SCHOOLPLAN MET DE WIND IN DE ZEILEN KOERSEND NAAR DE STIP AAN DE HORIZON H E T SCHIP E N S C HE DE & NOOR D O O S T TWENTE

SCHOOLPLAN 2013-2017

“MET DE WIND IN DE ZEILEN KOERSEND NAAR DE STIP AAN DE HORIZON”

HET SCHIP ENSCHEDE & NOORDOOST TWENTE

Schoolplan 2013-2017 - vso Het Schip Enschede en noordoost Twente - november 2013

Pagina 1 van 126

Inhoudsopgave VOORWOORD ............................................................................................................................................................. 4 LEESWIJZER ................................................................................................................................................................. 5 INLEIDING ................................................................................................................................................................... 7 1.

2.

3.

4.

5.

6.

VISIE EN BELEID ................................................................................................................................................. 11 1.1

ALGEMEEN ............................................................................................................................................. 11

1.2

HUIDIGE EN DE GEWENSTE SITUATIE .......................................................................................................... 11

1.3

SAMENGEVAT ......................................................................................................................................... 20

1.4

BELEIDSVOORNEMENS ............................................................................................................................. 20

PERSONEEL ...................................................................................................................................................... 22 2.1

ALGEMEEN ............................................................................................................................................. 22

2.2


2.3

SAMENGEVAT ......................................................................................................................................... 25

2.4


LEIDERSCHAP .................................................................................................................................................... 27 3.1

ALGEMEEN ............................................................................................................................................. 27

3.2


3.3

SAMENGEVAT ......................................................................................................................................... 30

3.4


CULTUUR EN KLIMAAT ........................................................................................................................................ 32 4.1

ALGEMEEN ............................................................................................................................................. 32

4.2


4.3

SAMENGEVAT ......................................................................................................................................... 34

4.4


MIDDELEN EN VOORZIENINGEN ............................................................................................................................ 35 5.1

ALGEMEEN ............................................................................................................................................. 35

5.2


5.3

SAMENGEVAT ......................................................................................................................................... 36

5.4


MANAGEMENT VAN PROCESSEN ........................................................................................................................... 37 6.1

ALGEMEEN ............................................................................................................................................. 37

6.2


6.3

SAMENGEVAT ......................................................................................................................................... 39


Pagina 2 van 126

6.4 7.


WAARDERING DOOR HET PERSONEEL..................................................................................................................... 40 7.1

ALGEMEEN ............................................................................................................................................. 40

7.2


7.3

SAMENGEVAT ......................................................................................................................................... 43

7.4


8.

WAARDERING DOOR KLANTEN EN PARTNERS ........................................................................................................... 44 8.1

ALGEMEEN ............................................................................................................................................. 44

8.2


8.3

SAMENGEVAT ......................................................................................................................................... 47

8.4


9.

WAARDERING DOOR DE MAATSCHAPPIJ ................................................................................................................. 48 9.1

ALGEMEEN ............................................................................................................................................. 48

9.2


9.3

SAMENGEVAT ......................................................................................................................................... 48

9.4


10.

RESULTATEN EN OPBRENGSTEN ........................................................................................................................ 50

10.1

ALGEMEEN ............................................................................................................................................. 50

10.2


10.3

SAMENGEVAT ......................................................................................................................................... 51

10.4


BIJLAGE 1

“WAAROM DOEN WE DIT EIGENLIJK?” ..................................................................................................... 53

BIJLAGE 2

KADERNOTITIE HET SCHIP ..................................................................................................................... 54


Pagina 3 van 126

VOORWOORD Het Schip is volop in beweging! In het schooljaar 2012-2013 is de locatie Educatie gesloten en is de locatie de Helling overgedragen aan de Kapstok. In personele zin hebben zich de afgelopen twee jaar diverse wijzigingen voorgedaan: een wisseling in de directie in 2011 en 2012 en een krimp in de formatie met een gelijk blijvend aantal leerlingen. Waar Het Schip zich de afgelopen jaren heeft bewezen op het pedagogische vlak, wordt de aandacht de komende jaren verlegd naar pedagogisch én didactisch handelen. Samen met twee adviseurs van Edunova zijn we in het schooljaar 2012-2013 aan het werk gegaan om de uitgangspunten van wettelijke opbrengsten en keuzevrijheid van leerlingen op een goede wijze bij elkaar te brengen, ten goede komend aan het perspectief van de jongere op maatschappelijke participatie. Het Schip is hierdoor in staat om koers te zetten en koers te houden om het uiteindelijke doel te bereiken: planmatig en opbrengstgericht toewerken naar een vooraf bepaalde uitstroombestemming. De drie locaties van het Schip zullen zich in de nabije toekomst op eigen wijze positioneren binnen Attendiz en het samenwerkingsverband Passend Onderwijs. Onderstaande vragen zullen nog beantwoord worden: 

Wordt Chez Nous de onderbouwfase van het uitstroomprofiel arbeidsmarkt of wordt het een vangnet voor leerlingen die uitvallen op het regulier V.O. of een van de andere locaties van Attendiz, doordat zij de gedragsmatige voorwaarden om tot leren te komen niet beheersen?



Wordt De Mast in samenwerking met De Wissel praktijkonderwijs in Enschede gepositioneerd als hét expertisecentrum van speciaal onderwijs en regulier onderwijs, dat leerlingen door middel van praktijkonderwijs, voortgezet speciaal onderwijs of een symbiosevorm voorbereidt op de uitstroombestemming? Dit kan zijn een plek op de arbeidsmarkt, schakelen naar het regulier vmbo of naar de diplomagerichte leerroute van het VSO. Voor de gezamenlijke huisvesting van De Mast en De Wissel is inmiddels is een projectleider aangesteld en een projecten stuurgroep gevormd.



In het op 1 juli 2013 aangenomen Raadsvoorstel van de gemeenteraad Enschede in verband met de huisvesting van De Wissel in De Mast, is aangegeven dat de praktijken sportruimtes van De Mast ook na schoolsluitingstijden beschikbaar zouden kunnen blijven voor jongerenwerk. De vraag is hoe de uitvoering vorm gaat krijgen.

Het Schip wil daarom hoe dan ook een bijdrage leveren om een passend antwoord te geven op de onderwijs(ondersteunings)vragen van deze jongeren die (vaak) ook in zwaar weer verkeren. Het gaat uiteindelijk om de leerlingen! We gaan de toekomst vol vertrouwen tegemoet: “Met de wind in de zeilen, koersend naar de stip aan de horizon”. De koers voor de komende jaren wordt in dit schoolplan beschreven en onderbouwd. Jan van der Wel, Directeur Het Schip Dit document is door het bevoegd gezag vastgesteld op 29 november 2013 te Hengelo. Handtekeningen


Pagina 4 van 126

LEESWIJZER Het schoolplan 2013-2017 van Het Schip dat voor u ligt, is de koers voor de ontwikkelingen binnen de school voor de komende 4 jaar. De basis van dit schoolplan is het INK-model (zie afbeelding 1). INK staat voor ‘Instituut voor Nederlandse Kwaliteitszorg’ en is afgeleid van het EFQM (European Foundation of Quality Management). Dit EFQM, en daarmee het INK-model, heeft tot doel een volledig kwaliteitssysteem voor een organisatie te creëren, zodat de organisatie in staat is te excelleren op elk gebied en daarmee onderscheidend te zijn ten opzichte van andere organisatie in dezelfde branche. Het INK-model is opgebouwd uit tien aandachtsgebieden: zes organisatiegebieden en vier resultaatgebieden. In het INK-model zijn de onderwerpen mens, cultuur en verandermanagement sterk vertegenwoordigd. Juist op deze punten (mens en cultuur en de mogelijkheden tot veranderen) is verandering op Het Schip gewenst. Waar Het Schip de afgelopen jaren zich heeft bewezen op het pedagogische vlak, wordt de aandacht de komende jaren verlegd naar pedagogisch én didactisch handelen. Het Schip heeft in het schooljaar 2012-2013 fors ingezet op de didactische vaardigheden van haar personeel en het inrichten van leerlijnen. Het doel hiervan is planmatig en opbrengstgericht toe te werken naar vooraf bepaalde uitstroombestemmingen en de kansen voor de leerlingen te vergroten. De koers voor de komende jaren wordt in dit schoolplan beschreven en onderbouwd. De rol van het management van Het Schip is de komende jaren doorslaggevend. Zij dienen de transformatie uit te dragen en de personeelsleden te ondersteunen en te faciliteren om de transformatie van een ‘pedagogisch’ sterke school naar een ‘pedagogisch én didactisch’ sterke school vorm te geven. In dit schoolplan staat beschreven langs welke vaarroute Het Schip dit gaat realiseren. Waar over management wordt gesproken, worden de vestigingsleiders van de diverse locaties of vestigingen bedoeld.

Afbeelding 1: INK-model


Pagina 5 van 126

Uitleg van de voorkant Het Schip wil de komende jaren excelleren en onderscheidend zijn. Daartoe ondergaat zij de komende jaren niet enkel een transitie, maar vooral een transformatie. Van een pedagogisch krachtige school, transformeert Het Schip naar een pedagogisch én didactisch krachtige school, die zich met modern onderwijs richt op de toekomst. De vis springt daarmee van de ene kom in de andere. Dit symboliseert dat Het Schip zich positioneert binnen de regio, bij de partners en in de samenwerkingsverbanden als een schip voor jongeren die uit de boot (dreigen te) vallen en voor jongeren die tussen wal en schip zijn geraakt. Samen met de jongere zet de bemanning van Het Schip een koers uit die past bij én de jongere én het wettelijk kader en waaruit de jongere perspectief ziet voor zijn of haar vaartraject. De bemanning van Het Schip neemt water mee van de ene kom naar de andere. De pedagogische kwaliteiten blijven behouden in een nieuwe zee die bevaren wordt.


Pagina 6 van 126

INLEIDING Het Schip verzorgt onderwijs voor leerlingen met gedragsproblematiek en psychiatrische problematiek voor jongeren in Enschede en noordoost Twente. Het Schip verzorgt onderwijs aan leerlingen in de leeftijd van 1220 jaar. Het Schip heeft alleen een voortgezet onderwijs afdeling. Er zijn drie vestigingen van Het Schip, elk met haar eigen kenmerken en specifiek onderwijsaanbod. Gezamenlijk met de andere vestigingen in de regio van Attendiz, verzorgen zij een dekkend en passend onderwijsaanbod voor alle leerlingen in de regio. Het Schip behoort tot de divisie vso van Stichting Attendiz. Het Schip heeft de volgende vestigingen in Enschede en Oldenzaal. Schoolnaam:

VSO Het Schip

Brinnummer:

23KF

Adresgegevens:

Postbus 742 7500 AS Enschede

Website:

www.tschip.nl

Vestiging:

De Mast

Adresgegevens:

J.J. van Deinselaan 32 7541 PE Enschede 053 – 432 14 03

Vestiging:

Chez Nous

Adresgegevens:

Groot Bruninkstraat 9 7544 RN Enschede 053 – 478 01 74

Vestiging:

De Sluis (23 KF01)

Adresgegevens:

Bentheimerstraat 15 7573 CW Oldenzaal 0880 – 203 810

Bestuur:

Stichting Attendiz

Divisie directeur VSO:

dhr. C. Daanen

Adresgegevens:

Welbergweg 20 7556 PE Hengelo 0880 - 103 600

Website:

www.attendiz.nl

E-mail:

[email protected]

Het Schip maakt onderdeel uit van Stichting Attendiz. Voorheen behoorde Het Schip tot Stichting Scholengroep Twente speciaal (SSTS). Het Maatman (cluster 2), EduKint (cluster 3) en SSTS (cluster 4) zijn per 1 augustus 2010 gefuseerd tot Attendiz. Attendiz heeft daarmee een passend onderwijs aanbod voor alle leerlingen met problemen die niet in het regulier onderwijs terecht kunnen. Leerlingen met visuele problemen, cluster 1, vallen niet onder de reikwijdte van Attendiz. In 2013 heeft Attendiz een intentieverklaring getekend met koepelorganisatie Kentalis (cluster 2).


Pagina 7 van 126

Door deze bestuurlijke fusie, heeft het speciaal onderwijs in Twente een krachtige stem, ook binnen de nieuw op te richten samenwerkingsverbanden. Naast deze voordelen, profiteert Het Schip van de voordelen van een grote organisatie, zoals een goed functionerende financiële administratie, HRM afdeling, huisvesting, kwaliteitsmanagement, etc. Attendiz werkt vanuit de volgende zeven kernwaarden (zie afbeelding 2). Dit schoolplan beschrijft hoe Het Schip deze kernwaarden vormgeeft aan de hand van het INK-model. De kernwaarden zijn:

Afbeelding 2: De 7 kernwaarden van Attendiz Missie: Koers zetten en houden Het Schip is een overslagschip voor jongeren die uit de boot zijn gevallen of voor jongeren die tussen wal en schip dreigen te vallen. Samen met de jongere zet de bemanning van Het Schip een stip aan de horizon.


Pagina 8 van 126

Afhankelijk van de stip aan de horizon wordt de koers uitgezet die past bij de jongere en waaruit de jongere perspectief ziet voor zijn of haar vaartraject. Het Schip vaart vrij en koersgericht. Zij is een betrouwbaar en zeewaardig zeilschip en is in staat te varen op de wind, maar als het nodig is, heeft zij een krachtige motor aan boord. De taken zijn verdeeld en iedereen werkt samen om de juiste route te bevaren. Veiligheid staat daarin voorop en aan boord moet iedereen zijn plek hebben. Het Schip zoekt actief naar nieuwe routes die nog niet zijn bevaren en zij wil daarin graag samenwerken, zodat voor iedere leerling de stip aan de horizon bereikt wordt. Om de goede koers te zetten naar de stip aan de horizon, zijn er binnen Het Schip een aantal kernbegrippen: 

Alleen kun je veel bereiken, maar samen ben je in staat om méér te klaren;



Samen zijn we verantwoordelijk. Dat kan alleen wanneer men zichzelf verantwoordelijk voelt en daarnaar handelt;



Het Schip zal er alles aan doen om het juiste perspectief te bieden aan de jongere (en zijn ouders) door goed te overleggen;



Het Schip is laagdrempelig en toegankelijk. Er worden geen barrières opgeworpen om met Het Schip in contact te treden;



Het Schip streeft naar onvoorwaardelijke acceptatie; dat wil zeggen dat we elkaar als mens blijven respecteren, ongeacht het gedrag dat we zien en ondervinden;



Op Het Schip wordt met de leerling omgegaan, zoals wij willen dat er met ons en onze kinderen wordt omgegaan.

De goede koers voor leerlingen is een volwaardige plek in de maatschappij. De goede koers voor personeel is het optimaal functioneren in een goed arbeidsklimaat met volop ontwikkelmogelijkheden. De goede koers voor de organisatie is het zorgvuldig besteden van de middelen en het goed onderhouden van wat er is. De goede koers voor het beleid is het goede van bestaande ontwikkelingen verder uitbouwen en het inspirerend vormgeven van nieuwe ontwikkelingen zoals Passend Onderwijs en de ontwikkelingen rondom arbeidstoeleiding. Visie Het Schip is een school voor jongeren die vanwege gedragsproblemen dreigen vast te lopen of vastgelopen zijn op een andere vorm van onderwijs. Op Het Schip neemt elke jongere vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid het roer in handen om een koers te varen die leidt tot een volwaardige plek in de maatschappij waar hij zich moet kunnen handhaven en ontwikkelen. Naar een volwaardige plek betekent een persoonlijk ontwikkelingstraject richting scholing of werk met perspectief op zinvolle arbeid. Vanuit deze visie is het van groot belang dat er gewerkt wordt aan competenties die de jongeren helpen om gericht aan het gedrag te werken dat nodig is om succesvol de transitie naar de vervolgplek te kunnen maken. Uitgangspunt voor het werken met de jongeren is het ontwikkelen van de regiefunctie die de leerling over zijn of haar eigen leven heeft. De leerling dient (weer) verantwoordelijkheid te kunnen nemen voor zijn eigen gedrag en de keuze die hij of zij maakt. De leerling heeft deze regierol nodig om succesvol te zijn op de uitstroombestemming (vervolgonderwijs of de arbeidsmarkt). Deze zelfverantwoordelijkheid is ook de essentie van het pedagogisch handelen van de personeelsleden. Door het zich verantwoordelijk voelen voor alles wat er binnen de school speelt en ernaar te handelen in intensieve samenwerking ontstaat er gezamenlijke verantwoordelijkheid.


Pagina 9 van 126

Het Schip werkt met teams die vanuit het principe van teamteaching een orthopedagogisch model hanteren, dat

naadloos

past

binnen

de

grondbeginselen

van

zelfverantwoordelijkheid

en

gezamenlijke

verantwoordelijkheid. Personeelsleden kunnen een grote mate van zelfsturing uitoefenen maar autonomie wordt gecreëerd door grenzen: gedeelde waarden en normen, gezamenlijke doelen etc. Doelstelling De doelstelling van Het Schip is en blijft leerlingen daar waar mogelijk zo snel mogelijk te schakelen naar die vorm van onderwijs of arbeid waarin de leerling zich normaal gesproken moet kunnen handhaven en ontwikkelen. In de komende hoofdstukken wordt aan de hand van het INK-model uitgewerkt wat dit concreet betekent voor het leiderschap, de strategie en het beleid, het leidinggeven aan personeelsleden, de financiën en de processen. Dit alles om de waardering te ontvangen van personeelsleden, klanten (leerlingen en ouders), de maatschappij en het bestuur. Leren en groeien is essentieel op alle gebieden.


Pagina 10 van 126

1.

1.1

VISIE EN BELEID

ALGEMEEN

De strategie en het beleid beschrijven de wijze waarop Het Schip haar missie, visie en doelstelling wil bereiken. “Het geheel is meer dan de som der delen” 1.2

HUIDIGE EN DE GEWENSTE SITUATIE

Zoals beschreven onder ‘Inleiding’ luidt de visie: Het Schip is een school voor jongeren die vanwege gedragsproblemen dreigen vast te lopen of vastgelopen zijn op een andere vorm van onderwijs. Op Het Schip neemt elke jongere vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid het roer in handen om een koers te varen die leidt tot een volwaardige plek in de maatschappij waar hij zich moet kunnen handhaven en ontwikkelen. Naar een volwaardige plek betekent een persoonlijk ontwikkelingstraject richting scholing of werk met perspectief op zinvolle arbeid. De doelstelling van Het Schip is en blijft leerlingen daar waar mogelijk zo snel mogelijk te schakelen naar die vorm van onderwijs of arbeid waarin de leerling zich normaal gesproken moet kunnen handhaven en ontwikkelen. Het Schip is één van de scholen binnen Stichting Attendiz. Zie voor het organogram van Attendiz afbeelding 3.


Pagina 11 van 126

Afbeelding 3: Organogram Attendiz november 2013 Planvorming en het managementsysteem binnen Attendiz De planvorming en het managementrapportagesysteem dat binnen Attendiz gebruikt wordt, is schematisch weergegeven in afbeelding 4. Het beleid van Het Schip dient te passen binnen het beleid van het grote geheel; ‘het geheel is meer dan de som der delen’. Alignment (afkomstig van het Engelse ‘to align’ en betekent het op een rij zetten, indelen op een plek) is hierin van fundamenteel belang. De scholen binnen Attendiz dienen op elkaar afgestemd te worden, het zogenaamde ‘uitlijnen’. Hiermee wordt enerzijds een dekkend aanbod gerealiseerd en anderzijds wordt het meerjarenbeleid van Attendiz uitgevoerd op de scholen waarbij ‘kwaliteit’, ‘verantwoording’ en ‘(leer)opbrengsten’ leidend zijn. Zie bijlage 1. Alignment bepaalt de positie van Het Schip binnen Attendiz waarbij de goede facetten van de ‘couleur locale’ behouden blijven en aan de andere kant er meer uniformiteit komt tussen de verschillende vestigingen van Het Schip en de scholen binnen Attendiz. De komende jaren zal gesproken worden over de volgende vragen: 

Biedt Chez Nous de onderbouwfase van het uitstroomprofiel arbeidsmarkt aan of wordt het een vangnet voor leerlingen die uitvallen doordat zij de gedragsmatige voorwaarden om tot leren te komen niet beheersen?



Hoe wordt de samenwerking tussen De Wissel en De Mast vormgegeven?



Door de intensieve samenwerking tussen De Sluis en de locaties van het Twents Carmel College zal het onderwijsaanbod op De Sluis in nauw overleg met het Twents Carmel College afgestemd worden. Aangezien het waarschijnlijk is dat leerlingen vanuit het Twents Carmel College steeds vaker voor een kortere tijd geplaatst worden op De Sluis, ligt het voor de hand om na te denken over aansluiting bij het leerlingvolgsysteem (LVS) van het Twents Carmel College. Een andere mogelijkheid is dat De Sluis opgenomen wordt in de totale zorgstructuur van het Twents Carmel College.


Pagina 12 van 126

Het strategisch beleidsplan van Attendiz en de wettelijke kaders zijn leidend in de gesprekken om op bovenstaande vragen, antwoorden te formuleren. Om de organisatiedoelstellingen (het strategisch beleidsplan en het schoolplan) te bereiken en de visie/missie te verwezenlijken, is een model nodig om de juiste managementinformatie te verkrijgen om de juiste koers te kunnen varen en vasthouden. Attendiz hanteert een managementrapportagesysteem waarvan de structuur in afbeelding 4 schematisch is weergegeven.

Afbeelding 4: Planvorming, managementovereenkomst en gesprekscyclus binnen Attendiz Stichting Attendiz stelt vierjaarlijks een strategisch beleidsplan op. Aan dit strategisch beleidsplan is een planningsdocument toegevoegd waarin de stichtingsbrede beleidsvoornemens zijn gepland. Iedere school van Attendiz stelt een vierjaarlijks schoolplan op, het document dat voor u ligt, dat correspondeert met het strategisch beleidsplan en waarin per INK–domein het schoolbeleid, de beleidsvoornemens en de streefdoelen van de school staan vermeld. Op basis van deze streefdoelen stellen bestuur en management de managementovereenkomst voor de komende vier jaren vast. Indien nodig vindt er jaarlijks actualisatie van de managementovereenkomst plaats. Twee keer per jaar levert de schooldirecteur een managementrapportage aan. Via deze rapportages houdt de schooldirecteur het bestuur op de hoogte van de vorderingen van de voorgenomen ontwikkelingen en tevens levert de directeur gegevens aan over de opbrengsten van het onderwijs, de kwaliteit van het onderwijs en diverse algemene schoolgegevens.


Pagina 13 van 126

De verhouding tussen het INK-model, de Deming-cyclus en het managementsysteem Planmatig en opbrengstgericht werken is een cyclisch proces. Het Schip gebruikt hiervoor de Deming-cyclus van Plan-Do-Study-Act. Later is de Deming-cyclus aangepast tot Plan-Do-Check-Act. Echter aangezien binnen het onderwijs de opbrengsten niet alleen gecontroleerd dienen te worden, maar ook bestudeerd, hanteert Het Schip de term Study. In afbeelding 5 is de Deming-cyclus weergegeven.

Afbeelding 5: De Deming-cyclus Hoe het INK-model zich tot de Deming-cyclus verhoudt, is in afbeelding 6 weergegeven. Hoe het INK-model zich tot de Deming-cyclus en het managementsysteem van Attendiz verhoudt, is in afbeelding 7 weergegeven. Het middelpunt is het beleid van Attendiz, dat afgestemd is op de regionale en landelijke ontwikkelingen. Op basis hiervan wordt het stichtingsbeleid vertaald naar een strategisch beleidsplan. Het strategische beleidsplan is de basis voor het vierjarige schoolplan van de individuele scholen binnen Attendiz.


Pagina 14 van 126

Afbeelding 6: Het INK-model en de Deming-cyclus

Afbeelding 7: Het INK-model, de Deming-cyclus en het managementsysteem van Attendiz


Pagina 15 van 126

Strategie en beleid voor leerlingen: Om leerlingen optimaal voor te bereiden op een volwaardige plek in de maatschappij, is het van wezenlijk belang planmatig en opbrengstgericht te werken op cognitief en sociaal emotioneel gebied waardoor de leerling leert verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar handelen. Cognitief:

Een goed en modern leerstofaanbod voor alle wettelijk verplichte leergebieden dat is afgestemd op de kerndoelen en daarnaast civiele waarde heeft.

Sociaal emotioneel:

Een goed en modern leerstofaanbod voor de wettelijk verplichte leergebiedoverstijgende kerndoelen waardoor planmatige gedragsbeïnvloeding plaatsvindt.

De huidige situatie wordt gekenmerkt door een transformatie. Jarenlang is gekoerst op de zelfverantwoordelijke zelfbepaling van leerlingen. Om de leerling de verantwoordelijkheid voor keuzes te leren dragen, werd de leerling vrijheid gegeven in het bepalen van het curriculum. Daarnaast lag de nadruk op de sociaal emotionele ontwikkeling. Echter door de invoering van Passend Onderwijs en de Wet Kwaliteit (v)so, verschuift de aandacht van ‘pedagogiek’ naar ‘pedagogiek én didactiek’. De koers die Het Schip heeft ingezet, is gericht op planmatig en opbrengstgericht toewerken naar vooraf bepaalde havens. Deze nieuwe bestemming, vraagt een nieuwe koers. Daar waar de nadruk heeft gelegen op een pedagogisch veilig klimaat, gaat de aandacht de komende jaren uit naar een uitdagende leeromgeving. Om tot leren te komen, moeten leerlingen zich veilig voelen. De pedagogische capaciteiten van de personeelsleden zijn daarin essentieel, evenals de didactische capaciteiten. Zoals de vis op de voorkant symboliseert, neemt Het Schip de opgedane kennis, kunde en ervaring mee. Zoals onder ‘Leiderschap’ in hoofdstuk 3 beschreven staat, kenmerkt een leider zich door het hebben van een visie op de toekomst, kan een leider de visie concretiseren en personeel erin meenemen en enthousiasmeren. Als eerste is het belangrijk dat er een heldere visie is op goed onderwijs en hoe Het Schip hier invulling aan wenst te geven. Het Schip heeft dit uitgebreid beschreven in de ‘Kadernotitie Het Schip DEF juli 2013’ (bijlage 2). In deze notitie is het onderwijs beschreven zodat het enerzijds voldoet aan de wettelijke eisen, waaronder de kerndoelen, en anderzijds inspeelt op de vragen vanuit de omgeving. Een essentieel onderdeel is het aanbieden van certificaten en diploma’s die civiele waarde hebben en die de transitie naar de uitstroombestemming (vervolgonderwijs of arbeid) mogelijk maken. Daarnaast is de waardering van leerlingen, ouders en belanghebbenden (stakeholders zoals het samenwerkingsverband) cruciaal. Dit wordt in hoofdstuk 8 verder uitgewerkt. Om de juiste transformatie te bewerkstelligen, is een goed functionerend management van fundamenteel belang. De strategie voor de verschillende vestigingen van Het Schip: Per locatie is de huidige situatie met betrekking tot de focus op ‘pedagogiek én didactiek’ verschillend. Locatie De Sluis te Oldenzaal is vanaf schooljaar 2012-2013 zeer gedisciplineerd bezig met het aanbieden van het onderwijs volgens studiewijzers, programma’s van toetsing en afsluiting en lesplanners. Vestigingen De Mast en Chez Nous hebben hier nog minder ervaring mee en implementeren de studiewijzers, programma’s van toetsing en afsluiting (pta’s) en lesplanners gedurende het schooljaar 2013-2014.


Pagina 16 van 126

De locaties van Het Schip zullen, als afzonderlijke onderwijskundige eenheden binnen Attendiz, ieder een eigen ontwikkeling doormaken die inspeelt op de lokale vraag vanuit de omgeving passend binnen het strategisch beleidsplan van Attendiz. De Mast te Enschede De Mast zal in het schooljaar 2013-2014 intensief gaan samenwerken met het Praktijkonderwijs De Wissel, waarbij De Wissel bij De Mast intrekt aan de J.J. van Deinselaan. Door deze samenwerking worden De Mast en De Wissel in Enschede gepositioneerd als hét expertisecentrum van speciaal onderwijs en regulier onderwijs. Hierdoor worden leerlingen door middel van praktijk (gericht) onderwijs, voortgezet speciaal onderwijs of een symbiosevorm voorbereidt op de uitstroombestemming. Dit kan zijn een plek op de arbeidsmarkt, schakelen naar het regulier vmbo of naar de diplomagerichte leerroute van het VSO. Naast de intensieve samenwerking met De Wissel, zal De Mast in de transitiefase (laatste fase van het onderwijs) nauw samenwerken met De Kapstok leerwerktrajecten, het ROC en de reguliere arbeidsmarkt. Om de kansen voor leerlingen te vergroten zullen leerlingen branchegerichte certificaten kunnen behalen en zullen de landelijke en regionale ontwikkelingen rondom arbeidstoeleiding nauwgezet gevolgd worden. Uiteraard wordt er ook intensief samengewerkt met het regulier voortgezet onderwijs, aangezien tussentijdse uitstroom richting vmbo of praktijkonderwijs mogelijk moet blijven. In het op 1 juli 2013 aangenomen Raadsvoorstel in verband met de huisvesting van De Wissel in De Mast, is aangegeven dat de praktijken sportruimtes van De Mast ook na schoolsluitingstijden beschikbaar zouden kunnen blijven voor jongerenwerk. Attendiz en HSL, waar De Wissel onderdeel van uitmaakt, hebben toegezegd zich in te spannen om de mogelijkheden verder te onderzoeken, met als doel optimale inzet van het pand. De Sluis te Oldenzaal De Sluis zal binnen noordoost Twente de uitstroomprofielen vervolgonderwijs en arbeidsmarkt aanbieden. De intensieve samenwerking met het Twents Carmel College zal verder vorm gegeven worden. De komende jaren zullen er steeds meer korte trajecten, indien mogelijk in symbiosevorm, aangeboden worden. Door het inrichten van schakelklassen (zie afbeelding 10), zal De Sluis een belangrijke functie voor het samenwerkingsverband vervullen bij de doorstroom van leerlingen uit het speciaal (basis) onderwijs naar het reguliere voortgezet onderwijs. Chez Nous te Enschede Chez Nous zal zich de komende jaren verder specialiseren binnen Attendiz als vangnetconstructie voor jongeren die binnen de stichting of het samenwerkingsverband voortgezet onderwijs uitvallen en dreigen thuis te komen zitten. Chez Nous werkt aan de leervoorwaarden van de jongere en schakelt de leerling zo snel mogelijk naar andere locaties binnen Het Schip of Attendiz. De uitstroomprofielen vervolgonderwijs en arbeidsmarkt worden aangeboden. In uitzonderlijke situaties kan het uitstroomprofiel dagbesteding aangeboden worden. Chez Nous is daarmee een schakellocatie waarbij leerlingen kort verblijven om geschakeld te worden. Gedurende het schooljaar 2012-2013 heeft het management van Het Schip besloten om de vestigingen ‘De Helling’ en ‘Educatie’ te sluiten en deze panden af te stoten. De leerlingen en de personeelsleden zijn verdeeld over de best passende vestiging.


Pagina 17 van 126

In afbeelding 8 is weergegeven welke uitstroomprofielen er per vestiging worden aangeboden. In afbeelding 9 is weergegeven hoe deze profielen zich onderling verhouden en wat de mogelijkheden en de uitstroombestemmingen zijn per profiel. In hoofdstuk 6 ’Management van processen’ wordt dit verder uitgewerkt.

Afbeelding 8: De uitstroomprofielen per vestiging


Pagina 18 van 126

Afbeelding 9: De uitstroombestemmingen en schakelmogelijkheden per uitstroomprofiel De strategie voor Passend Onderwijs op Het Schip: De invoering van Passend Onderwijs zal ervoor zorgen dat minder jongeren instromen op het VSO. Daarnaast zal de leeftijd van instroom ouder worden en de problematiek mogelijk zwaarder. Dit heeft een direct verband met de te verwachten financiële middelen. Het is daarom noodzakelijk de middelen zorgvuldig te besteden en goed te onderhouden van wat er is. Vanuit het oogpunt van de exploitatie, heeft het management van Het Schip de vestigingen ‘De Helling’ en ‘Educatie’ gesloten en deze panden afgestoten. Binnen het veranderende krachtenveld door de invoering van Passend Onderwijs, is het van fundamenteel belang de juiste positionering in te nemen binnen het nieuw te vormen samenwerkingsverband (SWV) ‘Stichting SWV VO Twente Oost’. Dit Samenwerkingsverband omvat scholen en locaties in de volgende zeven gemeenten: Borne, Dinkelland, Enschede, Hengelo, Hof van Twente, Losser en Oldenzaal. De gewenste positionering binnen het nieuw te vormen samenwerkingsverband ‘Stichting SWV VO Twente Oost’ is schematisch weergegeven in afbeelding 10. Door deze positionering verwacht Het Schip een leerlingaantal van


Pagina 19 van 126

circa 120 leerlingen te hebben als volgt verdeeld over de verschillende vestigingen: De Mast en De Sluis ieder 50 leerlingen en Chez Nous 20 leerlingen.

Afbeelding 10: Positionering Het Schip binnen het SWV VO Twente Oost 1.3

SAMENGEVAT

Het Schip werkt met een vierjarig schoolplan om het strategisch beleidsplan van Attendiz uit te voeren. Binnen dit schoolplan zijn doelen voor een jaar benoemd en deze zijn in een managementovereenkomst beschreven. Deze overeenkomst is de basis voor de sturing op de organisatiedoelstellingen. Hierover vindt periodiek een gesprek met de divisiedirecteur. Het onderwijs op Het Schip heeft een transformatie nodig, die aangestuurd dient te worden door de onderwijskundig leiders. Het planmatig en opbrengstgericht werken, afgestemd op de wettelijke kaders, vergen leer- en groeivermogen van Het Schip. Hiermee kan afgestemd worden op de verwachtingen vanuit de omgeving zoals leerlingen, ouders en partners als het samenwerkingsverband. Wanneer het ‘leervermogen’ en het ‘planmatig en opbrengstgericht werken’ in balans zijn, komen de leerlingen tot leren en zorgt dit voor een heldere positionering binnen het samenwerkingsverband. Dit zal naar verwachtingen voor een toestroom van leerlingen zorgen. De komende jaren zal deze positionering naast veel tijd en aandacht vergen van het management, maar vooral een heldere visie op pedagogisch en didactisch goed onderwijs dat voldoet aan de wettelijke eisen. Het management dient om deze reden bekwaam te zijn om onderwijskundig leiding te kunnen geven aan de school. De managementrapportages dienen als meetinstrument om de vaarroute van de organisatie te bepalen en af te stemmen op de stip aan de horizon. 1.4

BELEIDSVOORNEMENS

In dit hoofdstuk staan een aantal beleidsvoornemens beschreven. Deze beleidsvoornemens worden verder uitgewerkt in een concrete planning met doelstellingen in de managementovereenkomst. De


Pagina 20 van 126

managementovereenkomst wordt periodiek besproken tijdens de bespreking van de managementrapportage tussen de divisiedirecteur en het management van Het Schip. Beleidsvoornemens ‘Visie & beleid’: 

Implementatie van de volgende zaken: 

Studiewijzers



Programma’s van toetsing en afsluiting (pta’s)



Lesplanners



Inhuizen van De Wissel bij De Mast



Positionering Chez Nous



Samenwerking Twents Carmel College (TCC) en De Sluis


Pagina 21 van 126

2.

2.1

PERSONEEL

ALGEMEEN

Medewerkers maken geen onderdeel uit van de organisatie, medewerkers zijn de organisatie. 2.2


Competenties Het Schip koerst op al haar vestigingen op opbrengsten. Om de opbrengsten naar een hoger niveau te krijgen, dient het leerkrachtgedrag van het onderwijsgevend personeel (OP) en dat van onderwijs ondersteunend personeel (OOP) te veranderen. Waar de focus de afgelopen jaren lag op ‘pedagogiek’, wordt de aandacht verlegd naar ‘pedagogiek én didactiek’. Het gewijzigde gedrag zal zichtbaar zijn in het gedisciplineerd volgen van het lesrooster, het planmatig werken volgens vastgestelde leerlijnen en het toewerken naar tussendoelen/streefdoelen (opbrengsten) die in lijn liggen van de stip aan de horizon: het Ontwikkelingsperspectiefplan (OPP). Door de leiderschapsstijl van het management af te stemmen op de situatie (situationeel leiderschap), worden de leerkrachten en de ondersteuners geholpen bij het zich eigen maken van deze benodigde vaardigheden. De ene leerkracht is hier verder in dan de andere. Dit vraagt om situationeel gebonden maatwerk. Dit wordt bepaald tijdens de gesprekscyclus van functioneringsgesprekken en beoordelingsgesprekken, waarbij de prestatie in relatie tot de organisatiedoelen centraal staat. Duidelijk is dat er op Het Schip de komende jaren meer nodig is dan enkel een transitie naar planmatig en opbrengstgericht werken. Er is een transformatie noodzakelijk. De Wet op Beroepen in het Onderwijs, de Wet BIO die sinds augustus 2006 van kracht is, speelt hierop in (zie afbeelding 11). In deze wet staat beschreven aan welke bekwaamheidseisen onderwijsgevend en ander personeel in het onderwijs moet voldoen. Daarnaast worden scholen ook verantwoordelijk gesteld voor het behouden van de bekwaamheid van hun personeel. Het behouden van deze bekwaamheid is onderdeel van het nieuwe kwaliteitsstelsel (2010). De bekwaamheidseisen zijn opgesteld door de beroepsgroep zelf, onder regie van Stichting Beroepskwaliteit Leerkrachten (SBL) in opdracht van de minister van OCW. De bekwaamheidseisen worden dan ook wel SBL competenties genoemd. De SBL competenties beschrijven de ‘kennis, houding en vaardigheden’ die nodig zijn om een kwalitatief goede leerkracht(ondersteuner) te kunnen zijn.


Pagina 22 van 126

Afbeelding 11: Competenties Wet BIO 1.

Interpersoonlijke competentie: Betreft leidinggeven, eigen verantwoordelijkheid voor leerlingen, samenwerking, communicatie en groepsdynamica.

2.

Pedagogische competentie: Betreft een veilig leerklimaat: het pedagogisch klimaat, de sociaal emotionele ontwikkeling van leerlingen, de morele ontwikkeling en de identiteitsvorming van leerlingen.

3.

Vakinhoudelijke en didactische competentie: Betreft een krachtige leeromgeving: de leerlijnen en leerinhouden, de didactiek, de vakdidactiek, vorderingen van leerlingen en leerproblemen.

4.

Organisatorische competentie: Betreft klassenmanagement, organisatievormen, leermiddelen en leermaterialen.

5.

Competent in samenwerken in een team: Betreft overleg, vergaderingen, informatieoverdracht over leerlingen, leerlingvolgsysteem, samenwerking, collegiale consultatie.

6.

Competent in samenwerken met de omgeving: Betreft contact met ouders/verzorgers, externe instanties en deskundigen, samenwerkingsverbanden.

7.

Competent in reflectie en ontwikkeling: Betreft eigen ontwikkeling, afgestemd op het beleid van de school.

Zoals beschreven, beheerst de ene medewerker de benodigde vakinhoudelijke en didactische competenties (SBL competentie 3) beter dan de ander. In het POP worden afspraken op maat gemaakt over de te volgen opleiding. Dit kan ofwel vrijwillig en in goed overleg wanneer verdere deskundigheidsbevordering gewenst is maar niet noodzakelijk is, en de medewerker bereidwillig is om zich verder te professionaliseren. Wanneer de deskundigheidsbevordering noodzakelijk is, dan is er van vrijwilligheid aan de kant van de medewerker geen sprake en is het een opgedragen scholingstraject. Het Schip streeft ernaar dat de helft van de medewerkers zich verder professionaliseert door middel van scholing. Dit kan bestaan uit opleidingen, maar ook uit korte cursussen en workshop die direct verband houden met het werkveld en de organisatiedoelstellingen. De gemaakte afspraken worden vastgelegd in het bekwaamheidsdossier. De nieuw op te richten Attendiz Academie kan hier een rol in vervullen.


Pagina 23 van 126

Normjaartaak Binnen de normjaartaak (NJT), zoals die staat beschreven in de CAO-PO, staat beschreven dat een personeelslid met lesgevende taken, 10% van de normjaartaak dient te besteden aan deskundigheidsbevordering. 5% hiervan kan opgedragen door het management, 5% kan het personeelslid naar eigen inzicht invullen, mits het in lijn is met de organisatiedoelstellingen en het personeelslid deze uren kan verantwoorden. Wanneer er scholingsafspraken gemaakt worden, vergt dit ook inzet van het personeelslid buiten de normjaartaak. De kosten van de scholing die bijdraagt aan het behalen van de organisatiedoelstellingen (lesgeld en boekengeld) worden gedragen door Het Schip. Al deze scholingsactiviteiten en deskundigheidsbevordering hebben tot doel de personeelsleden te ondersteunen en te faciliteren in de kanteling naar een ‘pedagogisch én didactisch’ sterke school en zijn niet vrijblijvend. De functiebeschrijvingen (met daarin de bekwaamheidseisen) die beschreven zijn voor de diverse functies binnen Stichting Attendiz zijn hierin richtinggevend. Het functiehuis van Het Schip dient ook om deze reden afgestemd worden op het geactualiseerde functiehuis van Het Schip. In 2017 moeten alle personeelsleden met lesgebonden taken, de beschreven SBL competenties beheersen in voldoende of goede mate. Komende jaren vindt er de benodigde transformatie plaats waarbij de personeelsleden gestimuleerd worden tot het volgen van scholing. In de huidige situatie is het zo dat er op bepaalde vestigingen, de personeelsleden de vakinhoudelijke en didactische competenties meer beheersen dan op andere locaties het geval is. Dit kan het management ertoe bewegen personeelsleden van standplaats te verwisselen (interne mobiliteit), om toe te werken naar een balans zodat er op iedere locatie nog meer planmatig en opbrengstgericht gewerkt wordt. Verzuim Het Schip streeft ernaar verzuim zoveel mogelijk te beperken. Dit doet zij enerzijds door het vroegtijdig signaleren van knelpunten bij personeelsleden op het gebied van de SBL competenties en de werkdruk en hierover in gesprek te treden. De verwachting is dat wanneer alle personeelsleden zich bekwaam en voldoende toegerust voelen voor hun taak, zij minder zullen verzuimen. Het Schip streeft naar een verzuimpercentage van ≤4%. Om dit te bereiken zal het management de komende jaren doorgaan met het sturen op de mogelijkheden in plaats van de beperkingen van het personeelslid. Hierbij zal gekeken worden naar de mogelijkheden die er nog wel zijn, zodat het personeelslid eventueel tijdelijk aangepast werk kan uitvoeren in plaats van 100% afwezig te zijn. Het management zal hiervoor de gevolgde training en het verzuimprotocol van Attendiz volgen. Verloop Met de invoering van Passend Onderwijs, is het lastig uitspraken te doen over het verloop onder personeelsleden. Dit verloop kan natuurlijk of gedwongen plaatsvinden en intern en extern. Natuurlijk verloop wanneer het de vrije wil is van het personeelslid, gedwongen wanneer het personeelslid onvoldoende presteert en hij of zij ondanks de geboden ondersteuning niet de benodigde competenties eigen kan maken. Tot slot kan een eventueel dalend leerlingenaantal leiden tot mobiliteit. Het Schip zal door de positionering van de diverse vestigingen en de te verwachten mobiliteit, moeten zorgen voor stabiliteit. Het management moet rust en vertrouwen uitstralen. Het management van Het Schip gaat met dit mobiliteitsvraagstuk uiterst zorgvuldig en integer mee om. Bij het vertrek van een personeelslid, is de eerste vraag die het management zich stelt of het vertrekkende


Pagina 24 van 126

personeelslid vervangen dient te worden. Een mogelijkheid is om de ontstane vacature niet op te vullen, maar door taakverbreding of taakverdieping op te kunnen vangen met de aanwezige personeelsleden. Functiehuis Een belangrijk aandachtspunt bij de onderwijskundige ontwikkeling op Het Schip, is de harmonisatie van het functiehuis van Attendiz. Het huidige functiehuis van Het Schip wordt in lijn gebracht met het geactualiseerde functiehuis van Attendiz. Daarnaast is een goede verdeling tussen onderwijsgevend personeel (OP) en onderwijs ondersteunend personeel (OOP) noodzakelijk om de gewenste transformatie vorm te geven. Dit vraagt mobiliteit van de personeelsleden van Het Schip en medewerking van Attendiz. Persoonlijke ontwikkeling en de gesprekscyclus Om het optimaal functioneren in een goed arbeidsklimaat met volop ontwikkelmogelijkheden te faciliteren, werkt Het Schip met teams die vanuit het principe van teamteaching werken, met focus op individuele verantwoordelijkheid en gezamenlijke verantwoordelijkheid. De personeelsleden van Het Schip worden in staat gesteld zich in lijn met dit schoolplan te ontwikkelen. De persoonlijke doelen en de organisatiedoelstellingen worden, daar waar nodig en mogelijk, verenigd in het persoonlijk ontwikkelplan (POP) van het personeelslid. Het personeelslid is primair verantwoordelijk voor zijn of haar eigen ontwikkeling, het management van Het Schip is hierover met alle personeelsleden in gesprek. De POP’s worden besproken en de resultaten ervan geëvalueerd. Alle personeelsleden krijgen ieder schooljaar een functioneringsgesprek of een beoordelingsgesprek waarbinnen het POP een centrale rol inneemt. Zoals onder ‘Leiderschap’ in hoofdstuk 3 verder beschreven, wordt gestuurd volgens het principe van ‘situationeel leiderschap’. De leidinggevende ondersteunt en faciliteert het personeelslid, afgestemd op de situatie, om de gewenste prestatie te leveren. De beoordeling vindt periodiek plaats om daar waar nodig bij te sturen of te waarderen/complimenteren en eventueel extra verantwoordelijkheden te geven in de vorm van taakverbreding of taakverdieping. Het Schip stelt het management en de personeelsleden in staat de juiste koers te bevaren om de stip aan de horizon te bereiken. De leiderschapsstijl is situationeel gebonden, waarbij de ondersteuning en facilitering in het belang staan van de lange termijn doelstellingen, waarbij telkens de vraag gesteld wordt: “Wat heb jij van de organisatie nodig om jouw taak, die gericht is op de organisatiedoelstellingen op de korte en lange termijn, te bereiken?”. Dit wordt vastgelegd in het (POP) dat ieder functionerings- en beoordelingsgesprek geëvalueerd en bijgesteld wordt. In de POP’s worden afspraken gemaakt over scholing. Voor scholing die betaald wordt door Het Schip, geldt een amortisatieregeling waarbij afgesproken wordt over de eventuele terugbetaling bij vrijwillig vertrek binnen een bepaalde termijn na afronding van de scholingsactiviteiten. 2.3

SAMENGEVAT

Om de transformatie van ‘pedagogisch’ naar ‘pedagogisch én didactisch handelen’ op de werkvloer gestalte te geven, is scholing noodzakelijk. Dit gebeurt op teamniveau door het verplicht volgen van studiedagen en andere teamscholingsactiviteiten. Daarnaast vindt er individuele scholing plaats die in lijn is met de organisatiedoelstellingen en het personeelslid ondersteunt en faciliteert. In principe draagt Het Schip de financiële kosten voor de scholing. De tijdsinvestering is voor het personeelslid. Met iedere personeelslid wordt een amortisatieregeling afgesproken over de eventuele terugbetaling bij vrijwillig vertrek binnen een bepaalde termijn na afronding van de scholingsactiviteiten. De tijdsinvestering is voor rekening van het personeelslid. Wanneer het gedwongen scholing is, dan vergt dit maatwerkafspraken.


Pagina 25 van 126

Het management van Het Schip stuurt op het terugdringen van het langdurig én het kortdurende verzuim. Het verzuimprotocol van Attendiz, en de daarbij behorende training, worden uitgevoerd en gevolgd om het verzuim terug te dringen. De focus ligt op de ‘mogelijkheden’ in plaats van op de ‘beperkingen’. Het Schip verwacht door de positionering van de diverse vestigingen en de invoering van Passend Onderwijs, de interne en externe mobiliteit op gang komt. Er zal duidelijkheid moeten komen over de samenstelling van de teams voor de komende twee jaar, zodat gebouwd kan worden en de ingezette koers vervolgd kan worden. Het management zorgt ervoor dat de organisatie stabiel blijft. Zij dient rust en vertrouwen uit te stralen. 2.4

BELEIDSVOORNEMENS

In dit hoofdstuk staan een aantal beleidsvoornemens beschreven. Deze beleidsvoornemens worden verder uitgewerkt in een concrete planning met doelstellingen in de managementovereenkomst. De managementovereenkomst wordt periodiek besproken tijdens de bespreking van de managementrapportage tussen de divisiedirecteur en het management van Het Schip. Beleidsvoornemens ‘Personeel’: 

Bekwaamheid van de leerkrachten op peil houden



Sturen op verlaging van verzuim door ziekte



Implementatie van het geactualiseerde functiehuis van Attendiz



Verder optimaliseren van de verhouding tussen OP en OOP



Faciliteren van interne en externe mobiliteit


Pagina 26 van 126

3.

3.1

LEIDERSCHAP

ALGEMEEN

Het management van Het Schip praat niet alleen over het toekomstbeeld van Het Schip, zij brengen hun visie in de praktijk: ‘they make it happen’. Zij zijn geen roependen in de woestijn en zij doen dit niet alleen. Het management van Het Schip weet het toekomstbeeld zodanig over te dragen, dat personeelsleden er in geloven. Bovendien inspireren zij hen alles uit de kast te halen, om dit toekomstbeeld in de praktijk te brengen. 3.2


Leiderschap en management De visie van Stichting Attendiz op leiderschap gaat uit van opbrengstgericht leiderschap. Opbrengstgericht leiderschap stelt de interactie tussen leraar en leerling centraal en wil het onderwijskundig proces versterken, met als doel de leerresultaten van leerlingen te verhogen. Het opbrengstgericht leiderschap leidt tot planmatig en opbrengstgericht werken door leraren. Door effectieve instructie door leraren, worden leerlingen in staat gesteld goede leerprestaties te leveren. Om het onderwijskundig proces te versterken, hebben de personeelsleden ondersteuning en facilitering nodig dat situationeel gebonden is. De managementstijl die hierop inspeelt is die van situationeel leiderschap (Hersey & Blanchard). De verschillende leiderschapsstijlen staan schematisch weergegeven in afbeelding 12.


Pagina 27 van 126

Afbeelding 12: Situationeel Leidinggeven De vestigingen De Mast, De Sluis en Chez Nous hebben elk een vestigingsleider. De vestigingsleider is onderwijskundig leider. Hij of zij is verantwoordelijk voor het onderwijs op de locatie en legt verantwoording af aan de divisie directeur. De onderwijskundig leiders houden zich bezig met alle zaken in en rond de school die direct of indirect van invloed zijn op het leren van de leerlingen. De onderwijskundig leider moet weten wat er regionaal en landelijk speelt, flexibel zijn en een zelfkritische houding hebben. Het management van Het Schip houdt nauwlettend de veranderingen in de omgeving bij om hier op te kunnen anticiperen. De ontwikkelingen betreffen het onderwijs en het sociale domein, als ook de buurt waarin de verschillende vestigingen gehuisvest zijn en de gemeenten. Het leiderschap wordt gekenmerkt door betrokkenheid. Persoonlijke betrokkenheid bij de besturing, betrokkenheid bij de personeelsleden, de leerlingen en de ouders. De leidinggevenden motiveren en stimuleren personeelsleden, leerlingen en zichzelf het beste uit zichzelf naar boven te halen. De vestigingsleiders hebben een voorbeeldrol naar de personeelsleden en de leerlingen. Opbrengstgericht leiderschap heeft een sterke focus op het verbeteren van de leeropbrengsten en -resultaten van leerlingen. Een goede en effectieve instructie bevordert het leren en het leerrendement van de leerling. Voor de transformatie van een ‘pedagogisch’ sterke school naar een ‘pedagogisch én didactisch’ sterke school is het leerkrachtgedrag doorslaggevend. De vestigingsleider is tevens onderwijskundig leider. De hierna genoemde kenmerken van een opbrengstgericht leider, lopen daarom als een rode draad door de gesprekken van de leidinggevende met het personeelslid. De opbrengstgericht leider: ….heeft een heldere visie en stelt ambitieuze doelen 

Het verhogen van de leerresultaten op het terrein van de basisvaardigheden van leerlingen staat centraal



Promoot effectieve instructie



Is nadrukkelijk betrokken bij het primaire proces in de groepen



Vertaalt de doelen van het bestuur in ambitieuze en meetbare doelen voor de eigen school.


Pagina 28 van 126

….heeft kennis om opbrengstgericht leiding te geven aan zijn team 

Kennis van factoren die op het niveau van de school, de groep en de leraar de leerlingenresultaten positief beïnvloeden



Kent de kenmerken van de leerlingenpopulatie van de school en de kwaliteit van de leraren en hun ontwikkelingsmogelijkheden.

….volgt en evalueert de vooruitgang planmatig 

hanteert de Deming-cyclus op alle niveaus in zijn planmatig handelen.

….geeft leiding aan een onderzoeksmatige cultuur 

op basis van data worden interventies bepaald en wordt het beleid vormgegeven.

….zorgt ervoor dat personeelsleden hun werk goed kunnen doen 

Maakt het voor leraren mogelijk dat zij gericht zijn op het onderwijs in de basisvaardigheden.



Bewaakt de samenhang en kwaliteit



Bewaakt de kwaliteit, niet alleen van de leerresultaten, maar vooral ook van het onderwijsleerproces.

De kwaliteit van de leraar is sterk van invloed is op de leeropbrengsten van de leerling. Daarom maken de vestigingsleiders van Het Schip gebruik van een instrument om de kwaliteit van de leraren te meten en hierdoor in kaart te brengen: 

wat zijn de sterke kanten van de leraar waar de school, het schoolteam en stichting Attendiz gebruik van kan maken?



wat zijn de punten die de leraar verder moet ontwikkelen teneinde de leerresultaten van de leerlingen te verbeteren?

Vanaf het schooljaar 2012 – 2013 wordt gebruik gemaakt van het 360° feedback instrument, ontwikkeld door Beekveld & Terpstra. De aandacht van Het Schip heeft de afgelopen jaren voornamelijk op pedagogisch handelen gelegen en minder op didactisch handelen. Het Schip gaat echter toe naar pedagogisch handelen én didactisch handelen. Dit vergt veel van de personeelsleden, echter minstens evenveel van de vestigingsleiders. Zij moeten als onderwijskundig leiders de transformatie van ‘pedagogiek’ naar ‘pedagogiek én didactiek’ vormgeven. Dit is een nieuwe focus, die om andere competenties vraagt. Het management dient over ‘state of the art’ kennis te beschikken en moeten doorgronden hoe weten regelgeving uitgelegd dient te worden en vertaald kan worden naar een passend curriculum. Het management moet daarom op deze gebieden versterkt worden. De komende jaren is het van essentieel belang te investeren in de onderwijskundige capaciteiten van het management en de personeelsleden. Het Schip hanteert hiervoor het Michigan-model van Fombrun et al. Zie afbeelding 13.


Pagina 29 van 126

Afbeelding 13: Michigan-model Zoals in het model zichtbaar is, begint het personeelsmanagement bij de werving en de selectie van de juiste managers of personeelsleden. Het management van Het Schip is doordrongen van de benodigde koers en weet wat dit vergt van zijn of haar personeelsleden. De personeelsleden leveren een bepaalde prestatie. Deze prestatie dient de koers van de organisatie te ondersteuning en moet bijdragen aan het behalen van de (strategische) doelstellingen. Periodiek vindt er een beoordeling plaats. Op basis van deze beoordeling vindt waardering plaats. Dit kan in de vorm van positieve feedback, extra verantwoordelijkheden, zekerheden of bijvoorbeeld een opleiding. Wanneer de prestatie achterblijft bij het beoogde resultaat, is ontwikkeling noodzakelijk om de prestatie positief te beïnvloeden. De sturing vanuit het management is het ondersteunen en faciliteren van de personeelsleden om de juiste prestatie te kunnen leveren (situationeel leiderschap). Wanneer de juiste prestaties geleverd worden, kunnen de ambitieuze doelstellingen behaald worden. Personeelsleden die veel potentie en ambitie hebben, worden gestimuleerd een opleiding te volgen. Dit heeft weer invloed op de selectie van personeelsleden voor interne vacatures. De investering in onderwijskundige capaciteiten van het management, is van fundamenteel belang om een ‘pedagogisch en didactisch’ sterke school te worden. Het management en de personeelsleden dienen de juiste koers te varen en de juiste prestaties te leveren. Dit zorgt voor bestaansrecht binnen het Samenwerkingsverband VO en zorgt voor erkenning door de onderwijsinspectie. 3.3

SAMENGEVAT

Het Schip transformeert van een school die sterk is op ‘pedagogisch’ gebied naar een naar ‘pedagogisch en didactisch’ sterke school. Dit vergt een sterk management met visionair en opbrengstgericht onderwijskundig leiderschap. Hier zal de komende jaren intensief op ingezet worden. Daarnaast ontvangt het team (OP en OOP) de ondersteuning en faciliteiten die het nodig heeft om de organisatiedoelstellingen op korte en lange termijn te verwezenlijken. Tot slot zal, gezien de positionering van de diverse vestigingen van Het Schip binnen het samenwerkingsverband, onderzocht worden in welke richting de diverse vestigingen zich zullen ontwikkelen


Pagina 30 van 126

gezien de samenwerking met het Twents Carmel College (TCC) en met De Wissel en zal de positie van Chez Nous bepaald moeten worden. 3.4

BELEIDSVOORNEMENS

In dit hoofdstuk staan een aantal beleidsvoornemens beschreven. Deze beleidsvoornemens worden verder uitgewerkt in een concrete planning met doelstellingen in de managementovereenkomst. De managementovereenkomst wordt periodiek besproken tijdens de bespreking van de managementrapportage tussen de divisiedirecteur en het management van Het Schip. Beleidsvoornemens ‘Leiderschap’: 

De aansturing van de verschillende vestigingen van Het Schip



Opbrengstgericht leiderschap



Versterken van het management van Het Schip


Pagina 31 van 126

4.

4.1

CULTUUR EN KLIMAAT

ALGEMEEN

De gemeenschappelijke waarden en normen van een groep mensen en de daaruit voortvloeiende manier van doen. (De Caluwé) 4.2


Stichting Attendiz vindt het van belang dat in al haar scholen sprake is van een professionele schoolcultuur. Leidraad hierbij is: ‘Als mens is iedereen gelijkwaardig. Als professional per definitie niet’. Binnen een professionele schoolcultuur worden deze verschillen erkend en benut. Een professionele cultuur is een cultuur waarbinnen sprake is van ‘erkende ongelijkheid’, waarin personeelsleden er op zijn gericht om samen betere professionals te worden. In een professionele cultuur werken personeelsleden opbrengsten resultaatgericht. Personeelsleden denken in oplossingen in plaats van in problemen en spreken elkaar aan op elkaars gedrag en handelen. Personeelsleden spreken voor zichzelf, niet voor anderen. Communicatie speelt een cruciale rol in het werken aan deze professionele cultuur op de verschillende vestigingen van Het Schip. De personeelsleden dienen de bereidheid te hebben om de verschillen die ervaren worden, bespreekbaar te maken met maar één doel voor ogen: verbetering van de school en daarmee het onderwijs aan de leerlingen. Dit is per vestiging van Het Schip verschillend, zoals te zien is in het kwaliteitsonderzoek van Van Beekveld & Terpstra (hoofdstuk 7 ‘Waardering door het personeel’). Niet op iedere locatie is het van zelfsprekend dat personeelsleden elkaar aanspreken op hun gedrag. Dit is echter wel de basis van de teamteaching waarbij ieder personeelslid zelf verantwoordelijk is voor de werksfeer en de cultuur op de locatie, maar ook in gezamenlijkheid. Zoals in hoofdstuk 3 beschreven, hebben de leidinggevenden een voorbeeldrol. Dit vraagt van hen deskundigheid, onafhankelijkheid en authenticiteit. Het management prikkelt teamleden en daagt hen uit om de eigen deskundigheid en kwaliteit te versterken. Dit kan door hoge verwachtingen te hebben van personeelsleden, maar ook door hoge eisen te stellen aan de kwaliteit. Om de kwaliteit en de opbrengsten te


Pagina 32 van 126

meten, initieert het management de uitvoering van evaluaties. Het management ondersteunt en faciliteert de personeelsleden om de benodigde kwaliteit te behalen. Cultuur voor leerlingen Het pedagogisch klimaat van Het Schip, is een klimaat waarin leerlingen worden uitgedaagd in hun ontwikkeling. De leerlingen van de diverse vestigingen van Het Schip dienen verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag en zelfsturing te ontwikkelen. Een voorwaarde hiervoor is dat er gewerkt wordt aan competenties die de leerlingen helpen om gericht aan het gedrag te werken dat nodig is om succesvol de transitie naar de vervolgplek te kunnen maken. Uitgangspunt voor het werken met de jongeren, is het ontwikkelen van de regiefunctie die de leerling over zijn of haar eigen leven heeft. De leerling dient (weer) verantwoordelijkheid te kunnen nemen voor zijn eigen gedrag en de keuze die hij of zij maakt. De leerling heeft deze regierol nodig om succesvol te zijn op de uitstroombestemming (vervolgonderwijs of de arbeidsmarkt). Deze zelfverantwoordelijkheid is ook de essentie van het pedagogisch handelen van de personeelsleden. Door het zich verantwoordelijk voelen voor alles wat er binnen de school speelt, er naar te handelen in intensieve samenwerking, ontstaat er gezamenlijke verantwoordelijkheid. Aan deze voorwaarden kan alleen voldaan worden wanneer leerlingen zich prettig, veilig en gewaardeerd voelen op Het Schip. Cultuur voor personeelsleden Zoals in de inleiding en in hoofdstuk 2 beschreven, staat of valt een organisatie door het gedrag en de deskundigheid van de personeelsleden. Het Schip werkt met teamteaching, waarin het elkaar aanspreken op het gedrag essentieel is en het team individueel en gezamenlijk verantwoordelijkheid draagt. Zoals uit het kwaliteitsonderzoek blijkt, is de professionele cultuur per vestiging verschillend. Voor de huidige transformatie is een cultuur noodzakelijk waarin personeelsleden zich kwetsbaar en leerbaar op durven stellen om als professional te kunnen groeien. Tijdens de gesprekken tussen de leidinggevende en het personeelslid zal dit centraal staan en verwerkt wordt in het POP. Tijdens team overleggen is dit ook aan de orde. De vestigingsleiders dienen het initiatief hierin te nemen en hebben een voortrekkersrol. Cultuur voor ouders De wederkerigheid en gelijkwaardigheid in de contacten met ouders is één van de kernpunten waar Het Schip vanuit het strategisch beleid van Stichting Attendiz op kan worden aangesproken. Het Schip vindt het van groot belang een goede relatie met ouders aan te gaan. Dit is namelijk positief van invloed op het onderwijsleerproces van de leerlingen. Het is voor Het Schip belangrijk om de visie van ‘educatief partners’ verder uit te dragen en in de school gestalte te geven. Het schip doet dit door met ouders te spreken over de samenwerking en de visie van ‘educatief partnerschap’ en door na te gaan welke positie ouders innemen en waar zij over mee kunnen en mogen praten. De school en ouders hebben eigen verantwoordelijkheden. Vanuit gezamenlijke verantwoordelijkheid (de leerling) gaan de personeelsleden van Het Schip een relatie met de ouders aan. Duidelijk moet zijn waar de eigen verantwoordelijkheid start en eindigt. Het Schip stelt daarom soms duidelijk haar grenzen. Op basis van de resultaten van het kwaliteitsonderzoek van Van Beekveld & Terpstra zal op de vestiging Chez Nous het ‘educatief partnerschap’ meer de aandacht vragen dan op vestiging De Sluis. De contacten met ouders worden in principe onderhouden door de mentor. De mentor heeft minimaal één keer per zes weken contact met ouders en wanneer dit nodig is, is er vaker contact. Twee keer per schooljaar


Pagina 33 van 126

vindt er een oudergesprek plaats. Wanneer nodig worden leden van het zorgteam betrokken bij de contacten met ouders. Aan het begin van ieder schooljaar vindt er een huisbezoek plaats. Binnen Attendiz is voor ouders een klachtenregeling vastgesteld. Deze klachtenregeling is ook op Het Schip van toepassing en is te vinden in de schoolgids. Uit het kwaliteitsonderzoek (zie de hoofdstukken 7, 8 en 9) blijkt dat betrokkenen het pedagogisch klimaat over het algemeen positief waarderen. Zo gaan de meeste leerlingen graag naar school, is de sfeer tussen leerlingen prettig en nemen leraren de tijd voor leerlingen. Ouders zijn op Chez Nous zeer kritisch over het oudercontact. Dit behoeft de aandacht. 4.3

SAMENGEVAT

Het Schip wil de komende jaren transformeren naar een pedagogisch en didactisch sterke school binnen een professionele werkcultuur. Het gedrag van het personeel, op alle niveaus, zal hierin doorslaggevend zijn. Om planmatig en opbrengstgericht te kunnen werken, dient het personeel zich in meer of mindere mate te ontwikkelingen. Dit is per personeelslid en per vestiging verschillend. De rol van het management is essentieel. Zij dienen de cultuuromslag samen met de teams vorm te geven. Voorbeeldgedrag, openheid, kwetsbaarheid en visie zijn zeer belangrijk. 4.4

BELEIDSVOORNEMENS

In dit hoofdstuk staan een aantal beleidsvoornemens beschreven. Deze beleidsvoornemens worden verder uitgewerkt in een concrete planning met doelstellingen in de managementovereenkomst. De managementovereenkomst wordt periodiek besproken tijdens de bespreking van de managementrapportage tussen de divisiedirecteur en het management van Het Schip. Beleidsvoornemens ‘Cultuur & klimaat: 

Verder ontwikkelen van een professionele werkcultuur



Samenwerking met ouders



Ouders in de Medezeggenschapsraad (MR)



Tevredenheidsonderzoek/kwaliteitsonderzoek van Van Beekveld & Terpstra in november 2014 afnemen in plaats van in 2016 om de resultaten te kunnen beoordelen en om bij te kunnen sturen.


Pagina 34 van 126

5.

5.1

MIDDELEN EN VOORZIENINGEN

ALGEMEEN

Het Schip streeft na zoveel mogelijk te bereiken met de beschikbare financiële middelen om de continuïteit van Het Schip voor de korte en de lange termijn te kunnen waarborgen. 5.2


Het Schip houdt nauwlettend alle ontwikkelingen met betrekking tot de leerlingaantallen en de daarmee verbonden financiën in de gaten. Elk jaar wordt er voor het volgende boekjaar een begroting voor Attendiz opgesteld die wordt goedgekeurd door de Raad van Toezicht en naar de GMR gaat (Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad). Gedurende het jaar worden de ontvangsten en uitgaven gevolgd, vergeleken met de begroting en gerapporteerd in managementrapportages. Tot slot maakt Attendiz jaarlijks een jaarverslag over het afgelopen boekjaar. Hierin worden alle ontvangsten en uitgaven van de scholen verantwoord volgens de richtlijnen van OCW. Tevens worden in het jaarverslag alle bezittingen en schulden op balansdatum getoond. Het jaarverslag wordt voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring. De verantwoordelijkheid voor de financiële uitgaven ligt bij de Divisiedirecteuren en de Bestuurder van Attendiz. De registratie en bijsturing vinden op schoolniveau plaats. Op schoolniveau zijn de uitgaven van Het Schip de laatste jaren in onbalans gekomen met de inkomsten. Door interne mobiliteit wordt getracht deze balans te herstellen. Verzuim en ongewenst verloop kunnen Het Schip veel geld kosten, vooral wanneer er invallers aangetrokken dienen te worden. Het is daarom van belang vroegtijdig signalen van overbelasting te registreren en hierover in gesprek te gaan om langdurig verzuim en (tijdelijke) volledige arbeidsongeschiktheid te voorkomen. Door slim te roosteren, zal verder getracht worden de kosten van (extra) personeelsleden in te perken. Zoals in hoofdstuk 1 beschreven, heeft het management van Het Schip gedurende het schooljaar 2012-2013 besloten om de vestigingen ‘De Helling’ en ‘Educatie’ te sluiten en deze panden af te stoten. De leerlingen en


Pagina 35 van 126

de personeelsleden zijn verdeeld over de meest passende vestiging en een aantal collega’s zijn op een andere locatie van Attendiz geplaatst. In 2014 zal praktijkschool De Wissel bij De Mast haar intrek nemen. Zoals beschreven is de transformatie van ‘een pedagogisch sterke school’ naar een ‘pedagogisch én didactische sterke school’ noodzakelijk voor de continuïteit van Het Schip. Dit brengt forse scholingskosten met zich mee. Daarnaast zal op iedere vestiging het aanbod van lesmethoden en lesmaterialen verder aangevuld dienen te worden en zullen lesmethoden die niet voldoen aan de kerndoelen zoals beschreven in de Wet Kwaliteit (v)so niet (volledig) meer ingezet worden. Daarnaast zijn de opbrengsten op de kernvakken en het planmatig werken een terugkerend punt van kritiek van ouders, leerlingen en personeelsleden zoals in het kwaliteitsonderzoek 2012 van Van Beekveld & Terpstra naar voren komt. In lijn hiermee ligt de aanschaf van passend schoolmeubilair, leer- en lesmateriaal en ICT voorzieningen. Echter

door

goed

onderwijs

te

leveren

dat

(h)erkend

wordt

door

leerlingen,

ouders,

het

samenwerkingsverband én de onderwijsinspectie, zullen de locaties van Het Schip een heldere positionering krijgen binnen het samenwerkingsverband, Attendiz en de regio. De komende jaren zal Het Schip veel tijd en aandacht besteden aan het vormgeven van deze positionering. Zie hiervoor afbeelding 8. Sponsoring Het Schip kan een beroep doen op de financiële ondersteuning door diverse fondsen. Het geld wordt besteed aan een van tevoren gesteld doel. Sponsoring door bedrijven of instellingen is mogelijk als het de inhoud van het onderwijs niet beïnvloedt. Aanvragen voor sponsoring worden getoetst door het managementteam en de MR. 5.3

SAMENGEVAT

De grootste kostenpost worden gevormd door de personele kosten. Er wordt door het management actief gestuurd op het terugdringen van verzuim. Daarnaast wordt de inzet van extra personeelsleden zoveel als mogelijk teruggedrongen door onder meer effectief en efficiënt te roosteren. Om de onderwijskundige transformatie te bewerkstellingen, zijn er extra financiële middelen nodig voor opleidingen en scholing. De Attendiz Academie zal hier een prominente rol innemen. De ingezette koers van Het Schip vraagt mogelijk om aanpassingen op het gebied van ICT, leer- en lesmateriaal en schoolmeubilair. De komende jaren zijn hier extra middelen voor nodig. De ingezette koers zorgt echter ook voor een heldere positionering, waardoor partners vol vertrouwen leerlingen zullen plaatsen op de locaties van Het Schip. 5.4

BELEIDSVOORNEMENS

In dit hoofdstuk staan een aantal beleidsvoornemens beschreven. Deze beleidsvoornemens worden verder uitgewerkt in een concrete planning met doelstellingen in de managementovereenkomst. De managementovereenkomst wordt periodiek besproken tijdens de bespreking van de managementrapportage tussen de divisiedirecteur en het management van Het Schip. Beleidsvoornemens ‘Middelen en voorzieningen’: 

Inkomsten en uitgaven in balans brengen



Aanschaf van benodigde leer- en lesmaterialen,schoolmeubilair en ICT-voorzieningen


Pagina 36 van 126

6.

6.1

MANAGEMENT VAN PROCESSEN

ALGEMEEN

Processen zijn in feite datgene wat er op Het Schip werkelijk gebeurt. Zonder processen bestaat Het Schip gewoonweg niet. Zij vormen de verbindende schakel tussen de inrichting van de organisatie en de resultaten. 6.2


Voor een uitgebreide beschrijving van de kaders van het onderwijs, het onderwijsaanbod en het volgen en competentiegericht beoordelen, wordt verwezen naar de kadernotitie (zie bijlage 2). Deze notitie is de beschrijving van de ontwikkelingen die Het Schip doormaakt op de verschillende gebieden (inhoud en proces). Aangezien deze notitie ieder half jaar geactualiseerd wordt, is dit een dynamisch document. In deze notitie worden onder andere de volgende hoofdstukken beschreven: 

Aanleiding



Huidige situatie



Uitstroomprofielen en de positionering intern en extern



Inrichting van het uitstroomprofiel vervolgonderwijs (diplomagerichte leerweg)



Inrichting van het uitstroomprofiel arbeidsmarkt (arbeidsmarktgerichte leerweg)



Onderwijsaanbod in het uitstroomprofiel vervolgonderwijs (diplomagerichte leerweg)



Onderwijsaanbod in het uitstroomprofiel arbeidsmarkt (arbeidsmarktgerichte leerweg)



Volgen en competentiegericht beoordelen



Commissie voor de Begeleiding



Procesgang op Het Schip



Het OPP



Competentiegericht volgen en de beoordelingsschalen

Om de transformatie van ‘een pedagogisch sterke school’ naar een ‘pedagogisch én didactische sterke school’ vorm te kunnen geven, dienen alle processen gericht te zijn op de uitstroombestemming. Dit is vervolgonderwijs of de arbeidsmarkt. Leerlingen kunnen hun uitstroombestemming alleen behalen wanneer


Pagina 37 van 126

alle processen op Het Schip optimaal op elkaar afgestemd zijn. Het Schip gebruikt hiervoor enerzijds het managementrapportagesysteem om te sturen op kritische succesfactoren als een goed functionerende zorgcyclus, lesroosters en studiewijzers die uitgevoerd worden, weinig tot geen lesuitval, het uitvoeren van mentoren oudergesprekken en het analyseren van de leerresultaten. Deze analyses zijn de aanzet tot het bijstellen van het handelen. Hiervoor wordt de welbekende Deming-cyclus gehanteerd van Plan-Do-Study-Act (zie afbeelding 5). In afbeelding 6 is deze Deming-cyclus gekoppeld aan het INK-model. Door nauwgezet deze cyclus te volgen, worden de te behalen resultaten en opbrengsten bewaakt. Daarnaast wordt er managementinformatie vergaard waarop gestuurd wordt door het management van Het Schip. Zie hiervoor afbeelding 7. Hieronder zijn beide afbeelding in het klein weergegeven.

Op Het Schip speelt de Commissie voor de Begeleiding (de CvB) een centrale en cruciale rol. De vestigingsleider heeft zitting in de CvB en heeft het mandaat gekregen van het bevoegd gezag de uitstroombestemming van de leelring, wanneer dit nodig is, bij te stellen. De CvB laat zich hierbij adviseren door zowel de leerkrachten als de ouder/verzorger en de bevindingen van de leerling. De CvB echter beslist uiteindelijk over een eventuele bijstelling van het uitstroomperspectief en daarmee bijstelling van het OPP. Leerkrachten, ouders en leerlingen kunnen dit niet beslissen, maar worden wel meegenomen in het besluit van de CvB. In de eerder genoemde kadernotitie (bijlage 2) staan alle relevante processen beschreven die direct invloed hebben op het opbrengstgericht werken naar vooraf beoogde doelstellingen. Dit is uiteraard onder meer gekoppeld aan het ontwikkelingsperspectiefplan (OPP) van de leerling. Het competentiegericht meten en volgen op Het Schip zal het schooljaar 2013-2014 verder verfijnd worden. Om de opbrengsten te kunnen garanderen op leerlingniveau, groepsniveau en schoolniveau, is naast het opbrengstgericht en situationeel leiderschap essentieel dat de studiewijzers voor de diverse leergebieden gevolgd worden. Daardoor wordt inzichtelijk of de leerling nog op koers is om de stip aan de horizon, beschreven in het ontwikkelingsperspectiefplan (OPP) van de leerling, te kunnen behalen. De vorderingen van de leerlingen worden nauwlettend geregistreerd in het digitale leerlingvolgsysteem en portfolio


Pagina 38 van 126

‘passendonderwijsnot’. Dit systeem wordt per 1 augustus 2015 vervangen door LVS Logos van DataCare. Dit systeem dient per die datum geïmplementeerd te zijn op alle vestigingen van Attendiz. Het Schip zal deze implementatie

op

al

haar

vestigingen

bewerkstelligen.

Tot

die

tijd

wordt

geregistreerd

in

‘passendonderwijsnot’. De vorderingen worden besproken met de ouders, eventueel in het bijzijn van de leerling. Daarnaast vindt er iedere 4 weken een mentorgesprek plaats. Dit mentorgesprek vindt plaats tussen de leerling en de mentor. Tijdens het mentorgesprek wordt gesproken over de vorderingen op cognitief en sociaal emotioneel gebied, absentie, eventuele stages en incidenten. Dit is in lijn met het creëren van een reëel beeld dat de leerling van zichzelf heeft en de mogelijkheden schetst voor de toekomst. Verder vergroot dit de verantwoordelijkheid van de leerling voor zijn of haar leerproces. De mentor schrijft hiervan een kort verslag dat opgenomen wordt in het dossier van de leerling. Eventuele agressie-incidenten worden direct besproken met leerling. Daarnaast wordt hieraan gerefereerd tijdens de mentorgesprekken. Naast de bespreking met de leerling, vindt casuïstiek plaats in het team. De incidentenmethode die gangbaar is binnen intervisie, is hierin leidend. Op iedere locatie van Het Schip is het handelingsprotocol ‘schoolveiligheid’ en protocol ‘agressie’ aanwezig. Daarnaast worden vorderingen en eventuele bijzonderheden geregistreerd in het ‘passendonderwijsnot’. De resultaten/vorderingen worden geanalyseerd en dit leidt tot aanpassingen gericht op het behalen van de tussendoelen die in relatie staan met het uitstroomperspectief. Zoals beschreven is deze rol weggelegd voor de CvB. Ook op het gebied van het aansturen van de primaire en secundaire processen is een goed functionerend management van grote waarde aangezien het management de onderwijskundige ontwikkeling aansturen en met de verschillende teams de transformatie vormgeven. 6.3

SAMENGEVAT

Het Schip heeft de Deming-cyclus aan het INK-model gekoppeld. Het Schip werkt planmatig volgens de vastgestelde processen op leerlingniveau, groepsniveau en schoolniveau. De inspectie indicatoren ‘opbrengsten’, ‘leerlingenzorg’, ‘onderwijsleerproces’ en ‘kwaliteitszorg’ komen in de processen terug. Hier is een centrale rol weggelegd voor het de CvB en het management om de processen uit te voeren en daarmee richting te geven aan de onderwijskundige ontwikkelingen. Het competentiegericht meten en volgen op Het Schip zal het schooljaar 2013-2014 verder verfijnd worden. 6.4

BELEIDSVOORNEMENS

In dit hoofdstuk staan een aantal beleidsvoornemens beschreven. Deze beleidsvoornemens worden verder uitgewerkt in een concrete planning met doelstellingen in de managementovereenkomst. De managementovereenkomst wordt periodiek besproken tijdens de bespreking van de managementrapportage tussen de divisiedirecteur en het management van Het Schip. Beleidsvoornemens ‘management van processen’: 

Implementatie kadernotitie



Optimaliseren van het onderwijsaanbod



Leerlijnen verder uitwerken en implementeren



Volgen, competentiegericht beoordelen en nazorg (bestendiging) verder optimaliseren



Implementatie van LVS LOGOS


Pagina 39 van 126

7.

7.1

WAARDERING DOOR HET PERSONEEL

ALGEMEEN

Personeelsleden maken geen onderdeel uit van de organisatie, personeelsleden zijn de organisatie. Het welbevinden van de personeelsleden is cruciaal om de doelstellingen te verwezenlijken en om toekomstbestendig te zijn. 7.2 In

HUIDIGE EN DE GEWENSTE SITUATIE februari

2012

heeft

er

op

Het

Schip

een

kwaliteitsonderzoek

plaatsgevonden

door

het

organisatieadviesbureau Van Beekveld & Terpstra. Dit kwaliteitsonderzoek, dat middels vragenlijsten is uitgevoerd, is op de verschillende vestigingen van Het Schip uitgevoerd onder het management, onderwijsgevend personeel (OP), onderwijs ondersteunend personeel (OOP) inclusief specialisten, ouders en de leerlingen. De respons tussen de verschillende groepen is groot. De resultaten zijn vergeleken ten opzichte van de interne benchmark tussen de verschillende vso scholen binnen Stichting Attendiz. Het Schip hecht grote waarde aan de mening van haar personeelsleden en zal iedere vier jaar daarom de tevredenheid en de kwaliteit meten (gangbaar binnen Attendiz). De resultaten geven aanleiding tot verbeteringen die doorgevoerd zullen worden. De eerst volgende meting is in november 2014 aangezien Het Schip het effect wil meten en weten van de ingezette koers. Het is belangrijk daarvoor dezelfde vragenlijsten en meetinstrumenten te hanteren voor de validiteit en de betrouwbaarheid van de onderzoeksresultaten. De Mast De resultaten van de personeelsleden (OP en OOP) van De Mast zijn in hoofdlijnen als volgt en gebaseerd op het onderzoek van Van Beekveld & Terpstra. 

De rapportcijfers die de personeelsleden toekennen aan De Mast zijn voldoende. Het OP geeft een 7,2 en het OOP geeft een rapportcijfer 7,3. Dit is echter wel lager dan de benchmark binnen de andere vso scholen van Attendiz. Die worden door het OP gewaardeerd met een 7,4 (dit is 0,2 hoger dan op De Mast) en een 7,6 door het OOP (dit is 0,3 hoger dan op De Mast).


Pagina 40 van 126



Alle OP personeelsleden van De Mast geven aan dat er goed contact is met relevante partners in de regio. Dit is essentieel gezien de noodzaak tot samenwerking en profilering binnen de samenwerkingsverbanden. Alle OOP personeelsleden die mee hebben gedaan aan het onderzoek geven aan dat zij het schoolgebouw van De Mast aantrekkelijk vinden voor leerlingen.



Het opbrengstgericht werken en het aantoonbaar werken aan tussendoelen wordt door personeelsleden van De Mast lager gewaardeerd dan de interne benchmark. Opbrengstgericht werken is de kern van de Wet Kwaliteit (v)so en is daarmee een aandachtspunt zoals eerder beschreven onder hoofdstuk 1 en 2.



De personeelsleden zijn lager dan de benchmark tevreden over de ouderbetrokkenheid en het contact met de ouders.



Op het gebied van het werkklimaat wordt door personeelsleden (OP en OOP) eveneens een lagere waardering dan de interne benchmark. Dit komt vooral tot uiting in het minder open staan voor nieuwe ideeën en de mate waarin problemen binnen de school bespreekbaar zijn.



Het OP geeft aan minder tevreden te zijn over de aanspreekcultuur. Het OOP is hier positiever over. Het OP geeft op een 4 puntschaal een 3,1 waardering voor het werkklimaat. Dit is 0,5 lager dan de benchmark. Het OOP geeft een 3,4 voor het werkklimaat, dit is 0,3 lager dan de benchmark.

De Sluis De resultaten van de personeelsleden (management en OP) van De Sluis zijn in hoofdlijnen als volgt en gebaseerd op het onderzoek van Van Beekveld & Terpstra. 

De rapportcijfers die de personeelsleden toekennen aan De Sluis zijn goed. Het management geeft een 9,0 en het OP geeft een rapportcijfer 8,2. Beide rapportcijfers zijn fors hoger dan de interne benchmark binnen de andere vso scholen van Attendiz. Die wordt door het OP gewaardeerd met een 7,4 (dit is 0,8 lager dan op De Sluis)



Alle personeelsleden van De Sluis zijn tevreden over de zorg die door de school wordt geboden en zijn overwegend positief over de duidelijkheid van de informatie over het vervolgtraject die ouders krijgen bij het verlaten van de school



OP, ouders en leerlingen zijn meer dan gemiddeld tevreden over de duidelijkheid waar de school met de leerling naar toe wil.



Opbrengstgericht werken wordt hoger dan gemiddeld gewaardeerd.



De school werkt volgens OP en management meer dan gemiddeld met leerstandaarden en aan de kerndoelen



De professionele cultuur van elkaar aanspreken op verantwoordelijkheden en resultaten is bovengemiddeld aanwezig, evenals de ouderbetrokkenheid die het OP ervaart



Het OP heeft een hogere waardering dan de benchmark op het gebied van het werken met een samenhangend geheel van instrumenten en procedures om de ontwikkeling van leerlingen te volgen. Het management is hier echter minder tevreden over dan de benchmark.



Het OP, management en ouders zijn minder positief dan de benchmark over het toewerken naar een passende werkplek of zinvolle dagbesteding. Dit laatste wordt op De Sluis niet aangeboden. Ze zijn echter wel meer dan gemiddeld over de arbeidsvaardigheden.



Het OP en het management van De Sluis zijn minder positief dan de interne benchmark over de resultaten en opbrengsten en de ontwikkeling op het gebied van lichamelijk gebied


Pagina 41 van 126



Het management is minder dan gemiddeld tevreden over de ontwikkeling van leerlingen in de AVOvakken



OP, het management en ouders geven een positievere waardering dan de benchmark op het gebied van ouderbetrokkenheid.

Chez Nous De resultaten van de personeelsleden (management en OP) van Chez Nous zijn in hoofdlijnen als volgt en gebaseerd op het onderzoek van Van Beekveld & Terpstra. 

De rapportcijfers die de personeelsleden toekennen aan Chez Nous zijn voldoende tot goed. Het OP geeft een 7,7 en het OOP geeft een rapportcijfer 8,0. Dit is beide hoger dan de benchmark binnen de andere vso scholen van Attendiz. Die worden door het OP gewaardeerd met een 7,4 (dit is 0,3 lager dan op Chez Nous) en een 7,6 door het OOP (dit is 0,4 lager dan op Chez Nous).



Alle personeelsleden van Chez Nous die hebben deelgenomen aan het kwaliteitsonderzoek geven aan het werk uitdagend te vinden.



Het OP en het OOP zijn zeer tevreden over de contacten met de ouders en de ouderbetrokkenheid. Ouders geven echter aan weinig positief te zijn over de school.



Het OP geeft aan niet volledig te werken aan de kerndoelen en leerstandaarden.



OP, ouders en leerlingen geven aan dat leerlingen zich onvoldoende ontwikkelen op AVO-vakken.



Daarnaast zijn zij kritisch over de creatieve vakken en de lichamelijke ontwikkeling van de leerlingen



De drie OP leden die de vragenlijst hebben ingevuld zijn tevreden over de stage en arbeidsvaardigheden. Dit is gelijk aan de benchmark.



Het OP en het OOP van Chez Nous die mee hebben gedaan aan het onderzoek zijn bovengemiddeld tevreden

over

de

arbeidsomstandigheden,

het

overleg,

de

medezeggenschap

en

de

ontwikkelingsmogelijkheden. Het OP geeft op een 4 puntschaal een 3,6 waardering voor de ontwikkelingsmogelijkheden. Dit is 0,2 hoger dan de benchmark. Het OOP (1 iemand die heeft meegedaan) geeft zelfs een 4,0 voor de ontwikkelingsmogelijkheden, dit is 0,5 hoger dan de benchmark. 

Het OP en OOP geven beiden een 4,0 op een 4 puntschaal voor de interactie met leerlingen. De ouders waarderen dit met een 2,7 (1,3 lager dan het OP en OOP) en de leerlingen een 3,7 (0,3 lager dan het OP en OOP)



De werksfeer wordt hoger dan gemiddeld gewaardeerd, echter de collegialiteit en het open staan voor nieuwe ideeën lager dan gemiddeld.



De personeelsleden geven de maximale scores op: ‘in de taakverdeling wordt rekening gehouden met de interesses en competenties van het personeel’, ‘de fysieke werkomstandigheden zijn goed’ en ‘de school heeft een ziekteverzuimbeleid’. Verder krijgt de uitdaging van het werk de maximale score.



Over de directie is het OP en het OOP zeer tevreden. De directie krijgt van hen de maximale score op het gebied van ‘aanspreekbaarheid bij problemen’, ‘het op de hoogte zijn van de gang van zaken’ en ‘het serieus omgaan met de inbreng van ouders en medewerker’. De ouders zijn lager dan de benchmark tevreden over de directie.



Het OOP-lid geeft de laagst mogelijke score aan ‘de sfeer op school tussen leerlingen en docenten is prettig’.


Pagina 42 van 126

7.3

SAMENGEVAT

De personeelsleden van Het Schip zijn over het algemeen tevreden over het werken op Het Schip en enkele keer zelfs meer tevreden dan de benchmark. Aangezien er per vestiging verschillende accenten gewenst zijn, zijn er per vestiging verschillende beleidsvoornemens. 7.4

BELEIDSVOORNEMENS

In dit hoofdstuk staan een aantal beleidsvoornemens beschreven. Deze beleidsvoornemens worden verder uitgewerkt in een concrete planning met doelstellingen in de managementovereenkomst. De managementovereenkomst wordt periodiek besproken tijdens de bespreking van de managementrapportage tussen de divisiedirecteur en het management van Het Schip. Beleidsvoornemens ‘Waardering door het personeel’: 



Beleidsvoornemens De Mast vanuit de visie van het personeel: 

Opbrengstgericht werken



Professionele cultuur waarin de dialoog en het elkaar aanspreken op gedrag gemeengoed zijn.

Beleidsvoornemens De Sluis vanuit de visie van het personeel: 



Toewerken naar een passende werkplek

Beleidsvoornemens Chez Nous vanuit de visie van het personeel: 

Werken aan kerndoelen en leerstandaarden



Kritiek op de kernvakken (AVO), creatieve vorming en lichamelijke opvoeding



De sfeer tussen leerlingen en personeelsleden (1x genoemd)


Pagina 43 van 126

8.

8.1

WAARDERING DOOR KLANTEN EN PARTNERS

ALGEMEEN

Het onderwijs dat Het Schip aanbiedt, dient naar volle tevredenheid in te spelen op de wensen en behoeften van leerlingen en ouders (als klanten) en inspelen op de behoeften van o.a. het samenwerkingsverband (de partners). 8.2


Zoals reeds beschreven in hoofdstuk 6 ‘Waardering door het personeel’ heeft in er februari 2012 op Het Schip een kwaliteitsonderzoek plaatsgevonden door het organisatieadviesbureau Van Beekveld & Terpstra. Dit kwaliteitsonderzoek, dat middels vragenlijsten is uitgevoerd, is op de verschillende vestigingen van Het Schip uitgevoerd onder onderwijsgevend personeel (OP), onderwijs ondersteunend personeel (OOP), ouders en de leerlingen. De respons tussen de verschillende groepen is groot. De resultaten zijn vergeleken ten opzichte van de interne benchmark tussen de verschillende vso scholen binnen Stichting Attendiz. Het Schip hecht grote waarde aan de mening van haar leerlingen, ouders en stakeholders. De tevredenheid van hen is essentieel voor de toekomst. Het Schip wil af van het oude imago waarin alleen pedagogisch handelen centraal stond en wil toe naar een nieuwe positionering van pedagogisch én didactisch handelen. Een goed imago is daarin cruciaal. De tevredenheid van leerlingen, ouders en stakeholders en hun visie op de kwaliteit zal eveneens iedere vier jaar daarom gemeten worden. De resultaten geven aanleiding tot verbeteringen die doorgevoerd zullen worden. De eerst volgende meting is echter in november 2014 om het effect van de ingezette koers te kunnen meten. Het is belangrijk daarvoor dezelfde vragenlijsten en meetinstrumenten te hanteren voor de validiteit en de betrouwbaarheid van de onderzoeksresultaten. Om de ouderbetrokkenheid te vergroten wil het management van Het Schip meerdere ouders er toe bewegen zitting te nemen in de medezeggenschapsraad (MR). Het Schip ziet de ouders als educatief partner en heeft de ouders nodig om meerdere redenen, onder andere om de leerling te begeleiden naar de passende uitstroombestemming met het juiste uitstroomniveau, anderzijds als ambassadeur van de nieuw ingeslagen koers. Dit zal op termijn een positief effect hebben op het imago van Het Schip.


Pagina 44 van 126

Een ander middel dat Het Schip inzet om het contact tussen school en de ouders te optimaliseren, zijn de jaarlijkse huisbezoeken die afgelegd worden door de leerkrachten. Tenslotte zal er op alle locaties minimaal 1 ouderavond per schooljaar georganiseerd worden. De Mast De resultaten van de 25 leerlingen die hebben deelgenomen en de ouders (3 hebben deelgenomen) van De Mast zijn in hoofdlijnen als volgt en gebaseerd op het onderzoek van Van Beekveld & Terpstra. 

De rapportcijfers die de leerlingen en ouders toekennen aan De Mast zijn voldoende, echter wel lager dan de cijfers die de personeelsleden (OP en OOP) toekennen en eveneens lager dan de benchmark. De leerlingen geven een 6,1, dit is 0,8 lager dan het gemiddelde cijfer dat leerlingen geven voor de andere vso scholen van Attendiz. De ouders geven een 6,5. Dat is 1,2 lager dan de benchmark van 7,7.



88% van de leerlingen geeft aan dat de docent voldoende tijd heeft om te helpen.



68% van de leerlingen geeft aan dat er voldoende computers beschikbaar zijn.



79% van de leerlingen weet waar de leerling naar toe werkt. De ouders geven tevens aan dat er voor hun kind een handelingsplan is.



Het thema ‘arbeidstoeleiding en stages’ wordt hoger gewaardeerd door ouders en OP dan de benchmark.



De leerlingen vinden echter dat zij minder dan het gemiddelde van de benchmark stage vaardigheden ontwikkelen.



Het opbrengstgericht werken wordt door zowel ouders als personeelsleden lager gewaardeerd dan de benchmark.



Leerlingen en ouders geven een lager cijfer voor de informatie die zij krijgen over het vervolgtraject bij het verlaten van de school.



Ouders beoordelen de ‘mogelijkheden tot ouderbetrokkenheid’ hoger dan de ’daadwerkelijke ouderbetrokkenheid’.



De ouders van De Mast geven een lagere score dan de benchmark voor de kwaliteit van het contact tussen school en ouders en de mate waarin de school de vorderingen bespreekt.



De ouders zijn minder tevreden dan de benchmark over de kwaliteit van de nieuwsbrief.



Leerlingen zijn minder dan gemiddeld tevreden over het best passende onderwijs voor hen.

De Sluis De resultaten van de 26 leerlingen die hebben deelgenomen en de 7 ouders die hebben deelgenomen van De Sluis zijn in hoofdlijnen als volgt en gebaseerd op het onderzoek van Van Beekveld & Terpstra. 

De rapportcijfers die de leerlingen en ouders toekennen aan De Sluis zijn voldoende, echter wel lager dan de cijfers die de personeelsleden (management en OP) toekennen. De oudertevredenheid is lager dan de benchmark. De ouders geven een 7,2. Dat is 0,5 lager dan de benchmark van 7,7. De leerlingen geven een 6,9. Dit is precies gelijk aan het gemiddelde cijfer dat leerlingen geven voor de andere vso scholen van Attendiz, de interne benchmark.



85% van de ouders geeft aan dat de leerkrachten realistische verwachting van hun kind heeft. Daarnaast geven de ouders aan duidelijk te weten waar de school naar toe werkt met de leerling.



86% van de ouders geeft aan dat hun kind graag naar De Sluis gaat.



96% van de leerlingen geeft aan dat de docenten goed uitleggen.


Pagina 45 van 126



81% van de leerlingen voelt zich veilig op school.



81% van de leerlingen geeft aan dat hij/zij op de hoogte wordt gebracht van veranderingen.



De opbrengstgerichtheid wordt door alle doelgroepen, dus ook door de ouders, hoger dan de benchmark gewaardeerd.



Ouders, het OP en het management geven lagere scores dan de benchmark met betrekking tot het toeleiden naar een passende werkplek of zinvolle dagbesteding.



De ontwikkeling met betrekking tot stage vaardigheden en arbeidsvaardigheden worden bovengemiddeld gewaardeerd.



Leerlingen geven een lager rapportcijfer dan de benchmark op het gebied van de lichamelijke ontwikkeling. Nadere analyse wijst uit dat hierbij sprake is van spraakverwarring, aangezien er grote aandacht is voor activiteiten in het kader van de kerndoelen ‘sport en bewegen’.



Ouders en het management zijn minder dan gemiddeld tevreden over de ontwikkeling van leerlingen in de AVO-vakken. In het schooljaar 2012-2013 is dit direct opgepakt.



Leerlingen geven aan het schoolgebouw te klein te vinden en niet aantrekkelijk. De Sluis is medio 2013 verhuist naar de Bentheimerstaat te Oldenzaal waarmee ingespeeld is op deze kritiek.



Ouders, het management en het OP zij zeer tevreden over de ouderbetrokkenheid, meer dan de benchmark en het gemiddelde van Het Schip.



Leerlingen zijn meer tevreden dan de benchmark over de interactie tussen de leerling en de leerkracht.

Chez Nous De resultaten van de 15 leerlingen die hebben deelgenomen en de 3 ouders die hebben deelgenomen van Chez Nous zijn in hoofdlijnen als volgt en gebaseerd op het onderzoek van Van Beekveld & Terpstra. 

Het rapportcijfer dat ouders toekennen aan Chez Nous is een 5,3 en dat is onvoldoende en fors lager dan het OP en het OOP toekennen (respectievelijk een 7,7 en een 8,0) en 2,4 punten lager dan de benchmark.



De leerlingen geven een 6,5. Dit is 0,4 lager dan het gemiddelde cijfer dat leerlingen geven voor de andere vso scholen van Attendiz, de interne benchmark.



80% van de leerlingen geeft aan graag naar school te gaan en geeft aan dat de docenten tijd hebben om te helpen.



20% van de leerlingen geeft aan dat het onderwijs ook bij hen past.



Alle ouders die mee hebben gewerkt aan het kwaliteitsonderzoek geven aan dat zij het oneens zijn met de stelling ‘Wat mijn kind leert, sluit aan bij het niveau van mijn kind’.



3 ouders zijn overwegend weinig positief over het contact met Chez Nous. Hier zijn de personeelsleden echter zeer tevreden over.



Ouders, leerlingen en OP vinden dat de leerlingen zich onvoldoende ontwikkelen op de AVO-vakken.



Ouders en het OP zijn kritisch over de ontwikkeling op het gebied van creatieve vorming.



Leerlingen en het OP zijn tevens kritisch over de ontwikkeling op het gebied van de lichamelijke ontwikkeling.



De ouders van Chez Nous zijn ontevreden over de ontwikkeling met betrekking tot ontwikkeling van leerlingen op het gebied van de stage vaardigheden en arbeidsvaardigheden. Het OOP is hier echter positiever over da de benchmark.


Pagina 46 van 126



De ouders zijn minder tevreden dan de interne benchmark over de directie. Het OP en het OOP juist meer dan de benchmark.



Ouders zijn op de thema’s ‘pedagogisch klimaat’ en ‘veiligheid’ minder tevreden dan de benchmark.



Volgens leerlingen wordt er weinig aandacht besteedt aan ‘orde’.



De leerlingen geven opvallend hoge scores voor de interactie tussen leerling en leerkracht. De school neemt de mening van de leerling zeer serieus en heeft oog voor het welbevinden.

8.3

SAMENGEVAT

Per vestiging zijn er verschillende accenten gewenst zijn die vertaald zijn naar de onderstaande beleidsvoornemens. 8.4

BELEIDSVOORNEMENS

In dit hoofdstuk staan een aantal beleidsvoornemens beschreven. Deze beleidsvoornemens worden verder uitgewerkt in een concrete planning met doelstellingen in de managementovereenkomst. De managementovereenkomst wordt periodiek besproken tijdens de bespreking van de managementrapportage tussen de divisiedirecteur en het management van Het Schip. Beleidsvoornemens ‘Waardering door het personeel’: 



Beleidsvoornemens De Mast vanuit de visie van leerlingen en ouders: 

Rapportcijfer



Opdoen van stage vaardigheden



Kwaliteit van het oudercontact en de voorlichting over het vervolg na het verlaten van De Mast



Opbrengstgericht werken



Twijfels over of De Mast de best passende school voor de leerling is

Beleidsvoornemens De Sluis vanuit de visie van leerlingen en ouders: 

Rapportcijfer



Toeleiden naar een passende werkplek of zinvolle dagbesteding



Schoolgebouw te klein en niet aantrekkelijk. Dit is inmiddels niet meet van toepassing door verhuizing naar de Bentheimerstraat te Oldenzaal



Beleidsvoornemens Chez Nous vanuit de visie van leerlingen en ouders: 

Rapportcijfer



Onderwijs dat aansluit op het niveau van de leerling en bij hen past



Oudercontact



Ontwikkeling van leerlingen in de AVO-vakken



Lichamelijke ontwikkeling en creatieve vorming



Opdoen van stage vaardigheden



De directie



De thema’s ‘pedagogisch klimaat’, ‘veiligheid’ en ‘orde’


Pagina 47 van 126

9.

9.1

WAARDERING DOOR DE MAATSCHAPPIJ

ALGEMEEN

Het Schip dient in te spelen op een maatschappelijke behoefte binnen een wettelijk kader. De handhaving van het wettelijk kader wordt getoetst door de onderwijsinspectie. 9.2


Het Schip heeft haar sporen de afgelopen jaren verdiend door onderwijs te verzorgen aan zeer moeilijk opvoedbare leerlingen in Enschede, Oldenzaal en omstreken. De focus van de maatschappij heeft jaren gelegen op opvang van en zorg voor deze doelgroep. De maatschappij en Het Schip willen beide een transformatie richting planmatig en opbrengstgericht werken. Dit vraagt aanpassing van het onderwijsaanbod. Sinds lange tijd heeft Het Schip het vertrouwen van de onderwijsinspectie. De onderwijsinspectie heeft dit vertrouwen vertaald naar een basisarrangement van het toezicht sinds 2009. Echter, door de veranderingen in weten regelgeving door de invoering van de Wet Kwaliteit (v)so binnen de Passend Onderwijs, de veranderende vraag vanuit de maatschappij én de innerlijke drang op een ‘echte school’ te worden, transformeert Het Schip naar een pedagogisch én didactisch sterke school met modern onderwijs. Het Schip werkt hard aan deze nieuwe positionering en profilering en heeft daarvoor de waardering van externen nodig zoals ouders, de maatschappij en de inspectie. De inspectie zal in 2014 het 4-jaarlijks schoolbezoek afleggen. De aandachtspunten die leerlingen, ouders, stakeholders en de personeelsleden hebben aangegeven zijn afgezet tegen de wettelijke kaders. De uitwerking van de wettelijke kaders in relatie tot het onderwijs, is terug te vinden in de eerder genoemde kadernotitie (bijlage 2). 9.3

SAMENGEVAT

Het Schip heeft de stip aan de horizon veranderd en daarmee de koers. Hiervoor is onderwijskundig leiderschap vereist! De beleidsvoornemens zijn in de onderstaande paragraaf beschreven.


Pagina 48 van 126

9.4

BELEIDSVOORNEMENS

In dit hoofdstuk staan een aantal beleidsvoornemens beschreven. Deze beleidsvoornemens worden verder uitgewerkt in een concrete planning met doelstellingen in de managementovereenkomst. De managementovereenkomst wordt periodiek besproken tijdens de bespreking van de managementrapportage tussen de divisiedirecteur en het management van Het Schip. De Beleidsvoornemens ‘Waardering door de maatschappij’ om deze stip aan de horizon te bereiken zijn: 

De waardering van leerlingen, ouders, stakeholders en personeelsleden, uitgedrukt in een rapportcijfer, moet naar minimaal een rapportcijfer 7,5 in november 2014 wanneer de volgende meting is



Het Schip moet aansluiten op de ervaringen die er zijn binnen Attendiz met betrekking tot stages en leren in de praktijk en hiervan profiteren (synergie voordelen)



Ouders intensief betrekking bij het leerproces van de leerlingen en er regelmatig in verschillende settingen over communiceren (huisbezoek, oudergesprek, OP gesprek, etc.)



Alle vestigingen moeten verder groeien in het planmatig en opbrengstgericht werken aan de kernvakken



De schoolgebouwen moeten aantrekkelijk zijn ingericht



De middelen en materialen moeten afgestemd zijn op het onderwijsaanbod, de belevingswereld van de leerlingen en hun onderwijshulpvraag



De vakken lichamelijke opvoeding en creatieve vormingen dienen meer inhoud en lijn te krijgen



Het onderwijs dient verder afgestemd te worden op de vervolgbestemming


Pagina 49 van 126

10. RESULTATEN EN OPBRENGSTEN

10.1

ALGEMEEN

“Non scolae sed vitae discimus" - Niet voor de school, maar voor het leven leren wij. (Seneca) 10.2


De modellen die Het Schip gebruikt voor het toewerken naar de gewenste situatie, het INK-model, de Demingcyclus en het managementsysteem, ademen allen ‘leren en verbeteren’. De modellen benadrukken het leervermogen van de organisatie. Het lerende vermogen zorgt voor toekomstbestendigheid. Wanneer een organisatie niet in kan spelen op de veranderingen in de omgeving, zoals nu de invoering van Passend Onderwijs, dan heeft het geen bestaansrecht. Organisaties die niet veranderen en het aanbod afstemmen op de vraag vanuit de klanten, in het geval van Het Schip de leerlingen, ouders en het samenwerkingsverband, zal het ten onder gaan. Zoals beschreven in de voorgaande hoofdstukken heeft Het Schip deze transformatie al in gang gezet. De resultaten zijn per locatie verschillend. Het management dient de onderwijskundige veranderingen vorm te geven. De kaders zijn geschetst, het onderwijsaanbod is beschreven en getoetst aan de wettelijke vereisten zoals de kerndoelen, nu volgt de implementatie. In deze fase zijn twee zaken doorslaggevend: 1.

Kan het management aan de onderwijsinhoudelijke ontwikkeling leiding geven?

2.

Kunnen de personeelsleden planmatig en opbrengstgericht werken?

De managementrapportages zijn op beide zaken gericht. Niet om af te rekenen, maar om die ondersteuning en faciliteiten te bieden om de organisatiedoelstellingen te realiseren. De nieuw op te richten Attendiz Academie kan hier een prominente rol in vervullen. De waardering van leerlingen, ouders, stakeholders, personeelslid, bestuur en financiers zijn de graadmeters voor de juiste koers en de benodigde bijstelling.


Pagina 50 van 126

10.3

SAMENGEVAT

Het Schip verandert naar een ‘pedagogisch én didactisch’ sterke school. Leren op alle niveaus is essentieel. Het management van Het Schip ondersteunt en faciliteert de benodigde ontwikkeling, zoals echter reeds in hoofdstuk 2.1 benoemt: Medewerkers maken geen onderdeel uit van de organisatie, medewerkers zijn de organisatie. Dit doet zij door opbrengstgericht en situationeel leiderschap in een professionele cultuur die inspireert tot ontwikkeling van de leerling en de professional! Kortom:

Afbeelding 14: Het INK-model, de Deming-cyclus en de Blue Ocean Strategy.


Pagina 51 van 126

10.4

BELEIDSVOORNEMENS

In dit hoofdstuk staan een aantal beleidsvoornemens beschreven. Deze beleidsvoornemens worden verder uitgewerkt in een concrete planning met doelstellingen in de managementovereenkomst. De managementovereenkomst wordt periodiek besproken tijdens de bespreking van de managementrapportage tussen de divisiedirecteur en het management van Het Schip. Beleidsvoornemens ‘Resultaten en opbrengsten’: 

Verder versterken van het onderwijskundig leiderschap



Verder optimaliseren van de professionele cultuur en werkklimaat



Personeelsleden met potentie en ambitie stimuleren tot het volgen van opleiding



Bekwaamheid van personeelsleden op peil houden en vergroten


Pagina 52 van 126

BIJLAGEN Afbeeldingen

Pagina

1

INK-model

5

2

De 7 kernwaarden van Attendiz

8

3

Organogram Attendiz

12

4

Planvorming en managementrapportagesysteem

13

5

De Deming-cyclus

14

6

Het INK-model en de Deming-cyclus

15

7

Het INK-model, de Deming-cyclus en het managementrapportagesysteem

15

8

De uitstroomprofielen per vestiging

18

9

De uitstroomprofielen en de schakelmomenten

19

10

Positionering Het Schip binnen het SWV VO Twente Oost

20

11

Competenties Wet BIO

23

12

Situationeel leidinggeven

28

13

Michigan-model

30

14

Het INK-model, de Deming-cyclus en de Blue Ocean Strategy.

51

BIJLAGE 1

“WAAROM DOEN WE DIT EIGENLIJK?”

Projectplan O&K “op 1A4”– Peter van den Berg, 1 juli 2013 Na de fusie in 2009 en reorganisatie in 2012 komen de wet Kwaliteit in 2013 en de wet Passend Onderwijs in 2014. Met daar de Jeugdwet in 2015 en tot 2020 de druk van de verevening bij, dient de vraag zich aan: Hoe zit het dan vervolgens met visie, beleid en uitvoering van Attendiz t.a.v. Onderwijs &Kwaliteit? Een analyse van het huidige beleid t.a.v. O&K en de wijze waarop het eigen, interne toezicht is geregeld geeft een beeld van versnippering en gebrek aan uitlijning. Zowel de leden van Kern-mt als de DMT’s hebben onvoldoende tijd om daar gezamenlijk de Attendiz-brede focus op te krijgen, te hebben en te houden. Vandaar de aanstelling van de Project Manager Onderwijs en Kwaliteit. De brug tussen de PMOK en het management vormt het projectplan. De vraag is: voldoet die kwaliteit van het onderwijs op de scholen aan de ambities en doelen van Attendiz en voldoet zij aan de wettelijke opdrachten? En: blijft dat ook zo? Attendiz staat voor de opdracht de goede kwaliteit van het onderwijs op de scholen te (waar)borgen, terwijl ondertussen geweldige veranderingen plaatsvinden. Risico’s om in kwaliteit (ongemerkt) terug te vallen zijn hierdoor aanwezig. Meer dan ooit is er noodzaak tot een stevige positionering van de scholen in een zich sterk wijzigend krachtenveld van regionale samenwerking en een heldere explicitering van goed onderwijs aan leerlingen met complexe onderwijsbehoeften. Gekozen is om 4 projecten te groeperen op basis van inhoudelijke samenhang, onder de noemers: Alignement, Toezichtkader, Interne Audits en Passend Onderwijs, die samen zijn te vatten als: “focus op doorgroei in kwaliteit in onderlinge samenhang en check, als fundament voor de toekomst van Attendiz”. Het eerste project betreft Alignement, of Uitlijnen. Het meerjarenbeleid van Attendiz dient in het kader van lange termijn gerichtheid uitgelijnd te zijn: bottom-up, top down en horizontaal binnen en buiten de Divisies. Zowel op inhoudelijk gebied als ten aanzien van nascholing en structuren. In het project Toezichtkader zijn die activiteiten samengebracht die betrekking hebben op het verder uitwerken en aanscherpen van de kwaliteit


Pagina 53 van 126

van het onderwijs op de scholen. Geprotocolleerde werkprocessen en beleid worden ontwikkeld en gelinkt aan het geheel aan kwaliteitsaspecten en indicatoren die deel uitmaken van het toezichtkader van de inspectie. Het middel hiertoe, het werken met kwaliteitskaarten, fungeert niet alleen als inhoudelijk, onderwijskundig verantwoordingsdocument, maar dient ook een strategisch doel. De kwaliteitskaarten vormen daarvoor een inhoudelijke oriëntatiebasis en bieden (opnieuw) een gezamenlijk referentiekader. De derde groep verbeteractiviteiten betreft het project Audits. In dit project zijn alle activiteiten ondergebracht die er op korte termijn toe moeten leiden dat Attendiz als onderdeel van het eigen kwaliteitszorgbeleid in staat is interne audits uit te voeren: wij willen zeker weten dat wij het goed doen. Tot slot het project Passend Onderwijs. Activiteiten gericht op “indalen” in de samenwerkingsverbanden PO en VO. Als we op de huidige wijze doorgaan dreigt verdere versnippering, wordt het aanwezige potentieel niet optimaal benut, heeft de organisatie onvoldoende zicht op de volgende vragen: doen we de goede dingen, doen we die goed, vinden anderen dat ook, en wat doen we met die wetenschap..? Uitvoering zal deels de binnen de huidige en voorgenomen werkzaamheden kunnen gebeuren en door de samenhang en door de monitoring die ontstaat voor meer rust zorgen. Het projectplan zal leiden tot meer eigenaarschap van de ambities van Attendiz door het personeel, tot meer focus in werkzaamheden, tot gedeelde waarden en uiteindelijk tot hogere kwaliteit en opbrengsten van onderwijs.

BIJLAGE 2

KADERNOTITIE HET SCHIP


Pagina 54 van 126

K A DE RN O TI TI E “I M P LEM ENT AT IE KW AL IT E I TSW E T ” ‘BESCHRIJVING

VAN HET RICHTINGGEVEND KADER,

HET ONDERWIJSAANBOD EN HET VOLGEN EN COMPETENTIEGERICHT BEOORDELEN OP

HET SCHIP’

H ET S CH I P E NS C HE DE & NOO R DOO ST T W ENT E

Versie 18 november 2013


Pagina 55 van 126

Inhoudsopgave BIJLAGE 2

KADERNOTITIE HET SCHIP ..................................................................................................................... 54

1.

LEESWIJZER ...................................................................................................................................................... 58

2.

VOORWOORD ................................................................................................................................................... 58

3.

AANLEIDING ..................................................................................................................................................... 59

4.

HUIDIGE SITUATIE – GLOBALE BESCHRIJVING ........................................................................................................... 59

5.

BESCHRIJVING UITSTROOMPROFIELEN EN POSITIONERING .......................................................................................... 61

6.

UITSTROOMPROFIEL VERVOLGONDERWIJS .............................................................................................................. 70

7.

6.1

ALGEMENE BESCHRIJVING VAN DE DIPLOMAGERICHTE LEERWEG ........................................................................ 70

6.2

INHOUD ................................................................................................................................................. 72

6.3

ONDERWIJSFASEN..................................................................................................................................... 73

6.4

LESSENTABEL EN SCHEMA’S ........................................................................................................................ 74

6.4.1

VLEKKENSCHEMA DIPLOMAGERICHTE LEERWEG .............................................................................................. 74

6.4.2

LESSENTABEL DIPLOMAGERICHTE LEERWEG .................................................................................................... 75

6.4.3

OVERZICHT KERNDOELEN DIPLOMAGERICHTE LEERWEG .................................................................................... 75

6.4.4

OVERZICHT TRANSITIEDOMEINEN DIPLOMAGERICHTE LEERWEG .......................................................................... 76

UITSTROOMPROFIEL ARBEIDSMARKT ..................................................................................................................... 78 7.1

ALGEMENE BESCHRIJVING ARBEIDSMARKTGERICHTE LEERWEG ........................................................................... 78

7.2

INHOUD .................................................................................................................................................. 81

7.3

ONDERWIJSFASEN..................................................................................................................................... 82

7.4

LESSENTABEL EN SCHEMA’S ........................................................................................................................ 86

7.4.1

VLEKKENSCHEMA ARBEIDSMARKTGERICHTE LEERWEG ...................................................................................... 86

7.4.2

LESSENTABEL ARBEIDSMARKTGERICHTE LEERWEG ............................................................................................ 87

7.4.2

LESSENTABEL ARBEIDSMARKTGERICHTE LEERWEG ............................................................................................ 87

7.4.3

VERDELING THEORIE/PRAKTIJK ARBEIDSMARKTGERICHTE LEERWEG ..................................................................... 88

7.4.4

OVERZICHT KERNDOELEN ARBEIDSMARKTGERICHTE LEERWEG ............................................................................ 89

7.4.5

OVERZICHT TRANSITIEDOMEINEN ARBEIDSMARKTGERICHTE LEERWEG.................................................................. 89

7.5

ALGEMENE BESCHRIJVING VERDIEPTE ROUTE AGL / INTENSIEVE ROUTE DGL .......................................................... 91

8.

ONDERWIJSAANBOD UITSTROOMPROFIEL VERVOLGONDERWIJS .................................................................................. 92

9.

ONDERWIJSAANBOD UITSTROOMPROFIEL ARBEIDSMARKT ......................................................................................... 93 9.1

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: AVO ........................................................................................................ 94

9.2

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: MENS EN MAATSCHAPPIJ ............................................................................. 95

9.3

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: MENS, NATUUR EN TECHNIEK ........................................................................ 95


Pagina 56 van 126

9.4

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: CO & CE ................................................................................................... 95

9.5

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: SPORT EN BEWEGEN .................................................................................... 95

9.6

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: LGO ........................................................................................................ 95

9.7

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: VOORBEREIDING OP ARBEID .......................................................................... 98

9.7.1

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: PRAKTIJKVAK HORECA .................................................................................. 99

9.7.2

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: PRAKTIJKVAK TECHNIEK .............................................................................. 100

9.7.3

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: PRAKTIJKVAK GROEN ................................................................................. 101

9.7.4

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: PRAKTIJKVAK DETAILHANDEL, LOGISTIEK & TRANSPORT .................................... 102

9.7.5

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: PRAKTIJKVAK ZORG EN WELZIJN ................................................................... 103

9.7.5

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: BRANCHE CERTIFICERING ............................................................................ 104

10.

KOPPELING KERNDOELEN MET PRAKTIJKVAKKEN ................................................................................................ 108

10.1

KERNDOELEN ‘M, N & T’ EN PRAKTIJKVAK HORECA ...................................................................................... 108

10.2

KERNDOELEN ‘M, N & T’ EN PRAKTIJKVAK TECHNIEK .................................................................................... 109

10.3

KERNDOELEN ‘M, N & T’ EN PRAKTIJKVAK GROEN ........................................................................................ 110

10.4

KERNDOELEN ‘M, N & T’ EN PRAKTIJKVAK DETAILHANDEL, LOGISTIEK & TRANSPORT ........................................... 111

10.5

KERNDOELEN ‘M, N & T’ EN PRAKTIJKVAK ZORG EN WELZIJN .......................................................................... 112

11.

INLEIDING VOLGEN EN COMPETENTIEGERICHT BEOORDELEN ................................................................................ 114

12.

COMMISSIE VOOR DE BEGELEIDING ................................................................................................................ 114

12.1

PLAATSING ............................................................................................................................................ 115

12.2

BEGELEIDING ......................................................................................................................................... 115

12.3

KERNTAKEN VAN DE (SCHOOL)MAATSCHAPPELIJK DESKUNDIGE ........................................................................ 116

12.4

NAZORG ............................................................................................................................................... 116

13.

PROCESGANG LEERLING HET SCHIP ................................................................................................................. 117

STAP 1 ............................................................................................................................................................... 117 STAP 2 ............................................................................................................................................................... 118 STAP 3 ............................................................................................................................................................... 118 STAP 4 ............................................................................................................................................................... 119 STAP 5 ............................................................................................................................................................... 119 14.

OPBOUW OPP ........................................................................................................................................... 120

15.

ELEMENTEN OPP........................................................................................................................................ 121

16.

COMPETENTIES VOLGEN ............................................................................................................................... 122

17.

BEOORDELINGSSCHAAL ................................................................................................................................ 126


Pagina 57 van 126

1. LEESWIJZER De kadernotitie die voor u ligt, is het resultaat van een intensief ontwikkeltraject tijdens het schooljaar 2012/2013. Het team van Het Schip heeft de kaders vastgesteld van de wijze waarop zij het onderwijs vorm wil geven om te voldoen aan het veranderende wettelijke kader. De aanleiding hiervan is de interne drive van een aantal teamleden en de invoering van de Wet Kwaliteit (v)so binnen Passend Onderwijs. Deze notitie is een verdere verfijning van het Schoolplan 2013-2017 en geeft invulling aan de kaders met betrekking tot de inrichting van het onderwijs. Deze kadernotitie is samengevoegd met de notities “Onderwijsaanbod op Het Schip” en “Volgen en competentiegericht beoordelen”. De notitie is een dynamisch document en beschrijft de ontwikkelingen op Het Schip om de organisatiedoelstellingen die in het schoolplan beschreven staan te verwezenlijken. De lijn die in het schoolplan is beschreven, is de zogenaamde ‘stip aan de horizon’. De kadernotitie beschrijft de koers om daar te komen en de huidige situatie die telkens wijzigt.

2. VOORWOORD Het Schip te Enschede en Oldenzaal heeft zichzelf een ambitieus doel gesteld: “Medio 2015 volgen alle leerlingen op Het Schip onderwijs in het uitstroomprofiel vervolgonderwijs of in het uitstroomprofiel arbeidsmarkt waarbij er binnen ieder profiel drie onderwijsarrangementen zijn ingericht met vastgestelde leerlijnen zodat leerlingen van Het Schip planmatig en opbrengstgericht toewerken naar vooraf bepaalde resultaten”. Komende jaren geeft Het Schip verder invulling aan de uitstroomprofielen en de onderwijsarrangementen en de daarbij behorende leerlijnen. Vestiging De Sluis is daar al erg ver in en werkt vanaf schooljaar 2013-2014 al op de gewenste manier. De vestigingen De Mast en Chez Nous profiteren van deze ontwikkelingen en voeren komend schooljaar (2013-2014) dit geleidelijk in waarbij in schooljaar 2014-2015 ook op deze vestigingen de implementatie gereed is en er daardoor op alle vestigingen van Het Schip planmatig en opbrengstgericht gewerkt wordt aan de hand van leerlijnen die toeleiden naar de geplande eindbestemming. Voorafgaand aan de gewenste situatie is er een overgangssituatie. De gewenste situatie is de stip aan de horizon die Het Schip gezet heeft. Net als voor de leerlingen geldt dat de school hier planmatig en opbrengstgericht naar toewerkt. De school heeft in het schooljaar 2012-2013 veel tijd en energie gestoken in de visie en het methodisch aanbieden van lessen die gericht zijn op de cognitieve ontwikkeling van de cluster 4 leerlingen die onderwijs volgen op de school. Door de tijdsinvestering, de energie, de discipline, de deskundigheid en de visie van het team, komen de leerlingen tot leren. Wanneer deze huidige ontwikkelingen de komende jaren worden doorgezet, zullen de leeropbrengsten van de leerlingen verder stijgen. Het doel is dat hierdoor medio 2015 alle leerlingen van Het Schip onderwijs volgen volgens vooraf bepaalde leerlijnen om de uitstroombestemming te bereiken. Kortom: Het Schip stelt voor de leerlingen én voor zichzelf ambitieuze en realistische doelen waar zij gedisciplineerd naar toewerkt! Deze notitie gaat in op de kaders van het onderwijs zoals Het Schip dit wil vormgeven. Naast dit document zijn er documenten die betrekking hebben op het proces (‘Competentiegericht meten en volgen op Het Schip’ en


Pagina 58 van 126

het ‘OPP’) en op de inhoud (vakkentypering, overzicht lesmethodes, leerstofplanners/studiewijzers en de programma’s van toetsing en afsluiting). Deze notitie is een dynamisch document dat onderhevig is aan voortschrijdend inzicht en de landelijke ontwikkelingen. De notitie is in beheer van het management van Het Schip. Waar in deze notitie ‘Nederlands’ en ‘wiskunde’ genoemd worden (terminologie uit het uitstroomprofiel vervolgonderwijs), kan ook ‘Nederlandse taal en communicatie’ en ‘rekenen en wiskunde’ gelezen worden (terminologie uit het uitstroomprofiel arbeidsmarkt). Voor de leesbaarheid worden de termen ‘Nederlands’ en ‘wiskunde’ gehanteerd tenzij expliciet het uitstroomprofiel arbeidsmarkt wordt beschreven.

3. AANLEIDING Scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs hebben als taak leerlingen toe te leiden naar een zelfstandig en zinvol volwassen leven. Onder invloed van de ‘Wet kwaliteit (voortgezet) speciaal onderwijs’ (vso) die vanaf 1 augustus 2013 van kracht is, wordt aan het inrichten van toeleidende trajecten in toenemende mate eisen gesteld. Naast scholing en zorg krijgen de domeinen wonen, vrije tijd en burgerschap, maar vooral arbeid een prominente plaats in de toeleidende trajecten. Belangrijk aandachtspunt wordt de inhoudelijke programmering van het vso, door de invoering van uitstroomprofielen met bijbehorende kerndoelen en het opbrengstgericht werken op basis van het ontwikkelingsperspectief voor leerlingen. Het Schip wil in dit licht alle leerlingen resultaatgericht, planmatig en op maat kunnen toeleiden naar een passende uitstroombestemming. Het Schip gaat haar onderwijs inrichten volgens een algemene opbouw op basis van de uitstroomprofielen zoals deze door de Wet kwaliteit worden voorgeschreven. Kijkend naar haar huidige doelgroepen en uitstroomresultaten zet de school het huidige aanbod voort en biedt derhalve de uitstroomprofielen vervolgonderwijs en arbeidsmarkt aan. Deze notitie geeft een beschrijving van de uitstroomprofielen die gericht zijn op vervolgonderwijs en de arbeidsmarkt op basis waarvan de contouren van de leerweg per uitstroomprofiel vorm krijgen in een leerlijn en een daarop afgestemde lessentabel. Per uitstroomprofiel worden de diverse verhoudingen en verbanden bepaald: de verhouding tussen de verschillende leergebieden, de transitiedomeinen en bij het uitstroomprofiel arbeidsmarkt ook de verhouding tussen theorie/praktijk. Per onderwijsfase wordt een koppeling gemaakt naar de kerndoelen waarmee de contouren van de leerlijnen geschetst worden.

4. HUIDIGE SITUATIE – GLOBALE BESCHRIJVING Algemeen Het Schip verzorgt voortgezet speciaal onderwijs aan leerlingen in de leeftijd van 12-18 jaar in Enschede en de regio noordoost Twente. Alle leerlingen op Het Schip hebben gedragsproblemen en zijn vastgelopen of dreigden vast te lopen in andere vormen van onderwijs. Het Schip is een cluster 4 school en is onderdeel van Stichting Attendiz.


Pagina 59 van 126

Missie Het doel van Het Schip is leerlingen zo snel mogelijk te schakelen naar die vorm van onderwijs of arbeid waarin de leerling zich normaal gesproken moet kunnen handhaven en/of ontwikkelen. Centraal in de begeleiding van de leerlingen van Het Schip staat de sociaal emotionele ontwikkeling door middel van planmatige gedragsbeïnvloeding. Uitgangspunt voor iedereen binnen de school is het toewerken naar zelfverantwoordelijke zelfbepaling: de leerlingen van Het Schip moeten weloverwogen keuzes leren maken zodat zij na het verlaten van Het Schip zelfstandig kunnen functioneren op hun vervolgbestemming. De leerlingen van Het Schip worden optimaal toegerust om zelfstandig hun rol in de maatschappij te vervullen. Op Het Schip wordt gewerkt met een individueel ontwikkelingsperspectiefplan (OPP). Dit plan wordt samen met de leerling en de ouders/verzorgers opgesteld en hierin wordt op individueel niveau het perspectief besproken en vastgelegd. Aan het perspectief wordt het best passende uitstroomprofiel gekoppeld met daarbinnen de leerweg en leerlijn om te komen tot het perspectief/de uitstroombestemming. Twee keer per jaar wordt het OPP besproken met de leerling en zijn of haar ouders/verzorgers en geëvalueerd. Daar waar nodig wordt het OPP bijgesteld om het perspectief te behalen. Organisatie Gemiddeld volgen ongeveer 120 leerlingen onderwijs op Het Schip verdeeld over drie vestigingen. De vestigingen zijn: 

De Mast te Enschede



Chez Nous te Enschede



De Sluis te Oldenzaal

Het Schip kiest ervoor om vestigingen te hebben waar een kleine groep van leerlingen wordt begeleid door een groep van personeelsleden van de betreffende locatie waardoor iedereen elkaar kent en niemand anoniem is. De kleinschaligheid verhoogt de pedagogische veiligheid voor de leerlingen. Iedere vestiging heeft zijn eigen onderwijskenmerken en specialisme. Onderwijsinrichting Op de volgende pagina volgt een korte karakteristieke beschrijving per vestiging: 

De Mast De leeftijd van de leerlingen op De Mast varieert van 12-18 jaar. Op De Mast wordt onderwijs verzorgd in de uitstroomprofielen vervolgonderwijs en arbeidsmarkt (zie voor meer details hoofdstuk 4). Voor het profiel vervolgonderwijs kunnen leerlingen de onderbouwfase en de bovenbouwfase op De Mast volgen. Voor de arbeidsmarktgerichte leerweg kunnen leerlingen op De Mast alleen de bovenbouw volgen (15-18 jaar). De onderbouw van het profiel arbeidsmarkt wordt aangeboden op Chez Nous. De leerlingen in de bovenbouw van het uitstroomprofiel arbeidsmarkt stromen uit naar het ROC op niveau 1 of 2, naar het AOC, naar de leerwerktrajecten (lwt) van De Kapstok, naar de reguliere arbeidsmarkt of naar een beschutte werkplek. Het onderwijs binnen het uitstroomprofiel arbeidsmarkt is beroepsvormend, dat wil zeggen: de leerlingen worden voorbereid om een goede werknemer te zijn in de door hen gekozen sector. Het uitstroomprofiel vervolgonderwijs wordt op De Mast in intensieve samenwerking met het Stedelijk Lyceum, het Greijdanus College, het Bonhoeffer College en het AOC aangeboden.


Pagina 60 van 126



Chez Nous De leeftijd van de leerlingen op Chez Nous varieert van 11-15 jaar. De leerlingen volgen onderwijs in de onderbouw van het uitstroomprofiel arbeidsmarkt. De leerlingen op Chez Nous hebben veelal forse problemen op het gebied van zelfredzaamheid en leervoorwaarden. Chez Nous zorgt ervoor dat iedere leerling zo snel mogelijk de leerlijn behorend bij het profiel arbeidsmarkt volledig kan volgen. Op Chez Nous wordt de onderbouw van het profiel arbeidsmarkt aangeboden. De leerlingen kunnen de onderbouw fase op Chez Nous afronden en doorstromen naar de bovenbouwfase die aangeboden wordt op De Mast. Wanneer leerlingen op Chez Nous echter laten zien dat zij cognitief meer aankunnen dan het uitstoomprofiel arbeidsmarkt (op basis van leeropbrengsten/resultaten), dan is het doel de leerlingen te schakelen naar het uitstroomprofiel vervolgonderwijs (onderbouw of bovenbouw) op De Mast. Daarnaast fungeert Chez Nous als vangnet voor leerlingen die binnen Attendiz gedragsmatig uitvallen. Deze leerlingen kunnen op Chez Nous tot rust komen doordat zij uit de situatie gehaald worden. Op Chez Nous werkt de leerling aan de kerndoelen van de onderbouw van het uitstroomprofiel arbeid. Komend schooljaar wordt binnen Het Schip en op Attendiz niveau doorgesproken over de doelgroep van Chez Nous en wat Chez Nous kan betekenen voor de andere scholen binnen Attendiz.



De Sluis De leeftijd van de leerlingen op De Sluis varieert van 12-18 jaar. De Sluis heeft een regionale functie voor noordoost Twente en biedt beide uitstroomprofielen aan. De leerlingen in de leeftijd van 12-14 jaar volgen een breed aanbod gericht op uitstroom naar vervolgonderwijs en arbeid. Vanwege het volume zitten beide uitstroomprofielen in de onderbouw bij elkaar in de klas, maar zij volgen de leerlijn en kerndoelen behorend bij het betreffende uitstroomprofiel. Voor leerlingen in de bovenbouw (in de leeftijd van 15-18 jaar) is het aanbod opgesplitst in uitstroom naar vervolgonderwijs of uitstroom naar arbeid. Vestiging De Sluis heeft een intensieve samenwerking met het Twents Carmel College voor de diplomering. Het profiel arbeidsmarkt is gericht op branche certificering. Vanuit het profiel arbeid stromen de leerlingen uit naar De Kapstok, het ROC van Twente, het AOC Oost locatie Enschede, het vrije bedrijf of een beschutte werkplek. Vanuit het profiel vervolgonderwijs stroomt de leerling uit naar het reguliere voortgezet onderwijs, het ROC van Twente, het AOC Oost locatie Enschede of een andere passende vervolgvoorziening.

5. BESCHRIJVING UITSTROOMPROFIELEN EN POSITIONERING Het Schip heeft binnen Enschede en noordoost Twente een duidelijke positie als expertisecentrum op het gebied van leerlingen met gedragsproblematiek. De leerlingen van Het Schip hebben over het algemeen een intelligentie variërend van een IQ van 60 tot een IQ ver boven de 100. Echter, door de specifieke problematiek komen de leerlingen moeilijk tot leren. Om te voldoen aan de onderwijsbehoeften van de populatie, biedt Het Schip twee uitstroomprofielen aan, te weten het profiel waarbij de uitstroom gericht is op volgen van vervolgonderwijs en het profiel waarbij de uitstroom gericht is op de arbeidsmarkt. De uitstroomprofielen worden aangeboden zoals deze wettelijk beschreven zijn in de gewijzigde en per 1 augustus 2013 ingaande Wet op de expertisecentra (beter bekend als de Wet kwaliteit vso). Het Schip profileert zich binnen het samenwerkingsverband en binnen Attendiz als expertisecentrum op het gebied van leerlingen met


Pagina 61 van 126

gedragsproblematiek en biedt de volgende leerwegen aan binnen de uitstroomprofielen vervolgonderwijs en arbeid: 

Uitstroomprofiel vervolgonderwijs: de diplomagerichte leerweg (DGL) Het onderwijs in deze leerweg is gericht op terugleiden naar het reguliere voortgezet onderwijs. Wanneer terugleiden naar het reguliere voortgezet onderwijs niet mogelijk is, bestaat de mogelijkheid om via staatsexamens het gehele diploma vmbo tl te behalen of gedeeltelijk waarbij de leerling examen kan doen in één of meer vakken. Het onderwijs wordt middels een intensieve samenwerking met het reguliere voortgezet onderwijs aangeboden waarbij het regulier onderwijs verantwoordelijk is voor de inhoud, de studiewijzers en het programma van toetsing en afsluiting (pta), maar de leerling aanwezig is op een vestiging van Het Schip vanwege de gedragsproblemen. Een andere mogelijkheid is 1

gebruik te maken van de IVIO@school . De wens is om medio 2015 met het voortgezet onderwijs symbiose afspraken te hebben. Voor Enschede heeft Het Schip de wens een symbiose overeenkomst met het Bonhoeffer College, het Greijdanus College, AOC Oost locatie Enschede en het Stedelijk Lyceum aan te gaan. Voor de regio noordoost Twente is dit met het Twents Carmel College. Door een symbiose overeenkomst is het mogelijk om leerlingen in de bovenbouw toe te leiden naar het eindexamen. Tot die tijd wordt het onderwijs middels een intensieve samenwerking met het reguliere voortgezet onderwijs aangeboden waarbij het regulier onderwijs verantwoordelijk is voor de inhoud, de studiewijzers en het programma van toetsing en afsluiting (pta). De leerling is gedeeltelijk aanwezig op een vestiging van Het Schip en voor het overige gedeelte op het regulier voortgezet onderwijs. Het gaat dan vooral om de praktijkvakken die op het regulier voortgezet onderwijs gevolgd worden. Voor het examen wordt de leerling overgeschreven naar het regulier voortgezet onderwijs. 

Uitstroomprofiel arbeidsmarkt: de arbeidsmarktgerichte leerweg (AGL) Het onderwijs in deze leerweg is gericht op een uitstroom naar (beschutte) betaalde arbeid, al dan niet ondersteund door theoretische certificaten en vakgerichte branchecertificaten. De leerlingen in de arbeidsmarktgerichte leerweg hebben niet de competenties om een regulier voortgezet onderwijs diploma te behalen op vmbo niveau of hoger. Deze leerlingen bezitten echter wel de competenties om uit te stromen naar de reguliere arbeidsmarkt. De leerling stroomt uit naar de reguliere arbeidsmarkt, de leerwerktrajecten van De Kapstok, naar een beschutte werkplek of dagactiviteitencentrum en wordt eventueel ondersteund door een jobcoach.

Om recht te doen aan de mogelijkheden van de leerlingen, biedt Het Schip binnen de diplomagerichte leerweg en de arbeidsmarktgerichte leerweg drie onderwijsarrangementen aan: het basis arrangement, het verdiepte arrangement voor leerlingen die meer aan kunnen en het intensieve arrangement. Dit arrangement is voor leerlingen die moeite hebben met de cognitieve vakken en extra veel aandacht voor de leergebied overstijgende kerndoelen nodig hebben vanwege de gedragsproblematiek. Leerlingen in het verdiepte arrangement binnen de arbeidsmarktgerichte leerweg, hebben als uitstroombestemming de Entreeopleiding in het mbo (ROC/AOC) of de reguliere arbeidsmarkt. Deze leerlingen bezitten enerzijds de cognitieve vaardigheden om ‘Nederlands’ en ‘wiskunde’ op vmbo basis niveau te volgen, maar bezitten niet de competenties en de wil om door te stromen naar een vervolgopleiding. Aangezien Het Schip de ambitie heeft om alle leerlingen op een zo hoog mogelijk niveau uit te laten stromen, biedt Het Schip de leerlingen van de arbeidsmarktgerichte leerweg deze mogelijkheid. De leerlingen werken aan de kerndoelen

1

http://www.ivioschool.nl/home


Pagina 62 van 126

2

van de onderbouw van het voortgezet onderwijs (vo) voor de vakken Nederlands, Engels en wiskunde . In de onderbouw behalen deze leerlingen referentieniveau 1F voor Nederlands en wiskunde. Voor de leergebieden ‘mens, natuur en techniek’, ‘mens en maatschappij’, ‘culturele oriëntatie en creatieve expressie’ en ‘sport en bewegen’ volgen de leerlingen de kerndoelen zoals die gelden voor het uitstroomprofiel arbeid. Dit geldt ook voor de kerndoelen voor de ‘leergebied overstijgende vakken’ en het leergebied ‘voorbereiding op arbeid’. De leerlingen in het verdiepte arrangement binnen de arbeidsmarktgerichte leerweg werken toe naar een diploma Entreeopleiding of stromen na de onderbouwfase in de bovenbouwfase van de arbeidsmarktgerichte leerweg in wanneer zij de referentieniveaus 1F niet behalen en daarmee het behalen van een toekomstig referentieniveau 2F niet reëel is voor Nederlands en wiskunde. Referentieniveau 2F voor Nederlands en wiskunde is nodig voor het behalen van het Entreediploma (stand van zaken in juni 2013). De leerlingen kunnen daarentegen ook na de onderbouwfase teruggeleid worden naar het praktijkonderwijs, het reguliere vmbo of een andere passende vervolgvoorziening. De hierboven beschreven uitgangspunten vragen om een strikte groepsindeling op basis van de uitstroombestemming. Daarbij is het uitgangspunt dat er groepen gevormd worden binnen de profielen zelf en dat er vooralsnog geen profiel overstijgende combinatiegroepen worden gemaakt. Op De Sluis zijn beide uitstroomprofielen echter wel samengevoegd in de onderbouwfase vanwege het volume. Hoewel Het Schip haar onderwijs aanbiedt als volledige trajecten, gericht op het zo snel mogelijk schakelen naar die vorm van onderwijs of arbeid waarin de leerling zich normaal gesproken moet kunnen handhaven en/of ontwikkelen, is tussentijdse in- en uitstroom te allen tijde mogelijk. Waar het tussentijdse instroom betreft, worden leerlingen ingeschaald op het voor hen best passende profiel en daarbinnen de best passende onderwijsfase, zodat zij daarmee aansluiten bij het lopende onderwijstraject. Voor wat betreft tussentijdse uitstroom is deze vooral gericht, waar mogelijk, naar terugkeer naar het regulier onderwijs of de school van herkomst, passend bij de uitgangspunten van passend onderwijs. Een deel van de leerlingen zal een vervolgtraject op één van de vestigingen van Het Schip doorlopen of een andere passende vervolgplek. In beginsel is voor de uitstroomprofielen vervolgonderwijs en arbeidsmarkt uitgegaan van een basisprogramma van 5 leerjaren. In de navolgende paragrafen wordt per uitstroomprofiel in meer detail ingegaan op de wijze waarop het basisprogramma is ingericht. Wel dient hier te worden aangegeven, dat op het basisprogramma uitzonderingen altijd mogelijk zijn, zowel qua verlenging van het programma, als qua versnelling van het programma. Eén en ander kan daarbij zijn ingegeven door factoren betreffende de leerling zelf, maar kan ook zijn ingegeven door factoren van externe aard, zoals factoren omtrent verblijfstijd in het onderwijs zoals vastgesteld binnen het samenwerkingsverband passend onderwijs. Het Schip verwacht dat het samenwerkingsverband VO zoveel mogelijk leerlingen in het regulier voortgezet onderwijs het onderwijs laat volgen. Wanneer dit daadwerkelijk de visie van het samenwerkingsverband wordt, dan heeft dit mogelijk de volgende consequenties voor Het Schip: 

Er zullen minder leerlingen naar Het Schip verwezen worden;



Wanneer leerlingen doorverwezen worden, zullen zij over het algemeen ouder zijn, dus vanaf ongeveer 15 jaar is de verwachting;



2

De problematiek van de leerlingen die verwezen worden zal fors zijn;

De officiële termen zijn voor het uitstroomprofiel vervolgonderwijs: ‘Nederlands’ en ‘wiskunde’ en voor het profiel arbeidsmarkt:

‘Nederlandse taal en communicatie’ en ‘rekenen en wiskunde’.


Pagina 63 van 126



De schakelfunctie die Het Schip momenteel vervult, zal minder worden door de forse problematiek i.c.m. de hogere leeftijd waardoor de leerlingen langer op Het Schip zullen blijven.

In verband met de mogelijke ontwikkelingen binnen het samenwerkingsverband, zullen er naast het reguliere arrangement drie ondersteuningsarrangementen komen voor leerlingen met een bijzondere hulpvraag door bijvoorbeeld gedragsproblematiek: het lichte ondersteuningsarrangement, het middelzware ondersteuningsarrangement en het intensieve ondersteuningsarrangement. Schematisch ziet dit er als volgt uit:

Een leerling die gedragsmatig uitvalt in het regulier voortgezet onderwijs kan door het samenwerkingsverband een ondersteuningsarrangement toegewezen krijgen. In de regel zal dit in eerste instantie het lichte of het middelzware ondersteuningsarrangement zijn. Wanneer verwacht wordt dat het lichte ondersteuningsarrangement afdoende is om de leerling datgene te bieden dat hij of zij nodig heeft, volgt de leerling onderwijs in het Praktijkonderwijs of ontvangt hij of zij ondersteuning op het reguliere voortgezet onderwijs (VO). De ondersteuning kan door Het Schip verzorgd worden. Dit kan zijn door middel van Leerweg ondersteuning (LWOO) waarbij de leerling ingeschreven blijft staan op het voortgezet onderwijs en er ondersteuning plaatsvindt vanuit Het Schip. Dit kan in de vorm van ambulante begeleiding of een aparte klas tot een aantal dagen meedraaien op een vestiging van Het Schip (‘extern vso’ genoemd). Wanneer het lichte ondersteuningsarrangement niet afdoende is en er twijfels zijn of de leerling in het reguliere VO kan blijven, kan de leerling geplaatst worden in een schakelklas. De schakelklassen hebben verschillende kenmerken op basis van de onderwijsvraag van de leerlingen: Schakelklas kortverblijf (kan zowel in het reguliere VO als in het vso gesitueerd zijn): 

Leerlingen die op het regulier VO vast dreigen te lopen maar wel het perspectief hebben om hun schoolloopbaan op het regulier VO te vervolgen worden geplaatst in een schakelklas korte trajecten;



Leerlingen die verhuisd zijn en aangemeld worden bij het regulier VO met een onvolledig dossier of waarbij vragen zijn omtrent plaatsing op basis van de cognitieve vaardigheden van de leerling.


Pagina 64 van 126

Schakelklas langdurig verblijf (in het vso gesitueerd) of Extra Zorg klas (in het VO gesitueerd): 

Leerlingen waarbij twijfels zijn of de leerling in het vmbo of in het Praktijkonderwijs geplaatst dient te worden. De leerlingen verblijven maximaal twee jaar in de schakelklas waarbij de vraag beantwoordt moet worden of vmbo mogelijk is;



Voor leerlingen die uit het speciaal (basis)onderwijs komen en niet rechtstreeks door kunnen stromen naar het reguliere VO maar na twee jaar extra ondersteuning de overstap naar het reguliere VO kunnen maken;



Als tussenvoorziening voor vso leerlingen die in kunnen stromen in het regulier VO;



Leerlingen die op het regulier VO zijn vastgelopen maar wel het perspectief hebben om hun schoolloopbaan op het regulier VO te vervolgen.

In uitzonderlijke situaties kan een leerling rechtstreeks doorstromen vanuit het regulier vo naar Het Schip. Dit kan alleen wanneer het lichte en het middelzware ondersteuningsarrangement ontoereikend zullen zijn, bijvoorbeeld naar aanleiding van incidenten. Om de eventuele terugstroom naar de school van herkomst mogelijk te maken, wordt in zowel de lichte als in de middelzware ondersteuningsarrangement het vakkenpakket en de daarbij behorende methodes van de school van herkomst gevolgd. De lessentabel (dit is de basis voor het lesrooster) van Het Schip is in de schakelklas en in de externe rebound bij plaatsing op Het Schip leidend. Wanneer het een interne rebound plaatsing is en de leerling daadwerkelijk onderwijs blijft volgen in het reguliere vo, worden de lesuren van de locatie aangehouden. Om tegemoet te komen aan de onderwijsbehoeften van de leerlingenpopulatie van Het Schip, worden de uitstroomprofielen op verschillende niveaus aangeboden. Binnen de diplomagerichte leerweg is dat door verschillende vmbo niveaus aan te bieden. Binnen de arbeidsmarktgerichte leerweg door binnen dit profiel drie onderwijsarrangementen aan te bieden: het basis arrangement, het verdiepte arrangement en het intensieve arrangement. Binnen ieder onderwijsarrangement werken de leerlingen aan alle kerndoelen en domeinen. De mate van ondersteuning en differentiatie is per onderwijsarrangement verschillend. Voor het basis arrangement heeft Het Schip lesblokken opgesteld en de kerndoelen per leerjaar geagendeerd. De leerlingen van Het Schip hebben forse (gedrags)problemen en moeten leren om verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedragingen. Om deze reden hecht Het Schip grote waarde aan de keuzevrijheid van de leerlingen. Leerlingen krijgen om deze reden, binnen strikte kaders, de mogelijkheid om binnen het lesrooster naast de voorgeschreven vakken een aantal facultatieve vakken te volgen. Een leerling kan er dan bijvoorbeeld voor kiezen om iets meer te sporten dan het standaard rooster voorschrijft of om bijvoorbeeld te leren koken. Binnen alle leergebieden wordt, zoals eerder beschreven, aan alle kerndoelen gewerkt. Het accent van de facultatieve leergebieden kan tussen leerlingen onderling verschillen. Een voorwaarde is dat de resultaten/leeropbrengsten van de leerling dit toestaan. Wanneer de leerresultaten van de leerling achterblijven bij het streefniveau, worden de facultatieve uren verplicht ingevuld. Binnen de drie onderwijsarrangementen wordt aan alle kerndoelen en domeinen gewerkt. Het niveau op de leergebieden Nederlands, rekenen en Engels verschilt per arrangement. Wanneer de leerling het basis arrangement in de leerweg die toeleidt naar arbeid met goed gevolg afrondt, heeft hij of zij aantoonbaar gewerkt aan alle voorgeschreven kerndoelen en beheerst de leerling referentieniveau 1F voor ‘Nederlandse taal en communicatie’.


Pagina 65 van 126

Voor het basis arrangement heeft de school lesblokken opgesteld en de kerndoelen per leerjaar geagendeerd. Wanneer een leerling het intensieve arrangement niet aankan, dient in overleg met de leerling en de ouders gekeken worden naar het uitstroomperspectief. Wanneer een leerling door zijn of haar problematiek niet het basis arrangement kan volgen, kan het intensieve arrangement voor de cognitieve vakken ingezet worden. Kortom: 1.

Het basis arrangement Het basis arrangement beschrijft wat aangeboden moet worden om het uitstroomperspectief te behalen. Wanneer het basis arrangement gevolgd wordt, werkt de leerling planmatig aan alle kerndoelen behorend bij het uitstroomprofiel. Dit kan alleen behaald worden, wanneer gedurende de gehele schoolperiode planmatig en opbrengstgericht gewerkt wordt aan de cognitieve leergebieden. Het streven is dat leerlingen medio 2015 de beschreven niveaus beheersen (zie het ‘voorwoord’). De leidende principes van het basis arrangement zijn de instroomeisen van de vervolgplek (de uitstroombestemming). Deze instroomeisen van de vervolgplek zijn de uitstroomeisen van dit arrangement (welke competenties vraagt de vervolgopleiding of de arbeidsmarkt?).

2.

Het verdiepte arrangement Het verdiepte arrangement is voor leerlingen die cognitief meer aan kunnen op het gebied van ‘Nederlands’, ‘wiskunde’ en of ‘Engels’. Deze leerlingen kunnen echter niet alle vakken op een verdiept niveau volgen. Deze leerlingen volgen één of meer leergebieden op een hoger niveau. Voor de overige leergebieden worden de kerndoelen van de gekozen leerweg gevolgd. Hiermee stimuleert Het Schip leerlingen het maximale uit zichzelf te halen.

3.

Het intensieve arrangement Voor leerlingen die het basis onderwijsarrangement niet aan kunnen op cognitief gebied en of gedragsmatig, is het intensieve arrangement. Het intensieve arrangement beschrijft wat er minimaal volgens Het Schip aangeboden en gevolgd moet worden op het gebied van ‘Nederlandse taal en communicatie’ en ‘rekenen en wiskunde’. Vanuit het intensieve arrangement wordt telkens getracht de leerling terug te leiden naar het basis arrangement. Wanneer een leerling het intensieve arrangement volgt, is dit tijdelijk (voor ten hoogste drie maanden) en blijft de uitstroombestemming onveranderd. Binnen dit arrangement wordt aan alle kerndoelen gewerkt, echter op een lager niveau dan bij het basis arrangement. Daarnaast is er veel aandacht voor de sociaal emotionele problematiek. Wanneer een leerling op meer gebieden dan ‘Nederlandse taal en communicatie’ en ‘rekenen en wiskunde’ differentiatie nodig heeft, dient onderzocht te worden of het uitstroomperspectief behaald kan worden. Eventueel schakelen naar een leerweg of een uitstroomprofiel op een lager niveau zou dan onderzocht moeten worden.

Op Het Schip worden 9 blokken onderwijs per week aangeboden. Alle dagen bestaan uit een ochtendblok en een middagblok. De leerlingen zijn op woensdagmiddag vrij. Elke dag wordt begonnen met een verzameling (zie hoofdstuk 5 §2 inhoud, hoofdstuk 5 §4.3 of hoofdstuk 6 §2 en §3). Voorafgaand of na de lunch vindt de Schoolplan 2013-2017 - vso Het Schip Enschede en noordoost Twente - november 2013

Pagina 66 van 126

tweede verzameling plaats. Aan het einde van de lesdag vindt de dagsluiting plaats alvorens de leerlingen ieder hun weegs gaan. De school- en lestijden zijn voor alle vestigingen van Het Schip gelijk. De leerlingen in het uitstroomprofiel vervolgonderwijs volgen in de onderbouwfase minimaal 1.040 uur onderwijs per jaar. De leerlingen in het uitstroomprofiel arbeidsmarkt moeten wettelijk minimaal 1.000 uur onderwijs per jaar volgen. In de schoolgids wordt ieder jaar beschreven hoe invulling gegeven wordt aan de extra uren voor de diplomagerichte leerweg (uitstroomprofiel vervolgonderwijs). De schooltijden zijn: Tijden

totaal

Maandag

8.30 – 14.30

5,75 uur

Dinsdag

8.30 – 14.30

5,75 uur

Woensdag

8.30 – 12.30

4 uur

Donderdag

8.30 – 14.30

5,75 uur

Vrijdag

8.30 – 14.30

5,75 uur

Per week

27 uur

3

In detail zien de lestijden er als volgt uit : Ochtendblok

Middagblok

Totaal

Verzamelen*

Lesblok**

Verzamelen

Lunch

Lesblok

Maandag

8.30 – 8.45

8.45 – 12.00

12.00 – 12.15

12.15 – 12.30

12.30 - 14.30

5,75 uur

Dinsdag

8.30 – 8.45

8.45 – 12.00

12.00 – 12.15

12.15 – 12.30

12.30 - 14.30

5,75 uur

Woensdag

8.30 – 8.45

8.45 – 12.30

n.v.t.

vrij

vrij

4 uur

Donderdag

8.30 – 8.45

8.45 – 12.00

12.00 – 12.15

12.15 – 12.30

12.30 - 14.30

5,75 uur

Vrijdag

8.30 – 8.45

8.45 – 12.00

12.00 – 12.15

12.15 – 12.30

12.30 - 14.30

5,75 uur

Per week

27 uur Opmerkingen: *De verzamelingen zijn onderwijstijd met heldere doelstellingen op groepsniveau. Zoals beschreven kan de verzameling voor of na de lunch gepland staan. Dit kan per vestiging verschillen. ** Het lesblok in de ochtend is inclusief 10 minuten pauze en leswisseling.

Hoe de profielen vervolgonderwijs en arbeid zich tot elkaar verhouden, is op de volgende pagina in twee modellen weergegeven. In het eerste model is te zien welke profielen op welke locaties gegeven worden en in het tweede model hoe de leerwegen ingevuld worden. Vervolgens worden de belangrijkste elementen voor de profielen die toeleiden naar vervolgonderwijs en naar arbeid toegelicht. Het model gaat in op hoe de profielen zich tot elkaar verhouden en de schakelmomenten tussen de profielen en wat het uitstroomperspectief is.

3

Zie voor een uitgebreide berekening van de uren het document: ‘Vakanties en urenberekening 2013-2014 vso C’.


Pagina 67 van 126


Pagina 68 van 126


Pagina 69 van 126

6. UITSTROOMPROFIEL VERVOLGONDERWIJS

6.1

ALGEMENE BESCHRIJVING VAN DE DIPLOMAGERICHTE LEERWEG

De diplomagerichte leerweg (DGL) geeft invulling aan het uitstroomprofiel vervolgonderwijs zoals dat wettelijk is vastgesteld. Doel van dit uitstroomprofiel is dat leerlingen met een regulier diploma voortgezet onderwijs doorstromen naar een vervolgopleiding, dan wel in het voortgezet onderwijs, dan wel in het beroepsonderwijs. Binnen de diplomagerichte leerweg wordt naast de leergebied overstijgende kerndoelen de volgende leergebieden aangeboden: 

Nederlands



Engels



Wiskunde



Mens en natuur



Mens en maatschappij



Kunst en cultuur



Bewegen en sport

De uitstroombestemming van de diplomagerichte leerweg is verschillend. Om instroom in het mbo mogelijk te maken, worden er verschillende eisen per niveau gehanteerd: Instroomeisen mbo niveau 1 assistent opleiding: 

geen toelatingseisen en doorstroomvoorwaarden. Dit wordt de Entreeopleiding waar referentieniveau 1F voor Nederlands en rekenen en wiskunde gewenst is. Tijdens de Entreeopleiding moet de leerling namelijk referentieniveau 2F voor beide vakken behalen (stand van zaken in juni 2013).


Pagina 70 van 126

Instroomeisen mbo niveau 2 basisberoepsopleiding: 

diploma vmbo basisberoepsgerichte leerweg met doorstroomvoorwaarden;



diploma Entreeopleiding;



referentieniveau 2F voor Nederlands en rekenen en wiskunde.

Instroomeisen mbo niveau 3 vakopleiding: 

diploma vmbo kaderberoepsgerichte, gemengde of theoretische leerweg met doorstroomvoorwaarden;



overgangsbewijs van havo 3 naar havo 4;



diploma verwante beroepsopleiding niveau 2.

Instroomeisen mbo niveau 4 middenkaderopleiding: 

diploma vmbo kaderberoepsgerichte, gemengde of theoretische leerweg met doorstroomvoorwaarden;



overgangsbewijs van 3 naar 4 havo / vwo;



een verwante beroepsopleiding niveau 2/3 met doorstroommodules en een positief advies.

Zoals beschreven mogen leerlingen op Het Schip een bepaald accent aangeven in het lesrooster dat de leerling volgt wanneer de leerresultaten op voldoende niveau zijn (facultatieve leergebieden binnen de wettelijk vastgestelde leergebieden). Dit speelt enerzijds in op de noodzaak dat leerlingen zelf keuzes leren maken en er verantwoording over af dragen, anderzijds speelt dit in op de (gedrags)problematiek van de leerlingen. Voor de diplomagerichte leerweg heeft Het Schip bepaald dat leerlingen in deze leerweg minimaal de volgende blokken volgen: 3 ochtendblokken studie AVO (‘Nederlands’, ‘Engels’ en ‘wiskunde’), 1 blok ‘mens en maatschappij’, 1 blok ‘mens en natuur’, 1 blok ‘praktijk’ en 1 blok ‘sport en bewegen’. De overige 2 blokken wordt in overleg tussen de leerling en zijn of haar mentor ingevuld waarbij de leerling een keuze maakt uit de eerder genoemde leergebieden en daarmee werkt aan alle kerndoelen en de domeinen. Wat essentieel is, is dat leerlingen verantwoording afleggen over hun gemaakte keuzes aan allereerst zichzelf, zijn of haar ouders en de school. Wanneer de leerresultaten/-opbrengsten van de leerling achterblijven bij het verwachte resultaat, gaat de keuzevrijheid er (deels) af en wordt door de mentor bepaald welk leergebied extra aandacht krijgt binnen de vrije ruimte. Deels aangezien het best mogelijk is dat de leerling dan nog 1 blok vrije ruimte overhoudt die de leerling

in

overleg

met

de

mentor

in

mag

vullen.

De

keuzes

worden

vastgelegd

in

het

ontwikkelingsperspectiefplan. De invulling die Het Schip geeft aan de diplomagerichte leerweg binnen het profiel vervolgonderwijs is die van het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo). In de onderbouw (eerste fase van het onderwijs) in dit profiel wordt leerlingen de mogelijkheid geboden de niveaus van de basisberoepsgerichte leerweg (bl), de kaderberoepsgerichte leerweg (kl) of de theoretische leerweg (tl) te volgen. Vanuit de onderbouw kan een leerling terugstromen naar de school van herkomst waarbij het vakkenpakket van deze school gevolgd wordt, waardoor de aansluiting zo optimaal mogelijk is.


Pagina 71 van 126

In de bovenbouw biedt Het Schip de leerlingen de mogelijkheid een volledig diploma te halen. Het diploma wordt behaald door middel van symbiose met regulier voortgezet onderwijs, middels staatsexamens (vmbo-tl) of IVIO@school. Met een diploma vmbo tl kunnen leerlingen doorstromen naar de havo of naar het mbo op niveau 2 of hoger. Leerlingen die in de eerste fase van het onderwijs op niveau bl, kl of gl functioneren, hebben verscheidene opties: 

doorstromen naar het niveau tl binnen Het Schip;



uitstromen naar het regulier voortgezet onderwijs (VO) om aldaar verder te werken naar een volledig diploma vmbo bl, kl of gl;



uitstromen naar het mbo voor de Entreeopleiding voor toegang tot mbo niveau 2;



instromen in het verdiepte arrangement binnen de arbeidsmarktgerichte leerweg of het intensieve arrangement in de diplomagerichte leerweg, om aldaar voorbereid te worden op een diploma Entreeopleiding, waarmee instroom in het mbo op niveau 2 mogelijk blijft, of voorbereid te worden op een loonvormende arbeidsplaats.

6.2

INHOUD

Op basis van de wettelijke voorschriften kent het profiel vervolgonderwijs binnen het vso en daarmee de diplomagerichte leerweg op Het Schip, een vaste inhoud. Voor de onderbouw gelden kerndoelen binnen 7 leergebieden, zoals deze ook binnen het regulier vo gehanteerd worden. Het betreft de leergebieden:       

Nederlands Engels Wiskunde Mens en natuur Mens en maatschappij Kunst en cultuur Bewegen en sport

Om ook aan de eisen van vakken voor wat betreft het sectorgedeelte en vrije gedeelte te kunnen voldoen, biedt Het Schip een aantal keuzevakken aan. Deze vakken zijn afhankelijk van het profiel en de symbiose partner. De keuze vakken kunnen zijn:  

Duits Economie

Op basis van het bovenstaande vakkenpakket in het algemene gedeelte, het sectorgedeelte en het vrije gedeelte kunnen leerlingen in de bovenbouw tl kiezen uit de sectoren economie, zorg & welzijn, groen en techniek. Voor het vakkenaanbod wordt gebruikt gemaakt van de methodes zoals deze gebruikelijk zijn voor het plaatselijke reguliere vmbo. Naast de verplichte vakken moeten binnen het vso binnen alle profielen aan leergebiedoverstijgende aspecten worden gewerkt. Deze omvatten:    

Leren leren; Leren taken uitvoeren; Leren functioneren in sociale situaties; Ontwikkelen van persoonlijk toekomstperspectief.


Pagina 72 van 126

Op het gebied van ‘leren leren’ staat voornamelijk centraal het nemen van medeverantwoordelijk voor het eigen leerproces en actief werken aan de eigen ontwikkeling. Leerlingen leren op het gebied van ‘leren taken uitvoeren’ voornamelijk het zo zelfstandig mogelijk, planmatig uitvoeren van taken en hier zo nodig hulp bij vragen. Zelfredzaamheid is hierin een zeer belangrijk aspect. Beide gebieden krijgen ruime aandacht tijdens de verzamelingen die dagelijks aan het begin van de dag en tussen de middag plaatsvinden. Op het gebied van sociale vaardigheden komen er tijdens de verzamelingen leergebied overstijgende aspecten aan bod die betrekking hebben op ‘functioneren in sociale situaties’. Tijdens de verzamelingen wordt gewerkt aan sociale aspecten in de breedste zin van het woord, de ontwikkeling op deze competenties vraagt van de vso leerlingen extra aandacht. Met betrekking tot het ‘ontwikkelen van een persoonlijk toekomstperspectief’, wordt de leerling zich bewust (gemaakt) van zijn haar mogelijkheden en beperkingen. Het ontwikkelen van een positief zelfbeeld en een realistische kijk op de eigen toekomstmogelijkheden zijn hierbij cruciaal. De verzamelingen zijn hierin een belangrijk element. Daarnaast wil Het Schip zich profileren als school, die leerlingen voorbereid op eigen redzaamheid, niet alleen op cognitief gebied, maar ook op het gebied van wonen, vrije tijd, burgerschap en werken. Daarom neemt de school binnen het onderwijsprogramma van de onderbouw tijd voor praktijkvakken en maatschappelijke stages.

6.3

ONDERWIJSFASEN

De diplomagerichte leerweg is opgebouwd uit twee onderwijsfasen: de onderbouw (leerjaar 1, 2 en 3) en de bovenbouw (leerjaar 4 en 5). Beide fasen kennen een basisduur van respectievelijk 3 jaar en 2 jaar, alhoewel op basis van leerling prestaties het verlengen of versnellen van een fase altijd mogelijk is. De keuze voor 5 jaar voor beide fasen samen, is ingegeven door het feit dat leerlingen veelal een lager leertempo hebben dan leerlingen in het regulier voortgezet onderwijs, aandacht moeten besteden aan leergebiedoverstijgende aspecten en voorbereid worden op maatschappelijke redzaamheid. In de onderbouw is aandacht voor de verplichte inhoud van het profiel, zijnde de 7 leergebieden uit de kerndoelen onderbouw vo en de leergebiedoverstijgende aspecten, aangevuld met toekomstige keuzevakken en praktijkoriëntatie/redzaamheid. Dat laatste betreft oriëntatie en redzaamheid op de gebieden economie, zorg & welzijn, groen en techniek. In de bovenbouw werken de leerlingen, in symbiosevorm, toe naar diploma’s. De studiewijzers en het programma van toetsing en afsluiting (pta) van de toeleverende school zijn leidend. Door middel van staatsexamens/IVIO@school hebben de leerlingen voor de theoretische leerweg de mogelijkheid tot het meedoen aan het centraal examen voor de gehele leerweg of gedeeltelijk door middel van staatsexamens voor de cognitieve vakken (gemengde leerweg, kader- en basisberoepsgerichte leerweg). Leerlingen kunnen geen havo of vwo traject volgen op Het Schip, ook niet in symbiose vorm, en daarmee geen examen afleggen op dit niveau. Er zijn echter altijd uitzonderingen mogelijk. Na het behalen van het vmbo diploma, kunnen leerlingen doorstromen naar de havo of vwo op een reguliere school. In de onderbouw wordt er een uitgebreid assessment uitgevoerd om zicht te krijgen op de wensen en mogelijkheden van de leerlingen. Dit arbeidskundig onderzoek gebeurt aan de hand van de methode ‘Heft in eigen handen’ en de daarbij geïntegreerde coaching methodiek. Gedurende de gehele schoolperiode worden de vorderingen en ontwikkelen binnen de digitale omgeving van ‘Heft in eigen handen’ bij gehouden door zowel de leerling als door de mentor.


Pagina 73 van 126

6.4

LESSENTABEL EN SCHEMA’S

6.4.1

VLEKKENSCHEMA DIPLOMAGERICHTE LEERWEG

Onderstaand is in een schema weergegeven hoe verdeling van de leergebieden in de diplomagerichte leerweg er schematisch uitzien. Het vlekkenplan laat zien, waar de aandacht naar uitgaat met in achtneming van de wettelijke onderwijstijd.


Pagina 74 van 126

6.4.2

LESSENTABEL DIPLOMAGERICHTE LEERWEG

In detail uitgewerkt kent de diplomagerichte leerweg de volgende lessentabel:

Zoals beschreven is in hoofdstuk 4 op pagina 12 volgen de leerlingen in de diplomagerichte leerweg in de onderbouw minimaal 1.040 uur onderwijs per jaar. In de jaarlijkse schoolgids wordt beschreven hoe invulling gegeven wordt aan deze uren.

6.4.3

OVERZICHT KERNDOELEN DIPLOMAGERICHTE LEERWEG

Het is van belang voor het vso om aan te geven in hoeverre aandacht besteed wordt aan de diverse kerndoelen (leergebieden, leergebiedoverstijgend, evt. arbeid/redzaamheid). Derhalve is op basis van de lessentabel de verhouding tussen deze kerndoelen in beeld gebracht. Het Schip is onderscheidend ten opzichte van het regulier voortgezet onderwijs door de voortdurende aandacht voor de leergebiedoverstijgende kerndoelen door onder andere het inzetten van de verzamelingen. Bij de verzamelingen worden alle leerlingen verzameld in een centrale ruimte. Al het onderwijsgevende personeel van de vestiging is hierbij aanwezig. De methodiek van ‘Heft in eigen handen’ wordt tijdens de verzamelingen systematisch gevolgd. Hierdoor is er op alle vestigingen van Het Schip gedurende de dag structurele aandacht voor redzaamheid, sociale vaardigheden en de voorbereiding op deelname aan de maatschappij als onderdeel van de maatschappelijke voorbereiding. Niet alleen helpt dat leerlingen bij hun overstap naar een vervolgopleiding, maar ook geeft het leerlingen de nodige basis als er een andere keuze


Pagina 75 van 126

gemaakt wordt dan de overgang naar een vervolgopleiding (bijvoorbeeld naar werk). Daarnaast speelt dit op systematische wijze in op de hulpvraag van de leerlingen van Het Schip en komt het tegemoet aan de gedragsproblematiek. Onderstaande afbeelding maakt verschillende verhoudingen duidelijk. Leergebiedoverstijgende kerndoelen krijgen structureel aandacht en ondersteunen de leerlingen derhalve permanent bij hun transitie. Zoals verwacht mag worden van een profiel vervolgonderwijs is de aandacht voor het grootste deel bestemd voor cognitieve leergebieden.

Kerndoelen Leergebieden

Leergebied overstijgend

16%

84%

Onderbouw 1, 2, 3

6.4.4

8%

92%

Bovenbouw 4, 5

OVERZICHT TRANSITIEDOMEINEN DIPLOMAGERICHTE LEERWEG

Een tweede aspect betreft de verhouding tussen de transitiedomeinen. Aan het eind van de schoolloopbaan dienen leerlingen voorbereid te zijn in de verschillende leergebieden en de domeinen ‘werken, burgerschap, wonen & vrije tijd en leergebieden’. Het is daarom goed om te bezien hoe deze domeinen, op basis van de vakken uit de lessentabel, zich tot elkaar verhouden. Burgerschap krijgt in de onderbouw en de bovenbouw permanente aandacht. Daar wordt de basis gelegd voor actief burgerschap. Wonen & vrije tijd krijgt eveneens permanente aandacht. Het is belangrijk dat de leerlingen van Het Schip kennis maken en ervaring op doen met verschillende vormen van vrije tijdsbesteding en wonen. Hier wordt gewerkt aan algemene redzaamheidaspecten voor de woon- en vrije tijdssituatie. In de bovenbouw maakt wonen en vrije tijd integraal onderdeel uit van coaching op het algehele uitstroomperspectief.


Pagina 76 van 126

Binnen het profiel dat gericht is op toeleiding naar vervolgonderwijs, krijgt het domein leergebieden gedurende de jaren toenemende aandacht. De cognitieve leergebieden blijven belangrijk voor de doelgroep en voor de transitie naar vervolgonderwijs.

Domeinen Leergebieden

Werken

Wonen & Vrije tijd

15%

Burgerschap

11%

29% 31% 3% 5%

49%

Onderbouw 1, 2, 3


57%

Bovenbouw 4, 5

Pagina 77 van 126

7.

UITSTROOMPROFIEL ARBEIDSMARKT

7.1

ALGEMENE BESCHRIJVING ARBEIDSMARKTGERICHTE LEERWEG

De arbeidsmarktgerichte leerweg (AGL) geeft invulling aan het wettelijk beschreven arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. Het doel van dit profiel is leerlingen voor te bereiden op uitstroom richting een loonvormende positie op de reguliere arbeidsmarkt, dan wel beschutte arbeidsmarkt. Het perspectief van de arbeidsmarktgerichte leerweg op Het Schip is instroom in het vrije bedrijf, instroom in de leerwerktrajecten van De Kapstok of instroom in een beschutte werkplek of werkplaats. De mogelijke uitstroomperspectieven van de arbeidsmarktgerichte leerweg op een rij: 





De AGL leidt leerlingen richting werk in het vrije bedrijf, daar eventueel nog ondersteund door een jobcoach. De leerlingen streven in deze leerweg naar het behalen van één of meer theoretische of branchegerichte diploma’s of certificaten; De AGL leidt leerlingen richting de leerwerktrajecten van De Kapstok om arbeidsritme, vakspecifieke deskundigheid en werknemersvaardigheden op te doen. De leerlingen streven in deze leerweg naar het behalen van één of meer theoretische of branchegerichte diploma’s of certificaten; De AGL arbeid leidt leerlingen richting werk in de beschermde omgeving van een beschutte werkplek of het dagactiviteitencentrum.

Zoals eerder beschreven, zijn er per uitstroomprofiel drie onderwijsarrangementen mogelijk. De invulling voor de arbeidsmarktgerichte leerweg is als volgt beschreven op de volgende pagina:


Pagina 78 van 126

1.

Het basis arrangement Het basis arrangement beschrijft wat aangeboden moet worden om de uitstroombestemming te behalen. Wanneer het basis arrangement gevolgd wordt, werkt de leerling planmatig aan alle kerndoelen en wordt referentieniveau 1F voor ‘Nederlandse taal en communicatie’ en ‘rekenen en wiskunde’ behaald. Referentieniveau 1F kan alleen behaald worden, wanneer gedurende de gehele schoolperiode planmatig en opbrengstgericht gewerkt wordt aan de cognitieve leergebieden. Het streven is dat leerlingen medio 2015 de beschreven niveaus beheersen (zie het ‘voorwoord’). De leidende principes van het basis arrangement zijn de instroomeisen van de vervolgplek (de uitstroombestemming). Deze instroomeisen van de vervolgplek zijn de uitstroomeisen van dit arrangement (welke competenties vraagt een specifieke bestemming op de arbeidsmarkt?).

2.

Het verdiept arrangement Het verdiept arrangement binnen de arbeidsmarktgerichte leerweg op Het Schip, geeft invulling aan de kerndoelen van de onderbouw van het voortgezet onderwijs voor de vakken Nederlands, wiskunde en Engels. Op deze leergebieden wordt aan het einde van de onderbouw 1F behaald en aan het einde van de bovenbouw 2F. Voor de overige leergebieden worden de kerndoelen van de arbeidsmarktgerichte leerweg gevolgd. Dit arrangement is daarmee een verdiept arrangement ten opzicht van het basis arrangement binnen de arbeidsmarktgerichte leerweg. Het doel van dit arrangement is dat leerlingen kunnen instromen in een Entreeopleiding van het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). De leerlingen streven ernaar aan het eind van het 3

e

leerjaar

referentieniveau 1F voor Nederlands en wiskunde te beheersen. Het bindend studieadvies op de Entreeopleiding dat de leerling na vier maanden krijgt, is onder andere afhankelijk of de leerling referentieniveau 2F gaat beheersen (stand van zaken in juni 2013). Om deze reden is het wenselijk dat de leerlingen voordat zij starten met de Entreeopleiding 1F beheersen en referentieniveau 2F beheersen in het verschiet ligt. Op dit moment is referentieniveau 2F binnen het arbeidsmarktgerichte profiel niet of nauwelijks haalbaar voor de leerlingen van Het Schip, echter is de verwachting dat wanneer door de gehele school het niveau om hoog gaat, voor een klein percentage dit tot de mogelijkheden behoort (streven is medio 2015).

3.

Het intensieve arrangement Voor leerlingen die het basis onderwijsarrangement niet aan kunnen op cognitief gebied en of gedragsmatig, is het intensieve arrangement. Het intensieve arrangement beschrijft wat er minimaal volgens Het Schip aangeboden en gevolgd moet worden op het gebied van ‘Nederlandse taal en communicatie’ en ‘rekenen en wiskunde’ en leidt toe naar een beschutte werkplek. Binnen dit arrangement wordt aan alle kerndoelen gewerkt, echter op een lager niveau dan bij het basis arrangement. Daarnaast is er veel aandacht voor de sociaal emotionele en de gedragsproblematiek. Het intensieve arrangement is tijdelijk. Het doel is om leerlingen niet langer dan drie maanden in het intensieve arrangement te plaatsen en dat de leerling vervolgens instroomt in het basis arrangement.


Pagina 79 van 126

Wanneer een leerling op meer gebieden dan ‘Nederlandse taal en communicatie’ en ‘rekenen en wiskunde’ differentiatie nodig heeft, dient onderzocht te worden of het uitstroomperspectief behaald kan worden. Eventueel schakelen naar het uitstroomprofiel dat toeleidt naar dagbesteding zou dan onderzocht moeten worden. Binnen de arbeidsmarktgerichte leerweg wordt naast de leergebied overstijgende kerndoelen en de kerndoelen die voorbereiden op arbeid, de volgende leergebieden aangeboden: 

Nederlandse taal en communicatie



Engels



Rekenen en wiskunde



Mens, natuur en techniek






Culturele oriëntatie en creatieve expressie



Bewegen en sport

De instroomeisen van de arbeidsmarkt is per uitstroombestemming verschillend. Voor instroom in de arbeidsmarkt zijn geen specifieke eisen geformuleerd. Branchegerichte diploma’s en certificaten vergemakkelijken de transitie en verhogen de aantrekkelijkheid van de leerling op de arbeidsmarkt. Zoals beschreven mogen leerlingen op Het Schip, wanneer de leerresultaten dit toelaten, een bepaald accent aangeven in het lesrooster dat de leerling volgt. Dit speelt enerzijds in op de noodzaak dat leerlingen zelf keuzes leren maken en er verantwoording over af dragen, anderzijds speelt dit in op de (gedrags)problematiek van de leerlingen. Voor de AGL heeft Het Schip bepaald dat leerlingen in deze leerweg minimaal de volgende blokken volgen: 1 ochtendblok en 2 middagblokken studie AVO (Nederlandse taal en communicatie, Engels en rekenen en wiskunde), 1 blok ‘mens & maatschappij’, 2 blokken ‘praktijk’ (dit is inclusief ‘mens, natuur & techniek’) en 1 blok ‘sport en bewegen’. De overige 2 blokken wordt in overleg tussen de leerling en zijn of haar mentor ingevuld waarbij de leerling een keuze maakt uit de eerder genoemde leergebieden en daarmee werkt aan alle kerndoelen en de domeinen. Wat essentieel is, is dat leerlingen verantwoording afleggen over hun gemaakte keuzes aan allereerst zichzelf, zijn of haar ouders en de school. Wanneer de resultaten van de leerling achterblijven bij het verwachte resultaat, gaat de keuzevrijheid er (deels) af en wordt door de mentor bepaald welk leergebied extra aandacht krijgt binnen de vrije ruimte. Deels aangezien het best mogelijk is dat de leerling dan nog 1 blok vrije ruimte overhoudt die de leerling in overleg met de mentor in mag vullen. De keuzes worden vastgelegd in het ontwikkelingsperspectiefplan. De arbeidsmarktgerichte leerweg kent in beginsel een vaste route van 5 jaren, onderverdeeld in 2 fasen: een onderbouwfase van 3 jaar en een bovenbouwfase van 2 jaar. De verdeling van vakken, leergebieden en onderwijselementen is voor de drie perspectieven waar de arbeidsmarktgerichte leerweg naar toeleidt dezelfde. Het verschil in uitstroom wordt bepaald door het niveau van de prestaties van de leerling, zowel cognitief, sociaal-emotioneel, als qua competenties en werknemersvaardigheden. Indien daartoe aanleiding is, kan de leerling een leerweg sneller of langzamer afleggen, mits het beoogde uitstroomprofiel nog relevant is. Als de prestaties van de leerling, in positieve dan wel negatieve zin, zodanig significant afwijken van de beoogde standaarden binnen het profiel, bestaat ook de mogelijkheid leerlingen te


Pagina 80 van 126

laten instromen in een ander profiel. Wanneer een leerling het niveau van de leerweg arbeidsmarktgericht niet aan kan en het lukt na planmatig aanbieden van aangepast leer- en lesmateriaal niet om het gewenste niveau te behalen, wordt samenwerking gezocht met een school binnen Attendiz of anders binnen het samenwerkingsverband die het profiel dagbesteding aanbiedt zodat de leerling daar op zijn of haar niveau het onderwijs kan krijgen dat het beste aansluit bij de mogelijkheden en beperkingen van de leerling.

7.2

INHOUD

Op basis van de wettelijke voorschriften kent het arbeidsmarktgerichte profiel binnen het vso, en daarmee de arbeidsmarktgerichte leerweg op Het Schip, een vaste inhoud. Op de eerste plaats dient gewerkt te worden aan kerndoelen in 7 leergebieden: 

Nederlandse taal en communicatie



Engels



Rekenen en wiskunde












Bewegen en sport

De vakken ‘Nederlandse taal en communicatie’, ‘rekenen en wiskunde’ en ‘Engels’ betreffen voornamelijk de cognitieve ontwikkeling van leerlingen. De leerlingen kunnen voor deze leergebieden IVIO-certificaten behalen. De leergebieden ‘mens & maatschappij’ en ‘mens, natuur & techniek’ dienen vooral de ontwikkeling van de leerling in termen van maatschappelijke redzaamheid in de domeinen ‘wonen’ en ‘burgerschap’. De vakken ‘culturele oriëntatie & creatieve expressie’ en ‘bewegen en sport’ helpen de leerlingen bij de invulling van hun vrije tijd in het maatschappelijk verkeer. Naast de leergebieden moet binnen het vso in alle profielen aan leergebiedoverstijgende aspecten worden gewerkt. Deze omvatten: 

Leren leren



Leren taken uitvoeren



Leren functioneren in sociale situaties



Ontwikkelen van persoonlijk toekomstperspectief

Op het gebied van sociale vaardigheden komen er tijdens de verzamelingen leergebiedoverstijgende aspecten aan bod die betrekking hebben op functioneren in sociale situaties. Er wordt gewerkt aan sociale aspecten in de breedste zin van het woord, de ontwikkeling op deze competenties vraagt van de vso leerlingen extra aandacht. De verzamelingen worden structureel aangeboden in een centrale ruimte waarbij alle leerlingen en het personeel met lesgevende taken aanwezig zijn. De methode ‘Heft in eigen handen’ wordt hierbij planmatig en methodisch gebruikt. Op het gebied van ‘leren leren’ staat voornamelijk centraal het nemen van medeverantwoordelijkheid voor het eigen leerproces en actief werken aan de eigen ontwikkeling. Op het gebied van ‘leren taken uitvoeren’ leren de leerlingen van Het Schip voornamelijk het zo zelfstandig mogelijk, planmatig uitvoeren van taken en hier zo nodig hulp bij te vragen. Zelfredzaamheid is hierin een zeer belangrijk aspect. Met betrekking tot het ‘ontwikkelen van een persoonlijk toekomstperspectief’, wordt de leerling zich bewust (gemaakt) van zijn of haar mogelijkheden en beperkingen. Het ontwikkelen van een positief zelfbeeld en een realistische kijk op de eigen toekomstmogelijkheden zijn hierbij cruciaal. De verzamelingen zijn hierin een belangrijk element. In de


Pagina 81 van 126

arbeidsmarktgerichte leerweg worden de leergebiedoverstijgende aspecten daarnaast integraal meegenomen tijdens de praktijkkernen, zowel in de theoretische, als in de praktische setting. Het laatste, maar zeker niet het minst belangrijkste, verplichte onderdeel betreft de ‘voorbereiding op arbeid’. In dit domein zijn verplichte kerndoelen benoemd op 4 terreinen: 

Werkexploratie (ook wel loopbaanoriëntatie)



Loopbaansturing



Algemene competenties



Specifieke beroepsvaardigheden

‘Werkexploratie’ wordt praktisch toegepast door leerlingen in de praktische sectoren zich te laten oriënteren op de sectoren economie, zorg & welzijn, groen en techniek. In de theoretische kernen wordt dat ondersteund met aandacht voor werk, werkomstandigheden en verschillende beroepen. Tevens komen daar elementen die van belang zijn voor het ‘sturen van de loopbaan’ (CV, solliciteren, etc.) aan de orde. ‘Algemene competenties’ en ‘specifieke beroepsvaardigheden’ worden geoefend binnen de praktijkvakken en tijdens de diverse stage varianten. Voor alle verplichte onderdelen zijn door het SLO kerndoelen benoemd waaraan binnen het onderwijsaanbod gewerkt moet worden (document ‘Bouwstenen voor het vso; uitstroomprofiel arbeidsmarkt’). Aangezien de leerlingen van Het Schip allen gedragsproblemen hebben, gaat veel aandacht uit naar gedragsregulering en het inoefenen van sociaal gewenst gedrag.

7.3

ONDERWIJSFASEN

Voor de arbeidsmarktgerichte leerweg wordt door Het Schip uitgegaan van een basisprogramma van maximaal 5 jaren. Leerlingen die geschakeld worden naar de leerwerktrajecten van De Kapstok zullen eerder geschakeld worden. Er zal hierbij aansluiting gezocht worden bij de arbeidsmarktgerichte leerweg van de Kapstok. Het 5 jarig basisprogramma bestaat uit 3 fasen, te weten: -

Onderbouw: Bovenbouw:

oriëntatiefase en beroepsvoorbereidende fase transitiefase

In de onderbouw bevinden de leerlingen zich ongeveer in de leeftijd van 12-15 jaar, in de bovenbouw in de leeftijd van 16-18 jaar. De duur per fase en daarmee de duur van een volledig onderwijstraject is het basale uitgangspunt. Als leerlingen blijken zich sneller te ontwikkelen, of meer tijd nodig te hebben voor het traject, dan is maatwerk mogelijk. Wel is het uitgangspunt dat leerlingen binnen een redelijke termijn aan de criteria en niveaus per fase moeten voldoen om door te kunnen stromen naar een volgende fase (voorwaardelijke doorstroom). Indien dit niet het geval is, wordt per leerling bekeken of en hoe het perspectief bijgesteld moet worden. Als de prestaties van de leerling, in positieve zin, zodanig significant afwijken van de beoogde standaarden binnen het profiel, bestaat de mogelijkheid leerlingen te laten versnellen en zowel theoretische als branchegerichte diploma’s en certificaten te behalen. Wanneer de leerling ondanks aanpassingen van het onderwijs in negatieve zin significant afwijkt van de beoogde standaard in de arbeidsgerichte leerweg, wordt er binnen het samenwerkingsverband gezocht naar het profiel dagbesteding dat aansluit bij de mogelijkheden en beperkingen van de leerling. Binnen de arbeidsmarktgerichte leerweg op Het Schip is het mogelijk te differentiëren naar het niveau van de leerling door de drie onderwijsarrangementen. Afhankelijk van het niveau van de leerlingen kunnen zij in deze


Pagina 82 van 126

leerweg toewerken naar uitstroom naar reguliere arbeid, sociale werkplaats of eventueel naar een dagactiviteitencentrum. Binnen het verdiepte arrangement is het mogelijk in te stromen in de Entreeopleiding. De school biedt branchegerichte cursussen aan om de transitie naar de arbeidsmarkt te vergemakkelijken en de aantrekkelijkheid van de leerling op de arbeidsmarkt te verhogen. Leerlingen worden in alle fasen begeleid door één mentor/groepsleerkracht en de praktijkdocenten van de verschillende praktijkvakken. Deze begeleiders hebben nauwe afstemming over de ontwikkeling van de leerling binnen de onderwijsfasen. Het Schip hecht veel waarde aan de zelfverantwoordelijke zelfbepaling van leerlingen. Hierbij ligt de regie over het ontwikkelproces bij de leerlingen zelf. In dit kader heeft de leerling ook de beschikking over 2 blokken vrije ruimte die de leerling in overleg met de mentor mag invullen mist de onderwijsopbrengsten van de leerling in kwestie dit toelaten. Wanneer de opbrengsten achterblijven bij de verwachte resultaten, wordt de vrije ruimte ingeperkt. Daarom nemen de verzamelingen, waarin leerlingen begeleid worden bij het maken van hun keuzes richting nabije en verdere toekomst, een permanente plaats in het onderwijsaanbod in. Onderstaand is een korte algemene beschrijving gegeven van de onderwijsfasen in de arbeidsmarktgerichte leerweg. Onderbouw: In de onderbouw (leerjaar 1, 2 en 3) ligt het accent op het vergroten van de zelfredzaamheid, de cognitieve vaardigheden en op oriëntatie op arbeid. De fase wordt gekenmerkt door gericht te zijn op het ‘ik’. Leerlingen krijgen lessen in de beroepssectoren: economie, zorg & welzijn, groen en techniek. Binnen de vier sectoren werken de leerlingen aan algemene competenties en oriënteren zij zich op werk in deze sectoren en werken zij aan relevante kerndoelen van de leergebieden. Naast loopbaanoriëntatie en het werken aan competenties is het programma binnen de sectoren in de onderbouw sterk gericht op de zelfredzaamheid van de leerling. In de onderbouw maken de leerlingen kennis met stage (eerst intern en vervolgens extern). De leerlingen doen dit op de leerwerkplekken. Tijdens de interne stages leren de leerlingen algemene werknemersvaardigheden. Tijdens de oriëntatiefase wordt er een uitgebreid assessment uitgevoerd om zicht te krijgen op de wensen en mogelijkheden van de leerlingen. Dit arbeidskundig onderzoek gebeurt aan de hand van de methode ‘Heft in eigen handen’ en de daarbij geïntegreerde coaching methodiek. Gedurende de gehele schoolperiode worden de vorderingen en ontwikkelen binnen de digitale omgeving van ‘Heft in eigen handen’ bij gehouden door zowel de leerling als door de mentor. In de onderbouw wordt nog volop gewerkt aan algemeen vormend onderwijs. Doelstelling is de vaardigheidsscores van de leerlingen voor de basisvakken ‘Nederlandse taal en communicatie’, ‘rekenen en wiskunde’ en ‘Engels’ tot het hoogst mogelijke niveau te brengen. Een tweede doelstelling in deze fase is een zo reëel mogelijk zicht krijgen op de mogelijkheden van de leerling en een eerste uitspraak doen ten aanzien van de uitstroombestemming. Via de vakken ‘culturele oriëntatie en creatieve expressie’ en ‘bewegen en sport’ krijgen leerlingen gelegenheid zich actief te uiten in deze vrije tijdsgebieden. Deze vakken bieden tevens gelegenheid tot het verkennen van voorkeuren voor de vrije tijdsbesteding in de toekomst. Sociale vaardigheden en onderling samenwerken krijgt aandacht tijdens de verzamelingen aan de hand van ‘Heft in eigen handen’. De verzamelingen staan in het teken van de ondersteuning van leerlingen bij het ontwikkelen van een persoonlijk toekomstperspectief.


Pagina 83 van 126

Na hun oriëntatie op 4 sectoren in de oriëntatiefase van de onderbouw binnen de arbeidsmarktgerichte leerweg, maken leerlingen in leerjaar 3 een sectorkeuze. De oriëntatie op de vier sectoren gaat over in beroepsvormend onderwijs dat gericht is op één sector. Hierbij kunnen de leerlingen van Het Schip kiezen tussen de sectoren economie, zorg & welzijn, groen en techniek. De praktijkvakken staan in het teken van het onderhouden van algemene werknemersvaardigheden en het opdoen van beroep specifieke vaardigheden. Waar in de oriëntatiefase de nadruk op het ‘ik’ ligt, gaat in de beroepsvoorbereidende fase de aandacht geleidelijk van het gericht zijn op het ‘ik’ naar gericht zijn op ‘ik en de ander’. ‘Heft in eigen handen’ helpt leerlingen de keuze voor een bepaalde sector te maken. e

In deze beroepsvormende fase in het 3 leerjaar blijft nog altijd ruime aandacht voor algemeen vormend onderwijs. Aan het eind van deze fase is het streven dat leerlingen de beoogde cognitieve eindniveaus hebben behaald. Voor ‘Nederlandse taal en communicatie’ en ‘rekenen en wiskunde’ is dat referentieniveau 1F (als einddoel van het vso), voor ‘Engels’ referentieniveau A1 (het zogenaamde Breakthrough level). Tegelijkertijd staat het onderwijsaanbod op cognitief gebied ook in dienst van de ontwikkeling richting de arbeidsmarkt en wordt niet alleen meer als los vak aangeboden, maar vindt ook toegepast plaats in de praktijkvakken en tijdens de lessen op locatie. e

De praktijkvakken worden in het 3 leerjaar meer beroepsgericht in plaats van sectorgericht en meer beroepsvoorbereidend dan gericht op persoonlijke redzaamheid. Door middel van lessen op locatie wordt onderzocht waar leerlingen in de volgende fase hun stages willen gaan lopen en deze periode bereidt hen voor om überhaupt op stage te kunnen gaan (denk aan mobiliteit, algemene werknemersvaardigheden en maatschappelijk functioneren). Er is pas sprake van doorstroom naar de bovenbouw als leerlingen aan de criteria voldoen om extern binnen stages te kunnen functioneren en als zij in staat zijn zelfstandig hun transport naar de stageplek te organiseren. Waar de onderbouw gericht is op oriëntatie op de vier sectoren en beroepsvorming, is de bovenbouw gericht op transitie naar de arbeidsmarkt. e

In het 3 leerjaar (beroepsvormende fase) wordt het arbeidskundig onderzoek van ‘Heft in eigen handen’ verder ingezet om de beroepskeuze te specificeren en verder bespreekbaar te maken. Bij het bespreken van resultaten van het arbeidskundig onderzoek wordt wel altijd de vraag van de arbeidsmarkt in acht genomen (is er vraag op de arbeidsmarkt naar werknemers in het beroep waar de leerling interesse in heeft?). Via de vakken ‘culturele oriëntatie en creatieve expressie’ en ‘bewegen en sport’ krijgen leerlingen gelegenheid zich actief te uiten in deze vrije tijdsgebieden. Deze vakken bieden tevens gelegenheid tot het verkennen van voorkeuren voor de vrije tijdsbesteding in de toekomst. Sociale vaardigheden en onderling samenwerken krijgt aandacht tijdens de verzamelingen aan de hand van Heft in eigen handen. De verzamelingen staan in het teken van de ondersteuning van leerlingen bij het ontwikkelen van een persoonlijk toekomstperspectief. Bovenbouw: In de bovenbouw (leerjaar 4 en 5) van de arbeidsmarktgerichte leerweg heeft de school in de regel een goed beeld van de mogelijkheden van de leerling. De bovenbouw is gericht op transitie naar participatie. Op basis van de verkregen informatie over de leerling in de voorgaande jaren gaat de stagebegeleider op zoek naar een passende plek om werkervaring op te doen en de transitie naar de maatschappij te faciliteren. In de oriëntatiefase (leerjaar 1 en 2 van de onderbouw) is de leerling gericht op het ‘ik’, in de beroepsgerichte fase (leerjaar 3 van de onderbouw) gaat de aandacht naar het ‘ik en de ander’ en in de transitiefase (leerjaar 4 en 5 van de bovenbouw) ligt de focus van de leerling op de ‘maatschappij’.


Pagina 84 van 126

Leerlingen gaan in het eerste jaar van de transitiefase (leerjaar 4) minimaal 2 dagen per week op externe stage en worden daarbij begeleid door de stagebegeleider van school. De terugkomdagen staan in het teken van het bijhouden en/of vergroten van vaardigheden en zelfstandigheid en worden begeleid door de mentor. e

Ervaringen op de stageplaats worden daarbij als uitgangspunt gebruikt. In leerjaar 5 (het 2 deel van de transitiefase) gaan de leerlingen 4 dagen in de week op externe stage. De tijd dat leerlingen op school aanwezig zijn, wordt gebruikt om de opgedane competenties op het gewenste niveau te behouden. In de transitiefase zijn de mentoruren op school bedoeld om datgene wat op stage ervaren en meegemaakt te bespreken en te duiden en eventueel vaardigheden te oefenen. Daarnaast werkt de leerling aan een voor de sector relevante branchegerichte cursus. De bedoeling is daarmee de participatiemogelijkheden van leerlingen te vergroten en tevens de aantrekkelijkheid voor werkgevers. Op school wordt nog altijd gewerkt aan de algemeen vormende vakken, juist vanwege de kracht van de herhaling en het onderhoud van de cognitieve vaardigheden. Hier is wel sprake van maatwerk, afgestemd op de behoefte van de leerling, zoals deze tijdens de stage ontstaat. Tegelijkertijd wordt voor het onderhoud nog e

wel een basisprogramma aangeboden. De leerlingen kunnen na het 5 leerjaar uitstromen naar de vervolgplek (mbo, arbeidsmarkt, lwt De Kapstok of naar een beschutte werkplek of werkplaats). Leerlingen kunnen echter vanaf 16 jaar geschakeld worden naar het mbo of lwt De Kapstok. Bij uitstroom naar de leerwerktrajecten van De Kapstok zal er aansluiting gezocht worden met de arbeidsmarktgerichte leerweg zoals die door De Kapstok wordt aangeboden. De verzamelingen blijven een belangrijk ankerpunt om de transitie naar een maatschappelijke positie te ondersteunen en het persoonlijk toekomstperspectief van de leerling verder te beschrijven en vorm te geven.


Pagina 85 van 126

7.4

LESSENTABEL EN SCHEMA’S

7.4.1

VLEKKENSCHEMA ARBEIDSMARKTGERICHTE LEERWEG

Onderstaand is in een tweetal schema’s weergegeven hoe de arbeidsmarktgerichte leerweg er schematisch uitziet. In eerste instantie laat een vlekkenplan zien, waar de aandacht naar uitgaat. Als tweede geeft de lessentabel in detail invulling aan die onderdelen, met in achtname van de wettelijke onderwijstijd. In het onderstaande vlekkenschema is aangegeven hoe de verdeling van de belangrijkste onderwijselementen eruit

ziet.


Pagina 86 van 126

7.4.2

LESSENTABEL ARBEIDSMARKTGERICHTE LEERWEG

Op basis van een verplichte onderwijstijd van 1.000 klokuren per jaar is invulling gegeven aan de diverse onderwijselementen en op vakken, zoals ontleend aan de wettelijk verplichte kerndoelen. Uitgaande van een lesuur van 60 minuten en een schooljaar dat 40 weken beslaat is de volgende lessentabel opgesteld voor de arbeidsmarktgerichte leerweg:

Op basis van de bovenstaande lessentabel zijn de verhoudingen inzichtelijk gemaakt op een 3-tal terreinen: verdeling theorie/praktijk, overzicht kerndoelen, overzicht transitiedomeinen.


Pagina 87 van 126

7.4.3

VERDELING THEORIE/PRAKTIJK ARBEIDSMARKTGERICHTE LEERWEG

Allereerst is bekeken hoe de verdeling is tussen theoretisch aangeboden vakken en praktijkgerichte vakken. Daarin is in de arbeidsmarktgerichte leerweg ruim aandacht voor praktische vorming. Theorie beslaat in de oriëntatiefase en in de beroepsgerichte fase (onderbouw 1, 2, 3) 58% van de onderwijstijd. In leerjaar 4 wordt gestart met de branchegerichte cursussen die deels theoretisch zijn en deels praktisch. In leerjaar 5 wordt ruim 80% van de tijd besteed aan praktijk en 17% aan theorie. Dit is een logisch verloop omdat dit profiel voorbereidt op een arbeidspositie. De toeleiding daartoe is het meest gebaat bij een (toenemende) praktische voorbereiding.

Onderwijsvorm Theorie

Praktijk

42% 55% 83%

58% 45% 17% Onderbouw 1, 2, 3

Bovenbouw 4


Bovenbouw 5

Pagina 88 van 126

7.4.4

OVERZICHT KERNDOELEN ARBEIDSMARKTGERICHTE LEERWEG

Een tweede belangrijk aspect is de verhouding tussen de leergebiedoverstijgende kerndoelen, kerndoelen op leergebieden en de kerndoelen voorbereiding op arbeid. Wettelijk wordt een aanbod gevraagd op deze 3 domeinen, maar het is zaak inzichtelijk te hebben hoe de verdeling van de aandacht is.

Kerndoelen Leergebieden

Leergebied overstijgend

Arbeid

12% 11% 60% 83%

77%

7%

33%

3% 14%

Onderbouw 1, 2, 3

Bovenbouw 4

Bovenbouw 5

Het wordt duidelijk dat bij de huidige verdeling van uren de aandacht voor de cognitieve leergebieden afneemt, en de voorbereiding op arbeid toeneemt. Dat is logisch als men in ogenschouw neemt, dat het hier een profiel betreft dat toewerkt naar een positie op de arbeidsmarkt. De aandacht voor de leergebiedoverstijgende kerndoelen kennen gedurende het verloop van het onderwijs een afnemende trend. In alle fasen krijgen leerlingen leergebiedoverstijgende handvatten mee in de sociale vaardigheidstraining en de verzamelingen. Naarmate de leerling in het onderwijs vordert, worden leergebiedoverstijgende zaken in toenemende mate in de stages ingebed.

7.4.5

OVERZICHT TRANSITIEDOMEINEN ARBEIDSMARKTGERICHTE LEERWEG

Een derde aspect betreft de verhouding tussen de transitiedomeinen. Aan het eind van de schoolloopbaan dienen leerlingen voorbereid te zijn in de domeinen ‘werken, burgerschap, wonen & vrije tijd en leergebieden’. Het is daarom goed om te bezien hoe deze domeinen, op basis van de vakken uit de lessentabel, zich tot elkaar verhouden. ‘Burgerschap’ krijgt daarin permanente aandacht, vooral in de onderbouw. Daar wordt de basis gelegd voor actief burgerschap. In leerjaar 4 en vooral in leerjaar 5 krijgt dat minder separate aandacht, maar wordt ‘burgerschap’ integraal beschouwd als onderdeel van de andere domeinen.


Pagina 89 van 126

‘Wonen en vrije tijd’ vinden ook hun basis in de onderbouw. Hier wordt gewerkt aan algemene redzaamheidaspecten voor de woon- en vrije tijdssituatie. In het laatste leerjaar krijgt dit minder aandacht om de leerling ruimte te geven voor de transitie naar werk. ‘Wonen en vrije tijd’ maakt dan meer integraal onderdeel uit van coaching op het algehele uitstroomperspectief. Het domein ‘werken’ krijgt gedurende de jaren toenemende aandacht binnen de arbeidsmarktgerichte e

leerweg. Juist door de hoeveelheid stage in de transitie fase loopt de aandacht op van 53% in het 4 leerjaar tot e

83% in het 5 leerjaar.

Domeinen Leergebieden

10%

Werken

Wonen & Vrije tijd

6%

Burgerschap

3% 5%

8%

41% 60% 83% 17%

31%

26% 9%

Onderbouw 1, 2, 3

Bovenbouw 4

Bovenbouw 5

De cognitieve leergebieden blijven belangrijk voor de doelgroep. Herhaling van vaardigheden is cruciaal. In de bovenbouw wordt wel het raakvlak gezocht van de cognitieve vakken met het oog op het uitstroomdoel. Welke aspecten van bijvoorbeeld ‘Nederlandse taal en communicatie’ of ‘rekenen en wiskunde’ zijn (extra) nodig om het uitstroomperspectief te bereiken? Hiermee worden de leergebieden geïntegreerd in met name het domein ‘werken’. In de onderbouw (oriëntatiefase en de beroepsgerichte fase) betreft het vooral een algemene basale vorming op deze leergebieden.


Pagina 90 van 126

7.5

ALGEMENE BESCHRIJVING VERDIEPTE ROUTE AGL / INTENSIEVE ROUTE DGL

De verdiepte route AGL/intensieve route DGL (arbeidsmarktgerichte leerweg en diplomagerichte leerweg) geeft invulling aan de kerndoelen van de onderbouw van het voortgezet onderwijs voor de vakken ‘Nederlands’, ‘Engels’ en ‘wiskunde’. Voor de overige leergebieden worden de kerndoelen van de arbeidsmarktgerichte leerweg gevolgd. De verdiepte route AGL/intensieve route DGL is daarmee een verdiept onderwijsarrangement binnen de arbeidsmarktgerichte leerweg of een intensief onderwijsarrangement binnen de diplomagerichte leerweg. Deze route is voor enerzijds leerlingen die niet zullen uitstromen naar een vorm van vervolgonderwijs en derhalve voorbereidt dienen te worden op de arbeidsmarkt. Anderzijds is deze route voor leerlingen die in de arbeidsmarktgerichte leerweg onderwijs volgen, maar betere leerprestaties behalen dan eerst door de CvB voorzien en waarbij de uitstroombestemming naar boven toe bijgesteld kan worden. Dit zijn ook leerlingen die potentie hebben om naar een vorm van vervolgonderwijs doorstromen. Het doel van deze leerlijn is dat leerlingen kunnen instromen op een Entreeopleiding. De leerlingen streven ernaar aan het eind van de onderbouw referentieniveau 1F voor ‘Nederlands’ en ‘wiskunde’ te beheersen. Het bindend studieadvies op de Entreeopleiding dat de leerling na vier maanden krijgt, is onder andere afhankelijk of de leerling referentieniveau 2F gaat beheersen op deze leergebieden (stand van zaken in juni 2013). Om deze reden is het wenselijk dat de leerlingen voordat zij starten met de Entreeopleiding 1F beheersen en referentieniveau 2F in het verschiet ligt. Binnen de verdiepte route AGL/intensieve route DGL is het onderwijsaanbod op het niveau van de uitstroomprofielen vervolgonderwijs en arbeidsmarktgericht: De kerndoelen van de onderbouw van het regulier voortgezet onderwijs op de leergebieden: 

Nederlands



Engels



Wiskunde

Daarnaast voor de overige domeinen de kerndoelen van het uitstroomprofiel arbeid: 










Bewegen en sport



Leergebiedoverstijgende kerndoelen



Kerndoelen voorbereiding op arbeid


Pagina 91 van 126

Binnen de verdiepte route AGL/intensieve route DGL worden de lesplanner van de arbeidsmarktgerichte leerweg gehanteerd. Voor de leergebieden ‘Nederlands’, ‘wiskunde’ en ‘Engels’ worden dezelfde studiewijzers en pta’s gehanteerd als in de diplomagerichte leerweg. Kortom: in het verdiepte onderwijsarrangement van de arbeidsmarktgerichte leerweg wordt het lesrooster van dit uitstroomprofiel gehanteerd. Voor de kernvakken wordt binnen de daarvoor gestelde uren gewerkt aan de kerndoelen onderbouw VO. Ook binnen de verdiepte route AGL/intensieve route DGL hebben de leerlingen de mogelijkheid om in overleg en wanneer de onderwijsresultaten die toelaten, de ruimte om 2 blokken naar eigen inzicht in te vullen.

8. ONDERWIJSAANBOD UITSTROOMPROFIEL VERVOLGONDERWIJS De leerlingen in dit profiel volgen onderwijs door middel van een intensieve samenwerking of symbiose overeenkomst met het regulier voortgezet onderwijs. De studiewijzers en het programma van toetsing en afsluiting (pta) van het regulier onderwijs worden gevolgd. Voor een uitvoerige beschrijving van het onderwijs in dit profiel wordt verwezen naar de eerder genoemde kadernotitie. De wetgever heeft kerndoelen opgesteld voor de drie uitstroomprofielen. Deze kendoelen zijn onderverdeeld in verschillende leergebieden zoals is weergegeven in onderstaand schema. Het uitstroomprofiel Dagbesteding wordt niet aangeboden op Het Schip. Voor de route Vervolgonderwijs (de Diplomaroute op Het Schip genaamd) wordt het programma van het regulier voortgezet onderwijs gevolgd en aangevuld met de leergebied overstijgende kerndoelen. Deze zijn op Het Schip voor beide uitstroomprofielen gelijk. Zie hiervoor hoofdstuk 4 §6 van dit document.


Pagina 92 van 126

Aangezien voor het uitstroomprofiel Arbeidsmarkt geen symbiose of samenwerkingsmogelijkheden bestaan, heeft Het Schip haar eigen leerlijn voor dit profiel geschreven. Het onderwijsaanbod van deze leerlijn wordt in dit document beschreven. De Leergebied Overstijgende kerndoelen en de koppeling met Heft in eigen handen wordt beschreven in hoofdstuk 9 paragraaf 6.

9. ONDERWIJSAANBOD UITSTROOMPROFIEL ARBEIDSMARKT Het uitstroomprofiel (usp) Arbeidsmarkt wordt op Het Schip de Arbeidsroute genoemd. Het Schip heeft voor de Arbeidsroute een eigen leerlijn gemaakt en wordt beschreven in dit document. Het doel van de Arbeidsroute is om leerlingen voor te bereiden op een plek op de arbeidsmarkt, al dan niet met een vorm van ondersteuning of de leerling te schakelen naar de leerwerktrajecten van De Kapstok dat ook onderdeel is van Stichting Attendiz. Het onderwijsaanbod in deze route is zo opgebouwd dat de leerling eerst bezig is met de zelfredzaamheid en steeds meer toewerkt om een goed werknemer te worden. Het onderwijsaanbod is toegespitst op de kerndoelen voor het uitstroomprofiel Arbeidsmarkt zoals die vanaf 1 augustus 2013 van kracht zijn in het voortgezet speciaal onderwijs. Aangezien de leerlingen in dit profiel toewerken naar een positie op de (reguliere) arbeidsmarkt en de leerlingen van Het Schip gebaat zijn bij het leren in en van de praktijk, lopen de leerlingen steeds meer stage gedurende hun schoolloopbaan op Het schip. Het onderwijsaanbod is hier volledig op afgestemd. De inhoudelijke onderbouwing is beschreven in de kadernotitie. In onderstaand schema is de stage opbouw schematisch weergegeven.

De vorderingen van de leerlingen worden stelselmatig bijgehouden door middel van ‘Heft in eigen handen’ en worden verwerkt in het Ontwikkelingsperspectiefplan (OPP) van de individuele leerling.


Pagina 93 van 126

Om tegemoet te komen aan de populatie op Het Schip zijn er drie lijnen mogelijk binnen de verschillende uitstroomprofielen. Dit zijn de ideale lijn, de minimale lijn en de optimale lijn. Wanneer de leerling de ideale lijn volgt, werkt hij of zij planmatig aan alle voorgeschreven kerndoelen. Voor de ideale lijn heeft Het Schip invulling gegeven aan het onderwijsaanbod. De verschillende lijnen zijn uitvoerig beschreven in de kadernotitie.

9.1

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: AVO

Voordat de leerlingen in een bepaalde fase worden ingedeeld, worden zij getoetst om het juiste niveau voor de AVO vakken ‘Nederlandse taal en communicatie’, ‘rekenen en wiskunde’ en ‘Engels’ in te kunnen schatten. AVO is de afkorting van ‘Algemeen Vormend Onderwijs’. Het huidige niveau van de individuele leerling wordt met behulp van de AMN en de CITO toetsen bepaald. Voor een uitvoerige beschrijving van de toets cyclus wordt verwezen naar het document ‘Volgen en competentiegericht beoordelen op Het Schip’.


Pagina 94 van 126

9.2

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: MENS EN MAATSCHAPPIJ

9.3

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: MENS, NATUUR EN TECHNIEK

Aan de kerndoelen die beschreven zijn voor ‘Mens, natuur en techniek’ wordt gewerkt tijdens de praktijkvakken om de leerlingen voor te bereiden op arbeid. Om deze reden is er geen afzonderlijk aanbod voor dit leergebied beschreven aangezien het integraal wordt aangeboden op Het Schip. Het praktijkaanbod wordt beschreven in hoofdstuk 3 §7 en verder. De koppeling met de kerndoelen op het leergebied ‘Mens, natuur en techniek’ zijn beschreven in hoofdstuk 5 de bijlagen.

9.4

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: CO & CE

Het Schip biedt ‘Culturele oriëntatie en creatieve expressie’ (Co & Ce) projectmatig aan waarbij workshops ingekocht worden bij onder andere de muziekschool en bij ‘Tetem kunstruimte’. De werkstukken die de leerlingen maken worden door de leerlingen gepresenteerd en er wordt in gezamenlijkheid op het eigen werk en dat van anderen gereflecteerd. De werkstukken archiveert de leerling in zijn of haar portfolio.

9.5

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: SPORT EN BEWEGEN

De leerlingen van Het Schip worden zich tijdens de lessen sport en bewegen in sterke mate bewust van hun (fysieke) mogelijkheden en onmogelijkheden. Het verkennen en accepteren van de eigen mogelijkheden en het ontwikkelen van zelfvertrouwen zijn daarbij essentieel. Het ontwikkelen en behouden van een actieve leefstijl en de voorbereiding op een zinvolle en -gezonde vrije tijdsbesteding vormen belangrijke doelstellingen van het leergebied Bewegen en sport. Om dat doel te bereiken leren leerlingen deel te nemen aan een breed scala van actuele bewegingsactiviteiten.

9.6

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: LGO

LGO staat voor de ‘Leergebied Overstijgend’ en heeft betrekking op de kerndoelen met betrekking tot: 

Leren leren



Leren taken uitvoeren


Pagina 95 van 126



Leren functioneren in sociale situaties



Ontwikkelen van een persoonlijk toekomstperspectief

De leerlingen van Het Schip hebben allemaal gedragsproblemen. Het Schip is onderscheidend ten opzichte van het regulier voortgezet onderwijs door de voortdurende aandacht voor de leergebiedoverstijgende kerndoelen (sociale vaardigheden) door het inzetten van de verzamelingen. Bij de verzamelingen worden alle leerlingen verzameld in een centrale ruimte. Al het onderwijsgevende personeel van de vestiging is hierbij aanwezig. De methodiek van Heft in eigen handen wordt tijdens de verzamelingen systematisch gevolgd. Hierdoor is er op alle vestigingen van Het Schip gedurende de dag structurele aandacht voor redzaamheid, sociale vaardigheden en de voorbereiding op deelname aan de maatschappij als onderdeel van de maatschappelijke voorbereiding. Niet alleen helpt dat leerlingen bij hun overstap naar een vervolgopleiding, maar ook geeft het leerlingen de nodige basis als er een andere keuze gemaakt wordt dan de overgang naar een vervolgopleiding (bijv. naar werk). Daarnaast speelt dit op systematische wijze in op de hulpvraag van de leerlingen van Het Schip en komt het tegemoet aan de gedragsproblematiek. Naast het inzetten van Heft in eigen handen voor de sociaal emotionele ontwikkeling, wordt Heft in eigen handen ook ingezet als assessment instrument. Het assessment wordt periodiek uitgevoerd om zicht te krijgen op de wensen en mogelijkheden van de leerlingen. Dit arbeidskundig onderzoek gebeurt aan de hand van de methode Heft in eigen handen en de daarbij geïntegreerde coaching methodiek. Gedurende de gehele schoolperiode worden de vorderingen en ontwikkelen binnen de digitale omgeving van Heft in eigen handen bij gehouden door zowel de leerling als door de mentor. In het overzicht op de volgende pagina, is de koppeling gemaakt tussen de ‘Heft in eigen handen’ en de Leergebied Overstijgende Kerndoelen. Dit is ook op leerlingen in het uitstroomprofiel Diplomagericht van toepassing.


Pagina 96 van 126


Pagina 97 van 126

9.7

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: VOORBEREIDING OP ARBEID

Op Het Schip worden de leerlingen in het uitstroomprofiel Arbeidsmarkt toegeleid naar een positie op de (reguliere) arbeidsmarkt. Dit gebeurt door onder meer het aanbieden van praktijkvakken waarbij de leerlingen naast kennismaken met verschillende sectoren, ook algemene werknemersvaardigheden opdoen. Voor de praktijkvakken geldt dat leerlingen in de eerste 2 leerjaren zich oriënteren op de verschillende sectoren. Aan het einde van het tweede jaar maken leerlingen een keuze voor een bepaalde sector. In het derde leerjaar werken de leerlingen tijdens de praktijkuren in de betreffende sector. Dit gebeurt zowel in de praktijklokalen op Het Schip als tijdens begeleide stages. Aan het eind van het derde leerjaar heeft de leerling voldoende kennis en ervaring opgedaan om voor een bepaald profiel te kiezen. In het vierde en het vijfde leerjaar loopt de leerling stage in het gekozen profiel. Het onderwijs dat de leerling op Het Schip volgt staat in deze jaren in het teken van het onderhouden van vaardigheden, het vergroten van de aantrekkelijkheid van de leerling door het volgen van relevante branchegerichte certificaten. Daarnaast wordt vraaggestuurd gewerkt. Dit wil zeggen dat de ervaringen en de feedback van de werkgever leidend is voor het onderwijsprogramma. De leerlingen leren in deze fase van het onderwijs de vakspecifieke vaardigheden van het gekozen profiel. Aan de kerndoelen die beschreven zijn voor ‘Mens, natuur en techniek’ wordt gewerkt tijdens de praktijkvakken. Om deze reden is er geen afzonderlijk aanbod voor dit leergebied beschreven aangezien het integraal wordt aangeboden op Het Schip. Zoals

beschreven

bij

§6

van

dit

hoofdstuk,

wordt

Heft

in

eigen

handen

ingezet

als

assessmentinstrument/arbeidskundig onderzoek om zicht te krijgen op de mogelijkheden en wensen en behoeften van de leerlingen. De vorderingen worden vastgelegd in het OPP en gekoppeld aan de ontwikkelingsverlooplijn. Zie hiervoor de documenten ‘OPP Het Schip’ en ‘Competentiegericht meten en volgen op Het Schip’.


Pagina 98 van 126

9.7.1

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: PRAKTIJKVAK HORECA


Pagina 99 van 126

9.7.2

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: PRAKTIJKVAK TECHNIEK


Pagina 100 van 126

9.7.3

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: PRAKTIJKVAK GROEN


Pagina 101 van 126

9.7.4

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: PRAKTIJKVAK DETAILHANDEL, LOGISTIEK & TRANSPORT


Pagina 102 van 126

9.7.5

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: PRAKTIJKVAK ZORG EN WELZIJN


Pagina 103 van 126

9.7.5

ONDERWIJSAANBOD USP ARBEID: BRANCHE CERTIFICERING

In samenwerking met Marco Bosch van KPC heeft Het Schip het volgende document opgesteld met betrekking tot branche certificering: “Branchegerichte cursussen; inrichten van het onderwijs Na de oriëntatiefase zal elke school – afhankelijk van haar visie op arbeidstoeleiding en de mogelijkheden op school en in de regio – haar eigen plan ontwikkelen voor de verdere inrichting van het onderwijs. Natuurlijk wordt daarbij rekening gehouden met de mogelijkheden van de individuele leerling (en zijn interesse) en het daarbij wenselijke verloop van het leerproces van die leerling. Dat leerproces kan op uiteenlopende manieren ingevuld worden. Denkbaar is dat groepjes leerlingen theorie- en praktijklessen krijgen. Praktijklessen kunnen binnen en buiten de school vorm krijgen. Gebruikelijk is dat na een fase van het leren van de basisvaardigheden op school stageplaatsen worden gezocht. De betekenis van stage is bij SVA1 anders dan bij SVA2. In het laatste geval zal het onderwijs veel meer gestuurd worden vanuit deze stage. Dit betekent voor de schoolorganisatie dat zij zich daar op richt. De inrichting van het onderwijsprogramma is afgestemd op de ontwikkelingsbehoefte van de leerling. Indien een certificaat tot de mogelijkheden behoort, dien je vervolgens bij de inrichting van je onderwijs uiteraard rekening te houden met het examenprogramma. Een en ander betekent dat scholen elk een eigen school specifieke invulling geven aan het onderwijsprogramma. Dat vraagt om een doordacht plan van aanpak voor het hele programma. Voor dit plan van aanpak bieden we hier een aantal handvatten. Aanbod beroepsgerichte cursussen/branche erkende certificaten Het is op Het Schip mogelijk om deze cursussen te volgen vanaf 15 jaar (fase 2). Branchegerichte cursussen die op het Schip aangeboden worden; SVA 1 : arbeidsvoorbereiding 

werken in de keuken



schoonmaak in de groothuishouding



werken in het groen



werken met dieren



werken aan de ontvangstbalie

SVA 2: arbeidstoeleiding 

keukenmedewerker(SVH)



medewerker ontvangst en opslag (KCH)



orderverzamelaar(KCH)



winkelmedewerker (KCH)



woonhulp

Het Schip is betrokken geweest bij de ontwikkeling van het programma “Werken aan de ontvangstbalie” en de ontwikkeling van de opleiding schilderen. Het Schip wil betrokken blijven bij het (door)ontwikkeling van het aanbod. Er is regelmatig contact met het KPC, brancheorganisaties en kenniscentra en uitgeverij(OVD) en het bedrijfsleven. De betekenis van stage is bij SVA1 anders dan bij SVA2. In het laatste geval zal het onderwijs veel meer gestuurd worden vanuit deze stage. Dit betekent voor de schoolorganisatie dat zij zich daar op richt. De inrichting van het


Pagina 104 van 126

onderwijsprogramma is afgestemd op de ontwikkelingsbehoefte van de leerling. Er wordt een school specifieke invulling gegeven aan het onderwijsprogramma. Indien een certificaat tot de mogelijkheden behoort, wordt bij de inrichting van je onderwijs uiteraard rekening gehouden met het examenprogramma. Dat vraagt om een doordacht plan van aanpak voor het hele programma waarbij onderstaande zaken bij het aanbieden van een cursus uitgewerkt worden. Handvatten plan van aanpak voor inrichting lesprogramma Tijdsbepaling Bekeken dient te worden op welk moment de SVA-cursus aangeboden wordt, gelet op het gehele onderwijsprogramma van de school. Daarbij zijn de volgende punten van belang: 

Aan welke (leeftijds-)groep?



Aan welke leerlingen?



Met welke bedoelingen?



Op welke wijze wordt de deelname van de leerling aan de cursus in zijn IOP/uitstroomprofiel en/of transitieplan vastgelegd?

Doelstellingen 

Wat zijn de algemene doelstellingen van het onderwijsprogramma?



Hoe ziet de uitwerking van deze doelstellingen er uit voor wat betreft kennis, vaardigheden en competenties? Zit daar ook een volgorde in?



Hoe stellen we tussentijds vast dat deze doelstellingen behaald worden?

Samenstelling van de groep 

Hoe komt de groepssamenstelling tot stand, wie zijn daarbij betrokken en met welke verantwoordelijkheden?



Is er een minimum/maximum aan de omvang van de groep?



Is homogeniteit of heterogeniteit het uitgangspunt?

Dit laatste punt verdient enige toelichting. Als homogeniteit het uitgangspunt is, dan krijgt de hele groep tegelijkertijd dezelfde lesinhoud. Daarbij kan eventueel sprake zijn van differentiatie, omdat je altijd te maken hebt met snelle en langzame leerlingen. Als heterogeniteit het uitgangspunt is, dan zal van het begin af aan de lesinhoud afgestemd worden op individuele leerlingen. Per leerling verschilt het tempo en kan ook de wijze van aanbieden verschillen. Dat neemt niet weg dat je af en toe leerlingen bij elkaar kunt zetten voor een instructie. Maar er zal sprake zijn van afwisseling in korte instructies aan individuele leerlingen en subgroepen, zelfwerkzaamheid en vormen van samenwerkingsopdrachten. Begeleiding 

Hoe volgen school, leerling en ouders de leervorderingen voor wat betreft het lesprogramma portfolio, LVS)?



Welke vormen van aanvullende begeleiding/ondersteuning zijn er eventueel voor de leerling (indien dat nodig mocht zijn)?



Hoe is de stagebegeleiding/-beoordeling georganiseerd?


Pagina 105 van 126



Hoe zijn de begeleiding van de stage en het lesprogramma op elkaar afgestemd?



Is er ook aansluiting mogelijk bij andere vakken (onder andere taal en rekenen)? Denk hierbij aan bijvoorbeeld zaken als mondelinge taalvaardigheid en woordenschat of maten en gewichten bij rekenen.

Organisatie 

Hoe regelen we de zaken met betrekking tot de omvang van de groep, roostertijden, periode waarin de cursus gegeven wordt, lokaal?



Hoe

wordt

de

opbouw van

de

lessen:

inhoud,

volgorde,

lesmaterialen,

werkvormen?

N.B. Ook hier aandacht voor de afstemming met andere vakken. 

Wanneer en hoe bepalen we wie er aan het examen gaan deelnemen?



Wanneer gaan we het proefexamen en het examen plannen?



Welk alternatief hebben we voor die leerlingen waarvan we verwachten dat die het examen niet gaan halen? Schoolverklaring?



Hoe organiseren we de stage?

Communicatie 

Het gaat hierbij steeds om de vragen ‘Hoe, wanneer, wat en wie?:



intern met collega’s;



extern met ouders;



extern met derden.

De wijze waarop het onderwijs uiteindelijk wordt ingericht, wordt vervolgens beschreven in het schoolplan. Op basis van deze beschrijving is het aan te bevelen er ook aandacht aan te besteden in de schoolgids en op de website van de school. Voorbeeld van een uitwerking. Uitwerking SVA2 “Winkelmedewerker”. Tijdsbepaling Het gaat om een doorlopende cursus. Uitgangspunt is een dagdeel in de week op een vast tijdstip voor een schooljaar lang. De lengte wordt uiteindelijk door de mogelijkheden van de leerling bepaald. Een externe stage is een vast onderdeel. Minimaal een dag in de week, gedurende de gehele periode. Bij voorkeur meerdere adressen. Verder geldt: 

Leeftijdsgroep: vanaf 15 jaar. Het betreft de leerlingen in de bovenbouw.



Het zijn leerlingen die al een assessment traject doorlopen hebben en aangeven dat ze deze richting op willen.



Toeleiden naar werk in de detailhandel.



Een en ander komt in het ontwikkelingsperspectief te staan

Doelstellingen 

Nadere oriëntatie op de sector, basale vakvaardigheden en beroepscompetenties.


Pagina 106 van 126



De meer specifieke doelen (vak inhoud) zijn verwerkt in de methode Kiem, het werkboek en praktijkkaarten ‘werken in de winkel’ (werkportfolio).



Er zijn lessen die thematisch aangepakt worden. Binnen lessen wordt tevens gereflecteerd op de praktijkervaringen binnen de stages (o.a. door middel van stage-opdrachten).



Vorderingen m.b.t. competenties en vakvaardigheden worden gevolgd door middel van regelmatige evaluatiebesprekingen (stage-beoordelingsformulier / afgetekende opdrachten) van de stage. Daarnaast wordt een keer in de twee maanden de kennis getoetst.

Samenstelling van de groep Leerlingen die in de groep komen hebben allemaal een assessment doorlopen. N.a.v. leerlingebespreking worden ze aangemeld. Instroom kan het gehele jaar door. Dit maakt dat de groepen heterogeen van samenstelling zijn. Gestreefd wordt dat nieuwe leerlingen ondersteund worden door de meer ervaren leerlingen. Minimaal 4, maximaal 6 leerlingen. Als de cursus niet op één vestiging gegeven kan worden, worden deze school-breed aangeboden. Als de organisatie het toelaat is een kleiner aantal mogelijk. Begeleiding Vorderingen worden in het lvs bijgehouden. De leerlingen werken met een digitaal portfolio. Extra ondersteuning kan op de persoon worden aangepast, ook buiten de uren van de branche-gerichte cursus. De docent die de opleiding geeft begeleidt de stage. Er wordt gewerkt met stage-formulieren (stage-gever, leerling, 360º feedback). De beoordeling vindt altijd plaats in overleg met de leerling. Steeds na zes weken is er een evaluatie. Vanwege de kleinschaligheid van de school is het goed mogelijk om afstemming te zoeken tussen praktijkvakken en avo-vakken. Organisatie 

De cursus wordt op een vast dagdeel in de week gegeven.



De inhoud wordt thematisch aangeboden, waarbij thema’s op verschillende momenten in het jaar terugkomen.



Er wordt o.a. gebruik gemaakt van de methode Kiem; werken in de winkel theorie en werken in de winkel opdrachten. Het lesmateriaal is te bestellen bij de OVD (www.ovd.nl).



Aan de hand van de toetsingen en de ervaringen op de stage bepaalt de docent dat de leerling wordt voorgedragen voor een examen. Hieraan vooraf gaat een proefexamen. Een en ander wordt in de leerlingbespreking gemeld.



Het examen wordt afgenomen op de stage door een medewerker van het kenniscentrum handel (KCH).



Leerlingen die gezakt zijn, krijgen de kans om een herexamen te doen.

Organisatie van de stage Ten behoeve van de stages onderhoudt de school een netwerk. Een keer per jaar worden bedrijven op de school uitgenodigd. Met bedrijven, leerling en ouders wordt een stage-overeenkomst gesloten (zie document stageovereenkomst). In de stage-overeenkomst staan de onderlinge afspraken en gedragsregels. Communicatie 

Het team wordt aan het begin van het schooljaar (einde voorgaande schooljaar) in de teambijeenkomst geïnformeerd over de opzet van deze cursus. In de teambespreking wordt kort verslag gedaan van de ervaringen.


Pagina 107 van 126



Op het niveau van de individuele leerlingen worden de collega’s geïnformeerd via de leerlingbespreking.



Ouders krijgen op een ouderavond algemene informatie over de branchegerichte cursussen.



Via oudergesprekken, IOP-bespreking worden ouders / verzorgers geïnformeerd over de vorderingen van de leerling.

Over de ervaringen wordt contact onderhouden met kenniscentra, KPC en ander relevante partijen. Zoals eerder beschreven, nodigen we jaarlijks de bedrijven uit en informeren wij hen over de ervaringen van het achterliggend jaar. Er wordt verder aandacht besteed in het schoolplan, schoolgids en de website.” Tot zover het stuk dat in samenwerking met het KPC ontwikkeld is.

10.

KOPPELING KERNDOELEN MET PRAKTIJKVAKKEN

10.1

KERNDOELEN ‘M, N & T’ EN PRAKTIJKVAK HORECA

‘M, N & T’ is de afkorting van ‘mens, natuur en techniek’. Er kan een koppeling gemaakt worden met de kerndoelen ‘mens, natuur en techniek’ en voorbereiding op arbeid. Kerndoelen mens, natuur en techniek De leerling leert over zorg en leert te zorgen voor een gezonde voeding, voor de woon- en leefomgeving en voor de persoonlijke verzorging en presentatie. Hierbij kan men denken aan kennis en vaardigheden met betrekking tot: 

het bereiden van gezonde voeding;



persoonlijke verzorging en presentatie.

De leerling leert over aspecten van hygiëne en leert hygiënisch te handelen in de school-, leef- en werkomgeving. Hierbij kan men denken aan kennis en vaardigheden met betrekking tot: 

de persoonlijke hygiëne, in het bijzonder de handenhygiëne;



hygiëne in de keuken, in het bijzonder werkplekhygiëne;



voedselveiligheid en de relatie tussen hygiëne en voedselveiligheid.

De leerling leert over aspecten van duurzaamheid en leert met zorg om te gaan met milieu. Hierbij kan men denken aan: 

kennis en vaardigheden met betrekking tot afvalscheiding;



gebruik en opslag van schadelijke en/of gevaarlijke stoffen, zoals reinigingsmiddelen en oplosmiddelen;



recycling en (her)gebruik van afvalstoffen.

De leerling leert aan de hand van toepassingen uit het dagelijks leven technische en natuurkundige principes te herkennen.


Pagina 108 van 126

Hierbij kan men denken aan: 

bij de keukenmixer: omzetting van energie.

De leerling leert technische toepassingen te herkennen en gebruiken, mede om de eigen redzaamheid te vergroten. Hierbij kan men denken aan: 

gebruik van huishoudelijke apparatuur.

De leerling leert eenvoudig technisch onderhoud uit te voeren. Hierbij kan men denken aan: 

afvoer ontstoppen.

De leerling leert over veiligheidsaspecten en leert veilig te handelen op school, thuis en werkplek. Hierbij kan men denken aan: 

veiligheidsbewustzijn ontwikkelen;



gebruik van persoonlijke beveiligingsmiddelen;



zorgen voor een veilige en geordende werkomgeving;



lezen en begrijpen van etiketten bij chemische stoffen, zoals schoonmaak- en oplosmiddelen;



onveilige situaties en gebeurtenissen herkennen en melden bij verantwoordelijke.

Lesmaterialen o.a. 

werkportfolio home, pro, kantine en catering, bakkerij



werken in de keuken leerlingen- en docentenboek



http://www.palc.nl (abonnement)



http://passie.horeca.nl (gratis)

10.2

KERNDOELEN ‘M, N & T’ EN PRAKTIJKVAK TECHNIEK

Er kan een koppeling gemaakt worden met de kerndoelen mens, natuur en techniek en voorbereiding op arbeid. Koppeling kerndoelen: mens, natuur en techniek De leerling leert over aspecten van duurzaamheid en leert met zorg om te gaan met het milieu. Hierbij kan men denken aan: 

gebruik en opslag van schadelijke en/of gevaarlijke stoffen, zoals reinigingsmiddelen en oplosmiddelen;



recycling en (her)gebruik van afvalstoffen;



energiebesparende maatregelen in huis;

De leerling leert aan de hand van toepassingen uit het dagelijks leven technische en natuurkundige principes te herkennen.


Pagina 109 van 126


bij de fiets: omzetting van energie;



bij de warmwater voorziening/CV in huis: productie en transport van energie(bronnen).


gebruik van ondersteunende technische hulpmiddelen;



gebruik van huishoudelijke apparatuur;



gebruik van elektrisch gereedschap.


onderhoud fiets;



eenvoudig schilderwerk;



eenvoudig behangen;



afvoer ontstoppen;



zekeringen vervangen.

De leerling leert over veiligheidsaspecten en leert veilig te handelen op school, thuis en op de werkplek. Hierbij kan men denken aan: 










lezen en begrijpen van etiketten bij chemische stoffen, zoals schoonmaak- en oplosmiddelen;



onveilige situaties en gebeurtenissen herkennen en melden bij verantwoordelijke;



kennis en vaardigheden met betrekking tot brandveiligheid in huis en in de werkomgeving.


werkportfolio home-tech, pro-tech en mijn fiets;



machinaal houtbewerking leerlingen- en docentenboek;



materiaal schilderen is in ontwikkeling.

10.3

KERNDOELEN ‘M, N & T’ EN PRAKTIJKVAK GROEN

Er kan een koppeling gemaakt worden met de kerndoelen: mens, natuur en techniek en voorbereiding op arbeid. Kerndoelen mens, natuur en techniek De leerling leert over zorg en leert te zorgen voor een gezonde voeding, voor de woon- en leefomgeving en voor de persoonlijke verzorging en presentatie. Hierbij kan men denken aan kennis en vaardigheden met betrekking tot:


Pagina 110 van 126



het schoonmaken van en zorgen voor de woon- en leefomgeving.

De leerling leert veel voorkomende planten en dieren te onderscheiden en leert te zorgen voor planten en/of dieren. Hierbij kan men denken aan het leren: 

zorgen voor planten en dieren thuis, in de ruimere leefomgeving en op stages;



benoemen van planten en dieren;



over de bouw en de functie van organismen, zoals planten en dieren.


gebruik van ondersteunende technische hulpmiddelen;



gebruik van elektrisch gereedschap.


onderhoud gereedschap;



eenvoudig grasmaaier;

De leerling leert over veiligheidsaspecten en leert veilig te handelen op school, thuis en op de werkplek. Hierbij kan men denken aan: 










onveilige situaties en gebeurtenissen herkennen en melden bij verantwoordelijke.


Doen in groen;



Werken in een groen omgeving (DVD);



Praktijkkaarten groene ruimte:



-

Assisteren bij aanleg en onderhoud groenvoorziening;

-

Assisteren bij schoonmaken gebouwen en terreinen;

Praktijkkaarten dierenverzorging.

10.4

KERNDOELEN ‘M, N & T’ EN PRAKTIJKVAK DETAILHANDEL, LOGISTIEK & TRANSPORT

Lesmateriaal 

Kiem (www.ovd.nl)


Pagina 111 van 126

10.5

KERNDOELEN ‘M, N & T’ EN PRAKTIJKVAK ZORG EN WELZIJN

Er kan een koppeling gemaakt worden met de kerndoelen mens, natuur en techniek en mens en maatschappij en de kerndoelen voorbereiding op arbeid.

Koppeling kerndoelen: mens, natuur en techniek De leerling leert over zorg en leert te zorgen voor een gezonde voeding, voor de woon- en leefomgeving en voor de persoonlijke verzorging en presentatie. Hierbij kan men denken aan kennis en vaardigheden met betrekking tot:   

persoonlijke verzorging en presentatie; gebruikmaken van de gezondheidszorg; het schoonmaken van en zorgen voor de woon- en leefomgeving.

De leerling leert over aspecten van hygiëne en leert hygiënisch te handelen in de school-, leef- en werkomgeving. Hierbij kan men denken aan kennis en vaardigheden met betrekking tot: 

de persoonlijke hygiëne, in het bijzonder de handenhygiëne.

De leerling leert hoofdzaken te begrijpen van bouw en functie van het menselijk lichaam en van de lichamelijke, seksuele en geestelijke ontwikkeling van mensen en leert te zorgen voor de eigen lichamelijke, seksuele en psychische gezondheid. Hierbij kan men denken aan:           

basiskennis van het menselijk lichaam; basiskennis en vaardigheden op het gebied van EHBO; basiskennis over lichamelijke ontwikkeling naar volwassenheid; basiskennis van de geestelijke ontwikkeling; basiskennis en vaardigheden met betrekking tot het vinden van een balans tussen inspanning, ontspanning en rust; basiskennis seksuele ontwikkeling; basiskennis en vaardigheden met betrekking tot zwangerschap en anticonceptie; kennis over het ontstaan en voorkomen van geslachtsziekten; kennis en vaardigheden met betrekking tot seksuele veiligheid; het ontwikkelen van een weerbare houding, het stellen van eigen grenzen en deze bewaken; leren respectvol om te gaan met seksuele diversiteit.

De leerling leert over aspecten van duurzaamheid en leert met zorg om te gaan met het milieu. Hierbij kan men denken aan:   

kennis en vaardigheden met betrekking tot afvalscheiding; gebruik en opslag van schadelijke en/of gevaarlijke stoffen, zoals reinigingsmiddelen en oplosmiddelen; recycling en (her)gebruik van afvalstoffen;


Pagina 112 van 126



energiebesparende maatregelen in huis.

De leerling leert technische toepassingen te herkennen en gebruiken, mede om de eigen redzaamheid te vergroten.


gebruik van huishoudelijke apparatuur.

De leerling leert over veiligheidsaspecten en leert veilig te handelen op school, thuis en op de werkplek. Hierbij kan men denken aan:      

veiligheidsbewustzijn ontwikkelen; gebruik van persoonlijke beveiligingsmiddelen; zorgen voor een veilige en geordende werkomgeving; lezen en begrijpen van etiketten bij chemische stoffen, zoals schoonmaak- en oplosmiddelen; onveilige situaties en gebeurtenissen herkennen en melden bij verantwoordelijke; kennis en vaardigheden met betrekking tot brandveiligheid in huis en in de werkomgeving

Lesmateriaal Zorg en Welzijn. Het lesmateriaal wat hieronder beschreven is, is voornamelijk voor de onderbouw. Voor de bovenbouw zal het voornamelijk gericht zijn op de branchegerichte cursussen. Voor de zorg is dit de schoonmaakopleiding en woonhulp. Kleding/textiel: Praktijk:  

Werken met de naaimachine/kussentje maken. Werkportfolio kaarten, Mijn was 1, 2 en 3.

Theorie:  

Promotie, Infoboek 1 Cultuur en maatschappij. Promotie, Werkboek Kleding maken de mens.

Wonen: Praktijk: 

Werkportfolio kaarten, Mijn huis 1, 2 en 3.

Theorie:   

Promotie, Infoboek 1 en 2 Cultuur en Maatschappij. Promotie, Werkboek Waar woon ik Promotie, Werkboek Leuk wonen

Persoonlijke Verzorging: Schoolplan 2013-2017 - vso Het Schip Enschede en noordoost Twente - november 2013

Pagina 113 van 126

Praktijk:  

Werkportfolio kaarten, Body 1 en 2 Werkportfolio kaarten Beauty

Theorie:     

Promotie, Infoboek 2 Cultuur en Maatschappij Promotie, Werkboek Hoe zie ik er uit. Stencils zorg op maat, Genotsmiddelen Promotie, Infoboek Seksuele vorming Promotie werkboek 1 contact, werkboek 2 veilig vrijen, werkboek 3 Baby en werkboek 4 Samenleven.

11.

INLEIDING VOLGEN EN COMPETENTIEGERICHT BEOORDELEN

Bij het werken met een ontwikkelingsperspectief is het volgen en duiden van de opbrengsten van leerlingen een belangrijk onderdeel. Opbrengsten zijn er in soorten en maten: cognitieve opbrengsten via CITO-scores, AMN toetsen of certificaten, praktische opbrengsten door de beoordeling op ‘proeves van bekwaamheid’ of branchegerichte certificaten, scores op gedrag middels observaties, etc. Deze opbrengsten moeten in verband gebracht worden met het ontwikkelingsperspectief dat periodiek met leerlingen en/of ouders geëvalueerd wordt. Dat vraagt om een duidelijke structuur van opbrengsten, verwerkt in een ontwikkelingsperspectiefplan (OPP). De onderstaande notitie beschrijft de procesgang van een leerling binnen Het Schip en beschrijft de gespreksen documentstructuur. Daarnaast geeft deze notitie richting aan hoe leerlingen competentiegericht gevolgd kunnen worden. Daarbij wordt verbinding gelegd tussen systemen die nu in gebruik zijn op Het Schip (Heft in eigen

Handen

en

leergebiedoverstijgende

Passend

Onderwijs

kerndoelen

en

de

NOT),

de

op

Het

wettelijk Schip

voorgeschreven

gebruikte

competenties

en

Ontwikkelingsverlooplijn

als

beoordelingskader.

12.

COMMISSIE VOOR DE BEGELEIDING

De Commissie voor de Begeleiding (CvB) is verantwoordelijk voor het bieden van de juiste ondersteuning en begeleiding aan de leerlingen van de school. Door de samenstelling van de CvB kan uit verschillende oogpunten adequaat en deskundig advies gegeven worden. De CvB is verantwoordelijk voor de totale kwaliteitsbewaking rondom de leerlingenzorg. De CvB bestaat uit de gedragswetenschapper, schoolmaatschappelijk deskundige, jeugdarts, directeur en de zorgcoördinatoren van de vestigingen de Mast, Chez Nous en de Sluis. De CvB vergadert 1x per 14 dagen. In het kader van de toelating is de jeugdarts 1x per 6 weken bij de vergadering aanwezig. De commissie voor de begeleiding heeft wettelijk tot taak: a)

te adviseren over het vaststellen en bijstellen van het ontwikkelingsperspectief;


Pagina 114 van 126

b) het tenminste één keer per jaar evalueren van het ontwikkelingsperspectief en hiervan verslag te doen aan het bevoegd gezag; c)

te adviseren over terugplaatsing of overplaatsing van de leerling naar het voortgezet onderwijs.

Het Schip vat de wettelijke taken breder op en ziet voor de commissie voor de begeleiding een rol weggelegd op het gebied van begeleiding, regievoering en plaatsing. Hieronder volgt een beschrijving van de wijze waarop de commissie voor de begeleiding de wettelijke taken breed invulling geeft:

12.1 

PLAATSING

De commissie bespreekt de aanmelding van leerlingen en geeft advies over de mogelijkheid tot plaatsing van de leerling.



De commissie maakt samen met de ouders van de aangemelde leerling het dossier compleet.



Reeds bestaande informatie rondom de leerling wordt opgevraagd.



In voorkomende gevallen doet de gedragswetenschapper zelf onderzoek of gaat observeren op de school van de aangemelde leerling.



De schoolarts beoordeelt de medische gegevens of verricht een eigen medisch onderzoek.



De schoolmaatschappelijk werkende beoordeelt de integraliteit van de problematiek.



De commissie informeert, voorafgaand aan de plaatsing van de nieuwe leerling, de mentor over:



De onderwijsrelevante beginsituatie en het ontwikkelingsperspectief.

12.2 

BEGELEIDING

De commissie doet op basis van dossier, gesprek en observatie aanbevelingen ten behoeve van de begeleiding van individuele leerlingen tijdens hun verblijf op school.



De commissie bespreekt casussen vanuit de vestigingen.



De commissie verzorgt aanzet rapportages voor mentoren binnen Het Schip.



De commissie adviseert en faciliteert leraren ter ondersteuning van het primaire proces.



De commissie stelt het eerste ontwikkelingsperspectief, in samenspraak met de mentor, op naar aanleiding van diverse onderzoeksverslagen.



Tijdens de leerlingevaluaties op de vestigingen (2x per jaar) formuleert de commissie of de leerling zich ontwikkelt conform het eerder vastgestelde ontwikkelingsperspectief.



Als de leerling zich niet volgens verwachting ontwikkelt dan bespreekt de commissie samen met de mentor welke maatregelen noodzakelijk zijn en of het ontwikkelingsperspectief aanpassing vereist.



De leden van de commissie maken deel uit van de leerlingbespreking op de vestigingen



De orthopedagoog en psychodiagnostisch assistente verrichten onderzoeken n.a.v. een specifieke vraagstelling van mentoren, ouders, leerlingen, hulpverlening enzovoort.



Onderzoeken (ook onderzoeken die elders afgenomen zijn) worden besproken in de commissie.



De jeugdarts verricht medisch onderzoek naar aanleiding van een specifieke medische vraagstelling.



De onderzoeken worden in de CvB besproken.



De schoolmaatschappelijk deskundige voert onderstaande kerntaken uit.



Deze kerntaken zijn recentelijk geformuleerd door de schoolmaatschappelijk deskundigen van Attendiz.


Pagina 115 van 126

12.3

KERNTAKEN VAN DE (SCHOOL)MAATSCHAPPELIJK DESKUNDIGE

Kerntaken (school)maatschappelijk deskundige School

SMW

Hulpverlening

sociale context

SMW = schoolmaatschappelijk deskundige/werker 

Kerntaak 1 Duiden van sociale context en daarop volgend handelingsgericht adviseren van docenten t.b.v. het opbrengstgericht werken met leerlingen.



Kerntaak 2. Brugfunctie tussen school, thuis en hulpverlening, in de ruimste zin van het woord, ten behoeve van de leerling en de onderwijssituatie.



Kerntaak 3 Verduidelijking van mogelijkheden en beperkingen binnen hulpverlening en sociale context, ten behoeve van de leerling.



Kerntaak 4 Signaleren van maatschappelijke ontwikkelingen t.a.v. visies hulpverlening, hulpaanbod en netwerken, waaronder kennis van de sociale kaart.

De functie van (school)maatschappelijk deskundige is die van een veelzijdig mediator, die sparringpartner is voor leerkrachten, (beroeps) opvoeders en hulpverleners. De (school)maatschappelijk deskundige dient om te gaan met verstrengelde belangen en conflictsituaties te hanteren met als doel het belang van de leerling met betrekking tot het kunnen volgen van onderwijs te verdedigen.

12.4 NAZORG Om ervan op de hoogte te zijn of de leerlingen in de vervolgvoorziening naar verwachting functioneren, worden bij de vervolgvoorziening gedurende twee jaar na de verwijzing gegevens opgevraagd.


Pagina 116 van 126

13.

PROCESGANG LEERLING HET SCHIP

Rond iedere leerling van Het Schip is sprake van een bepaalde gespreksstructuur met daarbij behorende documenten. Dit proces begint bij aanmelding van de leerling bij Het Schip en kent een cyclus van halfjaarlijkse bespreking met leerling en/of de ouders. Deze gespreksstructuur is onderstaand weergegeven en wordt stap voor stap besproken:

STAP 1

De eerste stap van de gesprekscyclus bestaat uit een uitgebreide intake. De intake wordt uitgevoerd voor daarvoor aangewezen intake functionarissen en kent twee elementen. Allereerst is sprake van een zogenaamde papieren intake. Dit behelst de eerste dossiervorming van de leerling op basis van zijn of haar dossier(s) en onderwijskundig(e) rapport(en) van de toeleverende school of scholen uit het verleden van de leerling. Op basis van dit eerste dossier voert de intake functionaris een gesprek met de leerling om het beeld vanuit het dossier te toetsen, dan wel te verduidelijken en om een persoonlijke inschatting te maken van de leerling. Het resultaat van deze eerste stap is een voorlopig ontwikkelingsperspectief met daaraan gekoppeld een voorlopige plaatsing van een leerling in een profiel en/of leerroute op basis van dit perspectief. Dit wordt vastgelegd in het voorlopige OPP.


Pagina 117 van 126

STAP 2

Middels de voorlopige plaatsing in een groep wordt de leerling overgedragen van de intake functionaris aan de mentor van deze groep. De mentor gebruikt de eerste 6 weken, die de leerling op Het Schip doorbrengt, om de leerling goed in ogenschouw te nemen en middels de bevindingen, observaties en resultaten in de groep te bekijken of de eerste inschatting van de intake functionaris de juiste is geweest. Dit leidt tot de vaststelling van een definitief ontwikkelingsperspectief. Dit is ofwel een bekrachtiging van de bevindingen tijdens de intake, dan wel een wijziging in ontwikkelingsperspectief, eventueel gevolgd door plaatsing in een ander profiel, leerroute of groep. Het definitieve ontwikkelingsperspectiefplan wordt binnen 6 weken met leerling en ouders besproken en bekrachtigd met ondertekening door alle partijen.

STAP 3

Een half jaar na instroom van de leerling wordt de voortgang die de leerling t.o.v. zijn/haar ontwikkelingsperspectief geboekt heeft, besproken. Aangezien het instroommoment per leerling verschilt, zijn er geen vaste periodes in het jaar waarin sprake is van OPP-besprekingen. Dit wordt per leerling uitgezet, 6 maanden na uitstroom. De 6 maanden staat gelijk aan 20 weken onderwijs. De 20 weken zijn echte schoolweken dat de leerling lessen volgt dus exclusief vrije dagen. Voor de bespreking worden diverse opbrengsten vanuit het onderwijs verzameld. Deze opbrengsten zijn op divers gebied en worden later in dit document toegelicht. De opbrengsten dienen als onderbouwing voor voortzetting of bijstelling van het ontwikkelingsperspectief op langere termijn en geven ook input tot actie in het onderwijs op kortere termijn. Het eerste heeft betrekking op mogelijke bijstelling van het ontwikkelingsperspectief, het tweede vindt plek en plaats in een Persoonlijk Ontwikkelplan (POP) van de leerling.


Pagina 118 van 126

Om de vorderingen van de leerling vast te kunnen stellen worden bij leerlingen iedere 20 weken toetsen afgenomen. Dit gebeurt door middel van methode onafhankelijke toetsen voor een objectief beeld van de leeropbrengsten. De toetsen die gebruikt worden zijn AMN en CITO. De cyclus staat hieronder schematisch afgebeeld (USP staat voor uitstroomprofiel). Plan AMN en CITO toetsing Nulmeting en leerlijn naar USP

Act

Do

Niveaugroepen

Niveaugroepen

Study AMN en Cito toetsing voor tussentijds bijstellen

STAP 4

Een jaar na instroom vindt een vergelijkbaar gesprek plaats als in stap 3. Het grote verschil is dat bij dit gesprek niet alleen de leerling, maar ook de ouders aan tafel zitten.

STAP 5

Stap 5 en verder zijn een halfjaarlijkse herhaling van het gesprek rond het ontwikkelingsperspectief in relatie tot de opbrengsten, gevolgd door eventuele bijstelling van het perspectief en aandachtspunten voor het POP.


Pagina 119 van 126

14.

OPBOUW OPP

Het ontwikkelingsperspectief kent, wettelijk gezien, een aantal minimale elementen. Dat is de uitstroombestemming, de onderbouwing daarvoor en belemmerende en versterkende factoren. Vooral in de onderbouwing zit de verbinding tussen ontwikkelingsperspectief en onderwijsopbrengsten. Immers, wat zijn nu de elementen en opbrengsten die in gezamenlijkheid zorgen dat voor een leerling een bepaald ontwikkelingsperspectief haalbaar is. Onderstaand is in een schema de opbouw, in onderdelen, van het ontwikkelingsperspectiefplan weergegeven. Afhankelijk van het moment waarop het plan wordt ingevuld zijn in meer of mindere mate verschillende opbrengsten beschikbaar en kan het perspectief in meer of minder detail geschetst worden. Bij het relateren van de opbrengsten aan het ontwikkelingsperspectief, worden de opbrengsten en resultaten van de leerling afgezet tegen vooraf vastgestelde standaarden of streefniveaus. Deze zijn op hun beurt vastgesteld op basis van een ‘vaste’ route die leidt naar de benodigde niveaus om daadwerkelijk uit te stromen naar de bestemming, behorend bij het profiel. Een format voor het ontwikkelingsperspectiefplan is separaat beschikbaar. Voor wat betreft de opbrengsten zoals deze nodig worden geacht om een goed ontwikkelingsperspectief te kunnen schetsen, zijn er een vijftal benoemd: 1.

Cognitieve opbrengsten: Via methode gebonden en/of methode-onafhankelijke toetsing;

2.

Sociaal-emotionele opbrengsten: Via observaties van zichtbaar gedrag, ontleend aan competenties;

3.

Opbrengsten op attitude en werkhouding: Via observaties van zichtbaar gedrag, ontleend aan competenties;

4.

Opbrengsten op redzaamheid en praktijkvorming: Via methode gebonden toetsing behorend bij branchegerichte cursussen en/of de beoordeling van een proeve van bekwaamheid;

5.

Opbrengsten op burgerschapsvorming: Via methode gebonden toetsing.


Pagina 120 van 126

15.

ELEMENTEN OPP

Persoonlijke gegevens

Conclusie en perspectief

Belemmerende Versterkende Factoren (4)

Onderbouwing perspectief

Akkoord en ondertekening (13)

• Persoonsgegevens (1) • Contactgegevens (2)

• Samenvatting en conclusie perspectief (3)

• Beginsituatie • Diagnostisch beeld

• Cognitieve opbrengsten (kernvakken en zaakvakken (5, 6 en 10) • Sociaal-emotionele opbrengsten (7) • Opbrengsten op attitude en werkhouding (8) • Opbrengsten op redzaamheid en praktijkvorming (8) • Opbrengsten op vrijetijdsbesteding (11) • Opbrengsten op burgerschapsvorming (12)

• Voorzitter van de Commissie voor de Begeleiding • Leerling • Ouders


Pagina 121 van 126

16.

COMPETENTIES VOLGEN

Op Het Schip wordt gebruikt gemaakt van het instrument ‘Heft in eigen Handen’. Gezien de mate waarin het binnen dit instrument gebruikte competentiekader reeds ingeburgerd is, is ervoor gekozen het volgen van de competenties te enten op dit kader. Aan dit kader zijn derhalve die leergebieden en kerndoelen uit de wet gekoppeld, die zich bij uitstek lenen voor het observeren en volgen van zichtbaar gedrag. De koppeling met de kerndoelen staat beschreven in hoofdstuk 9 paragraaf 6. Er zijn twee competentiedomeinen benoemd: 1. 2.

sociaal-emotioneel attitude en werkhouding

Sociaal-emotioneel: Dit competentiedomein dekt zowel leergebiedoverstijgende kerndoelen als kerndoelen vanuit de voorbereiding op arbeid. De kerndoelen die gedekt worden zijn: Leergebiedoverstijgend

Omschrijving

Kerndoel 1

De leerling ontwikkelt een open en flexibele houden ten opzichte van de wereld om hem heen, mede in het kader van een leven lang leren.

Kerndoel 2

De leerling leert doelgericht en planmatig te leren en daarbij strategieën te gebruiken.

Kerndoel 4

De leerling leert op basis van feiten een mening te vormen, deze adequaat te uiten en respectvol om te gaan met andere meningen.

Kerndoel 5

De leerling leert zich redzaam en weerbaar te gedragen bij de uitvoering van dagelijkse activiteiten.

Kerndoel 7

De leerling leert samen te werken aan een taak of activiteit.

Kerndoel 8

De leerling leert op adequate wijze om te gaan met eigen gevoelens en wensen.

Kerndoel 9

De leerling leert respectvol en verantwoordelijk om te gaan met anderen.

Voorbereiding op arbeid

Omschrijving

Kerndoel 3.1

Samenwerken en overleggen

Kerndoel 3.6

Ethisch en integer handelen

Kerndoel 3.7

Omgaan met verandering en aanpassen

Kerndoel 3.8

Met druk en tegenslag omgaan

Vanuit het competentiekader Heft in eigen Handen zijn aan deze kerndoelen de volgende competenties met gedragsindicatoren gekoppeld:


Pagina 122 van 126

Competentie

Gedragsindicator

Goede indruk geven

   

Ik pas mijn kleding aan, aan het bedrijf Ik kom uitgerust op het werk Op mijn werk zie ik er netjes verzorgd uit Op mijn werk ben ik schoon en fris

Aanpassen

    

Ik pas me makkelijk aan Ik weet wat ik moet doen als er iets onverwachts gebeurt Ik ben eigenwijs (-) Als ze me vragen om mijn werk anders te doen, dan doe ik dat Ik doe graag nieuwe dingen

Werken met anderen

      

Met de meeste mensen heb ik goed contact Ik heb een goed contact met de begeleider (baas) Ik gedraag me zoals het hoort Als ik boos ben, kan ik mij beheersen Ik werk goed met anderen samen Ik houd rekening met anderen Ik ben eerlijk

Werken met klanten

   

Ik vraag wat de klant wil Ik doe wat de klant vraagt Ik ga op een correcte manier om met klanten Ik vraag of de klant tevreden is

Opkomen voor jezelf

    

Ik toon vertrouwen in mijzelf Ik kom op voor anderen IK durf met mijn begeleider (baas) problemen te bespreken Ik kom op voor mezelf, zonder dat dat ten koste gaat van de ander Ik geef mijn eigen mening

Praten en luisteren

    

Ik leg duidelijk uit hoe ik over iets denk Ik luister goed naar anderen Aan mijn houding kun je zien wat ik vind Ik let op mijn taalgebruik Als ik iets opschrijf, is dat voor iedereen goed te begrijpen

Leiderschap tonen

   

Als we met een groep iets moeten doen, neem ik de leiding Als ik aan anderen vraag iets voor me te doen, dan doen ze dat ook Als er ruzie is, zorg ik dat het wordt uitgepraat Ik geef het goede voorbeeld

Leren leren

   

Ik stel veel vragen en wil alles weten Ik toon interesse in mijn werk/studie Ik vraag aan anderen hoe ik mijn werk doe Als ik anderen kan helpen met mijn kennis en ervaring, dan doe ik dat


Pagina 123 van 126

Attitude / werkhouding: Dit domein dekt vooral competenties vanuit de voorbereiding op arbeid, maar dekt ook een aantal leergebiedoverstijgende kerndoelen: Leergebiedoverstijgend

Omschrijving

Kerndoel 6

De leerling leert op doelgerichte, planmatige en methodische wijze taken en activiteiten uit te voeren.

Voorbereiding op arbeid

Omschrijving

Kerndoel 3.2

Instructies en procedures opvolgen

Kerndoel 3.3

Middelen en materialen inzetten

Kerndoel 3.4

Plannen en organiseren

Kerndoel 3.5

Kwaliteit leveren

Vanuit het competentiekader Heft in eigen Handen zijn aan deze kerndoelen de volgende competenties met gedragsindicatoren gekoppeld: Competentie

Gedragsindicator

Inzet tonen

    

Ik blijf me op mijn werk concentreren Als ik ergens aan begin maak ik het af Ik heb een stevig werktempo Ik werk hard om mijn werk af te krijgen Ik doe extra werk als dat gevraagd wordt

Zelfstandig werken

  

Wanneer ik zie dat iets moet gebeuren, dan doe ik dat meteen Ik voer mijn taken zonder extra hulp of uitleg uit Ik zie problemen in het werk en meld dat

Discipline tonen

  

Ik ben aanwezig op het werk Ik kom op tijd op mijn werk Ik houd mij aan regels en afspraken in mijn werk

Werken onder druk

   

Als ik het druk heb, word ik zenuwachtig (-) Als ik het druk heb, doe ik onaardig tegen anderen (-) Als ik het druk het, ga ik fouten maken (-) Persoonlijke problemen hebben invloed op mijn werk (-)


Pagina 124 van 126

    

Ik houd me aan de veiligheidseisen Mijn werkplek is opgeruimd en netjes Ik werk veilig Ik let op de veiligheid van anderen in het werk Ik zorg goed voor mijn spullen

   

Voor ik ergens aan begin, bedenk ik eerst hoe ik het ga aanpakken Ik verzamel alle materialen voor ik begin Ik weet welke werkzaamheden belangrijk zijn en welke niet Ik heb overzicht over mijn werk; ik weet precies wat al klaar is en wat ik nog moet doen

Netjes werken

    

Als ik een fout maak, herstel ik die meteen Ik werk netjes Ik maak weinig fouten Fouten verbeter ik meteen Ik ga door tot mijn werk helemaal goed is

Problemen oplossen

  

Als ik een probleem zie, zoek ik een oplossing Als een oplossing niet werkt, bedenk ik een andere Als ik een probleem niet zelf kan oplossen, vraag ik om hulp

Veilig werken

Volgens

een

plan

werken

Voor beide domeinen zijn observatielijsten gemaakt, op basis waarvan in verschillende contexten beoordelingen van de leerling gemaakt kunnen worden. Het is afhankelijk van de context en het moment van afname welke observatielijst gebruikt wordt. Tevens is dat afhankelijk van de ontwikkelpunten uit het POP van de leerling. De observatielijsten kunnen door verschillende beoordelaars ingevuld worden, inclusief door de leerling (reflectief). Vooralsnog worden de competenties op enig moment volledig meegenomen in de observaties. Men kan beargumenteren, dat bepaalde competenties, of gedragsankers daarvan, in een bepaalde fase belangrijker of minder belangrijk zijn. In dat geval zou met meer verschillende lijsten gewerkt moeten worden, die passen bij de onderwijsfase, waar de leerling zich in bevindt. Iedere 6 maanden (of 20 schoolweken) wordt het OPP opgesteld en geëvalueerd. Die tussenpozen zijn te groot om effectief met competentiebeoordelingen te werken. Daarom wordt minimaal ook iedere 10 weken een competentiebeoordeling gemaakt. Afhankelijk van de onderwijsfase waar een leerling zich in bevindt, kan het de sociaal emotionele lijst zijn of de lijst die gericht is op de attitude/werkhouding. Op basis van deze beoordeling kan de leerling samen met de mentor een POP opstellen van competenties en/of indicatoren waar hij/zij de komende periode aan gaat werken. In het tweewekelijkse mentoruur worden de vorderingen besproken en nieuwe POP-afspraken gemaakt. Als daar aanleiding toe is, kan de frequentie van observatie en POP verhoogd worden. De competenties komen terug bij:  

kampverslagen stageverslagen


Pagina 125 van 126

 

17.

rapportage stagegeschiktheid de verzamelingen op de vestigingen

BEOORDELINGSSCHAAL

Op Het Schip wordt gebruik gemaakt van de Ontwikkelingsverlooplijn (OVL), die gebruikt wordt om te duiden waar een leerling zich in het proces bevindt. Er is een behoefte om vast te houden aan deze lijn, maar tegelijkertijd is er ook de beoordelingsschaal van Heft in eigen Handen. Daarnaast moet de beoordeling en te behalen en/of behaalde niveaus in lijn gebracht worden met het ontwikkelingsperspectief en de uitstroom. Daartoe is onderstaand een verbinding gelegd tussen de OVL en Heft in eigen Handen, waarbij de niveaus gekoppeld zijn aan uitstroom. Daarbij zijn de uitersten op de OVL (0 en7/ 8) buiten beschouwing gebleven en zijn de overige niveaus gekoppeld volgens onderstaande tabel. Bij een score van 0 kom de leerling nooit opdagen en is daardoor niet te volgen en in kaart te brengen. Bij een score 7/8 is de leerling geschakeld naar een andere vorm van onderwijs of de leerling is uitgestroomd naar de vervolgbestemming. Ontwikkelingsverlooplijn 0– 1 – Jongere komt onregelmatig; is vaak te laat of gaat eerder weg. Kan slecht omgaan met regels of en afspraken. 2 – Jongere komt regelmatig, wel vaak te laat. Moeite met basale regels en afspraken. Wil activiteiten doen, maar kan geen gestructureerd aanbod aan. 3 – Komt volgens afspraak. Kan en wil activiteiten doen, maar heeft moeite met volhouden. Gaat niet altijd correct om met regels en afspraken. 4 – Houdt zich aan regels en afspraken in een beschermde setting. Moeite met langere termijn. Probeert te werken aan motivatie. Stagegeschiktheid (AGL), sectororiëntatie (DGL) onderzoeken 5 – Vaste plek met langer durende afspraken en een externe stage(AGL). Uitstroomrichting bekend. Jongere is schakelbaar. 6 – Eigen, afgebakende verantwoordelijkheid.

Beoordelingsschaal Heft*

Relatie met uitstroom

1

Dagbesteding

1

Dagbesteding

2

Dagbesteding Arbeid (SW)

3

Dagbesteding Arbeid

4

Arbeid Onderwijs)

5

Arbeid Onderwijs

Om daadwerkelijk uit te kunnen stromen naar arbeid of vervolgonderwijs zou een leerling dus minimaal naar een 4 moeten op de OVL, wat gelijk staat met competentiescores van 3 en 4 op de beoordelingsschaal (en de formulieren) van Heft in eigen Handen. Op vergelijkbare wijze zou voorwaardelijkheid ingebouwd kunnen worden bij het op stage gaan van leerlingen. Bijvoorbeeld moet de leerling minimaal 3 scoren om op stage te kunnen. Op die manier ontstaat een voorwaardelijke competentielijn en kunnen leerlingen gericht toewerken, door middel van hun Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP), naar competent gedrag voor een volgende fase.


Pagina 126 van 126

SCHOOLPLAN MET DE WIND IN DE ZEILEN KOERSEND NAAR DE STIP AAN DE HORIZON H E T SCHIP E N S C HE DE & NOOR D O O S T TWENTE

Recommend Documents