SCHOOLREIZEN EN VEILIGHEID

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse

SCHOOLREIZEN EN VEILIGHEID Deze brochure is bedoeld voor elke organisator en/of begeleider van uitstappen . Zij geeft informatie over hoe een uitstap veilig kan gebeuren. Deze brochure werd opgesteld samen met de Coördinerende Preventiedienst vzw VKORR‐. Versie 2008

Glorieuxlaan 30 9600 RONSE

055 23 38 92 – 055 23 38 91 [email protected] – www.ksoronse.be

Pagina 1 van 33


Schoolactiviteiten: Reizen per autocar Reizen per autocar Elk jaar gaan 11,8 miljoen leerlingen op schoolreis. Voor de overgrote meerderheid verloopt alles op wieltjes: de autocar is immers één van de meest veilige vervoermiddelen. Toch herinneren de zeldzame, maar altijd tragische ongevallen er ons elk jaar aan dat er voortdurend inspanningen moeten geleverd worden om de veiligheid te verbeteren. Een ongeval kan iedereen overkomen. Om u te helpen de diverse stappen van een schoolreis op de best mogelijke manier aan te pakken, worden tips en informatie meegegeven voor personen die de autocar willen reserveren en voor de reisbegeleiders.

Met hoeveel in de autocar? Sinds 1 september 2003 is het niet meer toegelaten om meer kinderen te vervoeren dan er zitplaatsen zijn in autocars die NIET gebruikt worden voor schoolvervoer. Vroeger werden kinderen jonger dan 12 jaar voor twee derden van een zitplaats geteld. Tot 1 september 2005 blijft de twee derden regel nog van toepassing voor: - Personenauto's en minibussen; - Autocars en autobussen gebruikt voor schoolvervoer, die onderstaand bord moeten voeren:

Omwille van het comfort en vooral omwille van de veiligheid, is het echter aan te bevelen per kind slechts één zitplaats te gebruiken.

De voorbereiding van de reis De voorbereiding van de reis is belangrijk. Ga er dus niet lichtzinnig over!

Aandachtspunten voor de begeleider Eerst en vooral moet u met de reisverantwoordelijke afspreken wat uw taak is en zelfs schriftelijk vastleggen wat van u verwacht wordt in uitzonderlijke omstandigheden (bijvoorbeeld: wie zal u vervangen als u net voor de afreis ziek wordt? Wat moet u aanvangen met een kind wiens ouders er niet zijn bij de terugkomst? Kent u uw taak bij een eventueel incident? ...) Indien en meerdere begeleiders zijn, let er dan op dat u tijdens de voorbereiding de verschillende taken goed verdeelt om elk misverstand te vermijden. Bij de voorbereiding is het goed de ouders te wijzen op enkele zaken die het comfort van de kinderen tijdens de reis verhogen. Dit kan een positieve invloed hebben op de veiligheid. Het is ook leuk om de reis "leerrijk" te laten verlopen. Er is altijd wel iets didactisch te vertellen over bepaalde plaatsen onderweg. Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 2 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse Dring er bij de ouders op aan hun kinderen op tijd af te zetten aan de opstapplaats, zo loopt de chauffeur niet van bij het begin achter op zijn tijdsschema. Ga bij het autocarbedrijf na of er voor het aantal reistassen en de afmetingen ervan bepaalde regels moeten worden nageleefd. Vergeet niet de ouders een telefoonnummer te geven waarop ze zowel tijdens als na de schooluren iemand kunnen bereiken in noodgevallen.

Aandachtspunten voor de ouders Het comfort van de kinderen kan een flinke invloed hebben op de veiligheidsomstandigheden. Vergeet niet hen drank en eten mee te geven (zonder te overdrijven, natuurlijk). Voor een nachtreis kunnen ook warme kleren en een klein kussentje of een reisdekentje goed van pas komen. Een boek, tijdschriften, muziek, een computerspelletje en dergelijke kunnen de kinderen bezighouden tijdens de reis (alles hangt uiteraard ook af van concrete afspraken binnen de school m.b.t. gebruik computerspelletjes ed.). Respecteer het aantal reistassen en de afmetingen ervan, indien hiervoor regels bestaan. Zorg er ook voor dat uw kind bepaalde verplichte documenten (identiteitskaart, SIS-kaart, reispas indien nodig ...) bij zich heeft. Tip: Voor de terugreis kan het interessant zijn een "telefoonketting" te organiseren (u verwittigt de ouders van één kind, die op hun beurt andere ouders verwittigen, enzovoort). Zo kunnen alle betrokkenen snel op de hoogte worden gebracht als er bijvoorbeeld een aanzienlijke vertraging is.

Het vertrek Beter voorkomen… Het moment van vertrek is bijzonder belangrijk. Er moet immers een gevoel van samenhorigheid ontstaan tussen passagiers, begeleider(s) en chauffeur(s). Samenhorigheid is de basis voor de optimale veiligheid van iedereen. Een tijdelijke partnership moet de chauffeur en de begeleider verenigen: eerstgenoemde speelt veruit de belangrijkste rol, maar de verantwoordelijkheid mag niet alleen in zijn handen liggen, verre van zelfs. Inzake veiligheid blijft de chauffeur natuurlijk de sleutelpersoon tijdens de reis.

Aandachtspunten voor de begeleider Het is aangeraden om op de dag van vertrek en aankomst te zorgen voor een veilige parkeerplaats voor de autocar, zodat de leerlingen vlot kunnen in- of uitstappen en hun bagage veilig kunnen in- of uitladen. Ga voor het vertrek na of de volgende punten in orde zijn: - Zijn de aanwezigheidslijsten ingevuld? Zijn de aan- en afwezige leerlingen aangeduid? Deze lijsten worden ingevuld, - Is er een reisformulier ingevuld? Dit formulier blijft op school. Zie Reisformulier. - Beschikt u over de nodige telefoonnummers/ noodnummers van de personen die op Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 3 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse school kunnen bereikt worden? Zijn hierop ook de nummers vermeld van de personen die voor en na de normale schooluren en tijdens de weekends te bereiken zijn? Zie Formulier noodnummers reizen. - Beschikt u over een opgeladen GSM? Kent men op de school het nummer waarop u te bereiken bent, zodanig dat de school ook contact kan nemen om een eventueel incident op het thuisfront te melden? - Kent u uw specifieke taak bij een eventueel incident? Werden hier afspraken rond gemaakt? - Hebben de leerlingen de verplichte documenten (identiteitskaart, reispas, formulier mutualiteit ...) bij zich? Licht voor het vertrek de instructies die men bij evacuatie moet volgen toe. Bij een tussenstop of bij aankomst op de bestemming kunnen de leerlingen de bus volgens de voorgeschreven evacuatieprocedure verlaten. Vraag de chauffeur om aan de leerlingen te tonen waar de nooduitgangen zich bevinden. Vraag hem eveneens hoe de deuren van de autocar manueel geopend dienen te worden. U houdt zich met de kinderen bezig zodra ze in de autocar stappen. Zorg ervoor dat de handbagage goed opgeborgen zit (om te vermijden dat ze valt wanneer er wordt geremd en om, bij problemen, een snelle evacuatie mogelijk te maken). Neem dicht bij de chauffeur plaats, zodat u steeds als eerste kan uitstappen en als laatste kan instappen. Om mogelijke technische problemen te vermijden, vraagt u de chauffeur of de inzittenden tijdens de reis hun gsm mogen gebruiken. Mobiele telefoons kunnen in sommige gevallen namelijk de werking van de boordinstrumenten verstoren. Het kan ook nuttig zijn inlichtingen in te winnen over de planning (komt de reisweg van de chauffeur overeen met de vooraf uitgestippelde route, waar en wanneer wordt er voor het eerst halt gehouden, ...). Gezien het grote belang van de technische staat van het voertuig, hoeft u niet te aarzelen de chauffeur te helpen de volgende elementen te controleren: - de reinheid van de lichten en van de achteruitkijkspiegels; - de aanwezigheid en de staat van veiligheidsgordels op alle zitplaatsen (indien ze ermee uitgerust zijn); - de aanwezigheid van noodhamers; - de aanwezigheid van blustoestellen (Controleer hun zichtbaarheid, toegankelijkheid, vervaldatum en of ze nog steeds verzegeld zijn); - de toegankelijkheid en de aanduiding van de nooduitgangen; - de aanwezigheid van een EHBO koffer; - de banden, om u ervan te vergewissen dat deze niet versleten zijn, - ... In het voertuig moeten ook een geldig keuringsbewijs en een geldige groene verzekeringskaart aanwezig zijn. Let erop dat de chauffeur wel degelijk in staat is om te rijden (alcohol ...). Bovendien moet hij als hij begint te rijden, in orde zijn met de wettelijke rijen rusttijden. Als klant moet u eveneens de contractueel overeengekomen voorwaarden naleven. Indien het voertuig berekend is op 50 personen, moet u erop toezien dat er op het laatste moment geen 51ste persoon komt opdagen. Bij een ongeval kan u trouwens aansprakelijk worden gesteld als u aanwijzingen geeft die strijdig zijn met de wet (bijv. als u de chauffeur vraagt de snelheidsbeperkingen te negeren, of hem ertoe aanzet de rijen rusttijden niet te respecteren). Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 4 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse Als er zich een ernstig probleem voordoet, praat u er best over met de chauffeur, of belt u het autocarbedrijf. Helpt dit niet, dan kan u nog altijd het vertrek van de autocar verhinderen. Het is in dat geval ten zeerste aan te raden de aard van het probleem te laten vaststellen door een politieagent.

Aandachtspunten voor de leerlingen en hun ouders Vertrek vroeg genoeg om op tijd op de plaats van afspraak te zijn. Zo bespaart u zichzelf flink wat stress en heeft u alle tijd om een reglementaire parkeerplaats te vinden, zodat u zichzelf (en de anderen) niet in gevaar brengt als u uw kind laat uitstappen.

Het traject Zodra u vertrokken bent, blijft de veiligheid natuurlijk voorrang hebben op de rest, ook op het uurrooster.

Aandachtspunten ten opzichte van de leerlingen… Aarzel niet om van bij het begin van de reis de leerlingen erop te wijzen dat ze verplicht zijn hun veiligheidsgordel om te doen als de autocar ermee uitgerust is, zoals bij wet bepaald. Een studie betreffende de ongevallen met kanteling van autocars wijst uit dat indien alle passagiers de gordel dragen, het aantal doden en zwaargewonden afneemt met respectievelijk 60 en 76%. Kortom: de gordel omdoen duurt niet lang, kost niks en kan levens redden. Maak ook van de gelegenheid gebruik om hen te zeggen wat ze zeker niet mogen doen (de chauffeur afleiden, met voorwerpen gooien, de zetels beschadigen…) en breng hen op de hoogte van de planning. Wijs hen er ook op dat ze zich vanaf een bepaald tijdstip rustig moeten houden. Zorg ervoor dat tijdens de rit het gangpad volledig vrij blijft. Tijdens de pauzes en bij aankomst op de bestemming kan de autocar verlaten worden volgens de voorgeschreven evacuatieprocedure. Vraag de leerlingen na de pauzes op tijd terug in de autocar te zijn, zodat ze de chauffeur niet ergeren en zodat ze zijn tijdsschema niet in de war sturen. Vergeet niet om na elke stop te controleren of alle passagiers aan boord zijn. Controleer bij de aankomst nadat iedereen uitgestapt is of er niets in de autocar werd vergeten.

Aandachtspunten ten opzichte van de chauffeur… Spoor de chauffeur aan om zijn wettelijke rusttijden te nemen en verhinder niet dat hij bijkomende pauzes inlast indien hij dat nodig acht, zelfs in geval van vertraging. Iedereen kan van de gelegenheid gebruik maken om de benen te strekken. Waarschuw de chauffeur vriendelijk indien hij duidelijke tekenen van vermoeidheid vertoont (herhaaldelijk geeuwen, met de ogen knipperen, moeite om het hoofd recht te houden ...) of indien hij onvoorzichtig blijkt (snelheidsbeperkingen en/of veiligheidsafstanden niet naleven, ongepast voorbijsteken ...).



Pagina 5 van 33


Evacuatieprocedure van een autocar Niettegenstaande de autocar een veilig vervoermiddel is, gebeuren er jaarlijks nog steeds een aantal tragische ongevallen. Wanneer ten gevolge van een incident, een evacuatie nodig blijkt, is het belangrijk dat deze op een snelle en een veilige manier kan gebeuren. Daarom is het ook noodzakelijk dat de evacuatieprocedure van een autocar, op voorhand wordt toegelicht door de begeleider of chauffeur en wordt ingeoefend door de leerlingen. Enkele aandachtspunten om een vlotte evacuatie toe te laten: - Voor het vertrek toont de chauffeur waar de nooduitgangen zich bevinden. Ook de noodvensters die als nooduitgang dienst doen, mogen hierbij niet over het hoofd gezien worden. - Alle bagage wordt veilig opgeborgen: handbagage onder de zetels, koffers en sporttassen in de bagageruimte, … - Het gangpad moet volledig vrij zijn en blijven! - Leerlingen die moeilijk kunnen lopen of een gipsverband hebben, moeten vooraan zitten. - De chauffeur toont voor het vertrek hoe de deuren van de autocar manueel dienen geopend te worden. Laat telkens, bij een tussenstop of bij aankomst, de leerlingen de autocar verlaten volgens de voorgeschreven evacuatieprocedure. Tip: Bij de vzw Car & Bus Opleiding (FCBO) kunnen begeleiders terecht voor de opleiding "Veiligheid in het leerlingenvervoer". Tijdens deze opleiding komen onder andere evacuatieoefeningen, probleemsituaties, voorschriften i.v.m veiligheid, … aan bod. Meer info: Car & Bus Opleiding vzw, Metrologielaan 8, 1130 Brussel. Tel 02/ 240.16.70, Fax 02/245.79.18. Website: http://www.fcbo.be, e-mail: [email protected] De evacuatie van een autocar verloopt het vlotst en het veiligst op de volgende manier: - Evacuatie van de autocar via de deur vooraan - Evacuatie van een autocar via de deur vooraan en achteraan

Evacuatie van de autocar via de deur vooraan Animatie evacuatie van een autocar via de deur vooraan - Bij een vooraf afgesproken claxongeluid of melding via de microfoon opent de chauffeur de deur vooraan. - De begeleider vraagt de leerlingen zo snel mogelijk uit te stappen wanneer de autocar stilstaat. - Jassen en handbagage blijven achter in de autocar. - De leerlingen aan de gangzijde staan op en gaan één voor één (links, rechts) volgens het systeem van een ritsluiting rechtstaan in het gangpad en blijven achter elkaar staan, zonder schreeuwen, duwen of trekken. - Grote kinderen helpen kleinere of eventueel licht gewonden. Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 6 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse - Ze gaan zo snel mogelijk uit de bus. - Ondertussen nemen de leerlingen die aan de vensterzijde zitten plaats op de vrijgekomen zetels aan het gangpad. - De leerlingen van de achterste bank volgen de laatste kinderen van het gangpad. Ze vervoegen dus van achter naar voor afwisselend links-rechts de rij en verlaten de bus. - De laatsten die uitstappen zijn de passagiers die op de eerste banken aan de ruitzijde zaten. - Dit is een logische volgorde want een brand in een autocar zal zich meestal situeren achteraan waar de motor zich bevindt. Op de achterste rijen zal de zuurstof eerst opgebruikt zijn, terwijl men vooraan nog verse lucht krijgt via de geopende buitendeur. - Bij het verlaten van de bus mogen de leerlingen niet springen, maar moeten alle treden gebruikt worden. Ze moeten afwisselend van links naar rechts lopen, zodat er steeds meer ruimte ontstaat voor de leerlingen die achter hen komen. De begeleider kan daarbij helpen. - De leerlingen moeten zo ver mogelijk van de autocar gaan staan zonder de rijweg over te steken. - De chauffeur verlaat principieel als laatste de autocar, hoewel hij bepaalde taken in verband met veiligheid kan uitvoeren zoals: * Vuurhaard bestrijden, andere weggebruikers waarschuwen. - Evacuatie kan aanvullend via de nooduitgang of de 2de deur van de autocar. Op deze manier evacueren houdt ook risico's in. * De nooddeur is meestal een kleinere deur aan de linkerzijde zonder treden en men zal vanaf de vloer van de autocar naar beneden moeten springen. * Er is aan deze zijde ook voorbijrijdend verkeer, wat een extra ongevallenrisico geeft.

Evacuatie van een autocar via de deur vooraan en achteraan Animatie evacuatie van een autocar via de deur vooraan en achteraan - De chauffeur opent de deuren (voor- en achteraan) of er wordt opdracht gegeven (vooraf afgesproken wie - welk signaal) om de deur achteraan te openen. - De begeleider vraagt de leerlingen zo snel mogelijk uit te stappen wanneer de autocar stilstaat. - Jassen en handbagage blijven achter in de autocar. - De leerlingen die aan het gangpad zitten staan op en gaan één voor één volgens het systeem van een ritsluiting naar buiten. - De leerlingen die op de achterste bank zitten staan op in de volgorde waarin ze hebben plaats genomen. - Diegenen die aan het raam zitten nemen plaats op de vrijgekomen zetels. - Bij het verlaten van de autocar houden de leerlingen die in het midden van het voertuig zitten in de gaten welke rij (vooraan of achteraan) het snelst gaat en sluiten zich hierbij aan. - Het verdere verloop van de evacuatie gebeurt zoals hiervoor beschreven. Noodsituaties: indien het toch misloopt … Indien er tijdens de reis toch iets misloopt en één of andere noodsituatie doet zich voor, is het van belang dat alle betrokken partijen (begeleider, leerlingen, chauffeur, thuisfront, …) Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 7 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse weten wat ze moeten doen om de noodsituatie zo snel mogelijk onder controle te krijgen en wat er dient te gebeuren onmiddellijk nadat de noodsituatie zich voordeed. Enkele voorbeelden van mogelijke noodsituaties: - Een aanrijding of ongeval met al dan niet ernstig gewonden. - Een motorbrand waarbij paniek uitbreekt tussen de inzittenden of waarbij gewonden vallen. - Een technisch defect (lekke band, motorpech), waardoor met niet op de plaats van bestemming of niet op tijd terug thuis raakt.

Wat moet er gebeuren om een noodsituatie zo snel mogelijk onder controle te krijgen? 1. Melden van het probleem - Blijf rustig en bespreek met de chauffeur wat er gedaan kan worden. - Alarmeer. De alarmering kan gebeuren via een claxonsignaal (dient op voorhand afgesproken te worden) of via de microfoon in de autocar. - Indien u als begeleider niet meer in staat bent te alarmeren, dient de alarmering door de chauffeur te gebeuren. - Zorg ervoor dat er geen paniek ontstaat door een zo helder mogelijk bericht te sturen zoals: "Er is een technisch probleem met de autocar. De chauffeur probeert aan de kant van de weg te stoppen. Wij gaan ervoor zorgen dat, wanneer de autocar stopt, we zo snel mogelijk uitstappen." - Verwittig de hulpdiensten (ambulance of brandweer) - 100 of 112 via GSM (kan ook door de chauffeur gebeuren). Voor een tussenkomst van de politiediensten belt u 101. Als u zich in een EU-lidstaat bevindt, kan u gratis het gemakkelijk te onthouden nummer 112 bellen. - Vermeld duidelijk de plaats waar men zich bevindt (ook in welke richting men rijdt), wat het probleem is, om welke autocar het gaat en het aantal inzittenden (leerlingen - begeleiders).

2. Evacueren van de autocar Evacuatie van de autocar via de deur vooraan. Evacuatie van de autocar via de deur vooraan en achteraan.

3. Verzamelen op de verzamelplaats De begeleiders zorgen ervoor dat de verzamelplaats buiten de risicozone ligt (ver genoeg verwijderd van de autocar en het andere verkeer). Ze zorgen ervoor dat de leerlingen op en veilige manier naar de verzamelplaats kunnen gaan, dat de leerlingen bij mekaar blijven en dat niemand de groep verlaat. De begeleider controleert - door naamafroeping - aan de hand van de aanwezigheidslijst of alle leerlingen, deelnemers geëvacueerd zijn. Deze informatie kan van belang zijn indien hulpdiensten informeren naar mogelijke slachtoffers.



Pagina 8 van 33


4. Bestrijden van het incident In iedere autocar moeten er voldoende blusmiddelen aanwezig zijn en de bestuurder dient het gebruik ervan te kennen. De begeleiders moeten zich in de eerste plaats bekommeren om de veiligheid van hun leerlingen. Zij staan gewonden bij en doen al het mogelijke om lichamelijke schade bij de deelnemers te voorkomen en te beperken. Indien er meer dan één begeleider is, en de leerlingen zijn in veiligheid kan er eventueel geholpen worden bij de bestrijding van het incident. Het is vooral de taak van de bestuurder van de autocar, om een eerste interventie uit te voeren.

Wat dient er onmiddellijk na een noodsituatie te gebeuren? 1. Opvang van slachtoffers en hulpdiensten De hulpdiensten zijn meestal niet vertrouwd met de plaats waar zij hun interventie moeten doen. Het is de taak van de begeleiders om de hulpdiensten op te vangen. Zij verschaffen informatie betreffende de omstandigheden en de gevolgen van het incident. De begeleiders geven het aantal gewonden en/ of niet geëvacueerde deelnemers door en indien mogelijk ook de plaats waar zij zich bevinden. Zij vergewissen er zich van dat de plaats van het ongeval wordt onderzocht om eventuele gewonden te vinden en te helpen evacueren.

2. Communicatie met het thuisfront De begeleider beschikt over de nodige telefoonnummers om de school te verwittigen zowel tijdens de normale schooluren als ervoor of erna of tijdens het weekend. De begeleider verwittigt zo snel mogelijk en best in de hierna genoemde volgorde de: 1. Algemeen directeur - indien niet aanwezig -> 2. Pedagogisch directeur(s) - indien niet aanwezig -> 3. Technisch adviseur coördinator of in kleinere scholen de huismeester - indien niet aanwezig -> 4. Preventieadviseur Meld het incident alleen aan de betrokken persoon ook al krijgt u eerst iemand anders aan de telefoon. Dit om paniek te voorkomen. Geef zo goed mogelijk de volgende gegevens door: - Exacte plaats van het incident - Tijdstip - Omstandigheden - hoe, wat, … - Gewonden of niet - ernst, aantal, wie - Verloop van de reddingsacties bvb gewonden in welk ziekenhuis Geef enkel feiten door en geen gissingen. Geef één of meerdere telefoon - GSM nummers door waarop de begeleiders te bereiken zijn. Deze lijnen worden opengehouden voor de communicatie met het thuisfront. Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 9 van 33


3. Organisatie van een crisiscentrum in de school De acties die vanuit de school genomen worden zijn even belangrijk als deze op de plaats van het incident. 1.Bijeenroepen van het crisisteam De algemeen directeur of bij afwezigheid de plaatsvervanger beslist of het crisisteam wordt bijeengeroepen. Het crisisteam bestaat uit personen die elk een taak toegewezen krijgen in geval van een noodsituatie: iemand verwittigt bijvoorbeeld de ouders, iemand staat in voor de begeleiding van de ouders, iemand staat de pers te woord, … Belangrijk is dat deze personen weten dat zij opgeroepen kunnen worden in geval van een noodsituatie en dat zij effectief weten wat ze op dat moment moeten doen. De algemene leiding en verantwoordelijkheid berust bij de algemeen directeur coördinator. Afhankelijk van de grootte en de organisatie van de school zullen er meer of minder personen in het crisisteam aanwezig zijn. Hou er rekening mee dat niet iedereen onmiddellijk bereikbaar is. Zie formulier: Noodsituatie : Samenstelling van het crisisteam 2. Taken van het crisisteam Algemene taken voor alle leden van het crisisteam: - Toezicht houden op het verloop van de gebeurtenissen. - Overleggen met de aanwezige crisisteamleden en eventueel met officiële instanties. - Informatie verzamelen van de autoriteiten te plaatse. - Beslissingen nemen in verband met het verdere verloop van de noodtoestand. - Verwittigen en begeleiden van de familieleden. - Organiseren van opvang van ouders in de school (lokaal, personeel, dranken, …). - Organisatie van logistieke ondersteuning: * vervoer van familieleden naar de plaats van het ongeval, begeleiding vanuit de school, gespecialiseerde psychologische begeleiding, …; * organisatie van opvang ter plaatse; * terugbrengen van leerlingen en begeleiders. - Mededelingen aan het overige personeel en leerlingen (om wildgroei van verhalen te voorkomen). - Contacten met de behandelende geneesheren en ziekenhuizen. - Contacten met de verzekeringsmaatschappij of tussenpersoon. - Na het beëindigen van de crisis alle noodzakelijke maatregelen nemen om een normaal verloop van de lessen te garanderen zowel voor de niet rechtstreeks betrokkenen als de betrokkenen. Specifieke taken van de coördinator van het crisisteam: - Coördineert het totale gebeuren. - Informeert zich over het ongeval. - Gaat na of alle externe hulpdiensten werden ingeschakeld en de betrokken overheden werden verwittigd. - Duidt iemand aan die de telefoon in het crisiscentrum zal bemannen en laat alle acties noteren. - Beslist - in samenspraak met de aanwezige teamleden - of men ter plaats gaat. Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 10 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse - Blijft in verbinding met alle betrokkenen: * begeleiders; * autocarmaatschappij - chauffeur; * hulpdiensten ter plaatse; * behandelende artsen en ziekenhuizen. - Waakt over de goede uitvoering van de taken van het crisisteam. - Laat onderzoek uitvoeren naar de oorzaak van het ongeval. - Geeft volledige medewerking aan de autoriteiten. 3. In de school wordt er een crisiscentrum opgericht In het crisiscentrum wordt er plaats voorzien voor de opvang van de ouders en de pers. Zorg er wel voor de opvang van de ouders niet in hetzelfde lokaal gebeurt als waar de pers wordt te woord gestaan. Het crisiscentrum wordt eveneens voorzien van een bemande telefooncentrale. Voorzie drank en eten voor de leden van het crisisteam en eventueel voor de familieleden. 4. Contact opnemen met de verzekeringsmaatschappij of tussenpersoon Van volgende punten kan eventueel een controlelijst gemaakt worden: - Werd er een speciale reisverzekering afgesloten? - Bij welke maatschappij? Via het interdiocesaan centrum? - Wat dekt de gewone schoolverzekering? - Wat wordt gedekt door de verzekeraar van de autocarmaatschappij? - Is de persoon die in de school verantwoordelijk is voor het afsluiten van alle verzekeringen lid van het crisisteam? Is die persoon - bij een incident - aangewezen om de contacten met de verzekeringsmaatschappij of het interdiocesaan centrum op te roepen als lid van het crisisteam? Is het mogelijk een vertegenwoordiger van de verzekeringsmaatschappij of het interdiocesaan centrum op te roepen als lid van het crisisteam. Deze persoon is best op de hoogte van de dekkingen van de polis en de mogelijkheden voor het bieden van bijstaan en hulp. - Is het inschakelen van psychologische hulp aan slachtoffers en familieleden gedekt door de schoolpolis of de speciale reisverzekering? 5. Behandeling en opvolging van traumatische ervaringen - Inschakelen van gespecialiseerde hulp - slachtofferhulp zowel voor de slachtoffers als de familieleden, maar ook voor alle andere betrokkenen. - Dit is mogelijk een taak voor de sociale dienst van de school (voor scholen die een eigen dienst hebben) of voor iemand van het Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB). - In sommige gevallen zal het noodzakelijk zijn om gespecialiseerde hulp (psycholoog, psychiater) in te schakelen. - Het is niet voldoende een eenmalig gesprek te hebben met de betrokkenen, de evolutie van het verwerkingsproces moet opgevolgd worden.



Pagina 11 van 33


Wetgeving betreffende autocars Een autocar besturen is een beroep met zeer veel verantwoordelijkheden, dat een uiterst professionele ingesteldheid vereist. Het is dus absoluut noodzakelijk dat men de elementaire veiligheidsregels respecteert. De wetgeving betreffende autocars kan u raadplegen op: http://www.wegcode.be

Snelheidsbeperkingen In België In de bebouwde kom geldt voor autocars dezelfde snelheidsbeperking als voor personenwagens: 50 km/u. Buiten de bebouwde kom is de snelheid van autocars beperkt tot 75 km/u, uitgezonderd op de volgende wegen: - Autosnelwegen, - Wegen met 2 x 2 rijstroken, met een maximum toegelaten snelheid van 90 km/u. Verkeersborden kunnen uiteraard een lagere maximumsnelheid opleggen. In het buitenland De snelheidsbeperkingen voor autocars zijn verschillend in het buitenland. Enkele voorbeelden: DUITSL. SPANJE FRANKR. ITAL. LUX. NED. __________________________________________________________________________ BEBOUWDE 50 km/u 50 km/u 50 km/u 50 km/u 50 km/u 50 km/u KOM

___________________________________________________________________________ WEG MET 4 100 km/u 90 km/u 90 km/u 100 km/u 75 km/u 80 km/u RIJSTROKEN

___________________________________________________________________________ AUTOSNEL- 100 km/u(1) 100 km/u 100 km/u(2) 100 km/u 90 km/u(3) 80 km/u WEG

(1) 80 km/u voor voertuigen zonder "Tempo 100"-machtiging, (2) 90 km/u voor voertuigen die niet aan bepaalde voorwaarden voldoen, waaronder ABS. (3) Wegen met 2 x 2 rijstrokengescheiden door een middenberm worden gelijkgesteld met autosnelwegen.

Minimumleeftijd voor het rijbewijs Een autocarchauffeur moet houder en drager zijn van een rijbewijs type D (+E als hij een aanhangwagen vervoert van meer dan 750 kg) en beschikken over een rijbewijs van medische keuring. Hij moet ook minstens 21 jaar oud zijn.

Veiligheidsafstand Artikel 18.2 van de Belgische wetgeving bepaalt dat "buiten de bebouwde kom de bestuurders van voertuigen en slepen met een maximale toegelaten massa van meer dan 7,5 ton of langer dan 7 meter, onderling een afstand moeten houden van ten minste 50 meter". Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 12 van 33


Inhalen Bij regenweer is het in België op autosnelwegen, autowegen en wegen met ten minste 4 rijstroken verboden in te halen voor bestuurders van voertuigen met een maximum toegelaten massa van 7,5 ton. Dit geldt echter niet voor het inhalen van voertuigen die gebruik maken van een baanvak voor traag verkeer en evenmin voor het inhalen van landbouwtractoren.

Rij- en rusttijden De wetgeving met betrekking tot de rijen rusttijden van autocarchauffeurs (verordening nr. 3820/85 van de Raad van de Europese Gemeenschappen) is in alle EU-lidstaten van toepassing, zowel voor nationaal als internationaal vervoer (opgelet, deze wetgeving zal binnenkort worden verstrengd). Ze is vrij ingewikkeld. In grote lijnen: - Een chauffeur mag maximaal 9 uur per dag rijden. Tweemaal per week mag hij tot 10 uur per dag rijden. - Hij mag maximaal 4 uur 30 minuten zonder onderbreking rijden, dan is hij verplicht 3 kwartier rust te nemen. Indien hij dat verkiest, mag hij 3 maal één kwartier rusten, gespreid over een periode van 5 uur en 15 minuten. De autocarbedrijven zijn niet verplicht om verscheidene chauffeurs voor een reis ter beschikking te stellen. Indien de rijtijd van de chauffeur evenwel voorbij is, moet het voertuig ofwel stoppen, of moet een andere chauffeur het stuur overnemen. Het is dus een kwestie van kiezen.

Enkele technische vereisten Veiligheidsgordels Alle nieuwe autocars die sedert 31 maart 2003 ingeschreven zijn, moeten op iedere zitplaats uitgerust zijn met veiligheidsgordels en iedere zitplaats moet voorzien zijn van een pictogram dat herinnert aan de verplichte gordeldracht. Noodhamers Noodvensters die als nooduitgang dienst doen dienen uitgerust met een inrichting voor het inwerpen van de ruit, of een inrichting om de ruit in te slaan. Deze laatste mag bestaan uit een in de onmiddellijke nabijheid van de ruit aangebrachte hamer. EHBO koffer Afhankelijk van de MTM (maximale toegelaten massa) moeten er 1 of 2 aanwezig zijn met een welbepaalde inhoud. De bestuurder is verantwoordelijk voor de inhoud, regelmatige controle en aanvulling.

Nuttige telefoonnummers Voor informatie over vermoeidheid, alcohol, drugs, geneesmiddelen... tijdens het rijden: Neem contact op met het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid, Haachtsesteenweg 1405, 1130 Brussel (tel: 02/244.15.11, fax: 02/216.43.42, e-mail: [email protected] ). Uit de catalogus op de BIVV-website (http://www.bivv.be) kan u onder andere de brochure "Reizen per autocar" downloaden. Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 13 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse Voor meer informatie over het vervoer per autocar: Voor meer details aangaande de reglementering van de rijen rusttijden, kan u steeds contact opnemen met de Federatie van Belgische Autobus- en Autocarondernemers en reisorganisatoren (FBAA) op het nummer 02/245.35.70, of zendt u een e-mail naar [email protected]. Bovendien beschikt de FBAA over een website: http://www.fbaa.be Voor informatie over personenvervoer, om een klacht in te dienen of om een inbreuk op de reglementering (rijen rusttijden, technische staat van het voertuig…) te melden: Wend u tijdens de kantooruren tot het Directoraat-generaal Vervoer te Land van de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer, dienst Wegvervoer - Personenvervoer, Kantersteen 12, 1000 Brussel (tel: 02/517.09.12 of 02/517.09.02; fax: 02/513.26.39; e-mail: [email protected] ; http://www.mobilit.fgov.be ). Voor informatie over de opleiding van begeleiders: Bij de vzw Car & Bus Opleiding (FCBO) kan u terecht voor de opleiding "Veiligheid in het leerlingenvervoer". Meer info: tel 02/ 240.16.70; fax 02/245.79.18; e-mail: [email protected]; website: http://www.fcbo.be. Voor meer informatie over de actie van de ouders uit Jurbise Op 11 juli 2000 waren de kinderen van de jeugdbeweging uit Jurbise het slachtoffer van een busongeval in Orléans. Hun ouders beslisten een actie op te zetten om de veiligheid van het vervoer van kinderen per autocar te verbeteren. Zij hielpen mee aan de totstandkoming van de brochure "Reizen per autocar" (uitgegeven door het BIVV en FBAA) en formuleerden 18 voorstellen, die te vinden zijn op het internet: http://securitedescars.multimania.com. Het is ook mogelijk om de ouders schriftelijk te contacteren: parents des enfants du patro de Jurbise, Administration communale de Jurbise, 7050 Jurbise.



Pagina 14 van 33


Schoolactiviteiten: Schoolreizen en excursies Schoolreizen en excursies Wanneer een bestemming of activiteit wordt gekozen, moet eerst nagegaan worden of ze geschikt is voor de betrokken leeftijdsgroep en of alle leerlingen de activiteit lichamelijk aankunnen. Regelmatig de leerlingen tellen kan zeker geen kwaad. Een groep op uitstap neemt een EHBO-hulptas mee (deze tas is ter beschikking in het EHBO-lokaal en wordt meegenomen in afspraak met de EHBO’er op school). Eén van de begeleiders moet noties hebben van EHBO.

Tips voor de organisatie van excursies, studiereizen, (buitenlandse) schoolreizen en sportdagen - Voorbereiding van de activiteit - Uitvoering van de activiteit - Bij ongeval

Voorbereiding van de activiteit - Onderzoek tijdig of de voorgenomen activiteit gedekt is door de verzekeringspolissen van de school (informatie hierover kan best schriftelijk of per fax gevraagd worden aan de verzekeringstussenpersoon). - Sluit een polis REISBIJSTAND af voor verplaatsingen in het buitenland. - Zorg voor een goede verzekering van de vrijwilligers die meegaan voor toezicht. Controleer of zij als verzekerden zijn opgenomen in uw polissen of vraag een uitbreiding. Belangrijk zijn een aansprakelijkheidsverzekering en een ongevallenverzekering. - Ga na of er op de plaats van bestemming specifieke reglementen van kracht zijn of bepaalde instructies dienen nageleefd te worden. Dergelijke info kan bekomen worden bij de Diensten van Waters en Bossen en bij de gemeentebesturen (dit is zeker nodig in gebieden waar hondsdolheid voorkomt zoals in de Oostkantons en het Duitse gebied rondom). Voor het buitenland kan dit via de Nationale Verkeersbureaus en/of de plaatselijke V.V.V.-diensten, soms ook het Ministerie van Buitenlandse Zaken. - Neem contact met de sportfederaties voor de richtlijnen betreffende sporten zoals kajakken, speleologie, bergtochten, e.a. en improviseer dergelijke activiteiten nooit. - Neem vooraf inlichtingen betreffende gezondheidsrichtlijnen (mee te nemen geneesmiddelen, noodzakelijke of nuttige vaccinaties,…), zeker wanneer het gaat om niet-alledaagse bestemmingen (informatie via de Nationale Verkeersbureaus, de Buitendiensten van de Administratie Gezondheidszorg van het Departement W.V.C. van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en/of de plaatselijke V.V.V.-diensten naargelang van het land volstaat de vermelding, Syndicat d'Initiative, Tourist Office, Verkehrsamt of V.V.V. gevolgd door de naam van de gemeente of de stad en het Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 15 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse land, soms ook het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Tropisch Instituut, e.d.m.). - Informeer de ouders en de deelnemers over het doel van de tocht, de nodige uitrusting, het proviand, wie de tocht begeleidt, de kosten en het zakgeld, plaats en uur van vertrek en van thuiskomst. - Hou bij het uitwerken van een activiteit rekening met het lichamelijk prestatievermogen, de eventuele gezondheidsproblemen van de individuele leerlingen (voornamelijk bij de zwakken voor wat de bloedsomloop en de ademhaling aangaat) en met hun sociaal gedrag. Eventueel de huisarts raadplegen of een attest vragen. Neem ter zake contact met het Centrum voor Leerlingenbegeleiding. - Vergeet niet de ouders een geneesmiddelenfiche te laten invullen; zorg ervoor dat de deelnemers hun SIS-kaart meehebben. - Zorg ervoor dat de begeleiders voor het vertrek weten wie zij kunnen bellen wanneer zich tijdens de uitstap een ongeval zou voordoen, een kind zou "verloren" zijn of zich een ander incident zou voordoen waarvoor bijkomende hulp nodig is. - Zorg ervoor dat de begeleiders beschikken over een lijst van de deelnemers met naam, adres en telefoonnummer, nummer van identiteitskaart of paspoort. - Zorg ervoor dat de leerlingen lichamelijk goed voorbereid zijn op de activiteit. - Maak vooraf aan al wie het behoeft een contact-telefoonnummer (eventueel faxnummer) bekend dat alle informatie verzamelt en verstrekt en dat altijd bereikbaar is (school, verblijfscentrum, GSM-nummer begeleider, …). - Stippel een goede weg uit rekening houdend met vochtigheid, niveauverschillen, zonnestraling, rustplaatsen, verkeersdrukte e.d.m. - Bij de keuze van de wegen: * actuele en voldoende gedetailleerde kaarten gebruiken, kaarten met een schaal 1/25000 zijn doorgaans goed bruikbaar * alleen wegen uitkiezen, die op de kaart of in de wandelgids én op het terrein aangeduid zijn * rekening houden met de gesteldheid (vochtigheid, steilheid, zon). - Stel een tijdschema op (heen- en terugweg, pauzes en reserve- of buffertijd) rekening houdende met de wandelsnelheid en volg dit schema. - Neem het tijdschema van de tocht op in het voorbereidingsplan en voorzie een reserve aan tijd. - Bereken tijdens de voorbereiding samen met de leerlingen en met behulp van de kaart de benodigde tijd. Hou daarbij rekening met horizontale afstanden en met het overbruggen van hoogteverschillen. Als grove vaste regel voor beklimmingen in groep gelden de volgende waarden: a) 1 uur voor 4 km horizontale afstand (1 km - 15 min.) b) 1 uur voor 400 m beklimming (100 m - 15 min.) * bergaf geldt de waarde: 1 uur voor 500 m of 100 m per blok van 12 min) * In overwegend vlakke omgeving kan men het hoogteverschil veronachtzamen, in zeer steile omgeving hoeft men het horizontale weggedeelte niet in acht nemen bij de berekening. - Zorg er voor dat de groep de tocht kan beëindigen voor het invallen van de Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 16 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse duisternis. - Maak afspraken betreffende geluids- en ander signalen die aangeven dat verzameld moet worden, hoe een weg overgestoken wordt,… en oefen deze in. - Informeer de leerlingen betreffende de naleving van de wegcode, het verbod om de reisweg of de groep te verlaten, noodprocedures, manoeuvres op gevaarlijke plaatsen in het verkeer (oversteken,…), instructies betreffende zwemmen, gevaar voor hondsdolheid, vuur in bos, heide of woud, insecten,…afhankelijk van bestemming en reisweg. - Deel tijdschema (reisweg, pauzes en reserve) en te volgen weg mee aan de school, contacttelefoon en eventueel de verblijfplaats. - Ga vooraf na waar hulp kan gezocht of opgeroepen kan worden (eventueel op kaart aanduiden). - Zorg voor voldoende begeleiding (leraren, stagiairs, ouders,…). - Mogelijk is het meegeven van GSM aan de begeleiding wenselijk. - Maak enkel gebruik van hotels, pensions, vakantiehuizen ,… waarvan de veiligheid in orde is en organiseer zo nodig de eerste dag van het verblijf een evacuatieoefening. - Breng de Belgische Ambassade of het Belgisch Consulaat op de hoogte van uw aankomst en verblijfplaats wanneer reizen gemaakt worden in minder gebruikelijke landen (het voormalige Oostblok, Afrika of Azië)

Uitvoering van de activiteit - De leraar gaat gedurende de gehele tocht vooraan en bepaalt de weg, de pauzes en voornamelijk het tempo. Voor het tempo zijn de leerlingen met de kleinste uithouding en lichamelijk prestatievermogen de maatstaf. Laat die dus het liefst onmiddellijk de leraar volgen. - Controleer regelmatig het aantal leerlingen, ook op het einde van de tocht en zeker bij pauzes of oponthoud. - Bijkomende begeleidende personen wandelen in geen geval bij de leraar vooraan, maar ergens tussenin of aan het einde van de groep. - Twee à drie lichamelijk krachtige, doorzettende en te vertrouwen leerlingen (eventueel in opvallende kleding) vormen het slot. Ze hebben de duidelijke opdracht geen enkele leerling achter zich te laten wandelen en bijzonderheden onmiddellijk aan de leraar te melden. - Las een eerste korte rust in na 10 à 20 minuten wandelen. Dit schept de gelegenheid kleine probleempjes met kleding, schoeisel en rugzak op te lossen. - De begeleidende leraar luistert naar mogelijke bezwaren en zorgt ervoor de minder knappe stappers vooraan te loodsen en de snellere een zinvolle opgave toe te vertrouwen (bijv. helpen dragen van de rugzak,…). - Las een langere pauze in op een veilige plaats na 60 à 90 minuten voor leerlingen van het basisonderwijs en na 90 à 120 minuten voor oudere leerlingen - Kijk met medewerking van allen de rustplaats na op verloren voorwerpen en zorg dat alles opgeruimd is. - Keer terug naar het vertrekpunt of zoek beschutte plaatsen op bij verslechtering van het weer (daling van de temperatuur of onweer) of bij uitputting van de leerlingen (een aanwijzing is de vaststelling dat het nodig is om steeds meer pauzes in te lassen). - Op druk bereden wegen zonder voetpad moeten de leerlingen achter elkaar lopen, links van de rijbaan en zo dicht mogelijk bij de rand. De begeleiders of leerlingen die Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 17 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse vooraan en achteraan lopen dragen best visueel contrastrijke kleding (bijv. fluorescerende kleding en reproreflecterende armbandjes zijn te verkrijgen bij de preventieadviseur), ...). - Tussen het vallen van de avond en het aanbreken van de dag (en overdag bij slechte zichtbaarheid) moet de groep ook verlicht zijn (als zij de rijbaan volgt) - Duid de vordering van de tocht aan op de kaart. - Zorg ervoor dat de deelnemers geen stenen werpen en/of steenlawines veroorzaken.

Bij ongeval - paniek vermijden - leerlingen verzamelen - ongeval laten melden aan de hulpdiensten (door één van de begeleiders of door twee betrouwbare leerlingen of door een passerende volwassene) Op papier volgende informatie meegeven: * plaats van het ongeval; * wat er gebeurd is; * hoeveel gekwetsten er zijn; * aard van de kwetsuren, welke maatregelen er werden genomen; * telefoonnummer contacttelefoon en school; - Zorg ervoor dat de personen die de hulpdiensten hebben verwittigd ook bevestigen dat zij hun opdracht hebben uitgevoerd. - Verwittig, zonder onnodig paniek te creëren, zo vlug mogelijk de school.



Pagina 18 van 33


Verkeer: Vervoer met de wagen Vervoer met de wagen Carpoolen Bij carpoolen stellen ouders, grootouders, leerkrachten, ... de lege plaatsen in hun wagen ter beschikking aan kinderen uit de buurt die naar dezelfde school gaan. Door carpoolen te stimuleren, kan de verkeersdrukte en dus de onveiligheid in de omgeving van de school aanzienlijk worden verminderd. Hetzelfde aantal mensen raakt immers met minder auto's op de plaats van bestemming. Een positieve discriminatie van carpoolers kan door het inrichten van carpoolparkeerplaatsen kort bij de schoolingang. Spreek hierover de gemeente aan. Langzaam Verkeer heeft een handleiding uitgewerkt met concrete info over hoe men een carpoolproject kan opstarten. De handleiding is betalend. Meer info: tel. 016 23 94 65 of website: http://www.langzaamverkeer.be

Hoeveel kinderen mag je vervoeren in een personenwagen? Een kind per zitplaats is toegelaten. Vanaf 1 september 2005 moet elk kind beschikken over een "volwaardige plaats" in de wagen. Het is aanbevolen om kinderen tot 12 jaar te vervoeren in een goedgekeurd bevestigingssysteem, dat aangepast is aan hun grootte en gewicht.

Mogen kinderen voorin zitten? Alle kinderen, ook jonger dan 12 jaar, mogen voorin plaatsnemen op voorwaarde dat ze goed vastgemaakt worden.

Verzekeringen Voor de meerijdende kinderen blijft de schoolverzekering geldig op de schoolweg, zelfs als er een omweg wordt gemaakt om hen op te pikken. Schoolweg De schoolweg is de weg naar de school of naar een andere plaats waar het schoolleven plaatsvindt, en natuurlijk ook de weg terug. Hij maakt echter geen deel uit van het schoolleven omdat men dan niet onder het gezag of toezicht staat of moest staan van de directie, haar plaatsvervanger of vertegenwoordiger. Het begrip schoolweg wordt geïnterpreteerd naar analogie van het begrip arbeidsweg in de wetgeving op de arbeidsongevallen. De schoolweg is dan het normale traject dat de leerling moet afleggen om zich van zijn verblijfplaats te begeven naar de school of de plaats waar de schoolactiviteit plaatsvindt, en omgekeerd. Hij begint wanneer de drempel van de woning overschreden wordt en eindigt aan de drempel van de school. Belangrijk is ook dat Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 19 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse het 'normaal' zijn van dit traject zowel een geografisch aspect (de weg die genomen wordt) als een tijdsaspect (de tijd die erover gedaan wordt) vertoont. Wordt er van het normale traject afgeweken, dan moet dit verantwoord zijn en te wijten aan overmacht. In de arbeidsongevallenwet zijn een aantal uitbreidingen voorzien die ook gelden voor de leerlingen op de schoolweg. De belangrijkste zijn carpooling en het wegbrengen/ophalen van kinderen: - carpooling: wanneer leerlingen met één wagen naar verschillende scholen gebracht worden, geldt de geheel afgelegde weg als schoolweg; - het wegbrengen of ophalen van kinderen naar of van de kinderopvangplaats of school. Een kind dat zijn broer of zus ophaalt in een andere school om samen naar huis te gaan, bevindt zich op de schoolweg. Wanneer de kinderen na schooltijd naar hun grootouders gaan en daar wachten tot zij opgehaald worden door hun ouders, moet dit traject als schoolweg beschouwd worden. Voorbeelden van trajecten die als schoolweg beschouwd worden: - door werken is de Kerkstraat afgesloten voor alle verkeer. Een kind is hierdoor verplicht een omweg te maken van 3 km. Zolang de Kerkstraat is afgesloten, zal deze omweg als 'normaal' aanzien worden. Voorbeelden van trajecten die niet als schoolweg beschouwd worden: - een 17-jarige jongen fietst na schooltijd naar de school van zijn vriendinnetje en brengt haar eerst naar huis alvorens zelf naar huis te gaan. Noch de school, noch de woning van zijn vriendin zijn gelegen op het normale traject (zelfs niet wanneer hij dit iedere schooldag zou doen); - leerlingen die na de school of na de examens blijven rondhangen in de stad, bevinden zich niet op de schoolweg: het traject moet ook immers normaal in tijd zijn; - de leerling is reeds thuis en stelt vast dat hij een boek vergeten is en fietst terug naar school. Dit is niet langer de schoolweg. Belangrijk om weten is dat ieder ongeval apart wordt bekeken en dat alle elementen van belang zijn om te oordelen of het een ongeval in het schoolleven of op de schoolweg is. Controleer steeds of de eigenaar van de wagen de verplichte verzekering burgerrechtelijke aansprakelijkheid auto afgesloten heeft! Wanneer leerkrachten, op vraag van de school, instaan voor het vervoer van leerlingen met hun eigen wagen, is het aangewezen dat de school hiervoor een verzekering omnium in opdracht auto sluit. Schoolleven Onder schoolleven dienen alle schoolse en buitenschoolse activiteiten, die verband houden met de onderwijsinstelling, begrepen te worden. Het maakt niet uit of ze plaatsvinden in of buiten de instelling, tijdens of buiten de schooluren of -dagen, in België of het buitenland. Ook gewone onderhoud- of kleine herstellingswerken worden met het schoolleven gelijkgesteld. De leerlingen, personeelsleden (leerkrachten, gesubsidieerd en nietgesubsidieerd administratief personeel) en andere aangestelden bevinden zich in het schoolleven zolang zij onder het gezag of het toezicht staan of moesten staan van de directie, haar plaatsvervanger of vertegenwoordiger. Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 20 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse De activiteiten die berusten op privé-initiatief, behoren dus niet tot het schoolleven. Ook niet als de school hiervoor bepaalde lokalen ter beschikking stelt. Ook niet als er leerkrachten 'uit sympathie' aanwezig zijn. De schoolweg maakt geen deel uit van het schoolleven. Voorbeelden van activiteiten die tot het schoolleven behoren: - de school organiseert een bal en vraagt leerlingen om de zaal klaar te zetten; - verplaatsing naar het zwembad, schoolreis, bosklassen, een bedrijfsbezoek, een sportdag ... georganiseerd door de school; - de "rij" die door leerkrachten begeleid wordt; - een leerkracht volgt in opdracht van de directie een bijscholingscursus; - deelname aan vergaderingen in opdracht (v.b. in kader van de werking van de nieuwe scholengemeenschap, vergaderingen in de 'vakantie' ter voorbereiding van het nieuwe schooljaar); - opgelegde permanentie tijdens de 'vakantie' voor de inschrijvingen van het nieuwe schooljaar. Voorbeelden van activiteiten die niet tot het schoolleven behoren: - leerlingen organiseren een studentendoop, fuif en waarbij doorgaans geen betrokkenheid van de school is. Privé-leven Dit is elke levenssituatie die niet voortvloeit uit een beroepsactiviteit.

Het getuigschrift van rijgeschiktheid Geregeld gebeurt het dat personeelsleden of leerkrachten van scholen leerlingen vervoeren met hun persoonlijk voertuig. De vraag rijst of leerkrachten die deze vervoersdiensten uitvoeren al dan niet in bezit dienen te zijn van een getuigschrift van rijgeschiktheid. Reglementering De voorheen bestaande reglementering betreffende de medische vereisten inzake het rijbewijsnoot (KB geneeskundige schifting 1991) werd gewijzigd door het KB van 23 maart 1998 (het nieuwe KB Rijbewijzen)noot waarin de nieuwe regeling wordt uitgewerkt die in werking trad op 1 oktober 1998. Dienaangaande kan terloops worden opgemerkt dat het vroegere attest van medische schifting werd vervangen door een getuigschrift van rijgeschiktheid, afgeleverd door een bevoegd arts en normaal geldig voor een termijn van 5 jaar. In het bijzonder is hier het artikel 43 van het KB van 23 maart 1998 relevant. Dienen immers overeenkomstig artikel 43 een geneeskundig onderzoek te ondergaan en in het bezit te zijn van een getuigschrift van rijgeschiktheid: De bestuurders van voertuigen in het kader van een van onderstaande vervoersdiensten: 1° de diensten voor geregeld, bijzondere vormen van geregeld en ongeregeld vervoer, respectievelijk bedoeld in de artikelen 3, 11 en 14 van de besluitwet van 30 december 1946 betreffende het bezoldigd vervoer van personen over de weg met Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 21 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse autobussen en met autocar; 2° de taxidiensten bedoeld in artikel 1, § 1 van de wet van 27 december 1974 betreffende de taxidiensten; 3° de verhuurdiensten met chauffeur bedoeld in artikel 1 van het koninklijk besluit van 19 maart 1975 betreffende de diensten voor het verhuren van voertuigen met chauffeur; 4° het vervoer van personeel georganiseerd en uitgebaat door een werkgever met eigen, gehuurd of in leasing genomen materieel en op eigen verantwoordelijkheid; 5° het vervoer georganiseerd en uitgebaat door fysieke of rechtspersonen ten behoeve van hun cliënteel; 6° de ambulance- en vervoerdiensten georganiseerd ten behoeve van hospitalen, klinieken, rust -, verzorgings - en hersteltehuizen, inrichtingen voor gerechtelijke plaatsing van minderjarigen en medisch - pedagogische instellingen; 7° het bezoldigde leerlingenvervoer. Vervoer van personeel Hieronder verstaat men het vervoer van personeel, georganiseerd door de werkgever onder de volgende voorwaarden: - de vervoerdienst wordt ingericht en geëxploiteerd door de werkgever; - onder diens verantwoordelijkheid; - met eigen, gehuurd of in leasing genomen materieel; - ten behoeve van zijn personeel; - zonder dat hiervoor een geldelijke of bezwarende last voor het personeel voortvloeit. Een leraar die enkele collega's in zijn eigen wagen meeneemt naar een cursus of een vergadering valt niet binnen de voornoemde categorie van bestuurders en moet bijgevolg geen medisch onderzoek ondergaan. Hetzelfde geldt overigens ook voor werknemers die deelnemen aan een carpool. Vervoer van leerlingen Artikel 43 is hieromtrent bijzonder summier en stelt dat de bestuurder die ingeschakeld is in het "bezoldigd leerlingenvervoer" een geneeskundig onderzoek dient te ondergaan. Maar wanneer kan men juist spreken van "bezoldigd leerlingenvervoer". Kan men stellen dat de leerkracht die in de hierboven geschetste omstandigheden leerlingen vervoert een vervoerdienst uitvoert in het kader van het bezoldigd leerlingenvervoer? Aangezien de wet geen uitsluitsel geeft, werd de vraag voorgelegd aan het Ministerie van Verkeer en Infrastructuur. De administratie is van oordeel dat leerlingenvervoer als bezoldigd dient te worden beschouwd van zodra de leerlingen een of andere vorm van betaling verrichten voor het vervoer. Het is, aldus het Ministerie, niet de bezoldiging van de leerkrachten die hier van belang is, maar wel het feit dat de bezoldiging gebeurt door de leerlingen. Uiteraard kan het antwoord slechts als een aanbeveling of interpretatie gelden maar geenszins gelijkgesteld worden met een bindende wettelijke norm of een uitspraak van een rechtbank. In geval van betwisting (bijvoorbeeld naar aanleiding van een verkeersongeval) zal enkel de rechter een definitief oordeel kunnen vellen en beslissen of er in het concrete geval al dan niet een getuigschrift van rijgeschiktheid vereist was. Leerkrachten die sporadisch leerlingen meenemen met hun eigen wagen, bijvoorbeeld naar aanleiding van een schooluitstap, zullen geen medisch onderzoek moeten ondergaan en Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 22 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse moeten geen attest van rijgeschiktheid hebben wanneer zij voor de vervoersdienst geen vergoeding van de leerlingen ontvangen. Wat met de verzekering? Gezien de BA Autopolis verplicht is, moet de school hiervoor geen bijkomende verzekering afsluiten. De leerkracht heeft uiteraard een BA-verzekering afgesloten voor zijn wagen. De leerkracht doet er wel best aan om aan zijn verzekeraar mee te delen dat hij is ingeschakeld in het leerlingenvervoer van zijn school of dat hij regelmatig personen vervoert met zijn eigen wagen. De polisvoorwaarden voorzien immers in een meldingsplicht ingeval van een wijziging van de omstandigheden die een verzwaring van het risico zouden kunnen uitmaken. In functie hiervan zal de verzekeraar uitmaken in hoeverre het gebruik nog gekwalificeerd kan worden als "privé gebruik" dan wel dat er sprake is van "beroepsgebruik". Hoe dit gebeurt en in welke mate dit eventueel resulteert in een hogere premie, zal bij elke verzekeringsmaatschappij verschillend zijn.

Procedure Veiligheid Schoolreizen 1. Melding schoolreizen:

Vul het document “ Melding schoolreizen” in. Deponeer in brievenbus aan lokaal 009

2. Voorbereiding schoolreizen:

• Neem de infobrochure “Schoolreizen en veiligheid” door. • Vul het document”Controlelijst voorbereiding excursie” in. Deponeer in brievenbus aan lokaal 009 • Zorg ervoor dat je de geneeskundige gegevens van de leerlingen verzamelt. Neem een kopie en hou deze bij, waar je ook gaat.

• Zorg ervoor dat je de GSM nummers van de leerlingen verzamelt. Neem een kopie en hou deze bij, waar je ook gaat.

3. Vertrek:

• Vul een aanwezigheidslijst in. Deponeer in brievenbus aan automatisch groen hekken • Vul het “ Reisformulier “ in. Deponeer in brievenbus aan automatisch groen hekken



Pagina 23 van 33


4. Gedurende de reisweg / ter plaatse: 4.1.1. Nood ( brand, verkeersongeval, ongeval,….) :

• Blijf rustig. • Verwittig eerst de hulpdiensten: zie noodnummers. • Verwittig de school: tijdens de schooluren: secretariaat buiten de schooluren: directie • Bij transport van leerling naar ziekenhuis/dokter : Steeds onder begeleiding van een leerkracht. Geef de medische inlichtingenfiche af aan de arts. • Blijf in contact met de school: Spreek op geregelde tijdstippen af om telefonisch contact te houden 4.1.2. Diefstal / overval / vandalisme

• Blijf rustig • Wanneer het slachtoffer gewond is : Verwittig eerst de hulpdiensten: zie noodnummers Laat proces verbaal opmaken door de politie en vraag een kopie. Bij transport van leerling naar ziekenhuis/dokter : Steeds onder begeleiding van een leerkracht. • Wanneer het slachtoffer niet gewond is: Verwittig politie en laat proces verbaal opmaken en vraag een kopie. De verplaatsing van de leerling naar het politiebureau : Steeds onder begeleiding van een leerkracht. • Verwittig de school: tijdens de schooluren: secretariaat buiten de schooluren: directie • Blijf in contact met de school: Spreek op geregelde tijdstippen af om telefonisch contact te houden 4.1.3. Leerlingen zijn in groep alleen op stap: • Zorg dat de leerlingen hun verantwoordelijke leraar kunnen bereiken en omgekeerd. • Leg aan de leerlingen de procedure uit: In geval van nood, pech, overval,….: 9 Blijf rustig 9 Blijf in groep 9 Verwittig uw verantwoordelijke leraar: Waar ben je? straat, nummer, park, museum,… Zijn er gekwetsten? Hoeveel? Wie? Ernstig? 9 Enkel bij ernstig ongeval ( lichamelijke schade ): Verwittig zelf de hulpdiensten GSM nummer 112. Vraag naar welk ziekenhuis zij de leerling transporteren. 9 Minstens één medeleerling gaat mee met de ziekenwagen / politie. Deze leerling houdt contact met de verantwoordelijke leraar. Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 24 van 33

• •

• •

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse 9 De rest van de groep spreekt af met een leerkracht voor het verder verloop van de reis. De verantwoordelijke leraar gaat naar het ziekenhuis en hij houdt contact met de collega’s. Verwittig de school: tijdens de schooluren: secretariaat buiten de schooluren: directie Blijf in contact met de school: Spreek op geregelde tijdstippen af om telefonisch contact te houden De andere leerkrachten pikken de rest van de groep op.



Pagina 25 van 33


Noodsituatie Samenstelling van het crisisteam + noodnummers Functie - naam Algemeen noodnummer België

100

Algemeen noodnummer Verenigd Koninkrijk Algemeen noodnummer Frankrijk Brand Ziekenwagen

18 15

Algemeen noodnummer Tsechië Brand Ziekenwagen

150 155

Politie België

101

Politie Verenigd Koninkrijk

999

Politie Frankrijk

17

Politie Tsechië

158

Algemeen Europees noodnummer GSM

112

999

Taak Algemeen directeur

Pedagogisch directeur Technisch adviseur coördinator

Preventieadviseur

Leerlingensecretariaat Administratief secretariaat Vertegenwoordiger autocarmaatschappij

Coördinator – Contact met plaats van het ongeval Contact media Praktische organisatie crisiscentrum Onderzoek naar ongeval – interventie Verwittigen ouders Contact verzekering,….. Via contact met chauffeur

Tel. School

Tel. Privé

GSM

003255233839

003255211347

0032477527584

003255233838 003255233895

003255211219 nihil

0032495523247 0032476337915

003255233895

nihil

0032476337915

003255233892 003255233810

003256649827 003256649827

Opmerking: Afhankelijk van de grootte en de organisatie binnen de school zullen er minder of meer personen in het crisisteam aanwezig zijn. Belangrijk is dat alle op deze lijst vermelde personen weten dat zij in geval van een incident kunnen opgeroepen worden en dat zij weten wat hun taak zal zijn.



Pagina 26 van 33


Schoolreizen / Uitstappen Contactgegevens voor noodgevallen en medische info over een kind M V Geslacht

Naam van kind

Geboortedatum

Naam van ouder/voogd

Naam van ouder/voogd

(

)

(

thuis

)

werk

(

)

(

thuis

)

werk

Adres

Adres

Postcode en plaats

Postcode en plaats

Alternatieve contactgegevens voor noodgevallen Eerste contactpersoon voor noodgevallen

Tweede contactpersoon voor noodgevallen

(

(

)

(

)

werk

thuis

)

(

thuis

)

werk

Adres

Adres

Postcode en plaats

Postcode en plaats

Medische informatie Bloedgroep/rhesufactor: Naam huisarts:

Telefoonnummer:

Vroegere ziekten/heelkundige ingrepen Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 27 van 33


Allergieën/speciale zorgbehoeften geneesmiddelen: stoffen of levensmiddelen: Uw kind heeft:

astma

andere: epilepsie hartkwaal huidaandoening

suikerziekte

andere aandoening: Moet het kind tijdens de schoolreis medicatie innemen? Ja

Neen

medicatie

hoeveel/wanneer

reden

Werd het kind gevaccineerd tegen klem ( tetanus ):

Neen

Ja ,

wanneer:……………………………………………… Kan het kind zwemmen: Ja Neen Mag het kind bepaalde sporten niet uitoefenen en waarom: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Ik geef hierbij toestemming: a. Voor alle medische handelingen, operatieve ingrepen, röntgenfoto's, laboratoriumonderzoek, anesthesie en andere medische procedures die in ziekenhuizen en zorginstellingen op mijn kind kunnen worden toegepast, voor zover deze worden uitgevoerd of voorgeschreven door de dienstdoende arts en/of zorgverlener. Ik maak geen gebruik van mijn recht op geïnformeerde toestemming voor behandeling. Deze verklaring van afstand is alleen van toepassing als de ouders of voogd van mijn kind in noodgevallen niet kan worden bereikt. b. Aan de begeleiders van de schoolreis om de gegevens van bovenstaand document te gebruiken om medische redenen en in functie van de schoolreis ( Wet op de privacy ). Handtekening van ouder/voogd

Datum

Ik geef mijn kind toestemming mee te gaan op schooluitjes. Handtekening van ouder/voogd Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Datum Pagina 28 van 33


REISFORMULIER in te vullen voor vertrek ) Bij vertrek: deponeren in de bus op de fietsenstalling. ) Aanwezigheidslijst in bijlage. Datum : ........................................................................................................................................................................ Verantwoordelijke: ..............................................................................................................................................

Deelnemers -

Klassen:.............................................................................................................................................................

-

Begeleiders: ...................................................................................................................................................

-

Beschikbaar GSM-nummer: .....................................................................................................................

-

Tijdstip van vertrek: ....................................................................................................................................

-

Totaal aantal leerlingen: .................................

-

Totaal aantal begeleiders: ................................

Bestemming -

Plaats: .............................................................................................................................................................

-

Adres: ..............................................................................................................................................................

-

Telefoon: .........................................................................................................................................................

-

Contactpersoon: ...........................................................................................................................................

Gegevens autocar -

Autocarmaatschappij: ...............................................................................................................................

-

Nummerplaat autocar: .............................................................................................................................

-

GSM van chauffeur: ....................................................................................................................................

Voorziene terugkomst -

Datum: ...........................................................................................................................................................

-

Uur: ..................................................................................................................................................................

-

Wie verwittigen bij laattijdige aankomst: Directie (0032477527584 ) .....................................

Vergeet niet mee te nemen -

EHBO koffer GSM Lijst met telefoonnummers leerlingen Medische fiche leerlingen Aanwezigheidslijst/deelnemerslijst/reisformulier Tochtbeschrijving / reisplanning Documenten voor leerlingen



Pagina 29 van 33


Controlelijst voorbereiding excursie GEPLANDE ACTIVITEIT:…………………………………………………………………… Controlelijst ingevuld door: Datum: J 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 11.1 11.2 11.3 11.4 11.5 11.6 11.7 12 13 14 15 15.1

N

nvt

Werd de reglementering desbetreffende van het departement onderwijs gevolgd ( aantal begeleiders,soort activiteit, …..) ? Is de voorgenomen activiteit gedekt door de schoolverzekering? Werd er een polis ”reisbijstand voor groepen” afgesloten voor verplaatsingen in het buitenland? Werd er voor de vrijwilligers die meegaan voor toezicht een ongevallenverzekering afgesloten? Werd er geïnformeerd naar de plaatselijke reglementering, en kan deze worden opgevolgd? Indien sportactiviteiten: Heeft men voldoende informatie en instructies gekregen van de sportfederatie? Werd er informatie ingewonnen over gezondheidsrichtlijnen zoals noodzakelijke geneesmiddelen of vaccinaties? Is het aantal begeleiders voldoende? Werd er rekening gehouden met het lichamelijk prestatievermogen of eventuele gezondheidsproblemen van individuele leerlingen? Werden de leerlingen voorbereid op de eventuele fysieke inspanningen of toe te passen technieken? Werden de ouders geïnformeerd over: - het doel van de excursie - de nodige uitrusting - het proviand - de begeleiding - de kosten - het zakgeld - de plaats en het uur van vertrek en thuiskomst Werd er aan de ouders een telefoonnummer -eventueel faxnummer bekend gemaakt waarop altijd iemand te bereiken is. Hebben de ouders een geneesmiddelenfiche ingevuld? Hebben de deelnemers hun SIS-kaart, World Assistance kaart (of gelijkwaardig) bij? Beschikken de begeleiders over een lijst van de deelnemers met: - naam en adres



Pagina 30 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse 15.2 15.3 15.4 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 26.1 26.2 26.3 26.4 26.5 26.6 26.7 26.8 26.9 27 28 29

- nummer van identiteitskaart en/of paspoort - telefoonnummer van de te contacteren persoon - Engeland: lijst van 16 jarigen. Weten de begeleiders wie ze kunnen bellen ingeval er zich een incident zou voordoen? Weten de begeleiders waar er onderweg hulp kan gezocht of opgeroepen worden? Kan de school de begeleiders continu bereiken? Werd er bij het uitstippelen van de route rekening gehouden met vochtigheid, niveauverschillen, zonnestraling, rustplaatsen, verkeersdrukte, hoogte van de bussen, wielbasis,…? Zijn de aangewende stafkaarten of wandelgidsen nog actueel? Werden alleen deze wegen gekozen die op de kaart of in de wandelgids en op het terrein aangeduid zijn? Is het voorziene tijdschema haalbaar ( heen – terugweg, pauzes en reservetijd)? Is de tocht beëindigd voor de duisternis valt? Is de contactpersoon in de school op de hoogte van het tijdschema en de te volgen weg? Werden er afspraken gemaakt i.v.m. geluidssignalen voor verzamelen, oversteken van een weg ,…? Werden de leerlingen ingelicht over: - het verkeersreglement ( vb gevaar bij uitstappen Verenigd Koningrijk - het verbod om de reisweg of de groep te verlaten - de noodprocedures ( vb. in geval men de weg kwijt raakt,….) - verboden manoeuvres op bepaalde plaatsen - instructies betreffende het zwemmen - gevaar voor hondsdolheid - vuur in het bos, woud of heide - mogelijk aanwezige insecten - instructies betreffende het fietsen ( reflecterende vestjes meenemen ) Zijn de hotels, pensions, vakantiehuizen,… veilig? Ev. Attesten? Zijn de evacuatiewegen in de verblijfplaats bekend? (evacuatieoefening) Werd, voor minder gebruikelijke buitenlandse reizen, het Belgisch Consulaat of de Belgische Ambassade, op de hoogte gebracht van de aankomst en verblijfplaats van de groep?



Pagina 31 van 33


EHBO (reis EHBO-koffer meenemen van op school )

1. Doel De eerste zorgen toedienen conform de wettelijke bepalingen

2. Wanneer uitvoeren? Zo snel mogelijk na ieder ongeval.

3. Beschrijving Iedere begeleider is verantwoordelijk voor het helpen van mensen in nood.

4. Kleine kwetsuren: 4.1 Omschrijving: Kleine snijwonden (niet te diep of te groot), schaafwonden, brandwonden van kleine aard ( vb. soldeerbout),… 4.2 Verzorging: Ter plaatse behandelen; 1. De wonde laten uitwassen, 2. Ontsmetten of inzalven. 3 .Verband aanbrengen 5.Grote kwetsuren: Direct de hulpdiensten/dokter verwittigen 5.1. Omschrijving Grote snijwonden, pletwonden, breuken, verstuikingen, val hoger dan 2m, val met bewustzijnsverlies,… 5.2. Verzorging: Grote snijwonden, pletwonden enz, Afwinden om niet teveel bloedverlies te hebben. Slagaders zeker afbinden Breuken, verstuikingen, val hoger dan 2m, val met bewustzijnsverlies, enz, Ter plaatse laten zitten of liggen en de hulpdiensten verwittigen (telefoon ). Zeker niet laten rechttrekken , omkeren,……. Zorgen dat de gekwetste vrij kan ademen. Laten ophalen door een ziekenwagen! Glorieuxlaan 30 9600 RONSE


Pagina 32 van 33

Katholiek Secundair Onderwijs – Ronse Noodnummers in het buitenland EUROPA

Ambulance

België

Brandweer 100

Politie

Europees hulpnummer

101

112

Bosnië en Herzegovina

112

Bulgarije

112

Denemarken

112

Duitsland

110

112

Estland

03 (in Tallinn 003)

01 (in Tallinn 001)

112 02 (in Tallinn 002)

Finland

112 112

Frankrijk

18

17

112

100

112

Griekenland

166

199

Groot-Brittannië

999

999

Hongarije

04

Ierland

999

112 07

112

999

112

IJsland

112

Italië Kroatië

94

Letland

03

115

113

112

93

92

112

02

112

Liechtenstein

112

Litouwen

03

02

112

Luxemburg

112

113

112

Macedonië

94

92

112

Nederland

112

Noorwegen

113

110

112

112

Oekraïne

03

01

02

112

Oostenrijk

144

122

133

112

Polen

999

998

997

112

Portugal

115

115

112

93

112

Roemenië

112

Rusland

03

Slovenië

113

Spanje

091

Tsjechië en Slowakije

155

150

02

112

112

112

091

112

158

112

Turkije

112

Wit-Rusland

112

Zweden

112

Zwitserland

117

118

OVERIGE

Ambulance

Brandweer

Politie

911

911

911

Verenigde Staten



117

112

Pagina 33 van 33

SCHOOLREIZEN EN VEILIGHEID

Recommend Documents