommen uit hun veroverde gebieden, deze producten hebben de Romeinen zich toegeëigend. Deze rijkdommen zorgden ervoor dat de rijke Romeinen een nog luxueuzer bestaan konden leiden.
Overblijfselen van de romanisering Overal waar de Romeinen geheerst hebben, zijn er nog restanten van de romanisering terug te vinden. Zo zijn er heel wat westerse talen die oorspronkelijk afkomstig zijn van het Latijn. Meer in het oog springend zijn de bekende bouwwerken die gebaseerd zijn op de oude Romeinse bouwwerken. Niet alleen in het culturele domein vinden we overblijfselen van het oude Rome, maar ook in het politieke domein zijn er oude Romeinse gebruiken terug te vinden zoals het hedendaagse recht.
Het leven van de rijke Romein Slechts een klein deel van de Romeinse bevolking kon een luxueus leventje leiden. Ze woonden in grote huizen, die nog niet voorzien waren van enig sanitair, daarom gingen de rijke Romeinen naar de thermen. Ze gingen daar niet enkel naar toe voor de lichaamsreiniging, het was tevens ook een ontmoetingsplaats en een plaats waar ze zich konden ontspannen. Doordat de huisslaven alles deden voor de rijke Romeinen, hadden ze veel vrije tijd. Tijdens die vrije tijd waren ze vaak terug te vinden in de amfitheaters. Daar woonden ze toneelstukken, dierengevechten en gladiatorenspelen bij.
Wat moet je kennen en kunnen bij deze hoek?
Wist je dat…de Romeinen al vloerverwarming hadden?
Het amfitheater in Rome
Verklaren hoe de Gallo-Romeinse cultuur ontstond.. Uitleggen welke positieve gevolgen de romanisering had voor de rijke Romeinen. De romanisering uitleggen aan de hand van voorbeelden. Verklaren wat je kan doen in de thermen. Opsommen wat de rijke Romeinen deden in hun vrije tijd.
De Bello Gallico Gaius Julius Caesar werd als patriciër (een rijke Romein) geboren in 100 v.C.. Reeds tijdens zijn politieke ambt als aediel maakte Caesar zich waanzinnig populair bij het gewone volk. Hij zorgde onder andere voor prachtige gladiatorenspelen. Een bloeiende politieke carrière stond hem te wachten. In 60 v.C. werd hij consul en na de tweede burgeroorlog werd hij benoemd tot dictator. Van 58 tot 51 v.C. voerde hij een oorlog tegen Gallië en breidde zo het Romeinse grondgebied uit. Met veel roem en oorlogsbuit keerde hij in 51 v.C. terug. Caesar leverde ook een bijdrage aan de geschiedenis en de Latijnse literatuur met zijn Commentarii de Bello Gallico. Dit is een verslag over zijn oorlog tegen de Galliërs. Hij werd vermoord in 44 v.C..
Wist je dat…Caesar en de Egyptische Cleopatra een relatie hadden?
