Schitterend Schinnen. Schitterend Schinnen GRATIS. > 9 Wandelroutes. door een onontdekte gemeente

Schitterend Schinnen


>

9 Wandelroutes door een onontdekte gemeente

G R ATIS

Welkom op de 9 wandelwegen in Schitterend Schinnen Inhoudsopgave

We noemen onze gemeente trots: Schitterend Schinnen. Wie ons landelijke gebied met zijn mooie

2

Voorwoord

4

Gemeente Schinnen

6

Landschapspark de Graven

8

Overzichtsplattegrond Gemeente Schinnen

10 1 > Graaf Lambertroute 12,5 km 16 2 > Kleine-kernenroute 16,6 km 24 3 > St. Rosaroute 16,3 km

dorpen kent, zal dat grif beamen. Voor hen is dit wandelboekje een bevestiging van wat ze al weten. Voor alle anderen, toeristen en onze eigen inwoners, is dit boekje de opening naar een verbluffend mooi stukje Limburg.

30 4 > Wanenbergroute 11,5 km 36 5 > Plateauroute 11,5 km 42 6 > Danikerbergroute 6,5 km 52 7 > Rengeloateroute 5 km 58 8 > Beekdalroute 8 km

Er worden in dit wandelboekje negen routes door dorpen en platteland van de gemeente Schinnen beschreven, met kleine stukjes door Sittard-Geleen, Onderbanken en de Duitse gemeente Selfkant.

68 9 > Panoramaroute 14,2 km 79 Natuurmonumenten 80 Colofon

Meer informatie T. 0900-555 9798

(€ 1,- p.g)

Landschap Sweikhuizen

Wie één van deze negen routes bewandelt, krijgt op een schitterend presenteerblaadje aangeboden wat veel mensen onder tijdsdruk najagen. Ontspanning, beweging en fitness; spelen met kinderen en ze opvoeden; genieten van natuur, monumentale kastelen en boerderijen met hun weilanden, akkers en boomgaarden; bijkomen in gezellige cafés en herbergen; de dagelijkse boodschappen doen in de (boerderij)-winkels...

In Schinnen hoort dat allemaal tot de aangenaam hoge kwaliteit van het leven van alledag. Met dit boekje in de hand kunt ook u delen in die kwaliteit. U zult op elk van de negen routes een Schitterend Schinnen aantreffen en als die schittering zich weerspiegelt in uw gezicht, dan hebben de routes hun doel bereikt. Mijn dank gaat uit naar Landschapspark De Graven dat de aanleg van de routes mede heeft gefinancierd en naar de samenstellers en uitgever van deze gids, VVV Zuid-Limburg, Natuurmonumenten, IVN, Vereniging Historie Schinnen, de Monumentencommissie en naar de omliggende gemeenten voor hun medewerking en vooral naar de leden van de Werkgroep Toerisme. Graag verwelkom ik u in onze schitterende gemeente. Ik wens u veel wandelgenot. De Burgemeester, B.H.M. Link

I. www.vvvzuidlimburg.nl E. [email protected] 3

Schitterend Schinnen Elke gewone dag is een dagje uit In Schinnen treft u alle ingrediënten voor een afwisselend dagje uit: natuur, sport en spel, cultuur, lekker eten, folklore en monumenten. De gemeente ligt centraal in de schitterende omgeving van het Geleenbeekdal, Stammenderbos en de Groenmetropool. 'Landschapspark de Graven' is één van de mooiste wandelgebieden van Zuid-Limburg. Diverse wandelroutes, zoals het Pieterpad, doorkruisen de wandelgebieden. De gemeente Schinnen heeft meer dan 200 monumenten. Het bekende, elegante 17e-eeuwse Fabritiushuis, het indrukwekkende, eind 18e-eeuwse Kasteel Amstenrade met zijn unieke park en het oude Kasteel Terborgh met zijn huiveringwekkende Bokkenrijdersgeschiedenis zijn de moeite waard. In Kasteel Amstenrade geeft de jonge gravin groepsrondleidingen op afspraak.

4


In Kasteel Doenrade kunt u heerlijk eten en comfortabel overnachten. De culinaire tradities van Schinnen zijn befaamd. Moderne agrariërs laten zien hoe belangrijk een vitaal platteland is voor deze culinaire tradities. Enkele restaurants bereiken grote culinaire hoogte met producten van lokale agrariërs. In het pittoreske gehucht Thull kunt u bij de bierbrouwerij het brouwersambacht bekijken én het resultaat proeven. Het oude ambacht kenmerkt ook Stroopfabriek Canisius waar al meer dan honderd jaar stroop wordt gestookt. Sweikhuizen heeft een bijzonder oud pruimenras: de ‘Sjweikeser rengeloate’, een variant van de Reine Claude en één van de lekkerste pruimen van Nederland. Hoeve Krekelberg in Schinnen heeft niet alleen een natuurcamping, er wordt ook spelt verbouwd, een traditioneel graan dat door de plaatselijke windmolen wordt gemalen en door de dorpsbakker wordt verwerkt. Bourgondische Limburg is in Schinnen verbonden met een vitaal platteland, waar bezoekers en inwoners evenveel van genieten, waar het leven van alledag voor veel mensen een dagje uit is.

5

Landschapspark De Graven Gehuisvest in de voormalige steenfabriek Plinthos, centrum voor natuur, educatie en zorg. Daniken 1, 6174 RA Schinnen, T. 046-436 1548, F. 046-436 1549, I. www.degraven.nl, E. [email protected]

Mensen waarderen het buitengebied steeds meer. Die waardering gaat verder dan het eigen belang: toeristen, recreanten, agrarische ondernemers, projectontwikkelaars, natuurbeschermers en gemeenten vinden elkaar ondanks hun soms tegengestelde interesses. Brede groepen van de bevolking zien in dat het buitengebied van levensbelang is voor economie, voedselvoorziening, cultuur en recreatie van iedereen. Samenwerking tussen verschillende partijen biedt nu dan ook perspectief op duurzame, gezamenlijk gedragen oplossingen. Landschap Sweikhuizen

Landschapspark De Graven werkt sinds 1999 als samenwerkingsverband van de gemeente Sittard-Geleen en Schinnen, de landbouwsector, de Provincie Limburg, het Waterschap Roer en Overmaas en de natuurorganisaties. Landschapspark De Graven realiseert nieuwe natuur en daardoor een duurzame balans tussen rood en groen, tussen bebouwd terrein en buitengebied. In het sterk verstedelijkte gebied van de regio heeft het Landschapspark een oppervlak van 5.700 ha. Het beslaat daarmee het grootste deel van het buitengebied van de gemeente Schinnen en Sittard-Geleen. Landschapspark De Graven versterkt de kwaliteit van de groene ruimte in de buitengebieden, voorziet in de recreatieve behoeften van de inwoners en versterkt de ecologische structuur. Landschapspark De Graven werkt op het snijvlak van stad en platteland. De stichting rust qua taken op drie pijlers: natuur, economie en educatie. Projecten die Landschapspark De Graven initieert hebben altijd met deze drie aspecten te maken. Bij de realisatie van projecten komen, naast de verbetering van natuur en natuurwaarden, ook economische aspecten (de verbetering van de positie van de landbouw) en educatieve elementen aan de orde. Landschapspark De Graven ontwikkelde op die manier in de afgelopen tijd tal van projecten. De realisatie van het project Beekdalen Schinnen is één van de meest bekende projecten. De aanpak van de recreatieve routes in Schinnen is ook zo’n project. Momenteel wordt gewerkt aan o.a. de verdere ontwikkeling van het dal van de Geleenbeek.

6


14 zie kaart pag. 8

zie kaart pag. 8

5

VVV Limburg Winkel Sittard Rosmolenstraat 2, 6131 HX Sittard-Geleen T. 0900-555 9798 (€ 1,- p.g.), F. 043-601 6640

De basisvoorziening informatieverstrekking staat natuur-

E. [email protected]

lijk voorop, maar daarnaast vindt u ook een uitgebreid

I. www.vvvzuidlimburg.nl

assortiment met echte Limburgse streekproducten.

De Limburg Winkels zijn dé informatie- en cadeauwinkels van VVV Zuid-Limburg. De thema’s grenzeloze regio, wellness, onbeschaamd genieten, op avontuur/buiten zijn en indrukken verzamelen komen naar voren in deze inspirerende winkels.

7

Plattegrond gemeente Schinnen Jabeek

46 > nummer op de kaart

Hillensberg

11 > paginanummer voor meer informatie N 58

ek

be

GELEEN

en

0

le

Ge

1 46 Gasterie de Bokkereyer 2 74 Bruin Café Boyens Windraak 8 N5

Munstergeleen

3 56 Biesenhof Geleen

Viel

0

4 79 Natuurmonumenten

Abshoven

Bingelrade Het

5 N5 82

Wanen-

8 14 Café Pierre Oirsbeek

6

27 N

berg

9 78 Gastronomie Smeets

6

10 12 Kasteel Amstenrade Klein Doenrade

berg

11 10 Alfa Bierbrouwerij

Lippenberg

9

Merkelbeek

12 66 Hoeve Krekelberg 13 64 Gemeentehuis Schinnen 14 7

7

2 Sweikhuizen 1

8

Puth

VVV Zuid-Limburg

15 78 Boerderijrestaurant ‘Aan Sjuuteeänjd’ 16 70 Kasteel Terborgh

Oirsbeek Wolfhagen

4

H Horecagelegenheid

Schinnen

O Overnachtingaccommodatie

N581

16

15

Oude Kerk

Start Start route

14 13 10

12

Tip >

Amstenrade Hegge

VVV Zuid-Limburg 2

Grensmaasvallei.

askentj

fietstochten in de 8

>

>

Sport Actief & & Attracties n ardig hede Bezienswa isch Bourgond Genieten ness n & Well > Kure ur a & Cultu > Muse & Water ur Natu > ualiteit > Spirit

>

Hoog

HEERLEN

Veld

Kathagen

Vraag bij uw VVV Kantoor

>

Inclusief

handige

GR AT

Sprankelend Stein Wandelen in de Ma

N2 9

i

wandelingen en Vaesrade

Sprankelend Stein

unieke thema-

eek

Spaubeek N 58 3

6 A7 4 1 E3

asvallei Grensma Beleef de

beschikt over vele

N5 8

Nagelbeek

Thull

enb Gele

11

aasvalle Grensm Beleef de

3

Landschapspark de Graven

7 13 Janssenmolen Oirsbeek

Hoge Roth

Daniker-

4

6

6 38 Kasteel Doenrade

Doenrade

Daniken

5

IS

>

nd

plattegro

>

5 Nieuwe wandelrou tes in en om de Gemeente

Stein

GRATIS

Inclusief handige plattegrond

naar de mogelijkheden!

8


9

Route 1 > Graaf Lambertroute

N5 80

Viel

Bingelrade Doenrade

De OO KL

ER ST

Op de

AA T

E N S ST

RA

AT

AK K

E RW EG

HOLTE R W EG

EG

KEMKENSW

EG W

H

76

Amstenrade E

LE

ER

N2

HA

GE ND

EG

OR EN W

EG IETW

EG W

IET LIM

H

H 2

NN MA

7

N 581

Route in twee delen Start > Parkeerplaats Hagendorenweg, Amstenrade (tegenover Kasteel Amstenrade) Duur > ca. 3 uur Lengte > ca. 12,5 km Routeaanduiding > paaltjes met wit gekleurde ring

R. MG

LE

LIM

H

CI A

O

R AAT

EG RW

Oirsbeek

IN OV

3

IA NAST

H

LT E

H PR

> Graaf Lambertroute

EG NW MOL E

J UL

Merkelbeek

H

4

Kasteel Amstenrade

H

5

K

Klein Doenrade

OUDE MISWEG

MIS

HU

R AADHUIS S TR

route

P

AM

WE

AAT

Knolberg

T AA

1

TSTR

R ST

6

G

HOU TS GA

Bisschop

TE

L RA

1

start

M

OM

De route begint bij de voor Nederland ongekende pracht van kasteel Amstenrade en voert langs lanen en dorpen die vol zijn van Limburgse cultuur en geschiedenis, langs natuur, weiland en akkers, langs lage beekdalen en hooggelegen vergezichten. De route is in twee delen. U kunt in de plaats Merkelbeek afslaan naar het beginpunt bij Kasteel Amstenrade.

10


N5

82

H

Deze route is genoemd naar de in 2007 onverwacht overleden Nederlandse diplomaat Lambert, graaf d’Ansembourg, in Amstenrade kortweg ‘der graaf’ genoemd.

Vaesrade

N2

98

HEERLEN 11


1 Kasteel Amstenrade De Hommerter Allee is de oude oprijlaan van Kasteel Amstenrade. Het kasteel wordt bewoond door de familie d’Ansembourg. De internationale uitstraling van het gebouw en de familie geven het geheel een bijzonder aura. Het kasteel is het mooiste voorbeeld van neoclassicisme in Nederland. De achttiende-eeuwse architect Digneffe tekende een symmetrisch gebouw, maar zijn plan is niet helemaal uitgevoerd, wat de bijzondere L-vorm verklaart. Al in de 12e eeuw lag hier een burcht. Vanaf 1350 was dit het woonhuis van de familie Huyn van Amstenraed, later van de prinsen De Ligne. Charles Joseph De Ligne, de ‘Grand Seigneur’, diplomaat, veldheer, filosoof en essayist moest het kasteel verkopen wegens schulden. De nieuwe eigenaar, Nicolaas Willems, die carrière maakte aan het hof van de Luikse Prinsbisschop, liet het huidige kasteel bouwen. Via vererving en huwelijk kwam het in bezit van de familie d’Ansembourg. Deze begon met de aanleg van het kasteelpark in Engelse landschapsstijl. De oranjerie is nu onderdeel van een tuincentrum. Boven in het park ligt de Kloes, een grot uit mergelsteen en veldbrandsteen, onderdeel van de Engelse landschapstuin. De circa 65 soorten bomen maken een bezoek aan het kasteelpark meer dan de moeite waard. Het park is in de winterperiode (1 oktober tot 1 mei) geopend van 10.00 tot 16.00 uur en in de zomerperiode (1 mei tot 1 oktober) van 10.00 tot 18.00 uur.

Deel 1 > Ga vanaf de Hagendorenweg rechtsaf de Allee in. Ga meteen links de Hommerter Allee in richting Nuth. Loop over de Hommerter Allee en ga bij de vijfde kruising naar rechts, de Limietweg in.

2 Zomereiken Op de Limietweg heeft u een mooi vergezicht op de kerk van Puth. Langs deze weg staan zomereiken. > Vervolg de Limietweg en loop door de Schoolstraat tot aan de Dorpstraat. Ga hier links tot in het centrum van Oirsbeek. Ga dan via de markt (en langs de Schepenbank) naar de Raadhuisstraat tot aan Romenkamp. Ga hier rechtsaf en meteen linksaf de Molenweg in richting de Janssenmolen.

12


Schepenbank, Oirsbeek

3 Oirsbeek Door de Grachtstraat in Oirsbeek stroomt een ondergrondse beek, de Vloot. Het woord ‘Oir’ komt waarschijnlijk van de ijzerhoudende grond in deze buurt. De kerk in het centrum is in 1953 gebouwd naar ontwerp van Peutz. De toren is uit 1514. In de Schepenbank werd vroeger recht gesproken. Enkele van de geruchtmakendste veroordelingen van de bokkenrijders hebben in dit gebouw plaatsgevonden. Onder de Schepenbank is nog een Romeinse waterput. Het bronzen beeld op de markt herinnert aan de zelfstandige gemeente Oirsbeek. De Fatimagrot in de omgeving van de Janssenmolen aan de Boompjesweg is in 1946 gebouwd in één van de holle wegen van Oirsbeek uit dankbaarheid dat Oirsbeek gespaard is gebleven tijdens de Tweede Wereldoorlog. De ‘Janssenmeule’ uit 1878 (bovenkruier met stenen romp) is nog in bedrijf en maalt onder andere het spelt dat in de regio wordt verbouwd. > Bij de Janssenmolen gaat u naar rechts de Provincialeweg Zuid op. Steek deze over en sla vervolgens de eerste weg in naar links, de Hulterweg.

4 Panorama Als u de Hulterweg omhoog heeft gelopen, kunt u even rusten en genieten van het uitzicht naar alle streken. > Loop verder over de Hulterweg, onder de Provincialeweg Noord door naar Merkelbeek, en sla via het Plein rechtsaf de Houtstraat in. Vervolgens gaat u over de Steenweg. Tegenover Eetcafé Smeets gaat u naar rechts en aan het einde van de weg links. Deze weg blijft u volgen tot u weer in Amstenrade bent.

13


5 Merkelbeek De oude dorpskern heet Douvergenhout. Merkelbeek is de naam van het beekje dat (moeilijk herkenbaar) door het dorp stroomt. De neogotische kerk is uit de tweede helft van de negentiende eeuw en in 1935 uitgebreid. In de tuin van het verlaten klooster staat een Mariagrot uit 1887 die vanaf het begin veel pelgrims trok.

zie kaart pag. 8

8

Café Pierre Provinciale weg 114 6438 BJ Oirsbeek T. 06-2473 3221 I. www.cafepierre.nl

Janssenmolen

Deel 2 > Als u alleen deel 2 wilt lopen, neem dan bij Kasteel Amstenrade de Kemkensweg naar het noorden, via de Holterweg tot in Merkelbeek. De Holterweg gaat over in de Amstenraderweg, u bevindt zich nu in Merkelbeek. Vervolgens slaat u rechtsaf de Maarweg in. Aan het einde van deze straat gaat u linksaf de Steenweg in. Ga rechtsaf bij de Misweg, die in noordoostelijke richting het dorp verlaat. Neem de eerste weg naar rechts, de Oude Misweg.

6 Lindebomen, meidoorn en nog veel meer Op de Misweg wandelt u tussen de lindebomen. In de verte ziet u de grote indoor-skibaan op de voormalige mijnberg en het windmolenpark in Duitsland. De Oude Misweg is een verharde holle weg. In de berm vindt u een eikenhaagbeuk, vlierbes, veldesdoorn en meidoorn.

E. [email protected] Café Pierre is een sfeervol, bruin café, mooi ingericht door uitbater en naamgever Pierre l’Ortye. Het is een gezellig café met zo nu en dan een

> Ga bij de T-splitsing naar links. Vervolg uw weg langs het kapelletje. De Julianastraat, waardoor u nu loopt, ligt in het oude beekdal van de Quabeek. Ga bij de volgende T-splitsing naar rechts en bij het kruispunt weer naar rechts. Vervolg uw weg over de Vogelsvalderenweg en steek het kruispunt over op de Mgr. Mannensstraat. Neem vervolgens de eerste weg links naar de Akkerweg, onder de brug door naar links.

knallend themafeest en daarmee een sfeervolle ontmoetingsplaats voor jong & oud! Het café is met haar gerenoveerde feestzaal tevens zeer geschikt voor kleine en grote evenementen en partijen. Het café beschikt daarnaast over goede rookvoorzieningen en een terras met een speeltuin voor de kinderen in een bosrijke omgeving. Het café is van woensdag tot

7 Bos en wei, oude steenberg, futuristische vergezichten Langs de Akkerweg staan winter- en zomereiken. Voor de tunnel staan essen. De bosschages van verschillende loofbomen eindigen in grote weilanden. Vanaf de Hagendorenweg ziet u de moderne constructies van de zendmast van Afnorth (NAVO) en de overdekte skibaan. Verder ziet u de watertoren van Vrieheide, diverse kerktorens en de oude steenbergen van Duitse steenkoolmijnen.

en met zondag geopend. Al met al een ideale locatie om op en top te genieten van Bourgondisch Limburg! Iedere vrijdag After Work Borrel vanaf 16.00 uur!

14


> Op het einde van de Akkerweg neemt u rechtsaf het voetpad (evenwijdig aan afrastering) en blijf dit pad volgen tot aan de verharde weg. Ga hier naar links en loop de Hagendorenweg naar beneden tot u weer aankomt bij Kasteel Amstenrade.

15

B56

Route 2 > Kleine-kernenroute

Wehr

Rod

eba

ch 10 L4

Süsterseel Duitsland

Wildpark

DO

RP

STR E ST IND RA AT

GRA C WE HTG

ET

ZE

NR

RO ER

12

10 AD ER

MO W LE N EG

AA T

Jabeek

WEG

Landschap Doenrade

RA

EG

CH TE

ER W RO

H

AS M

Doenrade

EG

4

B OS C H

KLEINADERR NEN EG W

WE

G

A W

DOE

start 1

GR OE NH

I

AT

T

9

VIJF ZILL WEGEN-

8

G M OL TW

E

EG GR ACHTW

5 EG

De

7

Bisschop

TW

R YE

E

GR

Op de AA

H O

Deze route voert door een nauwelijks ontdekt stukje Limburg vol bossen, adembenemende vergezichten tot diep in Duitsland, lieflijke beekdalen en eeuwenoud akkerland. De route brengt u langs dorpen en gehuchten met sprookjesachtige namen als Etzenrade, Bingelrade, Doenrade, Quabeek, Merkelbeek en Jabeek. De route bestaat uit twee delen. U kunt beide delen samen in ongeveer 5 uur lopen. U kunt ook één van beide delen lopen.

W ER

D AN

ER W EG

LT ER W EG

O

6

HU

ZW AR TE

GR

AA

F

VIEL DE WEGR-

CL OU S

TR

RS

AD E

Bingelrade

14

W

L

VIE

KR STR UISAA T

80

Viel

H

Route in 2 delen Start > Kasteel Doenrade; Limpensweg 20, 6439 BE Doenrade Duur > ca. 5 uur Lengte > ca. 16,5 kilometer (zuidelijk deel: 9 km, noordelijk deel 7,5 km) Routeaanduiding > paaltjes met zwart gekleurde ring

RDE RA T EL RAA G IE ST

N5

> Kleine-kernenroute

Etzenrade

E TZ E N R

13 0

2

T AA TR ES VE

N 58

route

Hillensberg

MOL EN

11

GW

EG

3

Klein Doenrade

Knolberg 2

Merkelbeek

BRUNSSUM Oirsbeek

16


17


1 Kasteel Doenrade met hotel, restaurant en terras Kasteel Doenrade ligt in een adembenemend mooie omgeving. Het 16e-eeuwse kasteel (verbouwd in de 18e eeuw) is in gebruik als hotel-restaurant, u kunt er slapen, eten en iets drinken. Het kasteel ligt knus tussen zijn hoeven, die nog steeds als boerenbedrijf in gebruik zijn. De combinatie van een kasteel met een boerenhoeve als voorburcht is typisch voor ZuidLimburg. Bij Kasteel Doenrade kunt u nog een goede indruk krijgen van het sociaal-economische leven op dergelijke plekken. Bij de kasteelboerderij staan twee oude linden, ook wel ‘liefdesboom’ genoemd vanwege het hartvormig blad. Linden kunnen 250 jaar oud worden en 30 meter hoog. Het hout is zacht en poreus, goed voor houtsnijwerk. Het dorp Doenrade is oud, vermoedelijk uit de 12e eeuw. Het ligt ongeveer 300 meter ten noorden van Kasteel Doenrade. De kerk van Doenrade is uit de tweede helft van de 19e eeuw.

Deel 1 > Loop vanaf het kasteel de weg op, ga op het eind rechtsaf en neem de eerste weg links, de Groeneborgweg. Steek 100 meter na binnenkomst van het dorp Merkelbeek bij de eerste splitsing rechtdoor over en loop de Maastrichterweg in. U kunt ook even het dorp inlopen.

2 Merkelbeek De oude dorpskern heet Douvergenhout. Merkelbeek is de naam van het beekje dat (moeilijk herkenbaar) door het dorp stroomt. De neogotische kerk is uit de tweede helft van de 19e eeuw en in 1935 uitgebreid. In de tuin van het verlaten klooster staat een Mariagrot uit 1887 die vanaf het begin veel pelgrims trok. > Vervolg de route, als u Merkelbeek uitloopt, komt u in het Maastrichterstraatje, een kiezelpad.

3 Het Maastrichterstraatje en Limburgse graften Langs het Maastrichterstraatje staan fruitbomen. Eén van de bomen heeft een nestkast voor de steenuil. De perceelscheiding van meidorenhagen is typisch voor Limburg. De waterpoelen en graften zijn voor het waterbeheer en erosiebestrijding en horen al eeuwenlang bij het Limburgse landschap. Graften bieden ook een woon- of schuilplaats aan wild (dassen, marters en vogels). Het zijn in feite oude bosranden die men heeft laten staan bij het ontginnen van

18


Holle weg Doenrade

een stuk bos. Men begon beneden bij het dorp, dat gewoonlijk in een dal bij een waterloop lag. Hoger op de helling werd zelden gebouwd. Bij hevige regenval komt het voor dat goede, vruchtbare grond wegspoelt en de paden en wegen beneden in het dal ermee bedolven worden. > Vervolg het weggetje en sla na ongeveer 200 meter linksaf.

4 De Wanderer De oude naam van dit gebied is de Wanderer. In de bosrand zitten bosuilen. Ze leven onopvallend, u zult er niet snel één zien. Ze zijn ’s nachts actief en kunnen zelfs bij weinig maanlicht goed zien. Bosuilen hebben een voorkeur voor loofbossen en oude bomen. Van daaruit speuren de uilen naar hun prooi. In één van de bospercelen broeden buizerds. Zowel vossen als dassen komen in dit gebied voor. > Vervolg de weg. Deze weg is na de ruilverkaveling aangelegd. Voor de ruilverkaveling was hier een veldweg. Ga beneden aan de splitsing rechts. Na een paar honderd meter komt u bij een bos. Neem het pad naar rechts, het bos in.

19


5 Het Knotbomenbos In dit bos staan statige beuken. De wilde kers is aangeplant. Ook tamme kastanjes komen hier voor. Aan het eind van het bos staan knotbomen, ze leverden aanmaakhout voor de bakovens en stutten voor fruitbomen. Deze bomen zijn al jaren niet meer geknot. Ze worden langzaam topzwaar en zullen afbreken. De grote kuilen in het bos zijn grindgaten. Boeren gebruikten dat grind voor de verharding van veldwegen. > Vervolg uw weg over het pad door het bos. Als u aan de bosrand komt, is er een T-splitsing. Ga naar rechts naar het uitzichtpunt.

6 Vergezicht tot in Duitsland De bosrand op de achtergrond is het stroomgebied van de Rode Beek en de grens met Duitsland. De Rode Beek is grotendeels weer in natuurlijke staat teruggebracht en zoekt meanderend een weg door haar dal. De windmolens staan op Duits grondgebied. Rechts ziet u de Brunssummerheide en in het midden de bossen van Schinveld. > Volg de weg verder omhoog, Bingelrade ligt links van u. Ga bij de verharde weg rechts af, de Geerstraat in. Loop verder, rechts aanhoudend, over deze weg tot aan de eerste huizen van Merkelbeek, ga dan naar links, u loopt door een dal. Bij de T-splitsing links.

Deel 2 > Loop rechtdoor het dorp weer uit. Neem na 300 meter het pad naar links. Aan het eind van het pad komt u op de Maastrichterweg. Ga naar rechts.

8 Vliegend hert 7 Droogdal met waterbassin Dit is één van de vele droogdalen in dit gebied. Droogdalen ontstonden aan het eind van de laatste ijstijd. Waar de zon scheen, smolt het ijs als eerste. Die kant had daardoor het meest te lijden van erosie. In de graften aan de rechterkant komen levendbarende hagedissen voor. Verderop ligt rechts van de weg één van de waterbassins die enkele jaren geleden zijn aangelegd om het water op te vangen dat na stortbuien van de heuvels afstroomt. > Als u de hele route wilt wandelen loopt u bij het kruispunt aan de rand van Bingelrade rechtdoor, anders slaat u linksaf. U bent dan in Bingelrade, zie punt 14 van deze route.

20


Met een beetje geluk ziet u in deze holle weg een vliegend hert: de grootste kever in Nederland. De larven leven van dood eikenhout, volwassen kevers van sap uit wondjes in stammen en takken van oude eiken. > Voor de tunnel rechts, vervolgens naar links, steek de provinciale weg over. U komt in Etzenrade.

9 Etzenrade Het gehucht Etzenrade heeft een aantrekkelijk streekmuseum: de Etzenraderhoeve. Het museum ligt in een rustieke omgeving. De hoeve en de watermolen bestonden al rond 1600 maar zijn mogelijk veel ouder. Door oorlogshandelingen werden rond 1702 nogal wat boerderijen en mogelijk ook het kasteel Etzenrade ernstig vernield of beschadigd. Bewoners vluchtten naar Brunssum. De huidige hoeve is uit het begin van de 18e eeuw. Het museum bevindt zich in het oudste gedeelte van de hoeve.

21


> Loop door Etzenrade heen. Neem na ongeveer 300 meter de weg naar rechts (Molenweg) en loop langs de Roermolen door naar de beek.

10 Kastanjelaantje en Rode Beek De bomen in dit laantje zijn wilde kastanjes. U bent nu in het stroomgebied van de Rode Beek. Het is zeer moerassig gebied. Al het water uit de hoger gelegen landbouwgronden komt hier samen. De moerasjes raken begroeid, er is sprake van ‘verlanding’. Dit gebied werd vroeger ook ‘Het Broek’ genoemd, de oude naam voor moerassig gebied. (Kasteel Hoensbroek is in moerassig gebied gebouwd.) Rond 1900 liep het Broek door tot achter Schinveld en ging daar over in een zeer groot moeras- en vengebied, het Leiffender Ven. Landschap Doenrade

Steek de beek over en u komt bij de grens met Duitsland. Sla bij de T-splitsing linksaf en bij de volgende T-splitsing weer linksaf, steek de beek weer over en loop richting Jabeek.

13 Essen en dassen Rechts en links ziet u weer kleine moerasgebieden. Rechts is een laan van knotwilgen. Vogels, onder andere steenuilen, nestelen graag in deze bomen.

In deze holle weg bij Jabeek treffen we zeer veel opgaande essen aan. Deze bomen werden vroeger veel geplant door boeren vanwege het harde hout. Takken werden gebruikt voor bezemstelen en dergelijke. De gaten langs deze holle weg zijn de pijpen van dassenholen. De das is het grootste roofdier in Nederland.

> Aan het eind van deze weg liggen de eerste huizen van Jabeek. Loop naar rechts het dorp binnen.

> De weg gaat omhoog tot u bij een uitzichtpunt komt met twee forse populieren. Volg de weg.

11 Steenuilen

12 Jabeek Het kunstenaarsdorp Jabeek is een goed bewaard geheim. De naam Jabeek is een verbastering van Quabeek, het beekje dat ondergronds door het dorp loopt. Jabeek was tot 1982 de kleinste gemeente van Nederland. Er is een echte Cuyperskerk, de H. Gertrudiskerk. Het dorp heeft verder veel monumenten en boerderijen. Enkele boerderijen zijn met een ondergronds gangenstelsel met elkaar verbonden. De bossen en Rode Beek van Jabeek vormen een indrukwekkend natuurgebied. Er liggen nog enkele monumentale watermolens. > Loop door tot de Dorpstraat, ga links richting Bingelrade. Vervolgens de tweede naar links (Eindstraat). Na de bocht in de weg naar rechts, de eerste weg links nemen, tussen huisnummers 15 en 17. Ga de holle weg omhoog, rechts af onder de tunnel door.

22


14 Bingelrade Bingelrade is een dorp met lintbebouwing langs een aantal wegen. Het dorp heeft vier afzonderlijke kernen: Bingelrade, Quabeek, Raath en Viel. Het negentiende-eeuwse landhuis in Raath staat op de plek van het vroegere Kasteel Raath. De Lambertuskerk uit 1935 is neogotisch met art-deco elementen in de westkant. Een ‘rade’ (ook ‘rode en ‘rath’) is een in de middeleeuwen open gekapte en ontgonnen plek in een bos. > Neem in Bingelrade de 2e weg rechts, loop langs kasteel ‘Raath’. De 2e weg rechts is de Dorpstraat, hier komt de korte route (zie punt 8) erbij. Loop langs de kerk. Neem de weg naar links, de Wiegelraderstraat, en blijf deze weg volgen. Ga bij de Schutterij rechtdoor, Doenrade in. Neem de 1e weg links, de Zwarte Graaf, dan de 2e weg links, de Beekstraat. Ga aan het eind naar rechts en dan weer naar links. Buiten de bebouwde kom ligt aan de rechterkant weer Kasteel Doenrade.

23

Route 3 > St. Rosaroute

H

PU TS TR

Wehr

T AA L KO

LA HR S

TR AAT

WE

LEN G AK EG W ER

3 2

LA

HR W

EG

A

Hillensberg

BE

5

ßE BING ELR STRAADERßE

H

BE V ER G KK WE

EL D-

RG

H

AT S

T RK S

DE

0

Start > Parkeerplaats Gemeenschapshuis Streektrefcentrum in Doenrade Duur > ca. 5 uur Lengte > ca. 16,5 km Routeaanduiding > paaltjes met grijs gekleurde ring

1

TA R

58

SIT

N

Windraak

KE

> St. Rosaroute

Munstergeleen


AT

H

Viel

start

Doenrade

Hoge Roth

24

RA

H

Het

Deze wandeling voert door prachtige natuurgebieden langs het mooie, oude vestingstadje Sittard en het schilderachtige Duitse plaatsje Hillensberg. De geologische breuklijn tussen het Zuid-Limburgse heuvelland en het middenterras van de Maas is goed te zien. U passeert het grootste reservaat in Nederland voor de korenwolf, een bedreigde hamstersoort, en de pelgrimskapel van Sint Rosa. De route voert van het plateau van Doenrade (ca. 105 meter boven NAP) naar Sittard (45 meter boven NAP). Ook een bezoek aan het historische Stadscentrum van Sittard is mogelijk via deze route.

KA TT EN

BE

RG

Recreëeren in de natuur

RG S TR

3

4

MICH STRAAELßE

route

SITTARD

Wanen-

76

N2

berg

Lippenberg Klein Doenrade

Puth

Oirsbeek

25


1 Holle wegen: bijzondere planten en dieren De Sittarder Gats is een holle weg. Holle wegen zijn door erosie en betreding uitgesleten paden. Het bijzondere microklimaat en de grote verschillen in milieu (droog, nat, zon, schaduw en verschillende grondsoorten) zorgen voor een grote variatie aan bijzondere plantensoorten: slanke sleutelbloem, gevlekte aronskelk, bosanemoon en muskuskruid. U ziet ook klimplanten als bosrank en klimop. In de Sittarder Gats vallen de vele knotbomen op. Boeren gebruikten het snoeihout vroeger voor verschillende doelen. De holle bomen, steile hellingen en rust zijn ideaal voor uilen, vleermuizen, dassen en zangvogels. De gaten langs de weg zijn dassenholen. Als u goed kijkt, ziet u de wissels (paadjes) waar dieren de weg oversteken. Na hevige regenbuien ziet u het resultaat van erosie: de löss ligt centimeters dik op de weg. > Loop verder over de Sittarder Gats. Achter het bos na 100 m rechtsaf, over de akkerrand tot de weg. Ga linksaf langs de bosrand. Dan kunt u kiezen voor de lange of korte route. Voor de korte route: ga rechtsaf, houd links aan en ga de tweede weg naar rechts. Lees de routebeschrijving verder na punt 4. Als u de lange route volgt, ga dan bovenaan rechts, dan links over de Akerweg.

2 De korenwolf in hamsterreservaten In het lagere deel van het plateau bij de Akerweg vindt u het belangrijkste hamsterreservaat van Zuid-Limburg. Hamsterreservaten zijn landbouwgebieden waar wilde hamsters, beter bekend onder hun Limburgse naam ‘korenwolven’, leven. Ecologische verbindingszones tussen de reservaten vergroten het leefgebied van de korenwolf. Elke korenwolf woont in een eigen stelsel van gangen: de burcht. Tijdens zijn winterslaap is de uitgang, een valpijp, dichtgemaakt. Tussendoor eet hij van zijn wintervoorraad. Korenwolven zijn vlijtige hamsteraars: in één burcht is ooit 65 kilogram graan gevonden, maar meestal hamsteren ze ongeveer 35 kilogram. In april komt de korenwolf weer boven de grond en gaat weer hamsteren. Het hamsterreservaat wordt ook zeer gewaardeerd door akkervogels zoals de veldleeuwerik en de patrijs. Grauwe gorzen, geelgorzen, kneutjes en kepen fourageren hier soms met tientallen tegelijk. Hier kunt u ook, met enig geluk, een kwartel horen slaan. > De route vervolgt over de Akerweg en Kolleberg naar de Sint Rosakapel en een bezoekje aan het historische stadscentrum van Sittard. Heen en terug is dit niet meer dan 2 kilometer. Ga dan tegenover de kapel naar rechts, naar het pittoreske Duitse plaatsje Hillensberg.

26


3 Sint Rosa en het oude vestingstadje Sittard Sinds 1671 staat er op het hoogste punt van Sittard, de Kollenberg, een kapel gewijd aan Sint Rosa. De aanleiding was een ‘pestepidemie’, vlak na de in Sittard uitbundig gevierde zaligverklaring van de dominicanes Rosa van Lima. De ‘pest’ was vermoedelijk een dysenterieepidemie. Er waren zeer veel slachtoffers. De Sittardenaren beloofden dat ze, als de epidemie zou ophouden, een kapel voor Sint Rosa zouden bouwen en haar naamdag op 30 augustus elk jaar zouden vieren met een plechtige processie. Sindsdien staat de maand augustus in Sittard in het teken van Sint Rosa met als drukbezocht hoogtepunt de Sint Rosaprocessie op de laatste zondag in augustus naar de kapel op de Kollenberg. Meestal lopen er meer dan duizend pelgrims mee, zowel uit Sittard als van verre. Sittard koestert relieken van Sint Rosa in reliekhouders in verschillende kerken. Het zijn prachtige voorbeelden van 17e eeuwse zilversmeedkunst. Het historische centrum van Sittard heeft een prachtige markt, veel oude, smalle vestingstadhuizen en gezellige cafés.

27


Historische Markt Sittard

> Vervolg de route over het pad Duustergats tot de T-splitsing, dan rechtsaf over de Lahrweg. Ga 50 meter voorbij de bebouwde kom rechtsaf en de 1e weg links.

4 De Feldbiss: de aarde beweegt De helling langs het plateau van Doenrade is een geologische breuklijn, de Feldbiss. Dit is een breuk in de aardkost. De breuk loopt hier in de richting NW - ZO. Het gebied ten noorden hiervan is de afgelopen twee miljoen jaar 200 meter gedaald (de Roerslenk), terwijl het gebied in het zuiden steeg (de Limburgse heuvels). Rivieren sleten de dalen uit, de meegevoerde aarde werd in het lage gebied neergelegd zodat het vlak werd. Het resultaat kunt u hier goed zien. Elk jaar beweegt de breuk 0,1 millimeter. In 2000 jaar is dat 20 centimeter. In 1992 was er in deze streek een aardbeving met een kracht van 5,8 op de schaal van Richter. Schoorstenen braken af, voorraadblikken in kelders vielen van de schappen.

5 Hillensberg Hillensberg is een bergdorpje in de Duitse Selfkant. De prachtige vergezichten naar het Maasdal verhullen dat het maar om een bescheiden berg gaat: 100 meter hoog. De St. Michaelskerk is één van de oudste religieuze gebouwen in de regio, wat onder andere blijkt uit het bouwmateriaal: mergel, veldsteen en zelfs resten van Romeinse dakpannen. > Loop in Hillensberg bergaf en ga na 200 meter rechtsaf, de Bingelraderstrasse. Ga op het einde naar links, steek de weg over en volg de weg tot aan het startpunt in Doenrade.

> Neem de 2e weg naar links, de 1e naar rechts en ga rechtdoor naar Hillensberg. Volg in Hillensberg de verharde weg rechts ga weer naar rechts langs het Bürgerhaus tot aan de splitsing. Ga dan linksaf.

28


29

HELWEG

Route 4 > Wanenbergroute

G

WE YER

SLE

TER WA

WIN

DRA

AK

5 DE TAR SIT

4

E RW G

WINDRAAK

Windraak 7

Munstergeleen D

2

Vakwerkhuis Puth

PA

4

6

RW

S TE

KE

EE

E N GRA AF

route

TK UILWE G BO

H

EG

HE PU T

TT AR DA

EG W AL

start

Lippenberg

30


ST PA

1 O H

OO R

AL

BE

RT

AA T

A AT

ST R

S S TR

EN

EG W

LE

ER

V OG E LZ

N

AN

G

58

2

SITTAR D

GE

berg

O

NG

ZA

L GE

TS W EG

Wanen-

RO

W ER TH PU

EG

VO

Deze route biedt u vergezichten en holle wegen, bossen en een wijngaard, lintdorpen en een dorp dat vroeger abdij was. Woorden als ‘Hondskerk’, ‘korenwolf’ en ‘Wanenberg’ benadrukken de sprookjessfeer van het gebied, zelfs de zilverkleurig oplichtende chemische installaties aan de noordelijke horizon hebben iets magisch. Tijdens de hele wandeling ziet u hoe de unieke Limburgse geologie bepalend is voor zowel natuur als bebouwing.

EG

DE R

W

3

SI

Start > Parkeerplaats bij de kerk te Puth, hoek Kerkweg en Pastoor Albertsstraat Duur > ca. 3 uur (een verkorte route is aangegeven) Lengte > ca. 11,5 km; ook een kortere route is beschreven Routeaanduiding > paaltjes met blauw gekleurde ring

RW EG

> Wanenbergroute

Puth

31


1 Puth Het dorp Puth ligt centraal tussen Schinnen en Geleen. U vindt er markante vakwerkhuizen zoals de Vogelzang met een atelier van een edelsmid. Ooit was er midden in het dorp de waterput waar de bewoners van Onderste Puth en Bovenste Puth elkaar ontmoetten. Nu staat er de kerk, die in 1930 werd gebouwd. Het terras achter de winkel ’t Sfeertje geldt als één van de mooiere rustpunten voor wandelaars op het Pieterpad. > Loop vanaf de kerk de Geleenstraat in en ga na ongeveer 150 meter rechtsaf, de straat heet Vogelzang. Bij de driesprong gaat u naar links. De weg komt uit op de Geleenstraat. Loop enkele meters over deze straat, en neem vervolgens de eerste weg naar rechts, de Putherweg. Loop ongeveer 1 kilometer over deze weg en neem de tweede afslag naar rechts, de Eekerweg.

2 Holle wegen De Maas stroomde enkele honderdduizenden jaren geleden in een breed dal en sleet geleidelijk een steeds dieper dal in het landschap. De Maas zette verschillende lagen klei, leem en grind af. Door erosie is het vrij vlakke plateau veranderd in het huidige dalenlandschap met diepe dalen en vele geulen. Door afzetting van klei en leem werden oude erosiegeulen weer deels opgevuld. Op het eind van de IJstijden is de bevroren bovenlaag gaan ontdooien en weggegleden. Op deze wijze zijn aan de rand van het plateau droogdalen (grubben) ontstaan. In deze droogdalen ontstaan vaak holle wegen door betreding en erosie. U zult verschillende mooie holle wegen tegenkomen met een grote diversiteit aan planten en dieren. Diepe gaten duiden op dassenburchten. Acacia, populier, Spaanse aak, boskriek, haagbeuk, verschillende soorten eiken, kardinaalsmuts en vlier zorgen het hele jaar door voor grote afwisseling in het landschap. > Loop door, houd rechts aan bij de driesprong en ga aan het eind van de weg naar links. Ga aan de bosrand weer naar links. U bent in de Hondskerk.

3 De Hondskerk De Hondskerk is een gevarieerd hellingbos vol loofbomen, struiken en kruiden. Het bos ligt op de Wanenberg. De bovenlaag van de grond is hoofdzakelijk löss, daaronder zitten fijn, lichtgeel zand en grind. Dit werd vroeger uitgegraven en als bouwmateriaal gebruikt (o.a. voor de kerk van Puth).

32


Op hellingen liggen akkers en weilanden. Vroeger werd het hout van het bos gebruikt in het huishouden, het zogenoemde geriefhout. Hier ligt ook de heemtuin Munstergeleen, waar u ruim 500 plantensoorten kunt bezichtigen, gegroepeerd in hun verschillende biotopen. > Vervolg uw weg langs het bos en laat de heemtuin links liggen. Na ruim 500 meter kunt u hier een verkorte route Pater Karel, Munstergeleen nemen door de weg naar rechts in te slaan, de Wanenberg. Neem dan de tweede weg rechts en ga op het eind hiervan links. Houd bij de volgende splitsing links aan en ga bij de kleine kapel naar rechts. U komt weer bij de kerk van Puth. Als u de hele route loopt, gaat u hier rechtdoor en steekt bij de viersprong recht over. U loopt nu langs de rand van Munstergeleen.

4 Munstergeleen De naam Munstergeleen (gemeente Sittard-Geleen) komt wellicht van de proosdij die er ooit lag. Van die proosdij rest niet veel. De St. Pancratiuskerk is uit 1925 en bevat glas-in-loodramen van de kunstenaar Jacques Verheyen. In Munstergeleen ligt de monumentale 17e-eeuwse Chorushoeve, een boerderij met vakwerk in leem, wat uniek is voor Limburgse boerderijen. Munstergeleen is verder bekend om de onlangs heilig verklaarde Pater Karel, wiens kapel hier nog terug te vinden is.

33


> Loop door langs de rand van het dorp en sla bij de T-splitsing rechtsaf. Steek de provinciale weg over en loop rechtdoor over de Watersley. Na 500 meter komt u op een kruispunt. De route gaat rechtsaf. U passeert een gebied waar de korenwolf gedijt.

5 De korenwolf In het gebied tussen Watersley en Windraak is de korenwolf, die in Limburg dreigde uit te sterven, weer met succes uitgezet. ‘Korenwolf’ klinkt nogal bedreigend, maar het is de Limburgse naam voor een wild hamstertje. Elke korenwolf woont in een eigen stelsel van gangen: de burcht. Tijdens zijn winterslaap is de uitgang, een valpijp, dichtgemaakt. Tussendoor eet hij van zijn wintervoorraad. Korenwolven zijn vlijtige hamsteraars: in één burcht is ooit 65 kilogram graan gevonden, maar meestal hamsteren ze ongeveer 35 kilogram. In april komt de korenwolf weer boven de grond en gaat weer hamsteren. > Loop de Sittarderweg helemaal af tot in Windraak. Ga dan scherp naar rechts over de hoofdstraat van Windraak en neem de eerste weg links.

6 Wint of wind? De vergezichten zijn in ieder geval magnifiek De hooggelegen lintbebouwing van Windraak ligt aan de provinciale weg op de rand van een plateau. U heeft een magnifiek uitzicht over de brede Maasvallei, de Kollenberg, Sittard-Geleen en de spectaculaire contouren van de chemische industrie. Het buitenterras van het ijscafé ter plaatse biedt daarvoor een goede gelegenheid. Het drie huizen tellende Schinnense deel van het gehucht heeft officieel Wintraak (met ‘t’), de rest van het gehucht heet Windraak (met ‘d’). Er is een klooster (van de Liefdezusters van het Kostbaar Bloed) aan de doorgaande weg Brunssum-Sittard. > Neem het eerste weggetje naar links, langs de parkeerplaats. U loopt door het recreatiegebied Windraak. Links van de weg ligt een wijngaard.

Wijngoed Wanenberg

7 Wijngaard met vergezicht In de wijngaard op deze helling wordt een speciale druivensoort geteeld: de ‘Wanenberger Pinot Gris Primeur’. De ligging op het zuiden, de beschutting van het Danikerbos en de kiezelige ondergrond (kalk-löss) staan garant voor een zeer goed glas wijn. De rozen vooraan dienen als verklikker van meeldauw. De valkenkast dient om te voorkomen dat muizen aan de wortels gaan vreten. De Wanen-bergwijn heeft zich een heel eigen plekje veroverd tussen de Limburgse wijnen. Zowel in 2001 als 2002 werd de wijn in een Duitse keuring bijzonder geprezen. > De weg kronkelt naar beneden. Na ruim 500 meter komt u op een driesprong. Houd links aan en ga na 50 meter bij het kruis naar rechts, het voetpad op. Ga bij de T-splitsing op dit pad naar links, richting Heemtuin. Ga bij de T-splitsing met de verharde weg naar links. Volg deze weg, houd rechts aan en ga bij het eind van de weg naar rechts. Neem vervolgens de tweede weg rechts en ga op het eind hiervan links. Houd bij de volgende splitsing links aan en ga bij de kleine kapel naar rechts. U komt weer bij de kerk van Puth.

34


35

Route 5 > Plateauroute

Hillensberg Munstergeleen A

K

EG

ERARD SITT ATSKE G

S OO KL

H

7

80 N5

EG RW

TE

Windraak

SIT TA R

AT S

KE

RG

RK

DE

ST

RA

WINDRAAK

RW DE

R TA

SIT

D WI N

H

RA

AT

H

H AA F GR ZW AR TE

start 27

O H

KL

EI

AD E

N

R WE G

1

berg

G

Lippenberg 2

AT

RA

G

ST

BER

N EE ST

KEN

TE RS DE H ON PUT

H

BEU KEN

TAR D E R WE G IT

BER

S

BEU

RO

O TS

W EG

Klein Doenrade

5

N

E ISS LT

Puth

HO

SC

6

AT

NW

LE

LL KO

RA

ST

ER

HO

3

EG

De plateauroute voert u door een stukje Limburg met een heel eigen karakter. Verscholen in de plooien van de plateaus vindt u deftige monumenten naast herinneringen aan de gruwelijke tijd van de Bokkenrijders; liefdevol gekoesterde natuur naast spectaculaire industrie. Oude dorpjes en ongekend ruime vergezichten vormen het onvergetelijke decor van deze route.

6

WanenEG W AL

Start > Kasteel Doenrade, Limpensweg 20, 6439 BE Doenrade Duur > ca. 2,5 uur Lengte > ca. 11,5 km Routeaanduiding > paaltjes met rood gekleurde ring


Hoge Roth S KE R K

DOE N R

Kasteel Doenrade

EG

W

ER

US

O CL

N

ON D

> Plateauroute

36

B ST EEK RA AT

DA

5

H

Het H

route

Doenrade

Wolfhagen

N

GE

4

HA

F OL

W

Schinnen

Oirsbeek

37


1 Kasteel Doenrade met hotel, restaurant en terras Doenrade is een oud dorp, vermoedelijk al uit de 12e eeuw. De kerk van Doenrade is uit de tweede helft van de negentiende eeuw. Ongeveer 300 meter ten zuiden van het dorp ligt kasteel Doenrade in een adembenemend mooie omgeving. Het 16e-eeuwse kasteel (verbouwd in de 18e eeuw) is in gebruik als hotel-restaurant, u kunt er slapen, eten en iets drinken. Het kasteel ligt knus tussen zijn hoeven, die nog steeds als boerenbedrijf in gebruik zijn. De combinatie van een kasteel met een boerenhoeve als voorburcht is typisch voor ZuidLimburg. Bij kasteel Doenrade kunt u nog een goede indruk krijgen van het sociaal-economische leven op dergelijke plekken. Bij de kasteelboerderij staan twee oude linden, ook wel ‘liefdesboom’ genoemd, vanwege het hartvormig blad. Linden kunnen 250 jaar oud worden en 30 meter hoog. Het hout is zacht en poreus, goed voor houtsnijwerk. > Loop van de parkeerplaats van kasteel Doenrade door de laan en ga dan rechtsaf richting Oirsbeek. Dit is de Klein Doenradeweg. Ga onder de brug door en houd rechts aan. Steek de Provinciale weg over naar de Beukenberg en loop deze helemaal uit.

2 Beukenberg, een drukke holle weg De Beukenberg is een fraaie holle weg, maar nogal druk bereden. Let op! Er is geen trottoir voor voetgangers. Holle wegen zijn ontstaan door betreding en erosie. Ze voeren het hemelwater af. Na een flinke regenbui kunt u beneden de uitgespoelde grond soms centimeters dik zien liggen.

> U komt bij de dorpsrand van Oirsbeek. Loop langs de dorpsrand door het doodlopende straatje en sla dan rechtsaf richting Schinnen.

3 Het Ketelenbosje, erosie en graften

zie kaart pag. 8

6

Kasteel Doenrade Hotel Restaurant Limpensweg 20, 6439 BE Doenrade

Nb. Combineer uw wandeling met een heerlijke high

T. 046-442 4141, I. www.kasteeldoenrade.nl

tea. Reservering mogelijk vanaf 6 personen !

E. [email protected] Uw locatie voor elke gelegenheid. > A la carte restaurant met een ruim nieuw terras > Diverse unieke zalen voor vergaderingen, koffietafels, familiediners en bedrijfsfeesten > Ridderzaal voor huwelijksvoltrekkingen

Door erosie op de grens van het plateau en het dal Wolfhagen is een pakket löss weggespoeld, waardoor een sterk kiezelhoudende ondergrond aan de oppervlakte kwam in het zogenaamde ‘Ketelenbosje’. De bewoners van Oirsbeek en Schinnen gebruikten in het verleden deze kiezel om kuilen in de wegen op te vullen. In de helling aan de rechterzijde van de weg ligt een waardevolle graft. Graften horen al eeuwenlang bij het Limburgse landschap. Ze houden niet alleen erosie tegen, ze bieden ook een woon- of schuilplaats voor wild (dassen, marters, vogels, enz.). De graften zijn in feite oude bosranden die men heeft laten staan toen men een stuk bos ging ontginnen. Men begon beneden, dicht bij het dorp dat gewoonlijk in een dal bij een waterloop lag. Hoger op de helling werd zelden gebouwd. Sommige graften zijn beschermd of liggen in natuurreservaten. Ze vertragen de afvoer van het hemelwater. Bij hevige regenval komt het voor dat goede, vruchtbare grond wegspoelt en de paden en wegen beneden in het dal ermee bedolven worden.

Bezoek onze geheel vernieuwde website www.kasteeldoenrade.nl

38


> Vervolg de weg tot bij de eerste huizen van Schinnen (buurtschap Wolfhagen).

39


4 Wolfhagen Deftige renaissance, gruwelijke bokkenrijders, medicinale landschapstuin. Het gehucht Wolfhagen kenmerkt zich door lintbebouwing. Het verbluffende Fabritiushuis (renaissancehuis uit het begin van de 17e eeuw) is één van de oudste monumenten in de gemeente Schinnen. Het huis is gebouwd door de familie Timmers (Latijn: Fabritius) die in Limburg generaties lang kerkelijke leiders en politieke bestuurders leverde. Nu is het in gebruik als kantoor en woonhuis. Eromheen liggen bijzonder mooie Limburgse boerderijen waarvan enkele in de 17e eeuw getuige waren van de oprichting van de eerste Bokkenrijdersbende. Door armoede gedreven vormden de mensen misdadige bendes die met brandbrieven, gewelddadige overvallen en duivelse rituelen de gevestigde orde flink onder druk zetten. Gevangen bokkenrijders werden opgehangen in het nabijgelegen Danikerbos. Vandaag is van die duivelse terreurperiode niets meer te merken, integendeel: in Wolfhagen ligt de ‘Lijsterhof’ (gebouw met karakteristieke klokgevel uit 1939), waar een grote medicinale kruiden- en landschapstuin de bezoekers in vredelievender sferen brengt. Van half mei tot en met half september open op zondagen woensdagmiddag. > U loopt nu Schinnen binnen, buurt Wolfhagen, neem de eerste weg rechts, de Scholtissenholenweg.

5 Scholtissenholenweg Schuilplaats voor dieren, vergezichten voor mensen. U loopt nu over de Scholtissenholenweg. Een schoolvoorbeeld van een holle weg met fraaie begroeiing. De weg is een schuilplaats voor vogels en vleermuizen. Aan het eind van de weg heeft u mooie vergezichten. > Vervolg de weg naar boven tot aan de T-splitsing bij het kruisbeeld. Sla linksaf en loop naar Puth. Let op! Neem het linkerdeel van het fietspad. Sla in Puth eerste straat (Onderste Puth) rechtsaf.

6 Puth Het dorp ligt centraal tussen Schinnen en Geleen. U vindt er markante vakwerkhuizen (de Vogelzang, met een atelier van een edelsmid). Ooit was er midden in het dorp de waterput waar de bewoners van Onderste Puth en Bovenste Puth elkaar ontmoetten. Nu staat er de kerk, die in 1930 werd gebouwd. Het terras achter de winkel ’t Sfeertje geldt als rustpunt voor wandelaars van het Pieterpad.

40


Fabritiushuis

> Vervolg de weg, loop na Café Laurenske de eerste weg rechtsaf (Sittarderweg) richting voetbalveld langs de speeltuin. Sla na het voetbalterrein rechtsaf en neem de eerste weg links, deze is onverhard. Ga na 200 meter, bij het bankje aan het einde van de weg, rechtsaf. Neem dan de eerste weg linksaf, een bospad. Vervolg de route die door het bos kronkelt en ga rechts de trappen omhoog. Loop door tot u uit het bos bent en ga dan linksaf. Blijf langs de bosrand lopen, het bos ligt aan uw linkerhand. Bij de T-splitsing (met verharde weg) rechtsaf, vervolgens links, en dan de eerste verharde weg rechts. Op het einde, bij T-splitsing rechts. Links ligt ijsboerderij Coumans. Sla aan het einde van de weg rechtsaf, loop langs het tankstation en sla dan de eerste weg linksaf.

7 Wint of wind… de vergezichten zijn magnifiek De lintbebouwing van Wintraak ligt aan de provinciale weg op de rand van een plateau. U heeft magnifiek uitzicht over de brede Maasvallei, de Kollenberg, Sittard-Geleen en de spectaculaire contouren van de chemische industrie. Het drie huizen tellende Schinnense deel van het gehucht heeft officieel Wintraak (met ‘t’), de rest heet Windraak (met ‘d’). Er is een klooster (van de Liefdezusters van het Kostbaar bloed) aan de doorgaande weg Brunssum-Sittard. > Ga de eerste weg rechtsaf. U heeft een mooi uitzicht, in de verte ligt Huize Watersley (voor invaliden) tussen zijn hellingen. Ga de tweede weg links, na het bassin. Op het einde rechts, onder de brug door. U komt nu in Doenrade, neem tweede weg links, de kerk ligt aan uw rechterhand. Tegenover café Bennelij gaat u rechtsaf. Ga vervolgens weer rechts, het pad Ut Schiefke in. Ga rechtsaf, vervolg de weg De Zwarte Graaf. Aan het einde links, vervolg de weg, die heet eerst Kruisstraat daarna Klein Doenraderweg. U ziet aan uw rechterhand Kasteel Doenrade liggen.

41

Route 6 > Danikerbergroute

Ge lee nb

ee k

GELEEN

Daniken VE

LD

W

EG

Plinthos

Daniker-

Stammenhof Manege

9 berg

Kinderboerderij

10 6

Start > Gasterie de Bokkereyer, Bergstraat 1, 6174 RN Sweikhuizen Alternatieve start > Biesenhof, Biesenweg 1, 6164 RA Geleen Duur > ca. 1,5 uur Lengte > ca. 6,5 kilometer Routeaanduiding > paaltjes met geel gekleurde ring.

42


4

5

3 HOGEWEG

H 7

3 G

AT RA

SWE

alternatieve start

ST

H

KEN

RK KE

H

KEM P

In dit gebied beginnen de Limburgse heuvels. En wat voor heuvels! De Danikerbergroute voert u langs steile bospaadjes met verrassende vergezichten naar boomgaarden met een unieke pruimensoort. Een monumentaal restaurant waar de Middeleeuwse Commanderij van de Duitse Orde was gevestigd, naast een berg waar ooit galgen voor de bokkenrijders stonden. Moderne zorg voor natuur en cultuurlandschap laten u genieten van dit eeuwenoude en unieke gebied.

12

EN G EWE HOG

8

GA TS K

> Danikerbergroute

N5 82

DUISTER GA TSKEN

6

DUI STE R

route

11

BERG

STRA AT

Sweikhuizen

start 1 2 H

43


1 Gasterie de Bokkereyer Uw pleisterplaats in Landschapspark de Graven De pleisterplaats is in boerderijstijl gebouwd. Het Openlucht Museum van Bokrijk stond model voor de diverse verbouwingen. De grote poort naast de ingang geeft aan waar vroeger het ‘Stammenderpaedje’ liep, het pad van Sweikhuizen naar de Stammenhof. De Gasterie is gezellig ingericht met oude boerenspullen. > U verlaat Gasterie de Bokkereyer en wandelt rechts af. U volgt de weg. Rechts ziet u de monumentale hoeve van de Stammenhof met haar landerijen. U passeert het bordje van de Groenmetropool.

2 De Groenmetropool Groenmetropool is de naam voor een fiets- en een autoroute. Waar drie landen lang ondergronds verbonden waren door steenkoollagen, zijn nu bovengronds twee routes aangelegd. De nadruk ligt op het gemeenschappelijke industriële verleden. Twee bewegwijzerde routes de groene route voor fietsers en de metropoolroute voor auto’s - zorgen ervoor dat de lokale bevolking en toeristen het hele gebied, waar nieuwe technologie en wetenschap nog steeds belangrijk zijn, kunnen ontdekken en beleven. > Sla linksaf de verharde veldweg (Kempkensweg) in. Vanaf hier heeft u een prachtig overzicht over de Danikerberg. U slaat vervolgens de eerste weg linksaf, bij bordje knooppunt 36. Links en rechts passeert u diverse fruitbomen.

3 Sjweikeser Réngeloate Zuid-Limburg is beroemd om zijn fruitteelt. Fruitbomen hadden hoge stammen, zodat het vee niet kon snoepen van bladeren en vruchten. Perenbomen herkent u aan de spitse, piramidevormige kroon, appelbomen aan de bolvormige kroon en pruimenbomen zijn min of meer eivormig. De boomgaarden hebben hoge landschappelijke waarde en zijn belangrijk voor het kweken van nieuwe fruitrassen. Tot in de jaren zestig was Sweikhuizen bekend vanwege de Sjweikeser Réngeloate. Rond 1820 kweekten fruittelers hier een wilde, zure pruimensoort die de sappigste en fruitigste pruimen van het land levert. Het telen ervan is bijzonder: het gaat via de wortelstek en niet via enting op stam. Sinds enkele jaren wordt deze pruim weer volop aangeplant.

44


Sjtegelke

> Sla bij de eerste weg linksaf ter hoogte van de bank en vervolg uw weg op het onverharde pad. Wandel het pad verder naar beneden. U loopt over een echte Limburgse holle weg.

4 Holle wegen Een holle weg of grub(be) is een weg tussen de akkers boven op het plateau en het dorp in het dal. Holle wegen zijn door erosie uitgesleten of door mensenhand uitgegraven. Ze voeren het regenwater af en kunnen daardoor steeds dieper worden. U kunt er een grote variatie aan plantensoorten aantreffen, zoals speenkruid, bosanemoon, robertskruid, muskuskruid, gevlekte aronskelk, bosvergeet-mij-nietjes en klimplanten zoals bosrank en klimop.

5 Graften Aan de rechterzijde van de weg ziet u graften. Deze houden de erosie tegen en bieden ook een woon- of schuilplaats aan wild (dassen, marters, vogels, enzovoort). De graften zijn oude bosranden die men heeft laten staan bij het ontginnen van een stuk bos. Men begon beneden, dicht bij het dorp dat gewoonlijk in een dal bij een waterloop lag. Hoger op de helling werd zelden gebouwd. Bij hevige regenval komt het voor dat goede, vruchtbare grond wegspoelt en dorpen beneden in het dal ermee bedolven worden. > Aan het eind van het verharde pad gaat u rechtdoor op het onverharde pad. U loopt nu in het Geleenbeekdal. U vervolgt uw weg tot aan de brug bij de Geleenbeek.

45


6 De Geleenbeek De Geleenbeek ontspringt in Benzenrade bij Heerlen en stroomt richting Susteren, om in Stevensweert in de Maas uit te stromen. ‘Geleen’ is afgeleid van het Germaanse woord 'Glana', wat heldere beek betekent. De gekanaliseerde delen van de Geleenbeek worden door gemeenten, waterschap en provincie weer in de oorspronkelijke vorm teruggebracht. De beek stroomt door een landelijke omgeving, behalve in Sittard, waar ze dwars door het centrum van de stad loopt en waar een gegraven aftakking is gemaakt, de Molenbeek genaamd. Bij Schinnen en Geleen maken de beek en haar dalen een belangrijk deel uit van Landschapspark de Graven.

zie kaart pag. 8

1

Gasterie de Bokkereyer Sweikhuizen

Geleenbeek

Bergstraat 1, 6174 RN Sweikhuizen T. 046-443 0561 / 06-5269 7032

U waant zich op vakantie.

E. [email protected]

In de Gasterie kunt u velerlei informatie uit de regio

I. www.bokkereyer.nl

vinden en kiezen uit een groot aantal wandelroutes

> Een klein zijsprongetje brengt u bij de Biesenhof, waar u kunt genieten van koffie en andere lekkere dingen. Ga voor de Biesenhof gelijk over de brug linksaf en vervolg de beek over ongeveer 300 meter.

en Bokkenrijdertochten. Voor de kinderen is er een Aan de rand van de eeuwig zingende bossen en de

uitgebreide speelweide. Bij Gasterie de Bokkereyer is

Rengeloate boomgaarden van het idyllische dorpje

iedereen welkom, ook voor feesten, partijen en

Sweikhuizen vindt u boven op de berg Gasterie de

arrangementen!

Bokkereyer. Maandag open vanaf 11.00 uur, alle andere dagen De Gasterie als pleisterplaats voor wandelaars en fietsers, is een goede aanvulling op het aangelegde Landschapspark de Graven. Een geweldig groot wandelen natuurgebied waar zoveel moois te ontdekken

van 10.00 uur.

7 De Biesenhof, Limburgs genieten in een oude commanderij De Biesenhof ligt aan de voet van de Biesenberg. De Biesenhof is een typisch Limburgse carréhoeve met een rijke historie. Vlak na 1259 stichtte de Duitse Orde hier een commanderij. Deze had naast een geestelijke taak ook een militaire functie. De commanderij, ook wel ridderhuis ‘de Kleine Biesen’, viel onder gezag van landcommanderij ‘Alden Biesen’ in het tegenwoordige België. In de Biesenhof zijn de houten dakconstructie, de open keuken, de moderne inrichting, de serre en het prachtige terras uitzonderlijk, evenals de lekkere Limburgse gerechten met een knipoog naar de internationale keuken.

valt. Een jong, maar professioneel team van enthousiaste medewerkers zorgt voor een optimale service en

> Vervolg de route langs de Geleenbeek en het hek van de kinderboerderij.

gastvrijheid. Een keur van lunch- en streekgerechten, koude en warme dranken, Belgische bieren met het befaamde Sint Gummaris, het Bokkereyer bier en uiteraard het Schinnense Alfa pils, maken het verpozen in de Bokkereyer met het panoramische uitzicht met terras tot een ongelofelijk mooi rustpunt.

46


8 Kinderboerderij Daniken Meteen aan de Geleenbeek vindt u Kinderboerderij Daniken. Mensen van Buitenkans beheren de boerderij. Ze zijn het hele jaar door druk in de weer met moestuin, weides, speeltuin, stallen en hokken en natuurlijk met de bewoners van de boerderij.

47


> Steek het weiland over tot aan de bosrand. Bij het verharde pad gaat u naar rechts, langs de bosrand schuin omhoog. U bent op de Danikerberg.

9 De Danikerberg en het Danikerbos De Danikerberg is het hoogste punt in de omgeving. Vanaf de berg heeft u een prachtig uitzicht op Geleen, Munstergeleen en Sittard. Het grote moderne gebouw is het hoofdkantoor van Sabic, de Arabische chemische multinational, ontworpen door architectenbureau Groupa Aukett. Vroeger stond op de Danikerberg de galg waar veroordeelden, waaronder veel bokkenrijders, werden opgehangen.

Het ontstaan van het heuvellandschap Vijf miljoen jaar geleden was het Limburgse heuvelland een vlakte op zeeniveau. Het Ardenner massief, waar Zuid-Limburg deel van uitmaakt, werd langzaam omhooggestuwd. Ten zuiden van Sittard kwam het land omhoog. Het heuvelland is een plateaulandschap waarin beken en rivieren dalen hebben uitgeslepen. De Maas liep ooit veel oostelijker dan nu; door de opheffing van het Ardenner massief gleed de rivier langzaam maar zeker naar het westen, waarbij een breed aflopend terrassenlandschap ontstond waar het water in de zachte mergel een diepe vallei heeft uitgeslepen. Op de plateaus zijn in de laatste IJstijd (zo’n 30.000 jaar geleden) door westenwinden vruchtbare lagen löss (zware kleigrond) afgezet. De löss is op vele plaatsen door erosie naar beneden gespoeld, waardoor oude grindrijke afzettingen aan de oppervlakte kwamen. Deze zijn vaak bebost gebleven omdat landbouw hier niet goed mogelijk is. Het Danikerbos is hiervan een duidelijk voorbeeld. > Vervolg het pad omhoog. Vlak voor u het bos inloopt, gaat u naar rechts, ook deze weg gaat omhoog. Verlaat daar het verharde pad en neem het onverharde pad rechts langs de bosrand. Boven aangekomen gaat u bij de T-splitsing linksaf. U vervolgt uw weg langs de bosrand. Hier heeft u een prachtig uitzicht over het kerkdorp Sweikhuizen.

10 Sweikhuizen (Zjweikese) De naam Sweikhuizen is misschien afkomstig van het woord Zweihuizen ofwel twee huizen (Stammenhof, het bovenhuis, en Biesenhof, het benedenhuis). Sommigen herkennen het oude Germaanse woord ‘zwaag’ (land waar vee wordt geweid) in de naam Sweikhuizen. Stammenhof en Biesenhof besloegen een gebied dat uitgestrekter was dan het huidige kerkdorp. Ertussen, in Sweikhuizen, woonden pachters en knechten. Later kwamen daar nog handwerklieden bij. De R.K. Kerk van Sweikhuizen is een juweeltje.

48


Kerk H.H. Dionysius en Odilia, Sweikhuizen

Het bakstenen gebouwtje met torentje op het dak, stamt uit 1739 en heeft een barok uiterlijk. De laatgotische preekstoelkuip, een barok altaar, een oksaal uit 1851 en het mooie licht maken de kerk sfeervol. Op het pleintje bij de kerk staat een beeld van de markante pastoor Thissen, die midden in de dorpsgemeenschap stond, waarnaar de carnavalsmuts in zijn hand verwijst. Er staat ook een beeld van St. Odilia, de patroonheilige van Sweikhuizen en beschermer van blinden. Van heinde en verre komen mensen naar deze kerk om er te trouwen. > Vlak voordat u het bos verlaat, gaat u linksaf (na ± 300 meter) het bos weer in. Dit pad loopt licht de heuvel af. Bij de T-splitsing in het bos gaat u links, waarna u meteen rechts naar beneden loopt. Achter de scherpe bocht naar links gaat u naar rechts, het onverharde pad op. Op het eind van dit pad gaat u linksaf en gelijk rechts door het hek. U vervolgt vervolgens uw weg rechts op het kiezelpad rondom Plinthos.

49


11 Plinthos Het kiezelpad loopt rondom Plinthos. Plinthos is een oude steenfabriek (met het bijzondere Ringovensysteem, waarbij het vuur van de ene oven naar de andere werd verplaatst), die vroeger St. Jozef heette. De fabriek dateert uit 1920 en is tot 1974 in bedrijf geweest De ringoven is uniek, de fabriek is rijksmonument. In 2002 werd het gebouw gerestaureerd, waarbij zoveel mogelijk gebruik werd gemaakt van milieuvriendelijke, duurzame en hergebruikte materialen. Sindsdien zijn hier verschillende ‘groene’ organisaties gevestigd, zoals Landschapspark de Graven. Het gebied rond Plinthos is door cultuurhistorische ingrepen en de achtergebleven resten van bouwmateriaal, een gevarieerd leefgebied voor allerlei planten en dieren. Zo komen hier de bijenorchis en de levendbarende hagedis voor. Het Centrum voor Natuur- en MilieuEducatie (CNME) van de Westelijke Mijnstreek is hier ook gevestigd. > Aangekomen bij de parkeerplaats van Plinthos loopt u rechts de weg weer op. Vervolgens gaat u de eerste weg rechts. Deze landweg volgt u ruim een kilometer tot aan de eerste kruising. U gaat linksaf, het onverharde pad op.

12 De Groene Paal: prehistorie Ongeveer 200 meter na de driesprong ligt rechts in de akker een vindplaats uit de prehistorie. In 1983 zijn bij opgravingen restanten blootgelegd van een tent van 13.000 jaar oud. Een dergelijke nederzetting uit de Magdaleniencultuur is vrij uniek voor ons land. In het kampement werden vuurstenen en stukjes rode oker gevonden. Brokken natuursteen, die de tent op zijn plaats moesten houden, gaven de contouren aan. Door de enkele duizenden vuursteenschilfers bij de ingang van de tent krijgt men de indruk dat hier gereedschappen uit vuursteen werden gefabriceerd. > Bij het verharde pad gaat u vervolgens weer rechts. U loopt door tot aan de grote weg waarna u weer rechtsaf gaat. Het startpunt, Gasterie De Bokkereyer, is weer in zicht. Schoorsteen Plinthos, voormalige steenfabriek St. Josef

50


51

Route 7 > Réngeloateroute

Daniker9

berg

DUIS TE

EWEG HO G

R GA TS

KE

N

8

7

10

Sweikhuizen

H

Stammenderbos

BERG

STRA

S LE

IJ E R WE G

H 6

> Réngeloateroute

De Réngeloateroute voert rond het spectaculair gelegen dorp Sweikhuizen. Hier begint het Limburgse heuvelland voor mensen die uit het noorden komen. Meteen is alles anders… een echt bergdorpje met steile straten en panoramische vergezichten, beboste heuvels, mythische maretak hoog in de bomen, wijnbouw en een uniek pruimenras: de Sjweikeser Réngeloate. Van het recente mijnverleden rest niet meer dan de naam ‘Koolweg’, maar de sfeer van het oude Limburgse platteland, met zijn heuvelende akkers en weilanden, met zijn fruitbomen, meidoornhagen en typische ‘sjtegelkes’, is er nog volop.

52


AT

start H

4

Start > Gasterie De Bokkereyer, Bergstraat 1, 6174 RN Sweikhuizen Duur > ca. 1 uur Lengte > ca. 5 km Routeaanduiding > paaltjes met groen gekleurde ring

G

H

SWE

B E R GS TR AAT

PKEN

7

AT

RA

ST

RK KE

KEM

route

HOGEWEG

1

3

2 5

Oude Kerk

Spaubeek

53


1 De Bokkereyer, uw pleisterplaats in Landschapspark De Graven De pleisterplaats, met restaurant en café, is in boerderijstijl gebouwd. Het Openlucht Museum van Bokrijk stond model voor de diverse verbouwingen. De grote poort naast de ingang geeft aan waar vroeger het ‘Stammenderpaedje’ liep, het pad van Sweikhuizen naar de Stammenhof. De Gasterie is gezellig ingericht met oude boerenspullen. Poel Sweikhuizen

> Ga vanaf De Bokkereyer meteen links en ga na ca. 250 meter naar rechts. Rechts in het weiland staan een paar prachtige oude notenbomen. Links is het Stammenderbos.

2 Het Stammenderbos De steilste en droogste delen van de hellingen en de natste delen van het beekdal zijn begroeid met bos. Het Stammenderbos is een echt hellingbos; beuken, eiken en berken met een arme, open ondergroei. Op een enkele plek zien we de valse acacia, een fraai bloeiende boom die in de 17e eeuw uit Amerika geïmporteerd is. Door actieve recreatie zijn grote delen van het Stammenderbos gehavend. Aan de voet van de hellingen en in het beekdal zien we een vochtig bostype met soorten als zwarte els en es. > Het pad knikt naar links en weer naar rechts, u loopt tussen meidoornhagen.

3 Meidoornhagen en fruitbomen Links en rechts staan meidoornhagen, de traditionele afscheiding van akkers en weilanden op het Limburgse platteland. De fruitbomen zijn ‘Sjweikeser Réngeloate’. Zuid-Limburg is al eeuwen beroemd om zijn fruitteelt. De fruitbomen hadden hoge stammen, zodat het vee in de fruitwei niet kon snoepen van bladeren en vruchten. Perenbomen herkent u aan de spitse, piramidevormige kroon, appelbomen aan de bolvormige kroon en pruimenbomen zijn min of meer eivormig. De boomgaarden hebben hoge landschappelijke waarde en een belangrijke cultuurhistorische en biologische betekenis, onder andere voor het kweken van nieuwe fruitrassen. Tot in de jaren zestig was Sweikhuizen bekend vanwege de Sjweikeser Réngeloate: verspreid op de hellingen rond het dorpje lagen boomgaarden met deze bijzondere pruimensoort. Rond 1820 wisten fruittelers in Sweikhuizen uit een wilde, zure pruimensoort een soort te kweken die de sappigste en fruitigste pruimen van het land levert. Het telen ervan is bijzonder: het gaat via de wortelstek en niet via enting op stam. Sinds enkele jaren wordt deze pruim weer volop aangeplant. De wilde pitvrucht, smaakvolle pruimen, de scheuten die als wortelstek worden geplant en een draaiende stam hebben, maken deze pruim zeer bijzonder.

54


> Loop langs het pad, links, met de vermelding ‘gevaarlijk pad‘ tot aan de bank boven op de Biesenberg. Hier heeft u een mooi uitzicht op de Biesenhof, de meanderende Geleenbeek en de poelen.

4 Maretak en sjtegelkes De bolvormige takken in de bomen heten maretak (Engels: ‘mistletoe’). Maretak is een epifyt: hij groeit op de takken van bepaalde bomen en voedt zich met de sappen van zijn gastheer. De vruchten van de maretak zijn plakkerig en worden verspreid door vogels. Daarom heet maretak ook wel vogellijm. In Nederland komt maretak alleen in Zuid-Limburg voor. Germanen kenden magische krachten toe aan de maretak. De ijzeren draaipoortjes heten ‘sjtegelkes’. Ze geven mensen vrije toegang tot de weilanden, maar het vee kan er niet door. > Vervolg het kronkelende pad naar beneden. Pas op in de holle weg, die is moeilijk begaanbaar. Ga op de T-splitsing naar rechts.

5 Huis en molen Sint Jans-Geleen Nog geen eeuw geleden was er, zeker op het platteland, geen elektriciteit. Water en wind waren de enige energiebronnen. Langs de Geleenbeek en haar zijtakken lagen 24 watermolens. Zij deden dienst als graan-, olie- (koolzaad) en houtmolens. In de directe nabijheid lagen tien kastelen. Voor de kasteelheren waren de molens een bron van inkomsten. De pachters waren verplicht hun graan daar te laten malen, 10% was voor de kasteelheer. Zo’n molen werd banmolen genoemd. > Neem het pad naar rechts, aan uw rechterhand ligt het bos, links ligt weiland. U heeft weer een prachtig uitzicht op de Biesenhof, uw volgende doel. U kunt ook de trap links naar beneden nemen en dan over de paden die de natuurlijke loop van de beek volgen, naar de Biesenhof gaan.

55


8 De Danikerberg, het Danikerbos en het ontstaan van de Limburgse heuvels Geleenbeek

6 De Biesenhof, Limburgs genieten in een historische omgeving De Biesenhof ligt aan de voet van de Biesenberg. Het is een typisch Limburgse carréhoeve met een rijke historie. In 1259 meldden documenten de verkoop van een gebouw met grond aan de Duitse Orde. Niet veel later stichtte de Duitse Orde hier een commanderij. Deze had naast een geestelijke taak ook een militaire functie. De commanderij, ook wel ridderhuis ‘de Kleine Biesen’, viel onder het gezag van landcommanderij ‘Alden Biesen’ in het tegenwoordige België. > Neem vanaf de Biesenhof het pad langs de Geleenbeek. Links ligt de visvijver. Ga, over het eerste bruggetje, naar rechts. Links ziet u in de berghelling een wijngaard liggen.

De Danikerberg is het hoogste punt in de omgeving. Vroeger stond op de Danikerberg de galg waar veroordeelden, waaronder veel bokkenrijders, werden opgehangen. Vijf miljoen jaar geleden was het Limburgse heuvelland een vlakte op zeeniveau. Het Ardenner massief, waar Limburg deel van uitmaakt, werd langzaam omhooggestuwd en kantelde. Ten zuiden van Sittard kwam het land omhoog, daaraan heeft Zuid-Limburg zijn huidige vorm te danken. Het heuvelland is eigenlijk geen heuvelland maar een plateaulandschap waarin beken en rivieren dalen hebben uitgeslepen. De Maas liep ooit veel oostelijker dan nu; door de opheffing van het Ardenner massief gleed de rivier langzaam maar zeker naar het westen, waarbij een breed aflopend terrassenlandschap ontstond waar het water in de zachte mergel een diepe vallei heeft uitgeslepen. Op de plateaus zijn in de laatste IJstijd (zo’n 30.000 jaar geleden) door westenwinden vruchtbare lösslagen afgezet. De löss is op vele plaatsen door erosie naar beneden gespoeld, waardoor oude grindrijke afzettingen aan de oppervlakte kwamen. Deze zijn vaak bebost gebleven omdat landbouw hier niet goed mogelijk is. Het Danikerbos is hiervan een duidelijk voorbeeld.

7 Jonge wijngaard De wijngaard op deze helling is in 2004 aangelegd. In 2006 is de eerste wijn geoogst. > Loop rechtdoor, het pad gaat over in een weg: de Vloedsgraaf. Ga bij het kruispunt naar links. U loopt aan de voet van de Danikerberg.

zie kaart pag. 8

3

> Vervolg uw weg. Na ca. 250 meter is er een kruising met de Koolweg.

9 De Koolweg Deze holle weg werd voor 1900 gebruikt voor het vervoer van steenkool van Kerkrade naar de haven in Urmond. Kleine paarden, de ‘kolenkinken’, waren achter elkaar gespannen, omdat de weggetjes smal waren. Elk paard droeg zakken kolen op zijn rug. Paarden die graan vervoerden heetten ‘korenkinken’.

Biesenhof Biesenweg 1, 6164 RA Geleen

Onze accommodatie is tevens geschikt voor

T. 046-443 2003, F. 046-443 0941

(groeps)feesten, partijen en overnachtingen.

> Loop 50 meter terug en ga dan naar links, dit is de Hogeweg. Rechts ligt weer een boomgaard met Sjweikeser Réngeloate. Ga bij de T-splitsing naar rechts.

I. www.biesenhof.nl, E. [email protected] De ‘Biesenhof’, een typische Limburgse carréhoeve, is gelegen in een prachtig wandelgebied in het dal van de Geleenbeek. In deze recentelijk gerenoveerde hoeve

10 Hoogste punt Dit is het hoogste gedeelte van de Sweikhuizerberg: 110 meter boven NAP. Rechts staan mooie kastanjebomen.

is het goed toeven, onder het genot van een drankje en heerlijke gerechten heeft u een exclusief uitzicht

> Loop rechtdoor, u komt weer bij de Bokkereyer.

over de Sweikhuizerberg.

56


57

Route 8 > Beekdalroute

Oirsbeek Puth Wolfhagen

UL L

1

ST A ST TIO RA NS AT -

4

11

R LE K E R WE G

Gele

3

eek

enb

6 A7 4 E31

H

Thull

2 G

start Start > Mulderplas, Thullerkerkweg, Thull (Schinnen) Duur > ca. 2 uur Lengte > ca. 8 kilometer (verkorte route mogelijk) Routeaanduiding > paaltjes met violet gekleurde ring

HO M M ER TE RW EG

TH

H

10

UL

H

9

TH

> Beekdalroute

H

H

THULL E R WE

6

7

H H H ER HT ERK AC E K D

Mulderplas

5 V E E WE G

8

8 ZANDBERG

route

Schinnen

Vaesrade Het Limburgse heuvellandschap is geologisch gezien een plateaulandschap waarin rivieren en beken brede dalen hebben uitgesleten. Op deze route krijgt u een indruk van de vorming van dit miljoenen jaren oude landschap en tegelijk komt u op plekken waar het moderne Limburg nadrukkelijk aanwezig is: de goed verzorgde wegkruizen en kapelletjes, de ambachtelijke bierbrouwerij en stroopproducent en de liefdevol gekoesterde natuur met zijn voor Nederland unieke flora en fauna.

Kathagen

58


59


1 De Mulderplas en de Muldermolen Je zou het niet zeggen, maar de Mulderplas is nog jong. In dit moerasgebied waren de slikvijvers van de mijnen die aan de Geleenbeek lagen. Steenkolen werden gewassen, het afvalwater werd hier geloosd. In 1984 is het slik verwijderd en de bodem gereinigd. Zo ontstond de Mulderplas, tegenwoordig een populaire plek voor sportvissers. Rond de Mulderplas liggen mooie bossen. Ten noorden van de plas ligt de Muldermolen aan de voet van de prachtige Krekelberg. Aan de voorzijde zien we nog een takelhaak en naast het huis nog een molensteen. De oorspronkelijke molen stond op de plaats waar nu de Mulderplas is, een moerassig gebied dat regelmatig onder water stond. In het verleden lagen er overal watermolens langs de meanderende Geleenbeek. Er werd voor zo’n molen een aftakking gemaakt: de molentak, waardoor het water langs het molenrad werd geleid. Met een sluis werd de watertoevoer geregeld. Toen de waterrechten gekocht werden door de staatsmijnen, raakten de meeste molens langs de Geleenbeek in verval. Maar deze molen werd in 1950 verplaatst naar de andere kant van de weg en werd toen elektrisch aangedreven. Achter de Muldermolen pronkt de Krekelberg met zijn bossen en bergweiden. Aan de andere kant van Mulderplas ligt de Geleenbeek. Het dal van de Geleenbeek is hier parkachtig. Een mooi contrast is het moerasbos achter de Geleenbeek. Dit is een natuurontwikkelingsproject. > Loop vanaf de parkeerplaats Mulderplas meteen rechts richting vijver. Het pad loopt even parallel aan de Thullerkerkweg. Achter de bomen ligt de Alfa bierbrouwerij.

2 De Alfa Brouwerij De Alfa Brouwerij is een familiebedrijf uit 1870. De ambachtelijke brouwerij is de enige in Nederland die haar brouwwater uit een eigen, door het Ministerie van VWS erkende, bron van natuurzuiver water wint. Sinds 1960 is Alfa in heel Nederland verkrijgbaar. Alfa brouwt volgens het Duitse Reinheitsgebot. > Houd het pad aan langs de waterkant, sla bij de T-splitsing linksaf en bij het fietspad weer links. U loopt nu langs de Geleenbeek.

IJsvogel langs de Geleenbeek

Kanalisatie vanaf 1930 degradeerde de beek helemaal tot afvalgoot. Maar nu is de Geleenbeek weer helemaal hersteld. Grillige bochten waar het water vrij stroomt en de beek haar eigen weg uitslijpt in het land, zorgen weer voor de typische hoge en lage oevers met een ongekende variatie aan begroeiing. Daardoor kon de kleurrijke ijsvogel weer terugkeren, het trotse symbool van de bijzondere natuur rond de Geleenbeek. Wellicht ziet u er één laag over het water scheren of op de uitkijk naar visjes en larven. IJsvogels graven hun nest uit in de steile oeverwanden, soms wel tot zo’n 90 centimeter diep en brengen er hun jongen groot. Ook de grote gele kwikstaart voelt zich in zijn element rond het ondiepe, langzaam stromende water. Hij voedt zich met insecten en bouwt zijn nest eveneens pal aan de beekoever, in een spleet of tussen de wortels van een boom.

3 De Geleenbeek De Geleenbeek ontspringt in Heerlen, in de kelder van de Benzenraderhof en meandert van zuid naar noord door het landschap. De beek is 42 kilometer lang en mondt bij Stevensweert uit in de Maas. De beek is nu idyllisch, maar in de tijd van de mijnen stroomde door de Geleenbeek zwart, zwaar verontreinigd water uit de kolenwasserijen.

60


> Op het fietspad gaat u (bij de bocht naar links) rechtsaf. Even verderop gaat u over de Geleenbeek heen. Vervolgens gaat u rechtsaf. U wandelt over de oude spoorbaan.

61


4 Een verlaten mijnspoor en een bewoonde bunker Het mijnspoor is niet meer in gebruik. Ooit reden hier continu kolenwagons heen en weer om steenkool van de staatsmijn Emma in Hoensbroek naar de Maashaven van Stein te vervoeren. Aan het eind van het pad ligt aan de straat een bunker uit de Tweede Wereldoorlog. Er wonen vleermuizen. > Steek de weg over (Stationsstraat) en volg het pad langs het bos.

5 Bos in soorten Van nature komen in het beekdal bron- en broekbossen voor. Dat zijn bossen van de vochtige grond met boomsoorten als zwarte els, iep, populier en vogelkers. Hier op de lösshelling van het Geleenbeekdal groeit voornamelijk zomereik en beuk. Naast deze twee soorten komen ook hazelaar, winterlinde, haagbeuk en tamme kastanje voor. Soorten die het op de bodem van dergelijke hellingbossen goed doen, zijn subtiele voorjaarsbloeiers zoals dalkruid, salomonszegel en lelietje van dalen. Dit type bos is rijk aan vogels. Naast kool-, pimpel- en staartmezen, roodborst en winterkoning kunt u boomklevers, boomkruipers en appelvinken zien en horen. Ook een typische bosvogel als de specht komt hier in allerlei soorten voor: grote bonte, kleine bonte, groene en zwarte spechten zijn hier allemaal druk bezig.

Visvijver

6 Heistermolen en Canisius > Sla na ca. 500 meter (bij de knuppeltrap en het ruiterpad) rechtsaf. Links ziet u wat rest van de Heistermolen. Daarachter ligt Canisius, de stroopproducent. Bij de weg aangekomen slaat u rechtsaf.

zie kaart pag. 8

11

Bezoek aan Alfa Brouwerij

De Heistermolen was één van de vele watermolens in de Geleenbeek. Het rechter gebouw is de oude graanmolen, gebouwd in 1891. Eerder lag hier een oliemolen uit 1566 waar voornamelijk koolzaad werd geproduceerd als brandstof voor olielampen en voor het bakken van o.a. aardappels. Het linker gedeelte werd later gebruikt als schorsmolen. Canisius is de bekende stroopproducent. Van appels, peren en suikerbieten worden stropen gemaakt die in de Limburgse keuken niet weg te denken zijn: op het brood, bij kazen en pasteien, bij de bereiding van wild en stoofvlees zijn de verschillende soorten stroop onmisbaar.

Thull 15-19, 6365 AC Schinnen, T. 046-443 2888 I. www.brouwerijbezoek.nl, E. [email protected]

> Steek de Geleenbeek over en volg gelijk het pad dat naar rechts kronkelt. Bij de Y-splitsing houdt u rechts aan. Na het poortje gaat u links. Vervolg uw weg langs de waterkant.

Ontdek de Bron. Bezoek onze brouwerij met proeflokaal, bronhuisje, museum en filmzaal. U beleeft de Limburgse gemoedelijkheid op z’n best en ervaart de unieke smaak van onze ALFA bieren. > reserveren is noodzakelijk > rondleidingen dagelijks incl. zaterdagen en zondagen > meer informatie? Bel ons of kijk op onze website.

62


7 Visvijvers In de nieuw ingerichte visvijver met zijn schone water zwemmen rietvoorns, spiegelkarpers, schubkarpers, zonnebaarzen en palingen. Boven de vijver kunt u soms de kleurige ijsvogel bezig zien. Het water van de vijver wordt regelmatig ververst. Aan de andere kant van de weg staat een pomp die het opborrelende bronwater in de vijver pompt.

63


> Loop verder over het pad tot aan de weg (Stationsstraat). Steek de straat over, ga even naar links en neem na ongeveer 40 meter het pad naar rechts. U loopt richting kerk. Volg het pad tot de verharde weg. Links ligt het spectaculaire nieuwe dorpscentrum met gemeentehuis. U kunt even het dorp in lopen, maar de route gaat hier rechtsaf. U loopt aan de voet van de steile heuvel waar bovenop de kerk van Schinnen ligt.

8 Schinnen Het dorp Schinnen is één van de zes kernen van de gemeente Schinnen. De dorpskerk ligt opvallend aan de rand van een steile heuvel. De onderkant van de mergelstenen toren is het oudste deel (12e eeuw), de zijbeuken zijn uit de 14e eeuw. In de 19e eeuw werden de toren verhoogd en de zijbeuken verlengd. In 1900 zijn priesterkoor en zijkapellen aangebouwd. Het mooi gelegen kerkhof is nog in gebruik. In het centrum van Schinnen ligt het moderne complex van gemeentehuis, winkels en woningen spectaculair tegen een steile heuvelwand. Het geheel rijst on-Nederlands hoog op rondom het ovale dorpsplein. > Ga verder over de verharde weg. Na ca. 200 meter, net buiten de kern van Schinnen, ligt links een bos. U gaat naar links, langs de bosrand. Op de T-splitsing kunt u de verkorte route nemen, terug naar de Mulderplas. U kunt hier ook het bos ingaan voor een bezoek aan de kapel boven op de heuvel. Voor het vervolg van de route gaat u rechtdoor over het pad, tussen de weilanden.

9 Kapellerbos Het hellingbos heeft een grote variatie aan bomen en vogels. Boven op de berg ligt in een sprookjesachtige omgeving de mooie Mariakapel. De kapel is in 1939 in tijden van dreigende oorlog, gebouwd om vrede af te smeken. De jaarlijkse drukbezochte processie naar deze kapel kan soms niet doorgaan wegens een plaag van de processierups in het bos. > Daal aan de andere kant van de berg weer naar beneden en neem het pad naar rechts. Links ligt Hoeve Krekelberg.

Krekelberg

10 Hoeve Krekelberg In de 15e eeuw lag hier al een boerderij met de naam Krekelberg. Het gebouw is in de loop der eeuwen verschillende keren afgebrand en weer opnieuw opgebouwd. Het huidige gebouw dateert van 1880. Het is een typisch Limburgse carréboerderij. Op de akkers wordt onder andere spelt verbouwd, het oude graan, waarmee verschillende bakkers in de buurt heerlijke broden en vlaaien bakken. De rustige natuurcamping met zijn ruime kampeerplekken en prachtig uitzicht is één van de mooiste campings van Nederland. > Neem boven het pad naar links. Houd bij de Y-splitsing verderop links aan. Ga bij de geasfalteerde weg naar links en bij de grote weg (Hommerterweg) rechtsaf. Hier heeft u een prachtig uitzicht over het Limburgs dalenlandschap en de buurtschap Thull.

64


65


11 Limburgs landschap Het Zuid-Limburgse landschap is ontstaan door wind, water en mensenhanden. Vijf miljoen jaar geleden was het huidige heuvelland een vlakte op zeeniveau. Door krachten diep in de aardschol werd het Ardenner massief, waar Limburg deel van uitmaakt, omhoog gestuwd in een soort kantelbeweging. Zuidelijk van wat nu Sittard is, kwam het land omhoog. Het Limburgse heuvelland is eigenlijk geen heuvelland, maar een plateaulandschap waarin beken en rivieren (sommige zijn al lang weer verdwenen) in de loop van miljoenen jaren dalen hebben uitgeslepen. Dit gebeurde echter niet gelijkmatig, zodat er in Limburg geen sprake is van canyonvorming. De Maas heeft ooit veel oostelijker gelopen dan nu.

zie kaart pag. 8

12

Hoeve Krekelberg Altaarstraat 120, 6365 AM Schinnen T. 046-4438313

Door de opheffing van het Ardenner massief gleed de rivier langzaam maar zeker naar het westen af, waarbij een breed aflopend terrassenlandschap ontstond. De zachte kalksteen van de ondergrond werd door de eroderende werking van het water weggespoeld, zodat uiteindelijk een vrij diepe vallei kon ontstaan. Dat in Limburg zoveel mergel gewonnen kan worden is eveneens een gevolg van de kracht van water. De bodemlagen spoelden letterlijk van de hellingen. Zo kwam kalkhoudende grond (mergel) aan de oppervlakte. Dit is de oudste grond van Nederland, nog gevormd in de tijd dat Limburg bij de evenaar lag. Er zijn fossielen gevonden van tropische landen zeedieren.

I. www.hoevekrekelberg.nl E. [email protected] Hoeve Krekelberg is een uitstekend verzorgd natuurkampeerterrein, met zo'n 75 ruime plaatsen gelegen op verschillende terrassen tegen een helling. Deze unieke ligging biedt u een fraai uitzicht over het omringende Zuid-Limburgse heuvelland. De hoeve zelf is een eeuwenoude Limburgse carréboerderij, die nog

Naast rust en groen, hechten wij ook veel waarde aan

volop in bedrijf is.

comfort. Op onze camping vindt u uiteenlopende voorzieningen die zorgen voor een prettig en comfortabel verblijf. Ons moderne toiletgebouw, de slechtweer / inforuimte en het kindvriendelijke veld met veilige kindertoestellen zullen u aangenaam verrassen. Hoeve Krekelberg is centraal gelegen in Zuid-Limburg, een streek waar veel te zien en te beleven is. Uitge-

> Loop verder over de Hommerterweg en sla na ca. 750 meter rechtsaf, het Mulderwegske in. Houd rechts aan. Na ca. 250 meter ziet u een oorlogsmonument. Het Mulderwegske maakt eerst een bocht naar rechts en dan naar links en al snel ziet u (achter de stallen) een voetpad naar links. Neem dit pad en volg het naar boven tot aan de T-splitsing waar u rechts gaat. U heeft hier een prachtig uitzicht over het landschap en het dorp Vaesrade. Volg het voetpad ongeveer 100 meter waarna u rechtsaf gaat. Volg dit pad en houd links de bosrand aan. U wandelt nu op het Thullender voetpad. Blijf het voetpad verder bergafwaarts volgen tot aan de grote weg. Hier gaat u rechtsaf.

breide wandelen fietsmogelijkheden liggen binnen uw bereik. Fraaie landschappen en gevarieerde natuurgebieden worden afgewisseld met diverse attracties.

66


Deze weg blijft u volgen tot u (na de Alfa Bierbrouwerij) het startpunt van de route weer bereikt.

67

Route 9 > Panoramaroute

GELEEN

Windraak

Munstergeleen Abshoven

Het

Daniken

Hoge Roth

EN

8

K

Lippenberg

ST

E R GAT

S

berg

Poel achter Kasteel Terborgh

STRA

AT

H

P A N OR

N

AM

P AD

KE R K

H

9

W

HE IS TE R

B R UG

Schinnen H

Hegge

Nagelbeek

6 A7 4 E31

U

H H H H

11 12 10 H

Thull

eek

3

H H

UTHE MO

enb

Spaubeek

N 58

H

13

N GE HA LF

Gele


1

O

AN

Oude Kerk

start

R B R UG

LL A

68

IS TE

Wolfhagen

VE

2

De Panoramaroute voert u langs alles wat Limburg te bieden heeft. Middeleeuwse riddergoederen, Limburgse carréboerderijen, vakwerkhuizen, kerkjes en een klooster, lieflijke dorpjes, heuvels met panoramische vergezichten, akkers, weilanden, bossen… en voldoende plekjes om even uit te rusten en te genieten van de Limburgse gastvrijheid en culinaire cultuur.

AT

ST

WE G LA N HE

Route in twee delen Start > Gasterij Kasteel Terborgh, Heisterbrug 119, 6365 CC Schinnen Duur > ca. 5 uur Lengte > ca. 15 kilometer (twee delen: 6,5 en 8,5 km) Routeaanduiding > paaltjes met rood gekleurde ring

RA

EG NW

4

ST

LE HO

> Panoramaroute

3

N EE

H

GS S

H

EG AW

EN

5

BERG

Puth

Sweikhuizen M E

H

RK T KE RAA ST

TA M

6

S CHOLT I S S

9

Daniker7 berg D UI

route

N5

82

Wanen-

Hoog Veld

69


Deel 1 1 Kasteel Terborgh Kasteel Terborgh, ook wel ‘Huis Schinnen’, was het stamslot van de Heren van Schinnen. De eerste burcht is gebouwd door een vertrouweling van keizer Karel de Grote. Er resten alleen nog sporen van een motte (versterkte vluchtheuvel) achter het huidige kasteel, dat in feite een 16e en 17e eeuwse verbouwing van de oude voorburcht is. De kapel, te zien vanaf de binnenplaats, is 17e eeuws. Kasteel Terborgh speelde een rol in de Bokkenrijdertijd. Er waren rechtszittingen, kerkers, pijnbanken en een galg. Een gearresteerde bokkenrijder rukte zich los tijdens zijn rechtszitting en vluchtte de kapel in, rekenend op kerkelijke onschendbaarheid. Maar de rechter besloot dat die onschendbaarheid niet gold voor huiskapellen: de bokkenrijder moest hangen. De laatste telg van het geslacht Schinnen overleed in 1763. Het kasteel is niet te bezichtigen. Voor het kasteel ligt een prachtige, oude watermolen. Voor het kasteel staat tussen vier bomen een monumentaal kruisbeeld. > Vanaf de brug van Terborgh komende gaat u linksaf, over het onverharde pad langs de Geleenbeek.

arme, open ondergroei. Op een enkele plek zien we de valse acacia, een fraai bloeiende boom die in de 17e eeuw uit Amerika geïmporteerd is. Door actieve recreatie zijn grote delen van het Stammenderbos gehavend. Aan de voet van de hellingen en in het beekdal zien we een vochtig bostype met soorten als zwarte els en es. In het drassig land links ligt de paddenpoel.

2 De Geleenbeek noord De Geleenbeek ontspringt in Heerlen in de kelder van de Benzenraderhof en meandert van zuid naar noord. De beek is 42 kilometer lang en mondt bij Stevensweert uit in de Maas. De idyllische beek veranderde door de mijnindustrie in een gekanaliseerde, zwaar verontreinigde, zwarte beek. Maar nu is de Geleenbeek weer een vrij stromend, meanderend water met hoge en lage oevers en een variatie aan begroeiing. De kleurrijke ijsvogel is terug en vindt weer visjes en larven en kan weer nestelen in de steile oeverwanden. Ook de grote gele kwikstaart bouwt zijn nest pal aan de beekoever, in een spleet of tussen de wortels van een boom. > Steek de asfaltweg over en blijf het pad volgen, dat het bos (Stammenderbos) in gaat en flauw naar links draait, richting paddenpoel (een poel aan uw linkerkant).

> Loop bij de paddenpoel omhoog het bos in. Volg goed de rood gemarkeerde paaltjes. Door de bomen ziet u een groot gebouw: het Retraitehuis.

4 Het Retraitehuis Het retraitehuis is gebouwd in 1923-1924, in opdracht van een Jezuïetenorde. Het gebouw diende voor ontspanning en bezinning van priesters. Omdat iedere priester elke dag een mis moest doen, waren er tientallen kleine altaartjes langs de muren van de kerk waar ’s ochtends aan de lopende band snelle missen waren. In 1942 ging het gebouw door een nachtelijk bombardement in vlammen op. Na de bevrijding werd de allereerste Nederlandse bouwvergunning afgegeven voor de herbouw van het Retraitehuis. Het gebouw doet nu dienst als asielzoekerscentrum en is één van de grootste in zijn soort in Nederland.

3 Het Stammenderbos De steilste en droogste delen van de hellingen en de natste delen van het beekdal zijn begroeid met bos. Het Stammenderbos is een echt hellingbos; beuken, eiken en berken met een

70


> Vervolg het pad langs de tennisvelden en Huis Sint Jans Geleen met zijn oude molen. Het bos gaat over in heuvelende weilanden.

71


5 Maretak, pruimen, dorenheggen en sjtegelkes De bolvormige takken in de bomen heten maretak (Engels: ‘mistletoe’). Maretak groeit op de takken van bepaalde bomen en voedt zich met de sappen van zijn gastheer. De vruchten van de maretak zijn plakkerig en worden verspreid door vogels. Daarom heet maretak ook wel vogellijm. In Nederland komt maretak alleen in Zuid-Limburg voor. In de weilanden ziet u pruimenboompjes, de beroemde ‘Sjweikeser Réngeloate’. Tot in de jaren zestig van de twintigste eeuw was Sweikhuizen bekend vanwege de Sjweikeser Réngeloate. Rond 1820 kweekten fruittelers hier uit een wilde, zure pruimensoort de sappigste en fruitigste pruim van het land. Het telen ervan is bijzonder: het gaat via de wortelstek en niet via enting op stam. Sinds enkele jaren wordt deze pruim weer volop aangeplant. De doornige hagen zijn de traditionele Limburgse scheidingen tussen akkers en weilanden. Beneden meandert de Geleenbeek, verder weg liggen Beek en de bedrijven van Chemelot. De draaipoortjes heten ‘sjtegelkes’. Ze geven mensen vrije toegang tot de weilanden, maar het vee kan er niet door. De trap links naar beneden leidt naar de Biesenhof, een prachtig gerestaureerde, monumentale Limburgse boerderij, waar een restaurant en brasserie in zijn gevestigd. > Het bospad komt uit op de weg. Loop rechts omhoog langs het speeltuintje en sla weer rechtsaf richting de kerk. U bent in Sweikhuizen.

6 Sweikhuizen (Zjweikese) De naam Sweikhuizen is misschien afkomstig van het woord Zweihuizen: twee huizen (de Stammenhof of het bovenhuis, en de Biesenhof of het benedenhuis). Sommigen herkennen het oude Germaanse woord ‘zwaag’ (land waar vee wordt geweid’) in de naam Sweikhuizen, Stammenhof en Biesenhof besloegen een gebied dat uitgestrekter was dan het huidige kerkdorp. Ertussenin, in Sweikhuizen, woonden pachters, knechten en ander personeel. Later kwamen daar nog handwerklieden bij. De R.K. Kerk van Sweikhuizen is een juweeltje. Het eenbeukige bakstenen gebouw met torentje op het dak, stamt uit 1739 en heeft een barok uiterlijk. De laatgotische preekstoelkuip, een barok altaarretabel, een oksaal uit 1851 en het mooie licht maken de kerk sfeervol. De kerk ligt midden in Sweikhuizen aan de doorgaande weg en een lieflijk, rustig pleintje. Op het pleintje staat een beeld van de markante pastoor Thissen, die midden in de dorpsgemeenschap stond, waar de carnavalsmuts in zijn hand naar verwijst. Er staat ook een beeld van St. Odilia, de patroonheilige van Sweikhuizen en beschermer van blinden. Van heinde en verre komen mensen naar deze kerk om er te trouwen. > Vervolg de weg over het Duistergatsken, voor de kerk gaat u links, blijf deze weg volgen richting de Danikerberg.

72


Uitzicht kerk Puth

7 Danikerberg: Limburgs landschap De Danikerberg is het hoogste punt in de omgeving met een prachtig uitzicht op Geleen, Munstergeleen en Sittard. Het grote moderne gebouw is het hoofdkantoor van Sabic, de Arabische chemische multinational, ontworpen door architectenbureau Groupa Aukett. Vroeger stond op de Danikerberg de galg waar veroordeelden, waaronder veel Bokkenrijders, werden opgehangen. Vijf miljoen jaar geleden was het Limburgse heuvelland een vlakte op zeeniveau. Het Ardenner massief, waar Limburg deel van uitmaakt, werd langzaam omhooggestuwd en kantelde. Ten zuiden van Sittard kwam het land omhoog, daaraan heeft ZuidLimburg zijn huidige vorm te danken. Het heuvelland is een plateaulandschap waarin beken en rivieren de dalen hebben uitgeslepen. De Maas liep ooit veel oostelijker dan nu; door de opheffing van het Ardenner massief gleed de rivier langzaam maar zeker naar het westen, waarbij een breed aflopend terrassenlandschap ontstond waar het water in de zachte mergel een diepe vallei heeft uitgeslepen. Op de plateaus zijn in de laatste IJstijd (zo’n 30.000) jaar geleden door westenwinden vruchtbare lösslagen afgezet. De löss is op vele plaatsen door erosie naar beneden gespoeld, waardoor oude grindrijke afzettingen aan de oppervlakte kwamen. Deze zijn vaak bebost gebleven, omdat landbouw hier niet goed mogelijk is. Het Danikerbos is hiervan een duidelijk voorbeeld. > Vervolg de route naar rechts (markeringspunt is wegkruis op boom).

73


8 Holle wegen Een holle weg of grub(be) is een weg tussen de akkers op het plateau en het dorp in het dal. Holle wegen zijn door erosie uitgesleten of door mensenhand uitgegraven. Ze voeren het regenwater af en kunnen daardoor steeds dieper worden. U kunt er een grote variatie aan plantensoorten aantreffen, zoals speenkruid, bosanemoon, robertskruid, muskuskruid, gevlekte aronskelk, bosvergeet-mij-nietjes en klimplanten zoals bosrank en klimop. > Links ligt het dorp Puth. Loop verder over de weg naar rechts. Sla links af naar de Stammenhof. Neem vóór de boerderij bij de wilg met kruis de onverharde weg naar links. Loop naar beneden tot u weer bij kasteel Terborgh bent.

Deel 2 > Als u met uw rug naar Kasteel Terborgh staat, gaat u naar rechts, het onverharde eikenlaantje in. Volg deze weg. De Geleenbeek stroomt rechts. Achter de weilanden links ziet u de huizen van het gehucht Heisterbrug. Steek de weg over of loop onder het bruggetje door direct langs de beek, en vervolg het pad.

9 De Geleenbeek zuid

zie kaart pag. 8

2

Goed zichtbaar is hoe de natuur in en langs de beek weer vrij spel heeft, de beek meandert en zoekt weer haar eigen weg. Achter bomen vol maretak ziet u het dak van de tennishal van Schinnen. Daarachter ligt het gemeenschapshuis van Schinnen (Noeber Beemden) aan de visvijver.

Bruin Café Boyens Bergstraat 91,

> Ga bij de splitsing naar rechts. Bij de vijver loopt u even naar rechts tot bij het minieme bronnetje waaruit ijzerhoudende water welt dat langs de vijver naar de Geleenbeek loopt. Het ijzer in het water kleurt alles bruinrood. Loop weer terug langs de vijver tot aan de weg. Steek over bij het zebrapad en vervolg de weg langs de beek. Links ligt de kerk van Schinnen en daarachter de Krekelberg. Loop door tot aan de Mulderplas.

6174 RP Sweikhuizen T. 046-443 1298 E. [email protected] Bruin Café Boyens ligt midden in het idyllisch gelegen dorp Sweikhuizen, pal tegenover het kleine maar prachtige Odilia-kerkje anno 1739. Sweikhuizen is

10 De Mulderplas

één van de 6 kerkdorpen van de Gemeente Schinnen en grenst met de Westzijde aan Geleen. Ons sfeervol

De blikvanger in onze zaak is de originele Scandina-

ingericht familie-café dateert uit 1875, is een vaste

vische kachel die de zaak heerlijk ouderwets verwarmd.

pleisterplaats voor burgers en buitenlui en wandelaars.

De authentieke boeren- gebruiksvoorwerpen en gereedschappen brengen U terug in de tijd van het vroegere boerenleven. Het buitenterras laat u genieten van de dorpse rust en gezelligheid. Er zijn wandelroutes van diverse afstanden rondom Sweikhuizen, Danikerbos, Geleenbeekdal, Stammenderbos en het Landschapspark de Graven in onze zaak verkrijgbaar.

De Mulderplas werd 1984 aangelegd door het uitdiepen van de slikvijvers van de kolenmijnen, die grensden aan de Geleenbeek. De Mulderplas is nu een gesloten geheel, populair bij sportvissers, en omzoomd door bossen. Naar het noorden hebben we een fraai beeld van heuvels, bossen, weiden: de Krekelberg. Het Geleenbeekdal laat hier een parkachtig landschap zien, met bosjes, graslanden, fiets- en wandelpaden. Een mooi contrast is het aan de andere kant van de beek gelegen moerasbos, een natuurontwikkelingsproject. Loop helemaal langs de plas. Aan het eind is een picknickplaats. Daarachter ligt Bierbrouwerij Alfa, die sinds mensenheugenis met eigen bronwater natuurzuiver bier brouwt. Aan de overkant van de weg ziet u links geknotte bomen. Boeren gebruikten dit hout vroeger voor allerlei doeleinden.

We verzorgen ook Thema-Groepswandelingen, betreffende cultuurhistorische en natuur- elementen in het Geleendal en rondom Sweikhuizen, onder deskundige

> Ga naar links, over de verharde weg. Neem nog vóór de Muldermolen het pad naar rechts naar de berg.

leiding van een gids.

74


75


11 De Krekelberg Ook de Krekelberg is een hellingbosje met vooral beuken en weinig onderbegroeiing. Aan de rechterzijde van het smalle pad langs de bosrand (bergaf) zien we een dassenburcht. Een das wordt ongeveer 75 centimeter lang. In de herfst weegt een mannetje circa 20 kilogram. Dassen zijn van boven grijs, van onderen zwart, de kop is wit, met aan weerszijden van de snuit een zwarte streep die zich rond de ogen en oren verbreedt. Ze graven hun hol met hun sterke, kromme nagels op de zonzijde van een beboste heuvel uit. Dat hol heeft vier tot acht uitgangen en een luchtkoker. Er is ruimschoots plaats voor een dikke laag mos en een wijfje met jongen. De meeste gangen worden niet gebruikt, ze dienen als vluchtweg. De das is erg zindelijk en schoon, in tegenstelling tot sommige andere holbewoners. Dassen bewegen langzaam en traag. Het voedsel bestaat in lente en zomer voornamelijk uit wortels, vooral berkenwortels. Later uit beukennootjes en eikels. Soms eet een das de larven en honing uit een wespennest zonder zich iets aan te trekken van wespensteken. In de herfst heeft de das zich voldoende vetgemest, maakt met bladeren een warm, zacht bedje in zijn hol en eet tot de echte kou begint van zijn voorraad. Dan rolt de das zich op in zijn bladernest en begint aan een diepe winterslaap. Als hij tegen de lente weer voor de dag komt, is hij zo mager als een hout. > Neem het paadje dat links steil omhoog gaat, het bos in. U kunt ook een stukje rechtdoor lopen door de holle weg omhoog om te genieten van de prachtige vergezichten en de Limburgse boerderijen. U kunt ook in het bos de idyllische Mariakapel zoeken. Loop weer terug tot het steile paadje. Volg het pad door het bos totdat het tussen twee huizen door uitkomt op de Altaarstraat.

12 Mariakapel

Mariakapel

13 Wolfhagen: deftige renaissance, gruwelijke bokkenrijders, medicinale landschapstuin Het gehucht Wolfhagen kenmerkt zich door lintbebouwing. Het verbluffende Fabritiushuis (renaissancehuis uit het begin van de 17e eeuw) is één van de oudste monumenten binnen de gemeente Schinnen. Het huis is gebouwd door de familie Timmers (Latijn: Fabritius) die in Limburg generaties lang kerkelijke leiders en politieke bestuurders leverde. Nu is het in gebruik als kantoor en woonhuis. Eromheen liggen bijzonder mooie Limburgse boerderijen waarvan enkele in de 17e eeuw getuige waren van de oprichting van de eerste Bokkenrijdersbende. Door armoede gedreven vormden de mensen misdadige bendes die met brandbrieven, gewelddadige overvallen en duivelse rituelen de gevestigde orde flink onder druk zetten.

Verscholen in het bos op de Krekelberg ligt een mooie Mariakapel. Deze kapel is gebouwd in het jaar 1939 om vrede af te smeken in tijden van oorlogsdreiging. De kapel is elk jaar eindpunt van een drukbezochte processie. Soms gaat de processie niet door vanwege een vervelende plaag in het bos: de processierups.

Gevangen Bokkenrijders werden opgehangen in het nabijgelegen Danikerbos. Vandaag is van die duivelse terreurperiode niets meer te merken, integendeel: in Wolfhagen ligt de ‘Lijsterhof’ (gebouw met karakteristieke klokgevel uit 1939), waar een grote medicinale kruiden- en landschapstuin de bezoekers in vredelievender sferen brengt.

> Steek de Altaarstraat schuin over (klein stukje naar rechts, dan links de Moutheuvellaan in). Loop omhoog over de Moutheuvellaan. Sla rechtsaf en ga dan weer naar rechts (’t Laantje). Loop door de buurtschap Wolfhagen.

> Ga naar links, de Scholtissenholenweg in en ga bij de T-splitsing weer naar links. U komt in het dorp Puth. Neem de eerste weg naar links, het Kerkpad, steek de grote weg over en ga in Schinnen, bij de buurtschap Heisterbrug, naar rechts. Neem de eerste weg naar rechts en ga bij de driesprong weer naar links. U komt bij het startpunt, Kasteel Terborgh.

76


77

zie kaart pag. 8

4

Mulderplas

zie kaart pag. 8

15

Boerderijrestaurant ‘Aan Sjuuteeänjd’ Dorpsstraat 74, 6365 BH Schinnen T. 046-443 1767, F. 046-443 4930

Gourmand en dit wil dus zeggen dat er een uitsteken-

I. www.sjuut.nl, E. [email protected]

de prijs-kwaliteitverhouding is. Gesloten op dinsdag en woensdag.

Natuurmonumenten Natuurmonumenten aan het werk in het Geleenbeekdal Een verrassend aantal dagvlinders fladdert weer rond in het Geleenbeekdal. Natuurmonumenten heeft daarvoor onder andere bomen aan de rand van het bos gekapt. Vlinders verplaatsen zich namelijk graag langs lage struikenrijen en houden van bloemrijke graslanden. Ook door het aanbrengen van oude landschapselementen als poelen, bosjes, heggen en graften kunnen dieren en planten zich gemakkelijk door het beekdal verspreiden. Een natuurlijk, halfopen landschap levert een grote variatie aan planten en dieren op. Natuurmonumenten zorgt door kappen, maaien en begrazing voor geleidelijke overgangen en afwisseling van bos en grasland. De koeien in de weilanden houden het gras kort en geven struiken en boompjes geen kans. Zo houdt het landschap zijn open karakter. Via de mest, de poten en de vacht van de dieren verspreiden de plantenzaadjes zich. Op de mest komen allerlei insecten af, die op hun beurt weer een lekker hapje vormen voor vogels en dassen. Zo profiteert iedereen van de natuur.

Bourgondische genieten in een exclusief ZuidLimburgs restaurant? Bij het gezellige boerderijrestau-

De Geleenbeek mag weer kronkelen

rant wordt een ode gebracht aan Limburgse streekproducten en Limburgse wijnen. Dit is met recht het mekka voor de Limburgse keuken. Het restaurant is sinds 2005 onderscheiden met een Michelin Bib

zie kaart pag. 8

9

Gastronomie Smeets

- Restaurant Au Jardin des Charpentiers

Natuurmonumenten werkt samen met andere organisaties stap voor stap aan het herstel van de in het verleden rechtgetrokken Geleenbeek. Grillige bochten komen terug; het water mag stromen en bochten uitslijpen zoals het wil en gevarieerde oevers ontstaan. Zo kon de kleurrijke ijsvogel zijn rentree maken. Deze vogel graaft zijn nest uit in steile oeverwanden. Ook de grote gele kwikstaart voelt zich weer helemaal thuis langs het ondiepe, langzaam stromende water.

Steenweg 6, 6447 BP Merkelbeek T. 046-442 1284, F. 046-442 5648

toegankelijk met bijvoorbeeld een invalide toilet.

I. www.gastronomie-smeets.com

U bent met of zonder kinderen van harte welkom!!

E. [email protected] Kwaliteit voor een dorpse prijs. Mogelijkheid voor koffie en kleine kaart op ons lounge-terras. Voor honden hebben we op het terras een verfrissende bak water!

Doe mee met Natuurmonumenten Natuurmonumenten is een vereniging van ruim 880.000 leden, met een gezamenlijk doel: zorgen voor de natuur in Nederland. Daarom verwerven en beheren we natuurgebieden - het zijn er inmiddels 345 - met een gezamenlijke oppervlakte van 100.000 hectare. Zo houden we Nederland open en groen en kunnen we blijven genieten van de natuur. Uw steun is daarbij hard nodig. Doe mee, geef op giro 9933. Of word lid, het kan al vanaf 2,- euro per maand.

Restaurantfaciliteit Au Jardin des Charpentiers beschikt over een aparte rookruimte. We zijn zeer rolstoel-

78


Kijk voor meer informatie op www.natuurmonumenten.nl.

79

Kennismaken met Limburgse streekproducten, wijnen, likeuren, bieren, Limburgse CD's, boeken, hap en stap-arrangementen, outdoorartikelen, Limburgse kunst en nog veel meer kan in de VVV Limburg Winkels. Deze treft u aan in het centrum van Sittard (Rosmolenstraat 2 ), Epen, Heerlen en Valkenburg. Daarnaast kunt u terecht bij het VVV Servicepunt van Schinnen, gesitueerd bij Spar Hubers, Nieuwe Markt 1a te Schinnen. Onze overige VVV infopunten in de Grensmaasvallei vindt u in > Geleen (Sigarenmagazijn Deli, Raadhuisstraat 15) > Stein (BiblioNova, Raadhuisplein 11) > Beek (Filmclub Beek, Markt 63) en Echt (VVV Vestiging Echt, Plats 1).

Info Telefonische informatie tijdens kantooruren: 0900-555 9798

(€ 1,- p.g.)

I. www.vvvzuidlimburg.nl / E. [email protected]

Colofon Deze brochure is een uitgave van de Toeristische

Coördinatie & algemene tekst

Werkgroep Schinnen, Gemeente Schinnen en

Stichting Natuurmonumenten, Vereniging Historie

VVV Zuid-Limburg. Wij hebben deze brochure met

Schinnen, Stichting Landschapspark De Graven, IVN

de meeste zorg samengesteld. Alle informatie hierin

Schinnen, Gemeente Schinnen, VVV Zuid-Limburg

wordt echter verstrekt zonder aansprakelijkheid

Fotografie Caspar Slijpen, Jo Schoonbrood, Rein

onzerzijds. © VVV Zuid-Limburg 2009

Bollen, VVV Zuid-Limburg, Jo Hermans Grafisch ontwerp Het Vormlab, Heerlen Routes Caspar Slijpen Cartografie Anyway Productions, Heinkenszand Druk Leen, Hasselt

Schitterend Schinnen. Schitterend Schinnen GRATIS. > 9 Wandelroutes. door een onontdekte gemeente

Recommend Documents