SAMENWERKEN IN BIM
27‐2‐2013
K.B.A.M.
Inhoud Voorwoord .............................................................................................................................................. 2 1.
Samenwerken In BIM ...................................................................................................................... 3
2.
Project ............................................................................................................................................. 4 2.1 Basis projectgegevens ................................................................................................................... 4 2.2 Rollen ............................................................................................................................................. 4 2.3 Ambities en projectdoelen ............................................................................................................ 4
3.
Samenwerken .................................................................................................................................. 5 3.1 Wijze van samenwerken ............................................................................................................... 5 3.2 Aspectmodellen en werkpakketten .............................................................................................. 5 3.3 Opzet BIM model ........................................................................................................................... 5
4.
Samenwerken in BIM binnen Revit ................................................................................................. 6 4.1 Inleiding ......................................................................................................................................... 6 4.2 Fasering ......................................................................................................................................... 6 4.2.1 VO fase ....................................................................................................................................... 6 4.2.2 DO fase ....................................................................................................................................... 6 4.2.3 Bestek fase ................................................................................................................................. 7 4.2.4 Werkfase .................................................................................................................................... 8 4.3 Algemene afspraken (gelden voor alle fasen) ............................................................................... 8
5.
Samenwerken middels IFC ............................................................................................................ 10 5.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 10 5.2 Basisafspraken modelleren IFC ................................................................................................... 10 5.3 BIMserver .................................................................................................................................... 10 5.4 Fasering ....................................................................................................................................... 12 5.5 Controle ....................................................................................................................................... 13 Bijlage – tabel NL‐Sfb ......................................................................................................................... 14
K.B.A.M. | Voorwoord 1
Voorwoord BIM is een methodiek voor informatie‐uitwisseling tussen alle betrokken partijen bij de levenscyclus van een bouwwerk. In de praktijk zien we terug dat er veel verschillende definities voor BIM of BIMmen worden gehanteerd. Voor veel partijen is ‘iets met 3D’ al BIMmen, terwijl voor andere partijen pas sprake is van BIM wanneer informatie uit het (3D‐)model ook wordt uitgewisseld met externe partijen. Welke van deze opvattingen de juiste is, is eigenlijk niet zo van belang. Het belangrijkste is dat steeds meer partijen in de bouwkolom de BIM‐ontwikkeling handen en voeten geven. BIM is een nieuwe manier van werken en vraagt om een cultuuromslag in de bouw. BIM sluit goed aan op het gedachtegoed van ketensamenwerking. Voor partijen die de werkprocessen hebben ingericht op ketensamenwerking, is BIM daardoor veel gemakkelijker te implementeren dan voor partijen die BIM enkel zien als een nieuwe techniek. Beide situaties hebben gemeen dat de gebruiker moet leren werken met het (3D‐)model en misschien nog wel belangrijker, dat de gebruiker vertrouwen krijgt in het (3D‐)model en de functionaliteiten. K.B.A.M. staat opdrachtgevers, projectontwikkelaars en aannemers terzijde. Wij zijn een bureau dat zich toelegt op de organisatie van het bouwproces, zowel in nieuwbouw als bestaande bouw. Door onze flexibele en onafhankelijke instelling kunnen wij tijdens verschillende fases van het bouwproces worden ingezet. Door deze instelling kunnen wij de “spin in het web” zijn voor de opdrachtgever die binnen de BIM methodiek projecten ten uitvoer wil gaan brengen.
K.B.A.M. | Voorwoord 2
1. Samenwerken In BIM Om samenwerking met de verschillende disciplines in een Bouw Informatie Model soepel te laten verlopen is het maken van afspraken onderling van groot belang. Daarnaast is van de betrokkenen een grote dosis aan onderling begrip en onderlinge communicatie nodig. De ervaring leert dat hiermee irritaties en wederzijdse “beschuldigingen” kunnen worden voorkomen. Immers zitten alle elementen aan elkaar gekoppeld en kan het zo zijn dat een aanpassing invloed heeft op andermans werk. Het is van belang de werkzaamheden van die disciplines goed op elkaar af te stemmen. Dit kan door vooraf en tijdens het BIM‐proces een aantal afspraken te maken en de wensen van de diverse disciplines kenbaar te maken. Het doel is er voor te zorgen dat we zoveel mogelijk kunnen profiteren van elkaars inspanningen bij de vormgeving van het model.
K.B.A.M. | Samenwerken In BIM 3
2. Project 2.1 Basis projectgegevens Naam Nummer Adres Beschrijving project
2.2 Rollen Naam
Rol Architect Constructeur Installateur
Bedrijf
E‐mail
2.3 Ambities en projectdoelen Doelstelling
Hoe
Criterium
Datum
Samenwerken met constructeur en installatieadviseur aan zelfde model Presentatie 3D
Modellen linken
Renderen
K.B.A.M. | Project 4
3. Samenwerken
3.1 Wijze van samenwerken Protocol
Specificatie
Keuze
A. Werken met ‘aspectmodellen” periodiek afstemmen via een centraal coördinatiemodel
1. Via het open uitwisselingsformaat IFC 2. Clashcontrole via een applicatie als Navisworks of Solibri 3.Door het importeren van (delen van) elkaars modellen binnen de native‐pakketten. 1. Splitsing van modellen in disciplines en deze bij elkaar linken. 1. Eén centraal bestand lokaal 2. Eén centraal bestand op internet 3. Globaal scape WAFS 4. Eén model, dat op een LAN draait bij één van de deelnemers 5. Eén centraal bestand op een internet‐server
B. Werken met gelinkte modellen C. Werken in één bestand
3.2 Aspectmodellen en werkpakketten Model naam
Model inhoud
Architectonisch
Bouwkundig model (in/excl. constructie) Constructief Constructie Installaties Uitvoering Coördinatiemodel Totaalmodel, bouwkundig, constructie, installaties Oplevering n.v.t. Beheer n.v.t.
Project fase
Partner
BIM software
Versie
3.3 Opzet BIM model Nulpunt van project definiëren Gezamenlijk (0,0,0) referentiepunt voor het model cq. deelmodellen. Hoek t.o.v. het werkelijke noorden Peil t.o.v. NAP
Onderhoek van het gebouw kruising as 1 en A 0 0
Modelnaam opbouwen (Project, discipline, datum, versie) Nbp_situatie_111111_11 Nbp_bouwkundigmodel_111111_11 Nbp_constructiefmodel_111111_11 Nbp_installatiemodel_111111_11
K.B.A.M. | Samenwerken 5
4. Samenwerken in BIM binnen Revit
4.1 Inleiding Uitgangspunt is dat er binnen Revit meerdere mogelijkheden zijn waarop men samen kan werken, wij gaan hier in op de volgende samenwerkingsvormen: Worksharing: Fysiek in 1 model door meerdere disciplines Linked‐files: verschillende modellen die als link door een andere discipline worden ingeladen.
4.2 Fasering 4.2.1 VO fase
Constructeur levert een schetsontwerp op papier op basis van 1e model van de architect. De architect werkt constructies onder het maaiveld niet uit (uitgezonderd kelderwanden, keldervloer en kolommen in de kelder). De funderingsbalken en poeren van een kelder worden niet uitgewerkt. BIM start overleg: hier worden afspraken gemaakt over het BIM proces zoals beschreven in dit protocol Welke informatie wordt ingebracht en welke informatie wordt uit het model gehaald? Welke disciplines doen mee? Worden er kosten gecalculeerd, hoeveelheden geraamd op basis van het model? Communicatie afspraken Voor aanvang van een project dienen de afspraken omtrent het updaten/wijzigen van de verschillende modellen te worden vastgelegd. In deze communicatie‐afspraken dient ook beschreven te zijn hoe wijzigingen gecommuniceerd worden en welke eventuele ict‐middelen daar ingezet voor worden (Skype, Extern Bureaublad, o.d.)
4.2.2 DO fase Architect, werkt eerst DO model verder uit met constructieve gegevens uit VO van constructeur Worksharing: Aanmaken worksets, Bouwkundig, Constructief, Grids en Levels; Evt. Interieur en Site apart als hierin veel informatie wordt ingevoerd. Inrichting en/of Algemeen; In Bouwkundig alle gebouwbepalende objecten opnemen. Overige afwerking kan in workset Inrichting of Algemeen; Splitsen van gecombineerde wanden en groepen. Elementen per verdieping; Constructieve en dragende elementen in constructieve workset; Dragende wanden en constructieve vloeren als structural en bearing kenmerken; Arceringen van beton, staal, prefab, dragend metselwerk, kanaalplaten worden bepaald door de constructeur; Overige arcering door Architect (arceringen kunnen per view dmv filters aangepast worden. K.B.A.M. | Samenwerken in BIM binnen Revit 6
Linked files: Aanmaken worksets niet benodigd voor splitsing disciplines, desgewenst intern per discipline wel mogelijk; Belangrijk is dat de bouwkundige, constructieve en evt installaties‐onderdelen fysiek gesplitst worden in verschillende modellen; Let op dat de coördinaten overeenkomen; Splitsen van gecombineerde wanden en groepen, elementen per verdieping: Constructieve en dragende elementen gemodelleerd door constructeur, dus in bouwkundig model dienen deze verwijderd te worden. Na splitsing dienen de modellen gelinkt te worden in elkaars bronbestand middels relatieve paden (manage links); Afspraken over arceringen dienen te worden overeengekomen; Viewfilters dienen te worden ingeregeld; Eventuele clashes dienen gesignaleerd en gerapporteerd te worden. Constructeur, werkt in DO constructie verder uit Bouwkundig staal in principe door Architect. Hieronder valt: gevelstaal, steunen van borstweringen en balusters, buitenblad dragers, lateien, staal tbv inrichting etc. Aanpassingen Beide partijen kunnen elementen aanpassen maar houden elkaar hiervan op de hoogte. Worksharing Bij Worksharing kunnen de verschillende disciplines elkaars modellen aanpassen; Disciplines betrachten extra voorzichtigheid met de belangrijkste elementen van anderen; Voor de architect zijn bouwkundig zichtwerk elementen belangrijk; Voor de constructeur zijn de elementen van de hoofddraagconstructie belangrijk; Voor de installateur zijn de plafondhoogtes, schachten en brandscheidingen belangrijk; Disciplines betrachten extra voorzichtigheid met de belangrijke elementen van anderen. Linked files Wijzigingen dienen eenduidig te worden gecommuniceerd. Dit dient op een vooraf bepaalde wijze te worden aangereikt door de wijzigende partij. Tip: Plaats opmerkingen bij een object dat gewijzigd is in een vooraf bepaalde parameter. Deze is vervolgens uit te lezen en te filteren in views.
4.2.3 Bestek fase Aanpassingen Aanpassingen alleen nog in de eigen workset; In deze fase wordt het model steeds completer, bijv. aanpassingen aan constructieve wanden worden door de constructeur gedaan. Detaillering Soms worden details niet in hetzelfde bestand of niet met Revit gemaakt. Dat is een keuze die ieder voor zich maakt, echter afwijkingen tussen model en detail dienen gesignaleerd teworden en aan e andere disciplines gemeld te worden zodat zij hun onderdeel van het model kunnen aanpassen. De verantwoordelijkheid op de afstemming van de details met model blijft bij de discipline die het detail buiten het model maakt. K.B.A.M. | Samenwerken in BIM binnen Revit 7
4.2.4 Werkfase Aanpassingen Worksharing Praktisch zouden de worksets gelocked moeten kunnen worden. Dit werkt echter niet handig, maar ieder wijzigt alleen in de eigen workset. Wijzigingen die invloed hebben op elkaars werk worden vooraf besproken.
4.3 Algemene afspraken (gelden voor alle fasen) Beperken van de bestandsgrootte Er op letten dat niet alles gemodelleerd hoeft te worden. Kunnen sommige gebouwdelen/elementen niet beter in een gelinkt bestand worden geplaatst? Linken van Cad bestanden, alleen toevoegen dmv keuze optie “current view only”. Anders verschijnen ze op alle views. Gebruik van Shared parameters Zelf toegevoegde (shared) parameters voorzien van bedrijfskenmerk. Stramienen zo snel mogelijk opzetten, 3D definitie punten, daarna niet meer wijzigen of op scope box grens zetten De positie van stramienbollen worden per view bepaald dmv 2D punten. Wijzigingen in de 3D punten heeft invloed op alle views. Dit is met name van belang bij gedraaide en ongelijke stramienen. Sparingen Vloersparingen dmv Shafts op constructieve workset; Raamsparingen in bouwkundig buitenblad; Kruipluiken graag voorzien van mogelijkheid om sparingskruis aan te zetten; Maatvoering door architect. Dragende wanden en constructieve vloeren als structural en bearing kenmerken Gebruik geen edit profile. Benaming objecten/views en families. Alle gewijzigde objecten, schedules, filters en arceringen etc. voorzien van bedrijfstag. Specifieke afspraken bij Worksharing Gebruik van Worksharing monitor Save na elkaar Gebruik Relinguish All regelmatig, in ieder geval na een Save to Local en Save to Central Worksets vrijgeven (Borrow) Een noodzaak om te kunnen samenwerken in het model is dat iedereen zijn elementen vrijgeeft voor de overige partijen. Hierbij is het van wezenlijk belang dat alle partijen zich realiseren dat aanpassingen van elementen ook invloed kunnen hebben op het werk van anderen. Elke discipline blijft verantwoordelijk voor zijn eigen onderdeel. K.B.A.M. | Samenwerken in BIM binnen Revit 8
Communicatie: elkaar op de hoogte houden van eventuele afwijkingen/wijzigingen Hiervoor wordt projectafhankelijk een methode afgesproken: kan door bellen, uitwisselen van pdf’s, een extra plattegrond (in Browsermap Coordination) in het model met aandachtspunten. Of dmv Alarmeringsboxen. Deze boxen worden op het probleemgebied geplaatst en van informatie voorzien. Dmv een schedule kan gereageerd en de status bewaakt worden. Bouwkundige, constructieve (dragende) elementen en installaties niet in gecombineerde groepen of gecombineerde wanden en vloeren (elementen per verdieping) Let op bij joinen van constructieve en bouwkundige wanden. Teken afwerklagen niet door constructieve wanden maar er omheen. Model lines niet gebruiken, deze komen op alle views terug Voor model lines in eigen categorie en/of extra grids kan een filter gemaakt worden, bv Room Separation Modellines) Technische uitvoering: het delen van de Central File via internet Hoe zorg je er nu voor dat je van je eigen werkplek het model van een ander kunt bewerken. Hiervoor zijn een aantal technische mogelijkheden. De keuze tussen de methoden wordt deels bepaald door gebruikservaring en ICT mogelijkheden op jouw locatie. K.B.A.M. | Samenwerken in BIM binnen Revit 9
5. Samenwerken middels IFC 5.1 Inleiding Voor het samenwerken middels IFC wordt de BIM server ingezet. Met gebruik van de BIM serverwerken alle partijen met hun eigen software en stemmen deze op elkaar af door te exporteren en controleren in IFC formaat. Niet alleen wat op de server staat bepaald de BIM maar ook de native files die de partijen in hun bezit hebben.
5.2 Basisafspraken modelleren IFC
Waar ligt nulpunt en noorden; SFB codering als uittgangspunt; Inrichting BIMserver per discipline/per bouwlaag/inrichting/terrein; Spaces (Revit) of zones (Archicad) met ruimteinformatie in model aangeven; Voor Installateur “Geometry Extrusion” en niet “Boundary Representation” aanleveren; Fasering: Alle nieuwbouw in fase nieuw/bestaande in fase bestaand/te slopen; Dragende wanden en constructieve vloeren als structural en bearing kenmerken; Wanden modelleren en geen Separation Lines; Inrichting in aparte tekenlagen; Wanden true or false, binnen‐ of buitenwanden; Stramienen zo snel mogelijk opzetten; 3D definitiepunten daarna niet meer wijzigen of op scope box grens zitten. De positie van stramienbollen worden per view bepaald dmv 2D punten. Wijzigingen in de 3D punten heeft invloed op alle views. Dit is met namevan belang bij gedraaide en ongelijke straminen.
5.3 BIMserver
K.B.A.M. | Samenwerken middels IFC 10
K.B.A.M. | Samenwerken middels IFC 11
5.4 Fasering Stappenplan 1
2
3
4 5
6
7
8
9
10
11
12
13
VO Start Architect werkt eerst model uit met constructieve gegevens uit schets van de constructeur BIMserver Architect voedt de BIMserver via een IFC (per laag opbouwen) DO Architect filtert constructieve elementen uit zijn bouwkundig IFC model Database is uitbreidbaar met interieur, omgeving, Spaces of Zones, afhankelijk van doelstelling Coördinaten Let op dat de coördinaten overeenkomen Downloaden De nodige IFC informatie wordt door Constructeur en Installatieadviseur gedownload Aspectmodellen Constructeur en Installatieadviseur gebruiken de IFC als (geometrische>afhankelijk van hun software) onderlegger voor hun eigen werk. Allen werken hun aspectrolmodel verder uit Bouwkundig staal in principe door Architect. Hieronder valt: gevelstaal, steunen van borstweringen en balusters, buitenblad dragers, lateien, staal tbv inrichting etc. Onderlegger Constructeur en Installatieadviseur gebruiken de IFC als (geometrische>afhankelijk van hun software) onderlegger voor hun eigen werk Uploaden Constructeur en Installatieadviseur Het resultaat van de werkzaamheden worden door Constructeur en Installatieadviseur op de BIMserver gezet. Controle Architect vergelijkt aspectmodellen en voert clashcontrole uit met Navisworks of Solibri Melden aan team Eventuele clashes dienen gesignaleerd en gerapporteerd te worden. Continu updaten van BIMserver met laatste gegevens; alle partijen voegen detail toe aan hun native model.
K.B.A.M. | Samenwerken middels IFC 12
5.5 Controle
1. Volledige BIM (dus met de Architect, Constructeur en Installatie componenten) downloaden en met bv. Solibri modelchecker of Navisworks analyseren. o Clash control of vergelijken o Bouwbesluit eisen (alleen bij Solibri) o Draaicirkels (alleen bij Solibri) o Etc. 2. De resultaten van de check worden in de vorm van een rapport naar Constructeur en Installatieadviseur gestuurd. 3. Constructeur en Installatieadviseur kunnen de rapporten inzien en verwerken. 4. Waar mogelijk informatie inlezen in hun software. 5. Aanpassingen worden gedaan en verwerkt in een nieuwe IFC. 6. Dit gebeurt net zo klang tot dat iedereen akkoord is. K.B.A.M. | Samenwerken middels IFC 13
Bijlage – tabel NL‐Sfb Demarcatielijst te modelleren elementen “Wie modelleert wat?” NL‐Sfb Projectpartners Code 11 13 16 17 21 22 23 24 27 28 31 32 33 34 37 38 41 42 43 44 45 47 48 51 52 53 54 55 56 57 58 61 62 63 64 65 66 67 71
Element(cluster) BODEMVOORZIENINGEN VLOEREN OP GRONDSLAG FUNDERINGSCONSTRUCTIES PAALFUNDERINGEN BUITENWANDEN BINNENWANDEN VLOEREN TRAPPEN EN HELLINGEN DAKEN HOOFDDRAAGCONSTRUCTIES BUITENWANDOPENINGEN BINNENWANDOPENINGEN VLOEROPENINGEN BALUSTRADES EN LEUNINGEN DAKOPENINGEN INBOUWPAKKETTEN BUITENWANDAFWERKINGEN BINNENWANDAFWERKINGEN VLOERAFWERKINGEN TRAP EN HELLINGAFWERKINGEN PLAFONDAFWERKINGEN DAKAFWERKINGEN AFWERKINGSPAKKETTEN WARMTE OPWEKKING AFVOEREN WATER GASSEN KOUDE‐OPWEKKING EN DISTRIBUTIE WARMTEDISTRIBUTIE LUCHTBEHANDELING REGELING KLIMAAT EN SANITAIR CENTRALE ELEKTROTECHNISCHE VOORZ. KRACHTSTROOM VERLICHTING COMMUNICATIE BEVEILIGING TRANSPORT GEBOUWBEHEERSVOORZIENINGEN VASTE VERKEERSVOORZIENINGEN
Opdrachtgever
Architect
Constructeur
Installatieadv.
K.B.A.M. | Samenwerken middels IFC 14
