Samenvatting van het onderzoek bij Jharcraft door Nienke Hekket Inleiding De volgende conclusies en quotes zijn getrokken en verzameld op basis van een onderzoek gedaan bij Jharcraft, Ranchi, India in de periode 1 april – 22 april 2012. Te allen tijde moet in het achterhoofd gehouden worden dat van generalisatie geen sprake kan zijn. Van de 35 vrouwen geïnterviewd, was geen een verhaal en/of opvatting hetzelfde en meningen verschillen per geval. De conclusies hier uitgesproken gelden enkel voor de vrouwen die ik persoonlijk gesproken heb. Wegens het geringe aantal is dit niet representatief voor alle werkende vrouwen van Jharcraft, noch in Jharkhand, laat staan in geheel India. Onderzoeksvraag To what extent do female employees perceive a relation between being employed by Jharcraft and women empowerment within the household? Conclusies (per onderwerp) 1. Reden van werken 2. Economische positie van de vrouw in het gezin 3. Relatie met echtgenoot 4. Kinderen 5. Mobiliteit 1. Reden van werken Conclusie Alle vrouwen hebben aangegeven dat zij in eerste instantie zijn begonnen met werken vanwege een financiële motivatie. De regio’s waar de vrouwelijke werknemers van Jharcraft werken zijn zeer afgelegen en de middelen tot werkgelegenheid in nabijheid van het huis zijn – afgezien van landbouw – nihil. Vrouwen werken over het algemeen niet, hun verantwoordelijkheid is zorg te dragen voor de kinderen en het huishouden. Maar ook werken zij niet omdat zij niet toegestaan zijn alleen het huis te verlaten. Het feit dat vrouwen dichtbij – of zelfs vanuit – het huis kunnen werken maakt de drempel voor de vrouwen klein en velen hebben aangegeven dat zij het anders niet gedaan zouden hebben. Ook het soort werk, handwerk, vormt een lage drempel. Veel vrouwen hebben niet of nauwelijks onderwijs genoten, en kunnen daarom niet of zeer gebrekkig lezen en schrijven. Daardoor vallen veel banen buiten hun capaciteiten. Zij komen in aanmerking met het werk van Jharcraft doordat zij in eerste instantie door Field Officers aangesproken worden, of via mond tot mond reclame van andere vrouwen. Geen van de vrouwen gaat zelf actief op zoek naar werk; dit is simpelweg geen optie die vanuit zichzelf in hen opkomt. Maar omdat zij van anderen horen, of overgehaald worden met het verhaal dat zij, als vrouw, ook geld kunnen verdienen en het gezin uit de moeilijke economische positie kunnen halen door financieel bij te dragen, worden oude traditionele culturen verbroken. Wel geeft het merendeel van de vrouwen aan, dat als hun man genoeg zou verdienen om zorg te dragen voor het gezin, zij liever niet aan het werk waren gegaan. Dit duidt op de financiële noodzaak van het werk voor vrouwen. Hierbij speelt ook werkeloosheid van de mannen een grote rol. Zij zijn in eerste instantie verantwoordelijk voor het inkomen van het gezin, maar wanneer hij hierin niet kan voorzien, moet de vrouw noodgedwongen bijspringen. Veel vrouwen die werken voor Jharcraft werken daarom ook wanneer door ziekte of sterfte hun echtgenoot niet meer bij kan dragen. Sommige vrouwen, die nog niet getrouwd zijn (verreweg de minderheid onder de werknemers), werken om bij te dragen aan hun ouderlijk gezin. Zij geven hun salaris in dat geval af aan hun vader. Samenvatting onderzoek Jharcraft door Nienke Hekket
1
Als laatste factor weegt ook het hebben van tijd een rol bij de stap om te gaan werken. Veel vrouwen is opgedragen door hun echtgenoten dat zij alleen mogen werken als dit niet ten koste gaat van de huishoudelijke plicht, zoals het zorgen voor de kinderen, koken, wassen en schoonmaken. Pas wanneer deze taken volbracht zijn en de vrouw tijd over heeft, mag zij zich buitenshuis nuttig maken. Opmerkelijk genoeg hebben de vrouwen met deze restrictie geen moeite, en zien zij dit als een hele normale zaak. Belangrijkste punten - vrouwen werken vanuit economische motivatie: armoedebestrijding - wanneer de man geen zorg kan dragen voor voldoende inkomsten wegens werkeloosheid, ziekte of sterfte is de vrouw de enige kostwinner. Aangezien zij verantwoordelijk is voor de zorg voor haar kinderen, moet zij zelf aan de slag om in de juiste zorg te kunnen voorzien - het feit dat het werk laagdrempelig is (dichtbij het huis en handwerk) maakt dat er geen factoren zijn die vrouwen tegen houden - vrouwen gaan niet zelf actief op zoek naar werk, zij komen met de mogelijkheid tot werken in aanmerking via anderen - vrouwen werken, maar alleen wanneer zij hier, naast hun huishoudelijke taken, tijd voor kunnen vrijmaken. Quotes “She wanted to work here to support her husband. He did not make enough money.” “If the man would have been earning good, she told that she must not come out of the home, she would have chosen to stay in the home and take care of the family. if her husband is earning sufficient then according to her society there is no need to come out of the home, just stay inside of the home and take care of the children and everyone.” 2. Economische positie van de vrouw in het gezin Conclusie De meeste vrouwen hebben aangegeven dat het werken de financiële situatie van hun gezin dramatisch heeft verbeterd. Zij stellen dat ze meer geld beschikbaar hebben om te spenderen aan het huishouden, waardoor zij niet meer in diepe armoede hoeven te leven. Omdat het werk voor velen van hen een laatste redmiddel is, is dit niet verwonderlijk. Het inkomen wordt over het algemeen gespendeerd aan het gezin en om hen in basisbehoeften te voorzien. Denk hierbij aan eten, drinken, onderwijs, kleding, het onderhoud van het huis en potten en pannen. In gevallen waarin de economische positie van het gezin iets beter is omdat bijvoorbeeld de man ook werkt, sparen vrouwen bijvoorbeeld hun geld voor de toekomst, of voor de bruidsschat (in het geval van het hebben van een dochter). Over het algemeen hebben vrouwen nauwelijks zeggenschap over hun eigen inkomen, dit is een verantwoordelijkheid die aan de man is toebedeeld. Vrouwen dragen hun salaris af aan hun man, of hebben toestemming van hem nodig om haar geld uit te geven. In sommige gevallen levert dit strijd op, bijvoorbeeld wanneer de man de vrouw niet toestaat haar geld uit te geven. Terwijl aan de andere kant vrouwen dit soms als een bevrijding zien, omdat de man eindelijk geld aan hen wil geven wanneer zij iets voor henzelf nodig hebben. Hoe binnen gezinnen de verdeling van het maken van beslissingen ligt, verschilt echter zeer per familie. Belangrijkste punten - het werken is voor vrouwen een ongelofelijke verbetering van de economische positie van het gezin Samenvatting onderzoek Jharcraft door Nienke Hekket
2
-
het inkomen van de vrouwen wordt gespendeerd aan de basisbehoeften van het gezin, zoals eten, drinken, onderwijs en kleding in sommige gevallen houden vrouwen wat geld over en kunnen zij sparen voor bijvoorbeeld de bruidsschat van hun dochters vrouwen hebben weinig zeggenschap over hun eigen verdiende geld, maar dragen dit af aan hun echtgenoot of hebben toestemming van hem nodig om het geld uit te geven. Dit verschilt echter wel erg per geval.
Quotes “She started to work because of financial reasons. Her husband decides on money. Before, she had to ask money all the time, when he did not agree they used to fight. Abuse. Now it is better because she works. She felt fully dependent on him. She feels her husband has more power. It made her feel useless. Now she can decide on her own money but is still dependent on her husband because he decides whether she can go out. “That the ladies work is a very good thing, because of that they earn the money for their families, for their child, that they can send to schools, and eventually number of husbands is not working. So she here comes for just fulfill their families needed. And their husband needs. The number of husband of here, is just to drink the wine.” (male respondent) “She started working because of death husband. Before working, her father paid everything, now she can pay herself. She wants to save for dowry of her daughters but is not able to because she is not earning enough.” “She works here because of poverty. Her husband is mentally ill (he used to abuse her physically). She lives alone. She looked for other jobs, but this was the only thing she could do. She can not read. Because of working she can now have three meals a day, in the past she has been hungry. To prevent this for her daughters, she want them to educate, so they can stand on their own feet. Job is for money only. 3. Relatie met echtgenoot Conclusie Zoals onder het vorige kopje aangegeven, is er veel verschil per vrouw in hoe er binnen het gezin omgegaan wordt met de beslissingen omtrent uitgaven. Over het algemeen stellen vrouwen dat zij weinig zeggenschap hebben over hun geld, omdat zij constant moeten overleggen of toestemming moeten krijgen. Hieruit blijkt dat de traditionele gezinsstructuren moeilijk te doorbreken zijn. Traditioneel gezien heeft de vrouw niets met de geldzaken binnen het gezin te maken, en wanneer zij haar eigen inkomen verdient, verandert daar niet veel aan. Hoewel er vanuit de literatuur aanwijzingen zijn om te geloven dat werkende vrouwen binnen zulke culturen vaker slachtoffer zijn van huiselijk geweld, heb ik daar geen ervaring mee gehad. De vrouwen lijken er volledig in te berusten, en het zelfs de normaalste zaak van de wereld te vinden dat de rolverdeling binnen het gezin nu eenmaal zo is. Zelf zijn zij ook niet anders opgevoed. Van de Nederlandse assertiviteit of onrechtvaardigheidsgevoel is geen greintje te ontdekken bij deze vrouwen. Van horen zeggen (Field Officers en werknemers van Jharcraft hoofkantoor) kreeg ik aanwijzingen van hoge aantallen alcoholisme en huishoudelijk geweld. Echter, dit zijn zulke gevoelige onderwerpen, dat van de 35 vrouwen, slechts een vrouw hierover heeft durven te vertellen. Dit soort zaken zijn, net zoals in de Nederlandse maatschappij, een taboe. Zoals geen enkele vrouw hetzelfde is, zo is ook geen enkele man dat. Een aantal vrouwen heeft aangegeven dat haar man haar stimuleert om haar eigen geld te verdienen en onafhankelijk van Samenvatting onderzoek Jharcraft door Nienke Hekket
3
hem te zijn. Terwijl sommige vrouwen in den beginne hun echtgenoten over hebben moeten halen te mogen werken. In veel gevallen staan mannen aanvankelijk twijfelachtig tegenover het idee dat de vrouw zal gaan werken, omdat dit niet haar rol zou moeten zijn, maar de zijne. Toch stellen de meeste vrouwen dat het werken de relatie met haar echtgenoot niet erg veranderd heeft. Zij zien geen directe relatie tussen het hebben van een inkomen en een verbetering / verslechtering van de relatie. Een veelgehoord antwoord is ‘hij is altijd een goede echtgenoot geweest’. Belangrijkste punten - traditionele rolverdeling binnen het huishouden is moeilijk te doorbreken: veel mannen staan in eerste instantie twijfelachtig tegenover het werken van hun vrouw. - veel vrouwen vinden hun – in onze ogen – achtergestelde positie ten aanzien van hun man, de normaalste zaak van de wereld. Het hebben van een baan maakt hen niet assertiever op dit vlak. - van horen zeggen speelt er veel meer (oa huishoudelijk geweld en hoge mate van alcoholisme) in de streek, maar hier wordt (met mij) niet over gepraat - de relatie tussen de man en de vrouw lijkt niet erg te zijn veranderd door het hebben van een baan. Quotes “If the man would have been earning good, she told that she must not come out of the home; she would have chosen to stay in the home and take care of the family. is her husband is earning sufficient then according to her society there is no need to come out of the home, just stay inside of the home and take care of the children and everyone. It is a thought which comes from earlier time, you can’t change it. Even you can say, the moral from the childhood in the saying that basically the girls don’t have to come outside the home, this is the teaching they get from the childhood.” “Her husband is an alcoholic. They only used to fight in the evening, when he was drunk. That is less right now. To her it is not necessary to be independent. She has accepted the situation. In the beginning her husband did not accept the fact that she was working, but now he thinks it is good, because he likes the place here.” 4. Kinderen Conclusie Bij elke vrouw die ik gesproken heb, wordt het belang van onderwijs voor kinderen ingezien. Met name omdat veel vrouwen zelf niet kunnen lezen en schrijven, zien zij hoe belangrijk het is dat zij dit kunnen, zelfs de meisjes. Bovendien hebben meisjes meer kans een goede jongen te trouwen wanneer zij beter opgeleid is. Aangezien elk huwelijk een gearrangeerd huwelijk is, zijn de kansen voor meisjes dus beter wanneer zij opgeleid zijn. Onderwijs is zo ook een investering, niet alleen in kennis, maar ook in het hebben van een goede man. Bijna elke vrouw heeft kinderen, en de leeftijd waarop zij dit krijgen is een stuk jonger dan wij in Nederland gewend zijn. Vrouwen van 23 met vier kinderen waarvan de oudste zes jaar is, zijn geen uitzondering. Alle kinderen gaan naar school. Ook voordat de vrouwen een baan hadden, gingen de kinderen al naar school. Dat komt met name omdat in veel dorpen scholen zijn gebouwd door de overheid, zgn. serkari schools, die gratis zijn. Deze zijn toegankelijk voor iedereen, zowel jongens als meisjes. Desalniettemin zeggen veel vrouwen hun inkomen ook te gebruiken voor de opleiding van hun kinderen. Zij bedoelen hiermee, dat zij geld hebben om hun kinderen van goede bijles te voorzien, of van school te laten veranderen omdat de kwaliteit van serkari schools vaak te Samenvatting onderzoek Jharcraft door Nienke Hekket
4
wensen overlaat. Veel kinderen krijgen bijles, maar hier moet per uur voor worden betaald. Deze bijles is niet zoals bij ons een bijles wanneer een kind achtergesteld is of kennis mist, maar een hele normale zaak. Hoe meer geld ouders hebben, hoe meer bijles een kind krijgt. Hierin krijgen ze persoonlijk, één op één les van een professionele leraar. Ook laten veel ouders hun kinderen van school veranderen. Zo vertelde een vrouw dat zij 3 kinderen heeft, waarvan ze in de afgelopen jaren de oudste twee al op een privé school heeft kunnen stoppen, en nu bezig is om geld te sparen om ook de jongste hiernaar toe te kunnen laten gaan. Frappant is wel dat er voor Jharcraft ook jonge meisjes werken, van 15 of 16 jaar. Deze meisjes gaan niet meer naar school, wat erop duidt dat de leeftijd tot waarop kinderen naar school gaan, een stuk lager ligt dan bijvoorbeeld in Nederland. Aan de andere kant, kinderen (met name meisjes) kosten veel geld, en kunnen voor vrouwen ook een belemmering zijn. Een alleenstaande vrouw wier man was overleden vertelde dat ze reden waarom zij werkte was dat zij enkel dochters had en zij daarom over veel geld moest beschikken hen te kunnen laten trouwen. Wanneer zij zoons zou hebben gehad, was dit een andere zaak geweest en had zij zich niet alleen geen zorgen hoeven te maken over de bruidsschat, maar ook over haar eigen ouderenzorg. Er zijn in Jharkhand geen voorzieningen voor ouderenzorg, althans niet voor deze vrouwen. Een goede en liefdevolle opvoeding van je kinderen is ook een investering in een goede en liefdevolle verzorging op je oude dag. Echter, vrouwen trekken in bij de familie van de man, dus wanneer een moeder geen echtgenoot heeft en enkel dochters, dan zal zij – wanneer haar schoonouders overlijden – helemaal alleen over blijven. Belangrijkste punten - het belang van goed onderwijs voor kinderen wordt ingezien door elke moeder - alle kinderen gaan al naar school voordat de vrouw werkt. Haar baan, of extra inkomsten heeft hier geen invloed op. - vrouwen investeren met hun nieuw verworven inkomen echter wel in extra privé bijlessen voor de kinderen of wisselen van een publieke school naar een privé-school omdat de kwaliteit van het onderwijs daar beter is - kinderen zijn ook een sociaal vangnet voor ouders wanneer zij ouder zijn, dus een goede zorg voor hen is automatisch een investering in hun oude dag - dochters kunnen wegens de financiële lasten van de bruidsschat ook een extra belemmering zijn, vooral wanneer er geen zoons voor handen zijn die ook financieel kunnen bijdragen aan het gezin Quotes “education is very important. If I were educated, I would be able to talk to you directly and she (translator, e.g.), would not be necessary. I would understand what you say.” 5. Mobiliteit Conclusie Vrouwen gaven zelf aan, tot mijn verbazing, dat naast de verbeterde financiële situatie, vooral hun hernieuwde bewegingsvrijheid een grote verandering was ten aanzien van voordat zij een baan hadden. Veel vrouwen wijken nauwelijks van de zijde van hun echtgenoot. Hun leefruimte beperkt zich tot het huis en wanneer zij zich daar buiten begeven is dit nimmer zonder man (schoonvader, echtgenoot, zoon) aan hun zijde. Wanneer zij werken, zitten zij enkel met vrouwen in een ruimte te werken, en komen zij hier ook vaak met een groepje naartoe. Vrouwen omschrijven dit als een grote vorm van vrijheid, die veroorzaakt is door het hebben van een baan, omdat dit eerder voor hun geen mogelijkheid was. Vrijheid wordt voor deze vrouwen dus niet bepaald door of zij vrij zijn beslissingen te maken, maar door of zij de vrijheid hebben zich buiten het huis te mogen begeven. Samenvatting onderzoek Jharcraft door Nienke Hekket
5
Veel vrouwen hebben aangegeven dat zij door het opdoen van nieuwe contacten, en het praten met andere – niet familie gerelateerde – vrouwen, veel hebben geleerd. Zo praten zij onderling tijdens het werk over hun thuissituatie of horen zij eens andere opvattingen dan die zij gewend zijn. Daarnaast gaven verschillende vrouwen aan dat het ‘iets voor zichzelf’ doen, hen zelfvertrouwen gaf. Zij voelen zich nu zeker wanneer ze naar hun werk lopen zonder hun man, terwijl dit ondenkbaar was toen zij dat voor de eerste keer deden. Bovendien ervaren veel vrouwen het hebben van kennis over een bepaalde skill bijdraagt aan die zelfverzekerdheid. Ze kunnen iets, iets tastbaars. En datgene wat zij kunnen, kan nooit meer worden afgepakt, want het zit in hun hoofd en vingers. Belangrijke punten - mobiliteit wordt door veel vrouwen als een zeer belangrijke verandering ten aanzien van vroeger ervaren: door hun baan hebben zij bewegingsvrijheid gekregen - bewegingsvrijheid is belangrijk in hun ogen, omdat ze andere vrouwen leren kennen waarmee ze kunnen praten over persoonlijke kwesties, maar ook dingen kunnen leren van elkaar - het hebben van een skill draagt ook bij aan het vergrote zelfvertrouwen van de vrouwen. Quotes “Every women had a right to be freedom and to go out of the house and do the work and show their skills and capability to others, because only men are not here, they can work, ladies also has a capability, capacity to do the work. Freedom means that the lady can move out from the house to go outside and to show their skills and also they should manage the household work.”
April 2012, Nienke Hekket
Samenvatting onderzoek Jharcraft door Nienke Hekket
6
