Simplex et perpetuum Beschouwingen over eigendom en tijd
W.J. ZWALVE
Boom Juridische uitgevers Den Haag 2006
Inhoudsopgave
Woord vooraf Lijst van afkortingen en verkort aangehaalde literatuur I ROMEINS RECHT / 1 1. Inleiding / 1 2. De geboorte van een dogma / 2 De Fmgmenta Vaticana en de tekstconstüutie van FV 283/3 3. De leer van de 'actus legitimi' / 7 4. Als tijdelijk bedoelde overdrachten / 12 Legaten onder ontbindende tijdsbepaling / 12 Schenkingen ter zake des doods / 23 Fiduciaire overdrachten / 25 5. FV 283 en de lex Cincia / 26 Een problematische zinsnede / 29 6. Het Justiniaanse recht en C. 8,54(55),2 / 34 De tekstconstitutie van C. 8,54(55),2 / 34 De materiële betekenis van C. 8,54(55),2 / 37 Fideïcommissaire substituties / 39 7. Slotbeschouwing / 40 Vruchtgebruik I 42 Erfpacht / 43 Opstal I 46 Conclusie / 48 II GEMEEN RECHT / 49 1. Inleiding/49 2. De betekenis van C. 2,3,20 / 51 Moeilijke gevallen / 55 Pogingen tot verklaring / 59 3. 'Dominium directum' en 'dominium utile' / 62 Opstal, erfpacht en pacht I 63 Het leenrechtelijke eigendomsbegrip / 66 4. Eigendom en verbintenis onder eindtermijn / 70 5. Eigendom en vruchtgebruik / 75 Een schijnbare tegenstrijdigheid / 77 6. Samenvatting van de middeleeuwse traditie / 84
Inhoudsopgave
7. Het latere gemene recht / 88 Het traditionele standpunt verdedigd / 88 Het afnemende gewicht van het beroep op C. 2,3,20 / 90 De goederenrechtelijk werkende eindtermijn / 92 8. Het natuurrechtelijke eigendomsbegrip / 97 Een klassieke definitie / 97 III COMMON LAW / 101 1. Inleiding / 101 2. 'A Gift for an Hour is a Gift for an Hour' / 101 Leenrecht en onroerend goed-recht / 101 Estates / 103 Estatefor years / 104 Een opmerkelijke ontwikkeling / 109 De zakenrechtelijk werkende eindtermijn ('reversion') / 116 De 'term for years' als 'estate' / 118 'Terms' en 'perpetuities' / 121 Recente ontwikkelingen: 'leasehold enfranchisements' / 125 3. 'A Gift for an Hour is a Gift Forever' / 128 Inleiding / 128 Eigendomsoverdracht van 'personal property' / 129 'Bailment' / 131 Beschikkingen door de 'bailee' / 134 Beschikkingen door de 'bailor' / 140 Beschikkingen door de 'bailee' over zijn 'special property' / 147 Samenvatting 1151 4. 'Trusts' en eigendom onder eindtermijn / 153 'Successive ozvnership'en 'trusts'in het 'real property'-recht / 154 'Successive ownership'en 'trusts' in het 'personal property'-recht / 156 De regel in Saunders v. Vautier / 157 5. Slotbeschouwing / 160 IV DUITS RECHT / 165 1. De negentiende-eeuwse pandektistiek en romanistiek / 165 Voorwaarde en termijn / 165 Jhering's 'successives Eigenthum' / 168 - Tijdgebonden eigendom in het Oostenrijkse recht / 171 Pflüger's 'ewiges Eigenthum' / 175 2. Het huidige Duitse recht / 179 Het traditionele standpunt bevestigd én verworpen / 179 Voorwaarden en termijnen / 184 'Befristungsfeindliche Rechtsgeschafte' / 187 Zakelijke genotsrechten ten aanzien van onroerend goed / 188 - Het 'Erbbaurecht' / 188 - Het 'Wohnungsrecht' van § 1093 BGB / 189
Inhoudsopgave
- 'Wohnungseigentum' en 'Dauerwohnrecht' / 190 De bijzondere bescherming van de huurder / 190 Tijdgebonden eigendom in het roerend goed-recht / 194 Legaten onder eindtermijn ('Nachvermdchtnis') / 195 3. Slotbeschouwing / 197 V FRANS RECHT / 205 1. Het tijdloze karakter van het eigendomsrecht / 205 Een 'Grand Arrêt' / 205 Overdracht 'par l'effet des obligations' / 209 2. Contractsvrijheid en dwingend zakenrecht / 211 Een 'Grand Arrêt' / 212 3. Erfpacht ('emphytéose') en tijdgebonden eigendom / 214 Rechtspraak / 215 Literatuur / 220 4. Opstalrecht ('superficie') en tijdgebonden eigendom / 223 De curieuze rechtspositie van een huurder / 226 5. Andere vormen van tijdgebonden eigendom / 229 Voorwaardelijke eigendomsoverdrachten / 229 Tijdelijke eigendomsoverdrachten / 229 Fideïcommissaire substituties / 232 - De verhouding tussen opvolgende eigenaren / 235 6. Slotbeschouwing / 237 VI NEDERLANDS RECHT / 241 1. Het Oude Burgerlijk Wetboek / 241 De ontwikkeling van de erfpacht in Nederland / 242 Tijdgebonden eigendom onder het OBW / 246 - Suijling en het 'eeuwige' eigendomsrecht / 248 - Cessie onder eindtermijn / 252 - Eigendomsoverdracht onder eindtermijn / 254 Fideïcommissaire substitutie / 257 Samenvatting / 264 2. Het Nieuwe Burgerlijk Wetboek / 266 De totstandkomingsgeschiedenis van art. 3:85, lid 1 BW / 266 - Meijers' visie op het legaat onder eindtermijn / 266 De goederenrechtelijk werkende ontbindende voorwaarde I 270 Voorwaarden en termijnen / 273 Art. 3:85 BW en beperkte rechten / 275 - Temporele flexibiliteit van beperkte rechten / 277 Licenties en 'leases' / 280 - Licenties / 282 - 'Leases' / 283 - De goederenrechtelijk versterkte positie van een 'lessee' / 291 3. Conclusie / 294
XIX
XX
VII
Inhoudsopgave
SLOTBESCHOUWING / 297 Romeins recht en gemeen recht / 297 Gemeen recht en costumier recht / 299 Gemeen recht en 'common law' I 301 Romeins recht en gemeen recht in de negentiende eeuw / 303 Meijers en het Romeinse recht / 305 Art. 3:85, lid 1 BW en het 'fiducia-verbod' I 308 Wenselijkheid van goederenrechtelijk werkende nevenbedingen / 311 - De ontbindende voorwaarde / 311 - De eindtermijn / 312 Tot slot I 313
Bronnenregister / 315 Rechtspraakregister / 321
