Schaven en schuren Hengelbouw special Alkyone Splitcane. Voorwoord.
Het klinkt misschien een beetje vreemd als ik zeg dat ik vroeger altijd wel iets voor mijn verjaardag wist te vragen. Tegenwoordig is het iets anders, niet dat ik geen wensen heb, maar het is bij ons in de familie zo dat men niets aan mij schenkt dat met het vissen te maken heeft. Vreemd want het doet mij zoveel plezier een doosje haakjes, een lijntje of andere prularia voor het vissen te krijgen. En omdat ze dat dus niet doen wordt de spoeling wel heel erg dun. Voor mijn 50ste verjaardag wist ik dus eigenlijk niets te vragen en het was dan ook een complete verrassing dat ik iets voor het vliegvissen mocht ontvangen. Mijn vrouw, had mij wel eens horen praten dat een splitcane hengel wel het summum van het vliegvissen was. Ook had ze van mij vernomen dat Joost wel eens hengels in de verkoop gooit. Dus zij dacht, hier kan ik Martin wel mee verrassen! In de eerste instantie heeft ze Ruard ingeschakeld om dit voor elkaar te krijgen. Ruard bracht haar met Joost in contact, en het grote geheim was geboren, ik kreeg een splitcane hengel. Maar Joost had nog een veel beter idee, Laat Martin de hengel zelf bouwen. En zo gebeurde het dat ik laat in de avond van 11 mei, toen iedereen al binnen was een bamboe koker van alle aanwezige ontving met de volgende tekst. 50 Jaar Je hebt Abraham voorbij zien gaan En wenst hem zeker naar de maan Toch ga je hier nu blij van zin Je tweede 50 jaren in. Je vurigste wens is een splitcanehengel van toncinhout. Ok dan, als je hem maar zelf bouwt.
In het volgende verslag wil ik dan ook mijn ervaring delen over het bouwen van mijn splitcane hengel. Dag 1
Op de eerste dag van de cursus hengelbouw, wordt begonnen met een heerlijk kopje koffie en een gesprek over het vliegvissen in het algemeen, waarbij de ooghoeken telkens naar de salontafel van Joost en Inge worden getrokken. Deze is van glas en dat betekent dat je de vorige creatie`s van Joost zijn vakmanschap ziet liggen als decoratie. De gedachten gaan tijdens ons gezellig onder onsje steeds weer naar de salontafel en zijn splitcane hengels, want daar gaat het uiteindelijk allemaal om. Langzaam gaan we tot de orde van de dag over en ik besluit na enig proef werpen in het park dat ik een driedelige 6 voets 9 inch hengel in de lijn klasse 4 wil gaan bouwen. Het is nu ook echt tijd om de handen uit de mouwen te gaan steken en werkelijk met de hengelbouw te beginnen. Joost legt uit waarom er Tonkinhout gebruikt wordt en waar het vandaan komt. Uit China zeggen we dan want daar wonen Pandaberen en die eten bamboe, nou in het zuiden van Frankrijk wordt ook bamboe gekweekt, en in Amerika hebben ze ook heel wat bamboe plantages, maar daar wonen geen Panda beren dus dat is het niet.
Nee, kwaliteit van de Amerikaans, Franse en overige bamboe producerende landen is niet zoals die in het gebied van het Tonkinmeer voorkomt. Dit is een gebied in het zuiden van China en het noorden van Vietnam. De zomers zijn hier heet en de winters koud, hierdoor is het hout door de temperatuur verschillen van een hardere kwaliteit dan die uit de overige landen, en dat maakt het nou geschikt om er hengels van te maken.
In de schuur, of beter gezegd werkplaats van Joost wordt het hout uitgezocht en gesplitst in gelijke stroken van 3 keer 6 stroken bamboe die de hengel moeten gaan
vormen. Deze 18 stroken zullen nu doormiddel van warmte recht gemaakt moeten worden. Joost, en zijn cursist doen dit op een vlam uit een campinggas brander die de huisschilders ook gebruiken om de oude verf van deuren en kozijnen te branden. Het is ook mogelijk dit met een schildersföhn te doen maar Joost geeft de voorkeur aan de vlam, vuurvaste vingers zijn bij dit werkje geen overbodige luxe want je moet het goed heet stoken voordat je het kan buigen. Daar waar de ringen van de bamboe zitten is het lastig om het recht te krijgen en de hulp van een klein bankschroefje waar je het hout in kan klemmen is dan een prima hulpmiddel. Als er een strook recht gemaakt is gaan we hem direct al wat afschaven en de buitenste gladde laag verwijderen met een schraper zodat de nerf van het hout goed tot zijn recht komt. 18 keer dient deze handeling herhaald te worden en je houd aan het einde van de dag dus 3 stuks recht gebogen en geschaafde pakketjes met ieder 6 strookjes bamboe over. Als je zelf ook ooit eens een hengel gaat maken neem deze pakketjes dan mee naar huis, samen met een stuk onbehandeld bamboe, je vrouw die waarschijnlijk toch al niets van onze hobby begrijpt, krijgt ineens wel een indruk en begrip van waar we mee bezig.
Dag 2
Dag 2 is een dag om nooit te vergeten, deze staat in het teken van schaven, schaven, en nog meer schaven. De strookjes bamboe die we op de eerste dag recht hebben gemaakt worden nu onder een hoek van 60 graden geschaafd. Niet alleen onder een hoek maar ook taps toelopend want met een hengel die aan de top net zo dik is als aan het uiteinde kunnen we onze hobby niet goed uitoefenen. Gelukkig heeft Joost een prachtige stalen mal waar we de deeltjes ruggelings inleggen,
En op deze manier is het niet zo moeilijk om onder de juiste hoek en tappering te schaven. Voor dat met het schaven begonnen wordt is het verstandig om de toppen van de vingers in te tapen met hansaplast. Tonkinhout is vlijmscherp en dat merk je aan het einde van de dag als je geen vingertoppen meer over heb, ik vond het niet nodig om mijn vingers in te tapen, ik ben immers een stoere man uit de bouw en mijn handen zijn wel wat gewend. Helaas dacht het Tonkin daar anders over en al snel had ik een splinter onder mijn vel en aan het einde van de dag zaten er tal van minuscule sneetjes in mijn vingertoppen. Toen het weer tijd was om op te ruimen was ik wel blij dat ik een handarbeider ben, de hele dag onafgebroken schaven vergt aardig wat spierkracht en nu had dit niet zoveel effect op mij, maar ik kan mij voorstellen dat iemand die de hele dag achter zijn bureau zit hier heel anders over denkt. Als dank voor deze gedane arbeid mogen de geschaafde deeltjes weer mee naar huis, dit maal keurig bij elkaar gebonden waardoor de vorm van de hengel zichtbaar wordt.
Dag 3 Dag 2 is een dag om nooit te vergeten vertelde ik, maar dag 3 moet dan nog komen, en die ziet er ongeveer hetzelfde uit als dag 2. Maar eerst wordt de hengel in de oven gestopt waardoor het laatste vocht uit de deeltjes tonkinhout wegtrekt en daardoor harder van structuur wordt. Als de hengel uit de oven komt beginnen we direct weer met schaven. Alleen deze keer op een precisie mal. Deze mal is in breedte verstelbaar en dus kan elk deeltje tot op minder dan een millimeter geschaafd worden. Dit schaaf proces wordt onder toeziend oog van de meester uitgevoerd, fouten mogen nu niet meer optreden en een breuk is helemaal een drama. Op dag 2 was ik wat onvoorzichtig en het geluid van krakend tonkinhout was het gevolg, opnieuw beginnen met dit deel van de hengel was de volgende stap. Aan het einde van de dag waren alle delen op juiste dikte geschaafd en was hengel klaar om gelijmd te worden. Maar dit proces moet nog wachten tot het volgende weekend.
Dag 4 Het verder schaven van de hengel is niet meer aan de orde, en we kunnen beginnen met verlijmen van de deeltjes. Aan de kopse kant van elk hengeldeel wikkelen we een stukje schilderstape. Die we daarna weer doorsnijden met een scherp mes. Nu blijven de driehoekige delen welke we zo netjes geschaafd hebben keurig naast elkaar liggen en kunnen we ze verlijmen. Dit doen we met een schone tandenborstel die we na gebruik direct in de vuilnisbak gooien. De reden is dat we geen stof of ander ongewenste stukjes Tonkin tussen de hengel deeltjes willen hebben. Na het verlijmen moeten we opzoek naar de juiste kurk. Voor het boven stuk, is het geen ramp als je een iets mindere kwaliteit kurk neem, maar voor het onderste gedeelte is eerste kwaliteit kurk een vereiste.
Deze wordt namelijk het meest afgedraaid omdat op deze plaats de reel wordt geplaatst, en dus ook wat meer te verduren krijgt tijdens het vissen.De kurk bestaat uit ronde schijven van circa 3 cm in doorsnee, waar we in het midden een gat boren welk overeen komt met de dikte van het onderste deel van de hengel. We plaatsen het geheel met lijm op het onderste deel en draaien het aan met een speciale pers. Tijdens dit klusje is Joost druk bezig om diverse onderdelen, als het achtereind van de hengel en de ringen waar de reel aan komt te klemmen op de draaibank te fabriceren. Jammer maar helaas kan ik hier geen bijdrage aan leveren, en dit is ook zo een beetje het enige waar de hulp van een machine wordt ingeroepen. Verder is het bouwen van een splitcane handwerk. Joost heeft ook al een setje slangen ogen voor mij uitgezocht en gevraagd of ik deze in verchroomde of matte uitvoering wil hebben. Daar moet ik nog even over nadenken en ik zou hem het antwoord volgende week geven. Onderweg naar huis wist ik het antwoord eigenlijk al, en mijn besluit stond zo vast als een betonnen paal in een bak met uitgehard cement, ik wilde geen kant en klare ogen van Joost hebben, Ik wilde ze zelf maken.
Dag 5 Deze zaterdag begon ik dus met het maken van de ogen voor mijn hengel. Een klusje dat heel eenvoudig lijkt maar toch een tijdrovende bezigheid is. Een speciaal soort ijzerdraad wordt om een stalen pen gedraaid en daardoor in de juiste vorm gebogen. Simpel dus! Ja, dit is ook niet het probleem maar aan een oogje heb je niet genoeg. Op mijn hengeltje heb ik zeven ogen nodig, maar omdat je ook er wel eens een kwijtraakt worden er dus veertien ogen gebogen. Als dit klusje gereed is dan maken de pootjes plat en even lang. Niet iets wat je in vijf minuutjes voor elkaar krijgt. Ook is het tijd om de hengel voor de eerste keer in de lak te zetten, dit doen we wederom met de hand, letterlijk wel te verstaan want we dopen de vinger in de pot met lak en wrijven dit beheerst over de lengte van de blank. Zuinigheid is hier een verkeerd woord want het moet er goed opzitten.
Je voelt vanzelf of de lak goed over de blank is verdeelt als hij over de gehele lengte dezelfde gladheid heeft. Nu is het tijd om de hengel te laten drogen, en kunnen we er vandaag niets meer aan doen. Tijd om nog een paar plaatjes te schieten, want daar had ik nog geen tijd voor gehad. Als je een verslag van de hengelbouw maakt moeten er wel een paar plaatjes bij.
Dag 6
Net als dag 5 is dit een korte dag omdat er een moment is dat de boel moet drogen of dat je het verder alleen af kan. Vorige week moest de boel drogen en aan het einde van deze moest ik het zelf gaan doen. Maar voordat het zover was mocht ik van Joost weer eens gaan schuren. Niet zo veel dit keer, maar de lak laag van vorige week moest er weer een beetje af want dan hecht de nieuwe laag straks beter. Na het schuren gaan we kijken welke de slappe kant van de blank is, dit om te bepalen aan welke zijde de ogen geplaatst worden. Tijdens dit werkje zag Joost dat de hengel nog niet recht was en besloot om dit nog maar eens te verhelpen. Ik liet mij vertellen, dat zolang de hengel nog niet afgelakt is dit geen enkel probleem is. Wederom werd dus de föhn tevoorschijn gehaald en het euvel verholpen.
Goed we weten nu aan welke kant de ogen komen en omdat Joost dit type hengel al een keer of tig heeft gebouwd nemen we de onderlinge afstand van een andere
hengel over. Later controleren we dit door de hengel te voorzien van een reel en de lijn even door de ogen te halen. Voorzichtig onder spanning brengen en kijken of de lijn vloeiend door de ogen gaat. Tijd om de garage te verlaten en ons te vestigen in de werkkamer van Joost, hier bepalen we welke kleur wikkeling we gaan gebruiken om de ogen vast te zetten. Omdat het voor mij de eerste keer is dat ik dit werkje doe besluit ik om gewoon een enkel kleurige wikkeling te gebruiken, klassiek rood gaat het worden. Na het voorbeeld van Joost is het de beurt aan mij om een oog vast te zetten met het draad.
Controleren met een vergrootglas of de draad netjes ligt, correcties aanbrengen en klaar is de eerste zelf gemaakte wikkeling. De rest van de wikkelingen mogen we thuis doen. Trouwens echt iets voor een ex docent, al jaren van school en zijn leerlingen gewoon huiswerk blijven geven.
De opvolgende dagen
Na thuis alles netjes gewikkeld te hebben gaan we voor de laatste keer de reis naar Heiloo ondernemen. De hengel is in de laatste fase en dient gelakt te worden, dit gebeurd door de zogenaamde dompel methode. Dit is een koker gevuld met verdunde lak waarin de hengel heel langzaam uit wordt getrokken. De hengel dient met de juiste snelheid uit de lak gehaald te worden, niet te snel maar ook niet te langzaam zodat de lak zich heel gelijkmatig over de hengel verdeelt. Joost heeft een listig systeem ontwikkeld met een klein motortje en wat gewichtjes waardoor dit proces goed verloopt.
Als dit de eerste keer heeft plaats gevonden begint het grote wachten, de hengel moet drogen daarna weer dompellen en weer drogen. Joost was bereid dit voor mij
te doen zodat ik nog rustig een dag of twaalf op vakantie naar Kreta kon. En wat doet men dan als men terug van zijn vakantie adres komt, juist direct weer naar Heiloo, om de hengel op te halen. Tijdens mijn vakantie heeft Joost de juiste teksten op de hengel gezet en ik mocht hem voor de laatste keer mee naar huis nemen. En als laatste, om de hengel helemaal kompleet te maken moet er een mooi reeltje opkomen die het waard is om aan mijn eigen gemaakt kunstwerkje te komen hangen. Die keus is al gemaakt en ik mag het laatste reeltje uit de serie“het kistje van Louis” hebben. Volgens mij bestaat er dan ook geen betere combinatie, een hengel en een reel die met de hand zijn gemaakt.
Nawoord
Het maken van de hengel was voor mij een geweldige ervaring en ik weet zeker dat het niet mijn laatste is die ik zelf maak. Ergens in mijn schuurtje vond ik nog een oude splitcane spinhengel, het opknappen van deze is mijn volgend project geworden want ik mocht niet direct beginnen met de volgende splitcane. Er zijn namelijk nog veel meer mensen die een Alkyone splitcane fly-rod zelf willen maken. Ik wil Joost en zijn vrouw bedanken voor de enorme gastvrijheid die ik mocht ontvangen tijdens de dagen dat ik bij hun over de vloer kwam. Ook wil Ik Nico Limburg bedanken voor het feit dat hij het laatste reeltje zolang vast heeft kunnen houden waardoor ik nu deze perfecte combinatie in mijn bezit heb. There is nothing in the line of fishing that can match the trill of that first strike on a handcrafted rod that you built yourself Joost Stolk
Martin Kuller Aspirant splitcane builder
